Suchergebnisse

Drugie, uzupełnione wydanie pierwszej części Leben grosser Helden des gegenwärtigen Krieges (1759, Halle) - publikacji, wydanej drukiem, w dziewięciu tomach na przestrzeni 1758-1764, zawierającej biografie wielkich bohaterów wojennych, za czasów rządów Fryderyka Wilhelma I (1688-1740) - od 1713 roku króla Prusa i elektora Brandenburgii, twórcy militarnej potęgi Prus oraz jego następcy Fryderyka II Wielkiego (1712-1768) - króla Prus w latach 1740-1786, pod którego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich. Autorem dokumentu jest niemiecki prawnik i historyk Karl Friedrich Pauli (1723-1778). W niniejszej części znajdują się opisy losów życia i przebiegu kariery wojskowej uczestników, a zarazem bohaterów wojen śląskich (określenie XVIII-wiecznych konfliktów zbrojnych między Austrią a Prusami, wraz ze zmieniającymi się sojusznikami, których przedmiotem była walka o panowanie nad Śląskiem), wojny siedmioletniej (1756-1763) etc. Dotyczą one takich postaci jak: Wilhelm Dietrich Freiherr von Buddenbrock (1672 - 1757) - pruski generał marszałek polny, uczestnik wojny dziewięcioletniej w Niderlandach, wszystkich bitew wojny o sukcesję hiszpańską oraz wojen śląskich, odznaczony w 1739 roku Orderem Orła Czarnego (niem. Schwarzer Adlerorden) - do 1918 najwyższym odznaczeniem królestwa Prus; Heinrich Karl Ludwig de Herault Seigneur de Hautcharmoy (1689 -1757) - pruski generał porucznik piechoty, uczestnik wojny o sukcesję hiszpańską, wojen śląskich, kawaler Orderu Orła Czarnego (1753), ranny w bitwie pod Pragą (6 maja 1757 roku), zmarł jedenaście dni po bitwie wskutek odniesionych ran; Hans Samuel von Pritz (1698-1756) - pruski generał major, kawaler Orderu Pour le Mérite (1747) - najwyższego pruskiego orderu wojskowego do 1918 roku, uczestnik kampanii pomorskiej 1715/1716, wojen śląskich etc.; Johann Christoph von Prignitz (1700-1757) - pruski pułkownik, uczestnik kampanii reńskiej 1734 roku, wojen śląskich, ranny w bitwie pod Pragą (1757),ciężko ranny w starciu z Francuzami pod Roßbach (5 listopada 1757), zmarł osiem dni później; Hrabia Kurt Christoph von Schwerin (1684-1757) - pruski generał i feldmarszałek (Generalfeldmarschall), jeden z najważniejszych dowódców doby fryderycjańskiej, zginął w bitwie pod Pragą (1757); Franz Ulrich von Kleist (1688 -1757) - pruski generał porucznikiem, odznaczony w 1724 roku Orderem Szlachetności (niem. Edelmut-Orden, fr.Ordre de la Générosité) - pruskim odznaczeniem nadawanym w latach 1687-1740, w 1742 roku Orderem Pour le Mérite oraz w 1756 roku Orderem Orła Czarnego; David Hans Christoph von Lüderitz (1699 -1756) - pruski generał dywizji odznaczony Orderem Pour le Mérite; Georg Friedrich von Amstel (1690 -1757) - pruski generał major, za odwagę w bitwie pod Soor (1745) odznaczony Orderem Pour le Mérite, śmiertelnie raniony pociskiem, w bitwie pod Pragą (1757); Georg Friedrich von Manstein (1702 - 1757) - pułkownik Fryderyka Wielkiego; w 1747 roku odznaczony przez króla Orderem Pour le Mérite, zmarł na skutek odniesionych ran, w trakcie bitwie pod Pragą w 1757 roku. Dokument uzupełnia szczegółowa genealogia rycerskiego rodu von Winterfeldt, z którego wywodził się m.in. Hans Karl von Winterfeldt (1707 - 1757) - pruski generał, jeden z zaufanych powierników i doradców Fryderyka II Wielkiego, odznaczony Orderem Orła Czarnego i Orderem Pour le Mérite. Zmarł z powodu ran odniesionych w bitwie pod Moys (1757), w trakcie wojny siedmioletniej.

