Suchergebnisse

Conspiracy theories have a reasonably bad connotation. It is believed, that the epistemological deficiency of conspiracy theories spoils the adequate perception of social-political reality. However, in democratic societies, the epistemological deficiency of any theory couldn't be considered a sufficient ethical argument for rebutting the spread of such theories, as in that case it would be obligatory to prevent the spread of the other epistemologically deficient theories (such as religious theories etc.). At the same time, it is mostly accepted, that the spread of political conspiracy theories threatens democratic societies, as they decrease the overall level of trust between the members of the society, the trust in government and state institutions. Thus, a reasonable argument is needed for the prevention the spread of political conspiracy theories. The article suggests, that mainly the ethical unacceptability of political conspiracy theories and their threats to the democratic tenets of the organization of society could be a reasonable argument for rebutting conspiracy theories. Thus, mostly the ethical deficiency of political conspiracy theories gives a "moral right" to the state and the society for the elaboration and actualization of the prevention policy of their spread. ; Դավադրապաշտական տեսությունները ակադեմիական միջավայրում արդարացիորեն բացասական համբավ ունեն։ Տարածված տեսակետի համաձայն՝ դավադրապաշտական տեսությունների իմացաբանական թերարժեքությունը աղճատում է սոցիալ-քաղաքական իրականության ադեկվատ պատկերացումը։ Սակայն, իմացաբանական թերարժեքությունը ժողովրդավարական հասարակություններում չի կարող լինել բարոյագիտական տեսանկյունից լինել բավարար փաստարկ նման տեսությունների տարածումը կանխարգելելու համար, քանի որ այդ դեպքում անհրաժեշտ կլիներ կանխել նաև իմացաբանական տեսանկյունից այլ թերարժեք տեսությունների տարածումը (ինչպես օրինակ՝ կրոնական և այլ ուսմունքները)։ Միևնույն ժամանակ տարածված է այն տեսակետը, ըստ որի՝ քաղաքական դավադրապաշտական տեսությունների տարածումը սպառնում է ժողովրդավարական հասարակություններին, քանի ...

Relations with Georgia have acquired strategic importance on the foreign policy agenda ofthe Republic of Armenia. However, over the years, there have been some gaps in relationsbetween the two countries, which have led to a number of problems. Among them are thedifferent approaches to foreign policy, certain dangerous perceptions about Armenia andArmenians in Georgia, the approaches of the parties to territorial conflicts, and so on. Thedevelopment of relations between Armenia and Georgia is also influenced by many externalfactors and challenges, including the bad Russian-Georgian relations and the Armenian-Azerbaijani conflict. The main task of the presented article is to identify all the factors thatcondition or shape the Armenian-Georgian relations or are an obstacle for their development.In the context of the large-scale war unleashed by Azerbaijan in Artsakh in 2020, thesequestions become even more important ; Վրաստանի հետ հարաբերությունները ռազմավարական նշանակություն են ձեռք բերել արտաքին քաղաքական օրակարգում Հայաստանի Հանրապետությունը։ Այնուամենայնիվ, տարիների ընթացքում հարաբերություններում որոշակի բացեր են եղել երկու երկրների միջեւ, որոնք հանգեցրել են մի շարք խնդիրների։ Դրանց թվում են արտաքին քաղաքականության նկատմամբ տարբեր մոտեցումներ, Հայաստանի մասին որոշակի վտանգավոր ընկալումներ և Վրաստանում հայերը, տարածքային հակամարտությունների կողմերի մոտեցումները եւ այլն։ Այն Հայաստանի և Վրաստանի հարաբերությունների զարգացման վրա ազդում են նաև բազմաթիվ արտաքին ազդեցություններ գործոններն ու մարտահրավերները, այդ թվում՝ ռուս-վրացական վատ հարաբերությունները և հայ- Ադրբեջանական հակամարտություն. Ներկայացված հոդվածի հիմնական խնդիրն է բացահայտել բոլոր այն գործոնները, որոնք պայմանավորում կամ ձևավորում հայ-վրացական հարաբերությունները կամ խոչընդոտ են դրանց զարգացմանը։ 2020 թվականին Արցախում Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված լայնածավալ պատերազմի համատեքստում սրանք հարցերն էլ ավելի կարևոր են դառնում ; Отношения с Грузией приобрели стратегическое значение во внешнеполитическойповестке дня Республики Армения. Однако с годами в ...

The choice of an effective government form is one of the most important issues facing a state that has embarked on the path of democratic development. A comprehensive study of the issues, like mechanism of parliamentary formation, mixed and proportional-majority electoral systems within the framework of parliamentary government model deserves special attention. In this case, the example of the leading countries, particularly Germany is essential that have created a stable basis for the development of the country. Germany's successful experience can be useful also for the Republic of Armenia (RA), which has adopted a new parliamentary form of government. The study of foreign experience can contribute to the development and enhancement of the role of parliament in the RA. ; Պետական կառավարման արդյունավետ ձևի ընտրության հարցը ժողովրդավարական զարգացման ուղին որդեգրած ցանկացած պետության առջև ծառացող կարևորագույն հիմնախնդիրներից է։ Դրա բազմակողմանի ուսումնասիրությունը՝ մասնավորապես խորհրդարանական կառավարման մոդելները, խորհրդարանների ձևավորման կառուցակարգերը, խառը, համամասնական և մեծամասնական ընտրակարգերը մեծ ուշադրության են արժանի, որոնք հիմք են հանդիսանում առավել թափանցիկ և արդյունավետ կառավարման համար։ Այս համատեքստում, չափազանց կարևոր է առաջատար երկրների՝ հատկապես ԳԴՀ-ի օրինակը, որը զարգացման կայուն հիմք է ստեղծել երկրի առաջընթացի համար։ ԳԴՀ – ի հաջողված փորձը կարող է օգտակար լինել նոր խորհրդարանական կառավարման մշակույթ որդեգրած ՀՀ-ի համար, որն էլ կարող է նպաստել ՀՀ-ում խորհրդարանի դերի զարգացմանը և կատարելագործմանը։ ; Выбор эффективного государственного строя один из важнейших вопросов, стоящих перед государством, вставшим на путь демократического развития. Всестороннее исследование вопроса, в частности модели парламентского управления, структуры парламентского формирования, смешанные, пропорционально-мажоритар­ные избирательные системы, заслуживает большого внимания, которые являются основой для более прозрачного и эффективного управления. В этом контексте очень важен пример ведущих стран, которые создали стабильную основу для развития страны, в частности ФРГ. Успешный опыт ФРГ может быть полезен для Республики Армения (РА), принявшей новую парламентскую форму правления. Исследование зарубежного опыта может способствовать развитию и повышению роли парламента в РА.

Article considers issues with regard to methodological features of the development of the form of governance in the context of constitutional stability. Author concludes that while speaking on the forms of governance we are often guided by fictional perceptions, which should be overcome and cannot base reforms concerning the mentioned issue. In the result of processes of legal convergence forms of governance borrowed from each other mechanisms non-characteristic to them and from this aspect in many cases their rapprochement can be noted. From the doctrinal viewpoint author considers classical forms of governance more acceptable. At the same time, she notes that the problems of our social system, solution of which is the main reason for continuous changes of the form of governance, will not be solved in conditions of new reforms implemented by the same logic. Hence, the axis of the problem of the further improvement of the model of governance in the Republic of Armenia should be transformed from the issue of making a choice between this or that form of governance, and the main attention should be focused on improving the mechanisms of separation and balance of powers, as well as forming and strengthening constitutional and political traditions and culture. ; Հոդվածում քննարկվում են կառավարման ձեւի զարգացման մեթոդաբանական առանձնահատկությունները սահմանադրական կայունության համատեքստում։ Հեղինակը եզրահանգում է, որ կառավարման ձեւերի առնչությամբ խոսելիս մեր հասարակական համակարգում հաճախ ենք առաջնորդվում միֆային պատկերացումներով, որպիսիք ունեն հաղթահարման անհրաժեշտություն եւ չեն կարող ընկած լինել նշված հարցին առնչվող բարեփոխումների հիմքում։ Նշվում է, որ ժամանակակից աշխարհում ընթացող կոնվերգենցիայի երեւույթների արդյունքում կառավարման մոդելները միմյանցից փոխառել են նախկինում իրենց ոչ բնորոշ մեխանիզմներ, և այդ առումով շատ դեպքերում նկատելի է վերջիններիս մերձեցում։ Դոկտրինալ տեսանկյունից հեղինակն առավել ընդունելի է համարում դասական կառավարման ձեւերը։ Միեւնույն ժամանակ, գտնում է, որ մեր հասարակական համակարգում առկա ...

The article analyzes the nature and features of the formation of political myths, as well as the most common political myths in the political system of Armenia. It is argued that every myth has a semantic center, the role of which in most cases is played by archetypes. The main plot of the myth unfolds around the semantic center. History and politics are the areas where most myths are created. Political myths in the mass consciousness do not reflect real political processes, but their distortions, original interpretations. They are widely used due to modern communication technologies and mass media. It is argued, that in addition to the negative impact on public consciousness, the myth can also have a positive effect, which is expressed in the mobilization of society, without which it is sometimes impossible to imagine overcoming the crisis in the political system, expressing the interests and goals of society or affirming democratic principles. In the article, some examples of political myths in the political system of Armenia are discussed: by the myths about a young state and a transitional period the authorities of the country have for a long time motivated the impossibility of solving basic social problems, corruption, weak democratization of social relations, etc. The myths about guaranteed security and sustainability of social life in the mass consciousness reflected the idea of a supposedly productive domestic and foreign policy. One of the most resistant political myths is the myth of the legitimacy of the chosen power in which the legality and legitimacy of power are presented as implying each other phenomena, although legally elected power may not be legitimate, and illegitimate powermay act completely legally. Simultaneously, with the process of a mythologization of politics, the process of demythologization in society is also taking place, which is