Pierwsza część, wydanej anonimowo we Freiburgu w 1785 roku, dwutomowej historii Śląska, której autorem jest pochodzący ze Szwajcarii, urzędnik administracji pruskiej Karl Ludwig von Klöber und von Hellscheborn (1738 lub 1739-1795). Choć w przedmowie do niniejszej części zaznaczono, że publikacja jest przekładem z języka angielskiego książki Accounts from Silesia with remarks on the Austrian and Prussian Government 1778, to zarówno współcześni Klöberowi jak i późniejsi historycy, zajmujący się historią Śląska i dorobkiem śląskiej historiografii, nie mieli wątpliwości co do autorstwa Klöbera. Opracowanie, napisane z niezwykłą pasją, przepełnione osobistymi komentarzami i ocenami, wyrażanymi z dużym zaangażowaniem emocjonalnym przedstawia dzieje Śląska, w pierwszym tomie w okresie od X wieku do 1740 roku, natomiast w części drugiej w okresie panowania króla pruskiego Fryderyka II (1712-1786). Głównym celem pracy jest porównanie sposobu sprawowania rządów nad tą prowincją przed i po 1740 roku, czyli przed i po przejściu pod panowanie pruskie. Charakterystyczne w tekście publikacji są drwiące, a czasami krytyczne opinie pod adresem większości książąt śląskich, części królów czeskich i cesarzy oraz uwielbienie dla Fryderyka II. Warto również zwrócić uwagę na zastosowanie bardzo oryginalnej pisowni i ortografii tekstu m.in. zapisywanie małymi literami rzeczowników z wyjątkiem nazw własnych, wbrew regułom obowiązującym w języku niemieckim.

Dyskusja na temat polityki ochrony miasta wygłoszona 19.09.1696 r. przez Christiana Trabensa z Gimnazjum w Bremen. Dyskusja odbyła się pod patronatem profesora Johanna Eberharda Schwelinga (1645-1714). Za stroną tytułową dedykacje od autora skierowane do: Danieli Büchner, Ranneng Jesser, Christiano Neubauer, Christiano Hehnen, Conrado Traben etc. Na końcu tekstu wiersze gratulacyjne załączyli: J.E. Eckebret, Joh. Gotofr. Grahmen, Leberecht Hoffmeyer, J.J. Sachse. Druk współoprawny (klocek introligatorski), sygn. Pol.7.II.2955-Pol.7.II.2989. Pieczątki: 1, 10, 11. Zewnętrzne oznaczenia: DT. Dawne sygnatury: H.6, DissertationesI. Miscell. 2. Inne znaki własnościowe: Ex libris Joh. . - uszkodzony ekslibris rękopiśmienny. Typ oprawy (materiał) - biały pergamin (oprawa z japem) ; okładzina - tektura ; krawędzie przycięte - barwione ; wyklejka - papier marmurkowy ; pęknięcie zwięzów między blokiem a oprawą/ poluzowanie oprawy/ uszkodzenie przegubów ; niewielkie deformacje ; niewielkie zabrudzenia. W 2010 r. druk poddano konserwacji zachowawczej w ramach projektu Konserwacja zachowawcza druków XV-XVII w. Biblioteki Elbląskiej".

Dysertacja polityczno-prawna na temat systemu elekcji cesarskiej w Niemczech – wyboru cesarza przez tzw. elektorów Rzeszy – siedmiu książąt, którzy w latach 1356-1806 wybierali cesarza Niemiec. Autorem rozprawy był student uniwersytetu w Strasburgu Abraham Röderer (później cesarski notariusz publiczny i prokurator sądu w Spirze), napisana była pod kierunkiem wykładowcy prawa Joachima Clutena (1582-1636) i prezentowana na uniwersytecie w Strasburgu w sierpniu 1628. Na końcu tekstu wiersze dedykowane Röderowi autorstwa Johanna Georga Dorsche (1597-1659 ) – luterańskiego teologa, w owym czasie pastora w Strasburgu oraz Wilhelma Otto Samesiusa. Druk współoprawny (klocek introligatorski), sygn. Pol.7.II.5637- Pol.7.II.5666. Format bibliograficzny: 4°. Pieczątki: 1, 10, 11, 18. Dawne sygnatury: H.6.Miscell.3. Zewnętrzne oznaczenia: DT, DS. Typ oprawy (materiał) – biały pergamin (oprawa z japem) ; obleczenie - karta z rękopisu ; oprawa - niewielkie deformacje, średnie zabrudzenia ; niewielkie ubytki spowodowane przez owady. W 2010 r. druk poddano konserwacji zachowawczej w ramach projektu "Konserwacja zachowawcza druków XV-XVII w. Biblioteki Elbląskiej".