most productive in the development of analytical and critical thinking, as well as on the condition that political relations are public, not backstage. ; Հոդվածում վերլուծվում է ինչպես քաղաքական միֆերի ձևավորումը, այնպես էլ դրանցից ամենատարածվածը Հայաստանի քաղաքական համակարգում: Պնդվում է, որ յուրաքանչյուր միֆ ունի իմաստային կենտրոն, որի դերը շատ դեպքերում խաղում են արքետիպերը: Պատմությունն ու քաղաքականությունն այն ոլորտներն են, որտեղ ստեղծվում են ամենաշատ միֆերը: Զանգվածային գիտակցության մեջ քաղաքական միֆերն արտացոլում են ոչ թե իրական գործընթացները, այլ դրանց աղավաղումները և մեկնաբանությունները: Դրանք տարածվում են կապի ժամանակակից տեխնոլոգիաների և լրատվամիջոցների միջոցով: Պնդվում է, որ բացի հասարակության գիտակցության վրա բացասական ազդեցությունից, միֆը կարող է նաև ունենալ դրական ազդեցություն, որն արտահայտվում է հասարակության մոբիլիզացմամբ, առանց որի երբեմն անհնար է հաղթահարել ճգնաժամը: Երկար ժամանակ երկրի իշխանությունները երիտասարդ պետության ու անցումային շրջանի մասին միֆերով պատճառաբանում էին հիմնական սոցիալական խնդիրները և կոռուպցիայի լուծման անհնարինությունը: Ամենակայուն քաղաքական միֆերից մեկն է ընտրված իշխանության լեգիտիմության մասին միֆը, որում լեգիտիմությունն ու լեգալությունը ներկայացված են միմյանց փոխպայմանավորող երևույթներ՝ չնայած օրինականորեն ընտրված իշխանությունը կարող է լինել ոչ լեգիտիմ, իսկ ոչ լեգիտիմ իշխանությունը կարող է գործել ամբողջովին օրինական: ; В статье анализируется формирование политических мифов, а также наиболее распространённые из них в политической системе Армении. Утверждается, что каждый миф имеет смысловой центр, роль которого в большинстве случаев играют архетипы. История и политика – те области, где создаётся наибольшее количество мифов. Политические мифы в массовом сознании отражают не реальные процессы, а их искажения, интерпретации. Они распространяются благодаря современным коммуникационным технологиям и СМИ. Утверждается, что помимо негативного влияния на общественное сознание, миф может иметь и положительный эффект, который выражается в мобилизации общества, без чегоиногда невозможно преодолеть кризис.Мифами о молодом государстве и переходном периоде власти страны долго мотивировали невозможность решить основные социальные проблемы, коррупцию и т.д. Одним из наиболее устойчивых политических мифов является миф о легитимности избранной власти, в котором легальность и легитимность предстают как подразумевающие друг друга явления, хотя на самом деле легально избранная власть может быть нелегитимной, а нелегитимная власть может действовать вполне легально.

In March 2011, rallies and demonstrations started in Syria, which later developed into an armed conflict and large-scale military operations between the Syrian government and opposition all over the country. With the gradual escalation of the conflict at the end of 2011, the Syrian government adopted a strategy of defending the western territories and regional centers, which were of strategic importance in Syria, and avoiding large-scale military operations in these areas. The situation in Syria changed dramatically at the end of 2015. It was due to Russia's direct military assistance to the Syrian government.The Syrian conflict has affected regional and extra-regional developments in the Middle East, paving the way for new realities, for the active engagement of a number of power centers in the Middle East and the processes of various formats aimed at a peaceful resolution of the conflict.During the conflict (2011-2020) there were some results in the negotiation process (regulated by various international formats) of the crisis. Though they had mainly solved problems partially in certain parts of Syria, the importance of meetings in such formats cannot be underestimated. The peculiarity and global nature of the conflict provided no other solution than partial solutions to the Syrian crisis, which had an enormous impact and created opportunities for the views of the conflicting parties to be heard. The aforementioned resolution processes of the conflict allow us to assume that the parties involved in the conflict have shifted to a partial solution to the Syrian crisis. It presupposes a short-term solution or freezing of issues related to some areas of military-political and socio-economic importance, ensuring predictability of developments, after which it will be possible to get a comprehensive agreement on the Syrian conflict.The Syrian conflict has long ceased to be a Middle Eastern regional reality, affecting global processes. Conflict resolution must have both regional and extra-regional dimensions, based on sensible and sincere approaches, which should prompt parties concerned with a quick resolution to the conflict to find the key to resolving the Syrian issue. ; 2011թ. մարտին Սիրիայում սկսվեցին բողոքի ցույցերը, որոնք վերաճեցին զինված բախումների և լայնածավալ ռազմական գործողությունների ողջ երկրում կառավարական ուժերի և ընդդիմության միջև: Իրավիճակը կտրուկ փոխվեց 2015թ. վերջին, երբ Ռուսաստանը կառավարությանն ուղղակի ռազմական օգնություն ցույց տվեց: Ճգնաժամին ուղեկցող բանակցային գործընթացն ընթացավ տարբեր ձևաչափերով և միայն մասամբ հարթեց ծագած խնդիրները: Հակամարտության լայնամասշտաբ բնույթը թույլ չտվեց ավելին, քան մասնատված լուծումներ: Բայց դրանք նաև հնարավորություն ստեղծեցին կողմերի տեսակետները լսելու համար: Սիրիայում արյունալի հակամարտությունը վաղուց դադարել է լինել այս երկրի ներքին գործը: Դրա կարգավորումը, անշուշտ, պետք է ունենա նաև արտատարածաշրջանային հարթություն՝ հիմնված ողջամիտ մոտեցումների վրա: ; С марта 2011 г. в Сирии начались акции протеста, которые переросли в вооружённые столкновения и крупномасштабные военные действия по всей стране между правительственными войсками и оппозицией. Ситуация резко изменилась к концу 2015 г., когда Россия оказала непосредственную военную помощь правительству. Переговорный процесс, сопровождавший кризис, протекал в разных форматах и лишь частично сглаживал возникшие проблемы. Масштабный характер конфликта не позволял большего, чем фрагментарноые решения. Но и они создали возможность, чтобы мнения сторон были услышаны. Кровопролитный конфликт в Сирии давно перестал быть внутренним делом этой страны. Его урегулирование непременно должно также иметь и внерегиональное измерение, основанное на разумных подходах.