Ms. facticio ; Contiene obras y fragmentos de documentos, compendios y catálogos, relacionados con la Orden de Predicadores ; Tít. tomado del lomo ; Contenido parcial: Compendiosa Chronica Reverendissimorum Generalium Ordinis Fratrum Predicatorum (h. 1-52). Notitia Scriptorum Ordinis Predicatorum / per Alphonsum Fernández (h. 62-106). Aunque para reconocer la razon, y fuerza de las notas infraescritas, que hizo un gran Maestro en Sagrada Theologia . conviniera hazer entera relacion de todo el escrito del Fiscal, ha parecido menor molesto reducirle à un breve extracto . que es . como se sigue. - [S.l. : s.n., s.a.] (h. 139-154). Politica ad Academiam Parisiensem Quaestio, In Laudem Magni Ludovici circa illa verba proposita ab Academia Parisiensi, Proverbiorum . / scribebat . P. M. Fr. Ioannes Seyr, [et] Ferrer, Caesaraugustanus, Sacrae Theologiae Doctor, . Dicatque . Magno Christianissimo Regi Ludovico . - [S.l. : s.n., s.a.] (h. 155-166). Sanctissimi domini nostri D. Clementis papae XI litterae apostolicae in forma brevis ad archiepiscopos & episcopos Hispaniarum $b : datae die 24 augusti MDCCIX. - Romae : Typis Rev. Camerae Apostolicae, 1709 (h. 167-171). [Causa del Sr. Obispo Froylán] (h. 179-228r) ; Contiene: Lista de los libros que están en mi poder, hecha según las diferentes materias que en ellas se trata (h. suelta) ; Contiene: Carta de Francisco Collada a Florencio Zaydín, 1710 (h. suelta)

Ueber den Religionszustand in den prußischen Staaten seit der Regierung Friedrichs des Grossen… (Lipsk,1779) - czwarty tom anonimowo wydanej publikacji o stanie i kondycji szeroko pojętej religii w państwach pruskich od czasów panowania Fryderyka II Wielkiego (1712-1786) - króla Prus w latach 1740-1786, pod którego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich. Warto, w tym miejscu zaznaczyć, że Fryderyk II Wielki był agnostykiem, a o chrześcijaństwie wyrażał się z pogardą. Tolerował jednak w swoim państwie różne wyznania, będąc pierwszym królem Prus, który tak otwarcie dystansował się od spraw religii. W instrukcji wydanej na początku swych rządów podkreślał, że religia poddanych go nie interesuje i mógłby nawet przyjąć "Turków i pogan" i wybudować im świątynie ich obrządków, jeżeli przyczyniłoby się to do dobra państwa. Była to postawa wyjątkowa w ówczesnej Europie. Publikacja, opracowana w formie serii listów, jest zbiorem wiarygodnych i bezstronnych (neutralnych) obserwacji autora, dotyczących kondycji religii i sposobu jej postrzegania, w czasach mu współczesnych. Refleksje i spostrzeżenia, zebrane w niniejszym, czwartym tomie w kolejnych 23 listach z załącznikami, dotyczą m.in.: różnych aspektów sytuacji i organizacji kościoła w poszczególnych prowincjach pruskich; organizacji systemu szkolnictwa i systemu kościelnego; kondycji duchowej i poglądów członków różnych wyznań; znaczenia, organizacji i działalności instytucji kościelnych; unitarianizmu i socynianizmu w Prusach; menonitów; stanu religii żydowskiej oraz ceremonii żydowskich; wolności praktyk religijnych; szeroko pojętej praktyki religijnej etc. Autorem niniejszej publikacji jest Johann Heinrich Friedrich Ulrich (1751-1798).