A comprehensive examination of the relevant facts in the article shows that Turkey was one of the first to recognize the independence of Armenia, but no diplomatic relations were established between the countries, since Ankara presented the Armenian authorities some preconditions: not to mention the 1915 Armenian Genocide, to renounce claims officially, to put pressure on to stop the struggle for Nagorno-Karabakh, to recognize the sovereignty and territorial integrity of Azerbaijan. At the same time, Turkey demanded that the Republic of Armenia refrain from actions contrary to the interests of Turkey and in any way neutralize the anti-Turkish activities of the Armenians of the Diaspora. The Republic of Armenia rejected these preconditions and requirements, which are incompatible with the international practice. Turkey, in its turn, took a pronounced anti-Armenian position, unilaterally closing the border with Armenia, continuing to keep Armenia in a blockade. Therefore, it is no coincidence that Turkey's approaches to normalizing relations with Armenia were largely conditioned by the achievements of the Armenian armed forces in Artsakh, because the more obvious these successes, the tougher Turkey's position towards Armenia became. This manifested itself during the liberation of Karvachar (early April 1993) by the armed forces of Armenia, after which Turkey not only closed the border, but also began to accumulate troops near the border with Armenia, but Russia's sharp reaction deterred Turkey from further actions. We consider it appropriate to mention that during the period under discussion, such an approach of Turkey to the issue of normalizing relations with Armenia posed a serious threat to our national security. Analyzing the influence of the economic factor of mutual interest in the Armenian-Turkish relations, it was emphasized that no matter how favorable the development of economic relations with Armenia is for Turkey, Armenia is not of serious interest for Turkey in terms of its economic development. Some activation does not give us grounds to characterize this as a serious breakthrough in the normalization of the Armenian-Turkish relations. Therefore, it is no coincidence that, given a certain perspective of the Armenian-Turkish economic cooperation, the Turkish side tried to create the illusion of some progress in the Armenian-Turkish relations with the Armenian leadership, thereby prompting the Armenian leadership to convince the diaspora to stop encouraging the process of the international recognition of the Armenian Genocide. This circumstance, of course, also testifies to the impact of the process of the international recognition of the Armenian Genocide on the Armenian-Turkish relations. As for the economic factor, the fact that the Armenian leadership did not properly analyze in previous period the initiatives of the Turkish side to intensify economic contacts between the two countries, did not even catch the moment that the economic factor and the Turkish version of the solution to the Karabakh conflict were combined. Meanwhile, with the preconditions put forward, Turkey tried to make Armenia its servant, and through it to dictate its will to the Armenians of the Diaspora. Concerning the Armenian-Turkish contacts at the level of non-governmental organizations, it was noted that the activities of such organizations were initially doomed to failure due to the extremely opposite views of the parties. The leadership of the Republic of Armenia at that time, being aware of such contacts, however, did not properly analyze their possible positive and negative consequences both for the Republic of Armenia and for the Diaspora: it did not express a clear position on this issue. Meanwhile, the subsequent course of the events showed that Turkey, using the presence of such contacts, tried to move the issue of the Armenian Genocide from the political sphere to the sphere of scientific and public discussions, once again striving to stop the process of the international recognition of the Armenian Genocide. By and large, the same goal was pursued by the slogan "zero problems with neighbors" put forward by the Turkish leadership, which, despite the specific steps taken, does not lead to the normalization of the Armenian-Turkish relations. Thus, sometimes positive glimpses in the policy of the Turkish leadership in the relations with Armenia can be explained by various geopolitical interests of Turkey, in particular, the issue of joining the European Union. Specific facts have proved that even the fact of signing the famous Zurich Protocols on October 10, 2009 could not force Turkey to fulfill its obligations, to refuse to put forward preconditions for the establishing diplomatic relations with Armenia. Analyzing the content of the Zurich Protocols, it was noted that this does not fully meet the vital interests of all Armenians, since certain provisions of the protocols, especially the provision on mutual recognition of borders, make it senseless to continue the process of the international recognition of the Armenian Genocide, as well as steps to be taken to overcome consequences. Particular attention was paid