Ueber den Religionszustand in den prußischen Staaten seit der Regierung Friedrichs des Grossen… (Lipsk,1780) – ostatni, piąty tom anonimowo wydanej publikacji o stanie i kondycji szeroko pojętej religii w państwach pruskich od czasów panowania Fryderyka II Wielkiego (1712-1786) - króla Prus w latach 1740-1786, pod którego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich. Warto, w tym miejscu zaznaczyć, że Fryderyk II Wielki był agnostykiem, a o chrześcijaństwie wyrażał się z pogardą. Tolerował jednak w swoim państwie różne wyznania, będąc pierwszym królem Prus, który tak otwarcie dystansował się od spraw religii. W instrukcji wydanej na początku swych rządów podkreślał, że religia poddanych go nie interesuje i mógłby nawet przyjąć "Turków i pogan" i wybudować im świątynie ich obrządków, jeżeli przyczyniłoby się to do dobra państwa. Była to postawa wyjątkowa w ówczesnej Europie. Publikacja, opracowana w formie serii listów, jest zbiorem wiarygodnych i bezstronnych (neutralnych) obserwacji autora, dotyczących kondycji religii i sposobu jej postrzegania, w czasach mu współczesnych. Refleksje i spostrzeżenia, zebrane w niniejszym, piątym tomie, w kolejnych 27 listach z załącznikami, dotyczą m.in.: wolnomularstwa (masonerii) i lóż masońskich na terenie Prus; stanu i kondycji religii na terenie Prowincji Śląskiej (sytuacja i organizacja kościołów różnych wyznań, organizacja systemu szkolnictwa i systemu kościelnego; kondycja duchowa, znaczenie, organizacja i działalność instytucji kościelnych i placówek powiązanych, dokumenty urzędowe (instrukcje królewskie) dla księży); opisów życia i działalności ówczesnych duchownych etc. Materiał zawiera również uzupełnienia, odniesienia, uwagi i opinie do treści zawartych w poprzednich czterech tomach publikacji oraz obszerny, alfabetycznie uporządkowany indeks do wszystkich części opracowania. Autorem niniejszej publikacji jest Johann Heinrich Friedrich Ulrich (1751-1798).

Ueber den Religionszustand in den prußischen Staaten seit der Regierung Friedrichs des Grossen… (Lipsk,1778) - drugi tom anonimowo wydanej publikacji o stanie i kondycji szeroko pojętej religii w państwach pruskich od czasów panowania Fryderyka II Wielkiego (1712-1786) - króla Prus w latach 1740-1786, pod którego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich. Warto, w tym miejscu zaznaczyć, że Fryderyk II Wielki był agnostykiem, a o chrześcijaństwie wyrażał się z pogardą. Tolerował jednak w swoim państwie różne wyznania, będąc pierwszym królem Prus, który tak otwarcie dystansował się od spraw religii. W instrukcji wydanej na początku swych rządów podkreślał, że religia poddanych go nie interesuje i mógłby nawet przyjąć "Turków i pogan" i wybudować im świątynie ich obrządków, jeżeli przyczyniłoby się to do dobra państwa. Była to postawa wyjątkowa w ówczesnej Europie. Publikacja, opracowana w formie serii listów, jest zbiorem wiarygodnych i bezstronnych (neutralnych) obserwacji autora, dotyczących kondycji religii i sposobu jej postrzegania, w czasach mu współczesnych. Refleksje i spostrzeżenia, zebrane w niniejszym, drugim tomie w kolejnych,13 listach z załącznikami, dotyczą m.in.: różnych aspektów sytuacji kościoła, roli, działalności i struktury duchowieństwa, reputacji duchownych, znaczenia, organizacji i działalności instytucji kościelnych, zaangażowania duchowieństwa oraz osób świeckich w życie religijne, religijności i przekonań społeczeństwa, kondycji duchowej i poglądów członków różnych wyznań, wpływu nauczania oraz działalności religijnej na pozostałą część społeczeństwa, sposobu postrzegania religii i duchowieństwa przez niewierzących, wolności praktyk religijnych, szeroko pojętej praktyki religijnej, liturgii, stanu i rozwoju katechizacji, kaznodziejstwa, homiletyki, edukacji duchowieństwa i kandydatów na duchownych etc. Autorem niniejszej publikacji jest Johann Heinrich Friedrich Ulrich ( 1751-1798).