to the fact that during the period under discussion a new phenomenon was observed in the process of the international recognition of the Armenian Genocide: some European countries are adopting laws criminalizing the denial of the genocide, some of which cannot be called finalized, which also affects the process itself in future. Summing up the results of the efforts of the second president of Armenia to normalize the Armenian-Turkish relations, it was emphasized that they, like during his predecessors, did not lead to the establishment of diplomatic relations between the two countries, and Turkey, in fact, got one more chance to show the world its "passionate desire" to settle relations with Armenia. Presenting the Centennial of the Armenian Genocide and the further process of recognition in the context of the Armenian-Turkish relations, the article draws special attention to the fact that on the eve of the Centennial of the Armenian Genocide, official Turkey does not change its policy of denial of the Armenian Genocide, nevertheless, it makes some changes into the strategy. The meaning of such changes was the theses put forward by Erdogan and Davutoglu about "common grief" and "fair memory". It was emphasized that such a new manifestation of Turkish denial was no less dangerous, since it was an attempt to equate "executioner" with "victim". It was further noted that this approach of Turkey did not give tangible results, since in the context of the Centennial of the Armenian Genocide, the process of the official recognition and condemnation of the Armenian Genocide by various countries and authoritative international organizations continued. The fact that after the adoption of the resolution on the Centennial of the Armenian Genocide in the Armenian realities the issue of transferring the Genocide to the legal field, in addition to the recognition of the Genocide, and the improvement of the international law, introducing a new wording - "patricide", was not ignored. In this regard, it was emphasized that the implementation of such an idea, although welcomed, would require tremendous efforts and energy. In addition, the idea was noted that the possibility of implementing these provisions will be much greater if Armenia becomes one of the influential "players" in the region, dictating its own rules of the game. As for the further efforts of the Armenian authorities to establish diplomatic relations between the two countries, it is obvious that it was not endlessly possible to endure Turkey's destructive approach to this issue. Consequently, the speech of the President of the Republic of Armenia on September 20, 2017 at the UN General Assembly was the first logical step towards the abolition of the Zurich Protocols by the Republic of Armenia, a process that came to its logical conclusion on March 1, 2018 by the decree of the President of the Republic of Armenia "On the termination of the procedure for establishing the Armenian Turkish relations". Not only did Turkey not establish diplomatic relations with Armenia, but 100 years after the Turkish-Armenian war, on September 27, 2020, it made an attempt to forcefully resolve its precondition on the Artsakh question. Through the direct instigation and support to "fraternal" Azerbaijan, it unleashed the war against the Republic of Artsakh and the Republic of Armenia, and, through military aggression, about 75% of the territory of the Republic of Artsakh was captured, not only 7 previously liberated regions, but also Hadrut and Shushi. Not satisfied with all this, on the advice of the same Turkey, Azerbaijan, in May 2021, invaded the sovereign territory of the independent Republic of Armenia, creating a real threat to the existence of the Armenian statehood, a real "threat to the security of the Armenian people", trying to connect Azerbaijan and Turkey through the so-called Zangezur corridor through Nakhichevan for the implementation of the long-standing program of Pan-Turkism. ; Հոդվածում համապատասխան փաստերի համակողմանի քննությամբ ցույց է տրված, որ թեև Թուրքիան առաջիններից մեկը ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը, բայց նրա հետ դիվանագիտական հարաբերություններ չհաստատվեցին, քանզի Անկարան հայկական իշխանություններին նախապայմաններ ներկայացրեց չհիշատակել 1915թ․ Հայոց ցեղասպանությունը, պաշտոնապես հրաժարվել պահանջատիրությունից, ճնշում գործադրել Լեռնային Ղարաբաղի վրա՝ դադարեցնելու պայքարը և ընդունելու Ադրբեջանի գերակայությունն ու տարածքային ամբողջականությունը։ Միաժամանակ պահանջեց, որ Հայաստանի հանրապետությունը զերծ մնա Թուրքիայի շահերին հակասող գործողություններից և ամեն կերպ չեզոքացնեի սփյուռքահայության հակաթուրքական գործունեությունը; Հայաստանի հանրապետությունը մերժեց միջազգային պրակտիկային անհարիր այս նախապայմաններն ու պահանջները։ Թուրքիան իր հերթին որդեգրեց ընգծված հակահայկական դիրքորոշում, միակողմանիորեն փակելով ՀՀ-ի հետ սահմանը, շարունակելով շրջափակման մեջ պահել Հայաստանը։ Ուստի պատահական չէր, որ Թուրքիայի մոտեցումները՝ ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու հարցում մեծապես պայմանավորված էին նաև Արցախում հայկական զինված ուժերի ձեռքբերումներով, քանզի որքան ակնառու էին այդ հաջողությունները, այնքան ավելի էր կոշտանում Թուրքիայի դիրքորոշումը