Geschichte von Großbritannien und Ireland… ( Witerthur, 1794) - trzeci tom niemieckojęzycznego przekładu dzieła, opublikowanego w czterech tomach na przestrzeni 1792-1795, którego autorem jest szkocki sędzia, autor i publicysta John Dalrymple (1726-1810). Czterotomowe opracowanie jest kompleksowym ujęciem historii Wielkiej Brytanii i Irlandii II połowy XVII wieku (dokładnie do 1702 roku). Tom pierwszy (1792) obejmuje ostatni okres burzliwych rządów syna Karola I Stuarta - Karola II (1630-1685) - króla Anglii i Szkocji w latach 1649-1685 (de iure) lub 1660-1685 (de facto). Tom drugi (1793) dotyczy krótkiego okresu panowania (1685-1688) brata i następcy Karola II - Jakuba II (1633-1701). Jego niepopularne rządy trwały do 1688 roku kiedy to został obalony przez chwalebną rewolucję (Glorious Revolution) i zmuszony do ucieczki do Francji. Dwa ostanie tomy (1794, 1795) prezentują historię Wielkiej Brytanii i Irlandii pod rządami Wilhelma III Orańskiego (1650-1702). Czwarty i ostatni tom dzieła wieńczy szczegółowy opis bitwy morskiej w zatoce Vigo - starcia zbrojnego, jakie odbyło się 23 października 1702 roku u galicyjskich wybrzeży Hiszpanii pomiędzy okrętami floty angielsko-holenderskiej admirałów George Rooke'a i Filipa van Almonde, a siłami francusko-hiszpańskimi, którymi dowodzili François-Louis Rousselet, marquis de Châteaurenault i Manuel de Velasco. (Warto w tym miejscu nadmienić, że dla upamiętnienia tego wydarzenia i zdobycia francuskiej i hiszpańskiej floty, emisje monet angielskich z 1703 roku, wybitych z części zdobytego złota i srebra, oznaczano dodatkowo napisem VIGO). Wilhelm III Orański niestety nie dożył tej bitwy. W 1702 roku podczas jazdy konnej jego koń potknął się, a król spadł tak nieszczęśliwie, że złamał obojczyk. Wkrótce zachorował na zapalenie płuc i zmarł 8 marca 1702 roku. Autorem tłumaczenia z języka angielskiego jest szwajcarski teolog, pedagog, historyk, publicysta i polityk Johann Georg Müller (1759-1819).

Oeuvres completes de J.J. Rousseau… (Bazylea, 1793) - tom pierwszy zbioru dzieł Jeana-Jacques'a Rousseau (1712-1778) - jednego z najbardziej wpływowych myślicieli czasów nowożytnych, filozofa, pedagoga, kompozytora i pisarza, którego wiele utworów znalazło się w indeksie ksiąg zakazanych (łac. index librorum prohibitorum). Tom rozpoczyna Discours sur l'origine et les fondements de l'inégalité parmi les hommes (Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi), w której Rousseau stara się zrekonstruować, w możliwie rzetelny, naukowy sposób, prawdę o początku historii człowieka na podstawie diagnozy natury człowieka. Przedstawia hipotetyczny obraz stanu natury, w którym ludzie żyli w samotności i spokoju, wolni, szczęśliwi i spontanicznie dobrzy. Porzucenie stanu natury zapoczątkowało według Rousseau niezamierzony i wewnętrznie sprzeczny proces socjalizacji, a zarazem indywidualizacji człowieka. Wzrastające społeczne zróżnicowania, powstające wskutek podziału pracy, zrodziły potrzebę konkurencji i wzajemną wrogość obywateli. Uległa zniszczeniu idealna jednorodność społeczeństwa, a wraz z nią utraciła wartość cnota jako podstawowa cecha obywatela i gwarant społeczeństwa. Ceną płaconą za postęp cywilizacyjny były: zło moralne, utrata wolności oraz nierówność społeczna. Rousseau kwestionował wartość moralną postępu cywilizacyjnego, a za źródło zła moralnego uważał zwłaszcza własność. W dalszej kolejności publikacja zawiera Lettre de J.J. Rousseau, a Monsieur Philopolis - dokument stanowiący odpowiedź na opublikowany w Mercure de France (kilka tygodni po publikacji Rozprawy o pochodzeniu i podstawach nierówności…),artykuł genewskiego uczonego Charlesa Bonneta (1720-1793), który pod pseudonimem Philopolis, zakwestionował i zaatakował koncepcję doskonałości Rousseau. Tom zamyka Discours sur l'Économie politique (Rozprawa o ekonomii politycznej) - artykuł opublikowany w 1755 roku w piątym tomie Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers Diderota, w którym Rousseau zamieścił idee, którym pozostał wierny przez całe życie. Kluczową z nich była myśl, że źródłem wszelkiej prawowitej władzy politycznej jest wyłącznie wola ludu.

Geschichte von Großbritannien und Ireland… ( Witerthur, 1793) - drugi tom niemieckojęzycznego przekładu dzieła, opublikowanego w czterech tomach na przestrzeni 1792-1795, którego autorem jest szkocki sędzia, autor i publicysta John Dalrymple (1726-1810). Czterotomowe opracowanie jest kompleksowym ujęciem historii Wielkiej Brytanii i Irlandii II połowy XVII wieku (dokładnie do 1702 roku). Tom pierwszy (1792) obejmuje ostatni okres burzliwych rządów syna Karola I Stuarta - Karola II (1630-1685) - króla Anglii i Szkocji w latach 1649-1685 (de iure) lub 1660-1685 (de facto). Tom drugi dotyczy krótkiego okresu panowania (1685-1688) brata i następcy Karola II - Jakuba II (1633-1701). Jego niepopularne rządy trwały do 1688 roku kiedy to został obalony przez chwalebną rewolucję (Glorious Revolution) i zmuszony do ucieczki do Francji. Dwa ostanie tomy (1794, 1795) prezentują historię Wielkiej Brytanii i Irlandii pod rządami Wilhelma III Orańskiego (1650-1702). Czwarty i ostatni tom dzieła wieńczy szczegółowy opis bitwy morskiej w zatoce Vigo - starcia zbrojnego, jakie odbyło się 23 października 1702 roku u galicyjskich wybrzeży Hiszpanii pomiędzy okrętami floty angielsko-holenderskiej admirałów George Rooke'a i Filipa van Almonde, a siłami francusko-hiszpańskimi, którymi dowodzili François-Louis Rousselet, marquis de Châteaurenault i Manuel de Velasco. (Warto w tym miejscu nadmienić, że dla upamiętnienia tego wydarzenia i zdobycia francuskiej i hiszpańskiej floty, emisje monet angielskich z 1703 roku, wybitych z części zdobytego złota i srebra, oznaczano dodatkowo napisem VIGO.) Wilhelm III Orański niestety nie dożył tej bitwy. W 1702 roku podczas jazdy konnej jego koń potknął się, a król spadł tak nieszczęśliwie, że złamał obojczyk. Wkrótce zachorował na zapalenie płuc i zmarł 8 marca 1702 roku. Autorem tłumaczenia z języka angielskiego jest szwajcarski teolog, pedagog, historyk, publicysta i polityk Johann Georg Müller (1759-1819).

Geschichte von Großbritannien und Ireland… ( Witerthur, 1794) – ostatni, czwarty tom niemieckojęzycznego przekładu dzieła, opublikowanego w czterech tomach na przestrzeni 1792-1795, którego autorem jest szkocki sędzia, autor i publicysta John Dalrymple (1726-1810). Czterotomowe opracowanie jest kompleksowym ujęciem historii Wielkiej Brytanii i Irlandii II połowy XVII wieku (dokładnie do 1702 roku). Tom pierwszy (1792) obejmuje ostatni okres burzliwych rządów syna Karola I Stuarta - Karola II (1630-1685) - króla Anglii i Szkocji w latach 1649-1685 (de iure) lub 1660-1685 (de facto). Tom drugi (1793) dotyczy krótkiego okresu panowania (1685-1688) brata i następcy Karola II - Jakuba II (1633-1701). Jego niepopularne rządy trwały do 1688 roku kiedy to został obalony przez chwalebną rewolucję (Glorious Revolution) i zmuszony do ucieczki do Francji. Dwa ostanie tomy (1794, 1795) prezentują historię Wielkiej Brytanii i Irlandii pod rządami Wilhelma III Orańskiego (1650-1702). Czwarty i ostatni tom dzieła wieńczy szczegółowy opis bitwy morskiej w zatoce Vigo - starcia zbrojnego, jakie odbyło się 23 października 1702 roku u galicyjskich wybrzeży Hiszpanii pomiędzy okrętami floty angielsko-holenderskiej admirałów George Rooke'a i Filipa van Almonde, a siłami francusko-hiszpańskimi, którymi dowodzili François-Louis Rousselet, marquis de Châteaurenault i Manuel de Velasco. (Warto w tym miejscu nadmienić, że dla upamiętnienia tego wydarzenia i zdobycia francuskiej i hiszpańskiej floty, emisje monet angielskich z 1703 roku, wybitych z części zdobytego złota i srebra, oznaczano dodatkowo napisem VIGO). Wilhelm III Orański niestety nie dożył tej bitwy. W 1702 roku podczas jazdy konnej jego koń potknął się, a król spadł tak nieszczęśliwie, że złamał obojczyk. Wkrótce zachorował na zapalenie płuc i zmarł 8 marca 1702 roku. Autorem tłumaczenia z języka angielskiego jest szwajcarski teolog, pedagog, historyk, publicysta i polityk Johann Georg Müller (1759-1819).