ՀՀ-ի նկատմամբ։ Դա դրսևորվեց հայկական զինված ուժերի կողմից Քարվաճառի (1993թ․ ապրիլի սկզբին) ազատագրման ժամանակ, որից հետո Թուրքիան ոչ միայն փակեց սահմանը, այլև Հայաստանի հետ սահմանաներձ շրջանում զորքեր սկսեց կուտակել, սակայն Ռուսաստանի կտրուկ անդրադարձը Թուրքիային հետ պահեց իր հետագա գործողություններից։ Կարծում ենք սխալված չենք լինի, եթե նշենք, որ քննարկվող ժամանակաշրջանում Թուրքիայի նման մոտեցումը ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու հարցում լուրջ սպառնալիք էր մեր ազգային անվտանգությունը։ Վերլուծելով հայ-թուրքական հարաբերություններում երկուստեք հետաքրքություն ներկայացնող տնտեսական գործոնի ազդեցությունը , շեշտվել է այն հանգամանքը, որ որքան էլ ՀՀ-ի հետ տնտեսական շփումների զարգացումը ձեռնտու էր Թուրքիային, այդուհանդերձ, Հայաստանն իր տնտեսական զարգացման մակարդակով Թուրքիայի համար լուրջ հետաքրքրություն չէր ներկայացնում և հայ-թուրքական շփումներում նկատվող որոշակի աշխուժացումը, մեզ բավարար հիմք չի տալիս բնութագրել այն որպես լուրջ բեկում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հարցում: Ոստի, ամենևին էլ պատահական չէր, որ հայ- թուրքական տնտեսական փոխհամագործակցության որոշակի հեռանկարով թուրքական կողմը փորձում էր ՀՀ ղեկավարության մոտ հայ-թուրքական հարաբերություններում որոշակի առաջընթացի պատրանք ստեղծել և դրանով իսկ շահագրգռել ՀՀ ղեկավարությանը' համոզելու Սփյուռքին ևս հետ կանգնելու Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը հետամուտ լինելուց: Այս հանգամանքն, անշուշտ, վկայում է նաև Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի հայ-թուրքական հարաբերությունների վրա ունեցած ազդեցության մասին: Տնտեսական գործոնի առումով կարևորվել է նաև այն հանգամանքը, որ ժամանակին ՀՀ ղեկավարությունը պատշաճ վերլուծության չենթարկելով թուրքական կողմի երկու երկրների միջև տնտեսական շփումները ակտիվացնելու նախաձեռնությունները, չէր էլ նկատում, որ դրանցում, փաստորեն, մեկտեղվում էին տնտեսական գործոնն ու ղարաբաղյան հիմնահարցի լուծման Թուրքիայի տարբերակը: Մինչդեռ, Թուրքիան իր կողմից առաջադրած նախապայմաններով փորձում էր ՀՀ-ին դարձնել իր կամակատարը և նրա միջոցով իր սեփական կամքը թելադրել նաև սփյուռքահայությանը: Անդրադարձ կատարելով հասարակական կառույցների մակարդակով հայ-թուրքական շփումներին, նշվել է, որ նման կառույցների գործունեությունն ի սկզբանե դատապարտված էր ձախողման' կողմերի ծայրահեղ հակադիր հայացքների պատճառով: Ժամանակի ՀՀ ղեկավարությունը, տեղյակ լինելով նման շփումներին, այնուամենայնիվ, պատշաճ վերլուծության չէր ենթարկել դրանց հնարավոր դրական և բացասական հետևանքները ինչպես ՀՀ-ի, այնպես էլ Սփյուռքի համար և չուներ հստակ դիրքորոշում այդ հարցում: Մինչդեռ, իրադարձությունների հետագա ընթացքը ցույց է տվել, որ Թուրքիան, շահարկելով նման շփումների առկայությունը, փորձել է Հայոց ցեղասպանության հարցը քաղաքական հարթությունից տեղափոխել գիտական և հասարակական քննարկումների ոլորտ' հերթական անգամ նպատակ ունենալով այդ կերպ հնարավորինս կասեցնել Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացը: Մեծ հաշվով, նույն նպատակն էր հետապնդում նաև Թուրքիայի ղեկավարության կողմից առաջ քաշված «զրո խնդիր հարևանների հետ» կարգախոսը, որը, չնայած ձեռնարկած կոնկրետ քայլերին, այդպես էլ չի հանգեցնում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը: Ուստի, ՀՀ- ի հետ հարաբերությունների հարցում թուրքական ղեկավարության որդեգրած քաղաքականության մեջ երբեմն առկայծող դրական միտումները կարելի է բացատրել Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական զանազան շահախնդրություններով և, մասնավորապես, Եվրամիությանն անդամակցելու խնդրով: Կոնկրետ փաստերով ապացուցվել է, որ անգամ 2009 թ. հոկտեմբերի 10- ին ցյուրիխյան հայտնի արձանագրությունների ստորագրումն ի զորու չի լինում ստիպելու Թուրքիային կատարել իր կողմից ստանձնած պարտավորությունները և հրաժարվել Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու հարցում նախապայմաններ առաջադրելուց: Վերլուծելով ցյուրիխյան արձանագրությունների բովանդակությունը նշվել է, որ այն իր ամբողջության մեջ չէր բխում համայն հայության կենսական շահերից, քանզի արձանագրություններում առանձին դրույթներ և, հատկապես սահմանների փոխադարձ ճանաչման դրույթը, մեծ հաշվով անիմաստ էր դարձնում ինչպես Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացին հետամուտ լինելը, այնպես էլ հետագայում դրա հետևանքների հաղթահարմանն ուղղվելիք քայլերը: Հատուկ ուշադրություն է դարձվել նաև այն փաստին, որ քննարկվող ժամանակահատվածում Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացում նկատվում է նաև նոր երևույթ՝ առանձին եվրոպական երկրներ ընդունում են ցեղասպանության ժխտումը քրեականացնող օրենքներ, որոնց մի մասի անկատար լինելու հանգամանքն իր ազդեցությունն է թողնում դրանց հետագա ճակատագրի վրա: Ամփոփելով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված ՀՀ երկրորդ նախագահի գործադրած ջանքերի արդյունքները, շեշտվել է, որ դրանք ևս, իր նախորդների նման, չեն հանգեցրել երկու երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատմանը, մինչդեռ Թուրքիան, փաստորեն, կրկին հնարավորություն ստացավ աշխարհին ցույց տալ ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու իր «բուռն ձգտումը»: Հայոց ցեդասպանության 100-ամյակն ու ճանաչման հետագա ընթացքը ներկայացնելով հայ թուրքական հարաբերությունների համատեքստում, հատուկ ուշադրություն է դարձնում այն հանգամանքին, որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի նախաշեմին, պաշտոնական Թուրքիան չհրաժարվելով Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցում իր որդեգրած ժխտոոական դիրքորոշումից, այնուամենայնիվ, որոշակի