Ueber den Religionszustand in den prußischen Staaten seit der Regierung Friedrichs des Grossen… (Lipsk,1778) - pierwszy tom anonimowo wydanej publikacji o stanie i kondycji szeroko pojętej religii w państwach pruskich od czasów panowania Fryderyka II Wielkiego (1712-1786) - króla Prus w latach 1740-1786, pod którego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich. Warto, w tym miejscu zaznaczyć, że Fryderyk II Wielki był agnostykiem, a o chrześcijaństwie wyrażał się z pogardą. Tolerował jednak w swoim państwie różne wyznania, będąc pierwszym królem Prus, który tak otwarcie dystansował się od spraw religii. W instrukcji wydanej na początku swych rządów podkreślał, że religia poddanych go nie interesuje i mógłby nawet przyjąć "Turków i pogan" i wybudować im świątynie ich obrządków, jeżeli przyczyniłoby się to do dobra państwa. Była to postawa wyjątkowa w ówczesnej Europie. Publikacja, opracowana w formie serii listów, jest zbiorem wiarygodnych i bezstronnych (neutralnych) obserwacji autora, dotyczących kondycji religii i sposobu jej postrzegania, w czasach mu współczesnych. Refleksje i spostrzeżenia, zebrane w niniejszym tomie w 24 listach z załącznikami, dotyczą m.in.: różnych aspektów sytuacji kościoła, roli, działalności i struktury duchowieństwa, reputacji duchownych, znaczenia instytucji kościelnych, zaangażowania duchowieństwa oraz osób świeckich w życie religijne, religijności i przekonań społeczeństwa, kondycji duchowej i poglądów członków różnych wyznań, wpływu nauczania oraz działalności religijnej na pozostałą część społeczeństwa, sposobu postrzegania religii i duchowieństwa przez niewierzących, wolności praktyk religijnych, szeroko pojętej praktyki religijnej, liturgii, stanu i rozwoju katechizacji, kaznodziejstwa, homiletyki etc. Karta tytułowa publikacji została opatrzona fragmentem z filozoficznego dialogu o wróżbiarstwie Cycerona : "Quam ob rem, ut religio propaganda etiam est, quae est iuncta cum cognitatione naturae, sic superstitionis stirpes omnes eligendae" ("Toteż o ile religię, która łączy się z poznaniem wszechświata, należy krzewić, o tyle wszelkie odrośle zabobonu trzeba wyrwać wraz z korzeniami"). Autorem niniejszej publikacji jest Johann Heinrich Friedrich Ulrich ( 1751-1798).

Druk zawiera jedenaście tez oracji uczniowskiej autorstwa Wawrzyńca Krzysztofa Somnitza (1612-1678) – ucznia gimnazjum toruńskiego, dotyczącej istoty państwa i prawa. Poruszone są m. in. kwestie arystotelesowskiej politei – modelu państwa idealnego, trzech wyróżnianych w starożytnej Grecji form ustrojowych – tyranii, oligarchii i demokracji, kontrastu między tyranią a republiką (jako przykłady rządów tyranów przywołuje Somnitz m. in. panowanie Licyniusza, Nerona, Tarkwiniusza Pysznego, Kaliguli i Karakalli), możliwości dziedziczenia przez kobiet tronu oraz – szerzej – rządów kobiet (ginokracji) (za przykład przywołane są tu m. in. mityczne Amazonki, Pulcheria – cesarzowa bizantyjska, święta, wywierająca duży wpływ na życie polityczne i religijne cesarstwa, legendarna Wanda, królowa Palmyry Zenobia, walcząca z Rzymem, a także kobiety biblijne, słynące z rozumu i męstwa, uczestniczki wydarzeń politycznych – Debora, Judyta, Estera i Abigaile). Z literatury powołuje się Somnitz na prace politologiczne Justusa Lupsiusa – jednego z wybitniejszych znawców języka, historii i kultury starożytnego Rzymu. Respondent nie uwzględnia stosunków polskich, ale wspomina o ustroju moskiewskim, jest przy tym zwolennikiem demokracji. Po ukończeniu studiów Wawrzyniec K. Somnitz był (od 1655) kanclerzem zarządu Pomorza i piastował szereg innych funkcji, co umożliwiły mu na równi koneksje i staranne wykształcenie. Popis oratorski Somnitza, wygłoszony 15 stycznia 1631, przygotowany był pod kierunkiem wymienianego na karcie tytułowej druku Bazylego Zölnera z Lipska (1580-1658) – konrektora w gimnazjum w Toruniu. Druk 6 kart. Na odwrocie karty tytułowej dedykacja dla księżnej Jadwigi Brunszwickiej (1595-1650), która zasłynęła jako fundatorka gimnazjum w Szczecinku (ojciec respondenta był sędzią grodzkim i radcą na dworze księżnej rezydującej w tymże mieście). Druk współoprawny (klocek introligatorski), sygn. Pol.7.II.5637- Pol.7.II.5666. Format bibliograficzny: 4°. Pieczątki: 1, 10, 11, 18. Dawne sygnatury: H.6.Miscell.3. Zewnętrzne oznaczenia: DT, DS. Typ oprawy (materiał) – biały pergamin (oprawa z japem) ; obleczenie - karta z rękopisu ; oprawa - niewielkie deformacje, średnie zabrudzenia ; niewielkie ubytki spowodowane przez owady. W 2010 r. druk poddano konserwacji zachowawczej w ramach projektu "Konserwacja zachowawcza druków XV-XVII w. Biblioteki Elbląskiej".

Système de la Nature ou Des Loix du Monde Physique & du Monde Moral; pol. System przyrody, czyli prawa świata fizycznego i moralnego (Londyn, 1770) - część druga dzieła filozoficznego, systematyzującego poglądy ateistycznego materializmu XVIII wieku, którego autorem jest Paul Henry Thiry, baron d'Holbach ((1723-1789) - francuski filozof, ateista, współautor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Praca została opublikowana pod nazwiskiem Jean-Baptiste de Mirabaud, nieżyjącego już członka Francuskiej Akademii Nauk, ponieważ Holbach obawiał się konsekwencji związanych z wydaniem tego dzieła. Jego obawy, nie były bezpodstawne, bowiem, ukazanie się Systemu przyrody… , już w roku publikacji, wywołało wielkie poruszenie w społeczeństwie, a parlament miasta Paryża potępił to dzieło i zostało ono publicznie spalone przez kata. Według niektórych źródeł, Holbach napisał i opublikował to dzieło z pomocą Denisa Diderota (1713-1784) i przy wsparciu Jacques'a - André Naigeon (1738-1810). W obszernym traktacie autor głosi radykalny empiryzm, materializm i determinizm. Opisuje wszechświat w kategoriach zasad materializmu filozoficznego: umysł jest utożsamiany z mózgiem, nie ma "duszy" bez żywego ciała, światem rządzą ścisłe deterministyczne prawa, wolna wola jest iluzją, nie ma ostatecznych przyczyn, a cokolwiek się dzieje, ma miejsce, ponieważ nieuchronnie musi. Dzieło jednoznacznie zaprzecza istnieniu Boga, argumentując, że wiara w istotę wyższą jest produktem strachu, braku zrozumienia i antropomorfizmu. Holbach krytykuje nie tylko tradycyjne dowody na istnienie Boga, ale i wszelką wiarę religijną oraz popularny w tym czasie wśród oświeconych deizm. Przedstawia wiarę w Boga i nieśmiertelność duszy jako skrajną niedorzeczność. Książka była uważana za niezwykle radykalną w swoich czasach. Lista osób piszących refutacje dzieła była długa. Należeli do nich, m.in.: Nicolas-Sylvestre Bergier, Voltaire; Fryderyk Wielki etc. Spekuluje się, że Fryderyk był zmotywowany do napisania krytyki Systemu przyrody…, ponieważ książka ta zawierała atak nie tylko na religię, ale także na monarchię. Z kolei, przyjaciel Holbacha, Denis Diderot, entuzjastycznie poparł dzieło. P. B. Shelley po jego przeczytaniu stał się zagorzałym ateistą i przystąpił do tłumaczenia tej książki na język angielski. Natomiast, według Willa Duranta, dzieło to jest najbardziej wyczerpującym opisem materializmu i ateizmu w całej historii filozofii.