փոփոխություններ է կիրառում այդ հարցում իր ռազմավարության մեջ: Նման փոփոխությունների իմաստը հանգում էր Էրդողանի և Դավութօղլուի կողմից առաջ քաշած «համատեղ վշտի» և «արդար հիշողության» թեզերին: Ընդգծվել է, որ թուրքական ժխտողականության նման նոր դրսևորումը պակաս վտանգավոր չէր, քանի որ դրանով փորձ էր արվում հավասարության նշան դնել «դահճի» և «զոհի» միջև: Այնուհետև նշվել է, որ Թուրքիայի նման մոտեցումը շոշափելի արդյունք չի տվել, քանի որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի համատեքստում շարունակվում էր աշխարհի տարբեր երկրների և միջազգային հեղինակավոր կազմակերպությունների կողմից Հայոց ցեղասպանության պաշտոնական ճանաչման և դատապարտման գործընթացը: Չի անտեսվել նաև այն փաստը, որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի հռչակագրի ընդունումից հետո, հայ իրականության մեջ որպես ՀՀ արտաքին քաղաքական առաջնահերթություններ առաջ են քաշվում Ցեղասպանությունը ճանաչման դաշտից բացի, իրավական դաշտ փոխադրելու և միջազգային իրավունքը նոր հայրենազրկում «պատրիոցիդ» իրավական ձևակերպումով բարելավելու խնդիրը: Դրա հետ կապված շեշտվել է, նման գաղափարի իրագործումը ողջունելի լինելով հանդերձ պահանջելու է վիթխարի ջանք ու եռանդ: Բացի այդ, կարևորվել է նաև այն գաղափարը, որ նշված դրույթների կենսագործման հնարավորությունը շատ ավելի կմեծանա, եթե Հայաստանը դառնա տարածաշրջանի ազդեցիկ «խաղացողներից» մեկը՝ թելադրելով խաղի սեփական կանոնները: Ինչ վերաբերում է երկու երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու ՀՀ իշխանությունների հետագա ջանքերին, ապա ինքնին հասկանալի է, որ հնարավոր չէր անվերջ հանդուրժել Թուրքիայի ապակառուցողական մոտեցումն այդ հարցում և միանգամայն տրամաբանական էր, որ արդեն 2017 թ. սեպտեմբերի 20-ին ՄԱԿ- ի Գլխավոր ասամբլեայի նստաշրջանի ամբիոնից ՀՀ նախագահի ելույթը դարձավ առաջին քայլը ՀՀ-ի կողմից ցյուրիխյան արձանագրությունների չեղարկման ճանապարհին, գործընթաց, որն իր տրամաբանական ավարտին հասավ 2018 թ. մարտի 1-ին՝ ՀՀ նախագահի «Հայ- թուրքական հարաբերությունների կնքման ընթացակարգը դադարեցնելու վերաբերյալ» հրամանագրով: ; Всестороннее рассмотрение соответствующих фактов в статье показывает, что Турция одной из первых признала независимость Армении, но никаких дипломатических отношений между странами установлено не было, поскольку Анкара представила властям Армении предварительные условия: не упоминать Геноцид армян 1915 года, официально отказаться от претензий, оказать давление на то, чтобы остановить борьбу за Нагорный Карабах, признать суверенитет и территориальную целостность Азербайджана. При этом Турция потребовала от Республики Армения воздержаться от действий, противоречащих интересам Турции и любым способом нейтрализовать антитурецкую деятельность армян диаспоры. Республика Армения отвергла эти предварительные условия и требования, несовместимые с международной практикой. Турция, в свою очередь, заняла ярко выраженную антиармянскую позицию, в одностороннем порядке закрыв границу с Арменией, продолжая держать Армению в блокаде. Поэтому не случайно подходы Турции к нормализации отношений с Арменией во многом были обусловлены достижениями армянских вооруженных сил в Арцахе, ведь чем очевиднее были эти успехи, тем жестче становилась позиция Турции по отношению к Армении. Это проявилось во время освобождения Карвачара (начало апреля 1993 г.) вооруженными силами Армении, после чего Турция не только закрыла границу, но и начала накапливать войска у границы с Арменией, но резкая реакция России удержала Турцию от ее дальнейших действий. Считаем уместным упомянуть, что в обсуждаемый период такой подход Турции в вопросе нормализации отношений с Арменией представлял серьезную угрозу нашей национальной безопасности. Анализируя влияние экономического фактора, представляющего взаимный интерес, в армяно-турецких отношениях, было подчеркнуто, что каким бы благоприятным ни было развитие экономических отношений с Арменией для Турции, Армения не представляет серьезного интереса для Турции с точки зрения ее экономического развития. Некоторая активизация не дает нам оснований охарактеризовать это как серьезный прорыв в нормализации армяно-турецких отношений. Поэтому не случайно при определенной перспективе армяно-турецкого экономического сотрудничества турецкая сторона пыталась создать иллюзию некоторого прогресса в армяно-турецких отношениях с руководством Армении, тем самым побуждая руководство Армении убедить диаспору прекратить поощрение процесса международного признания Геноцида армян. Это обстоятельство, безусловно, также свидетельствует о влиянии процесса международного признания Геноцида армян на армяно-турецкие отношения. Что касается экономического фактора, то тот факт, что руководство Армении не проанализировало в свое время должным образом инициативы турецкой стороны по активизации экономических контактов между двумя странами, даже не уловило тот момент, что экономический фактор и турецкая версия решения Карабахского конфликта были комбинированными. Между тем, с выдвинутыми предварительными условиями Турция пыталась сделать Армению своим прислужником, и через нее диктовать свою волю также армянам диаспоры. Касаясь армяно-турецких контактов на уровне неправительственных организаций, было отмечено, что деятельность таких организаций изначально была обречена на провал из-за крайне противоположных взглядов сторон. Руководство Республики Армения в то время, зная о таких контактах, однако не проанализировало должным образом их возможные положительные и отрицательные последствия как для Республики Армения, так и для диаспоры: оно не выразило четкой позиции по этому вопросу. Между тем последующий ход событий показал, что Турция, используя наличие таких контактов, пыталась вывести вопрос Геноцида армян из политической в сферу научных и общественных дискуссий, в очередной раз стремясь остановить процесс международного признания Геноцида армян. По большому счету, той же цели преследовал выдвинутый турецким руководством лозунг «ноль проблем с соседями», который, несмотря на предпринятые конкретные шаги, не приводит к нормализации армяно-турецких отношений. Таким образом, позитивные иногда проблески в политике турецкого руководства в отношениях с Арменией можно объяснить различными геополитическими интересами Турции, в частности, вопросом вступления в Евросоюз. Конкретными фактами доказано, что даже факт подписания 10 октября 2009 года знаменитых Цюрихских протоколов не смог заставить Турцию выполнить взятые на себя обязательства, отказаться от выдвижения предварительных условий для установления дипломатических отношений с Арменией. Анализируя содержание Цюрихских протоколов, было отмечено, что это не полностью отвечает жизненно важным интересам всех армян, поскольку определенные положения протоколов, особенно положение о взаимном признании границ, делают бессмысленным продолжение процесса международного признания Геноцида армян, а также шаги, которые необходимо будет предпринять для преодоления последствий. Особое внимание было уделено тому факту, что в обсуждаемый период в процессе международного признания Геноцида армян наблюдается новое явление: некоторые европейские страны принимают законы, криминализирующие отрицание геноцида, некоторые из которых нельзя назвать доработанными, что также влияет на сам процесс в будущем. Подводя итоги усилий второго президента Армении по нормализации армяно-турецких отношений, было подчеркнуто, что они, как и при его предшественниках, не привели к установлению дипломатических отношений между двумя странами, а Турция, по сути, снова получила шанс показать миру свое «страстное желание» урегулировать отношения с Арменией. Представляя 100-летие Геноцида армян и дальнейший процесс признания в контексте армяно-турецких отношений, в статье обращается особое внимание на то, что накануне 100-летия Геноцида армян официальная Турция не отказывается от своей политики отрицания Геноцида армян, тем не менее, вносит некоторые изменения в свою стратегию. Смыслом таких изменений стали выдвинутые Эрдоганом и Давутоглу тезисы о «совместной скорби» и «справедливой памяти». Было подчеркнуто, что такое новое проявление турецкого отрицания было не менее опасным, поскольку это была попытка приравнять «палача» к «жертве». Далее было отмечено, что такой подход Турции не дал ощутимых результатов, поскольку в контексте 100-летия Геноцида армян продолжался процесс официального признания и осуждения Геноцида армян различными странами и авторитетными международными организациями. Тот факт, что после принятия резолюции 100-летия Геноцида армян в армянских реалиях не был оставлен без внимания вопрос переноса Геноцида в правовое поле помимо признания Геноцида, и совершенствования международного права, внеся новую формулировку - «патрицид». В этой связи было подчеркнуто, что реализация такой идеи, хотя и приветствуется, потребует огромных усилий и энергии. Кроме того, была отмечена идея о том, что возможность реализации этих положений будет намного больше, если Армения станет одним из влиятельных «игроков» в регионе, диктующих свои правила игры. Что касается дальнейших усилий властей Армении по установлению дипломатических отношений между двумя странами, то очевидно, что терпеть деструктивный подход Турции к этому вопросу бесконечно не представлялось возможным. Следовательно, выступление Президента Республики Армения 20 сентября 2017 года с трибуны Генеральной Ассамблеи ООН стало первым логическим шагом на пути к отмене Цюрихских протоколов Республикой Армения, процесс, который пришел к своему логическому завершению 1 марта 2018 года указом Президента РА «О прекращении процедуры установления армяно-турецких отношений». Мало того, что Турция не установила дипломатические отношения с Арменией, но и через 100 лет после турецко-армянской войны, 27 сентября 2020 года сделала попытку силой дать решение своему предусловию по Арцахскому вопросу. Путем ее непосредственного подстрекательства и поддержке «братскому» Азербайджану война, развязанная против Республики Арцах и Республики Армения, посредством военной агрессии было захвачено около 75% территории Республики Арцах, не только 7 ранее освобожденных районов, но также Гадрут и Шуши. Не удовлетворившись всем этим, по совету той же Турции, Азербайджан в мае 2021 года вторгся на суверенную территорию независимой Республики Армения, создав реальную угрозу существованию армянской государственности, реальную «угрозу безопасности армянского народа», пытаясь через так называемый Зангезурский коридор соединить через Нахичевань Азербайджан и Турцию для реализации давней программы пантюркизма.