Suchergebnisse

Корупција представља један од најопаснијих фе- номена савременог друштва. Уткана у поре готово свих држава, институција и система у већој или мањој мери, као таква зас- лужује да буде предмет истраживања. Карактеристике коруп- ције указују на препознатљив облик коруптивног понашања, док узроци усмеравају пажњу на извориште проблема, усмеравајући ограничене ресурсе на превентивно уместо на, помало застарело, репресивно поступање. Фактори корупције, који су многобројни, ограничени су на оне који су препознати као најзначајнији и ујед- но највећи катализатори развоја корупције. Благовременим фоку- сирањем на факторе корупције омогућује се ажурирање постоје- ћих и проналажење нових механизама којима се корупција може умањити на ниво који омогућава функционисање владавине права и демократског државног уређења. Као земља која је прошла перио- де рата и транзиције, и која је и даље на свом развојном путу, Ср- бија представља одлично тле за доношење закључака о ваљаности постојећих и проналажењу нових антикорупцијских мера. ; Corruption is one of the most dangerous phenomena of modern society. Woven into the pores of almost all states, institutions and systems to a greater or lesser extent, it deserves as such to be the subject of research. The characteristics of corruption indicate a recognizable form of corrupt behavior, while the causes direct attention to the source of the problem, directing limited resources to preventive rather than, somewhat outdated, repressive behavior. Factors of corruption, which are numerous, are limited to those that are recognized as the most important and at the same time the biggest catalysts for the development of corruption. Timely focusing on the factors of corruption enables the updating of existing and finding new mechanisms by which corruption can be reduced to a level that enables the functioning of the rule of law and a democratic state system. As a country that has gone through periods of war and transition, and that is still on its development path, Serbia is an excellent ground for finding conclusions about the validity of existing and finding new anti-corruption measures.

The author studies the specific features of formation of cluster structures, which allow to identify economic and social preconditions for the emergence and development of cluster relations. The development of any cluster formation should be viewed as the process of interaction between opposite sides and trends arising from the intrinsic characteristics of these opposites. The author considers that cluster relations should be viewed as a system of relations on the formation and use of all types of resources aimed at the implementation of the expanded reproduction with the purpose of receiving profits systematically. Under present conditions the development of cluster relations occurs with participation of actors of economic ensuring of cluster formations' activity. On the basis of a systematic approach the author identifies and structures internal and external economic and financial conditions and factors of cluster relations. Cluster development theory is complemented by justification of key features and economic elements of cluster relations. The justification of the economic essence of cluster relations is provided. ; The author studies the specific features of formation of cluster structures, which allow to identify economic and social preconditions for the emergence and development of cluster relations. The development of any cluster formation should be viewed as the process of interaction between opposite sides and trends arising from the intrinsic characteristics of these opposites. The author considers that cluster relations should be viewed as a system of relations on the formation and use of all types of resources aimed at the implementation of the expanded reproduction with the purpose of receiving profits systematically. Under present conditions the development of cluster relations occurs with participation of actors of economic ensuring of cluster formations' activity. On the basis of a systematic approach the author identifies and structures internal and external economic and financial conditions and factors of cluster relations. Cluster development theory is complemented by justification of key features and economic elements of cluster relations. The justification of the economic essence of cluster relations is provided.

Докторска дисертација «Русија на почетку XXI века – геополитичка анализа» је рад који се састоји из шест делова. У првом делу «Теоретско – методолошки увод» је постављена методолошко појмовна основа рада, извршен преглед досадашњих истраживања на ову тему и сабрани и анализирани потребни извори и литература. Други део «Физичко – географске одлике територије данашње Русије» се бави анализом и вредновањем рељефа и педолошког покривача, климе, хидрографског потенцијала, биљног и животињског света, те рудног и енергетског блага на подручју савремене Русије. Док су први и други део рада квантитативно невелики (слично петом и шестом делу), трећи и четврти део обухватају највећи део дисертације. Трећи део «Историјска анализа геополитичке позиције Русије» се бави територијалним развојем руске државе кроз историју, при чему су анализирани и остали геополитички значајни фактори генезе њеног историјског положаја. Посебно је посматран утицај који су на Русију кроз историју имали континенти на којима се распростире, а извршена је и анализа билатералних историјских односа са најзначајнијим суседима и светским силама, где су уочене и извесне геополитичке правилности (по историчару Броделу то би биле историјске појаве «средњег» и «дугог трајања»). Четврти део «Геополитичка позиција савремене Русије» анализира данашњу Русију са унутрашње и међународне позиције. У оквиру унутрашње позиције се анализира економија, демографија, социолошка структура, култура и унутрашњо – политичка позиција савремене руске државе. У односу на окружење се анализира укупна позиција Русије у свету и посебно у односу на суседе и поједине важне државе (са свим државама Европе и Азије и са најважнијим силама на другим континентима). Пети део «Перспективе Русије у следећим деценијама XXI века» садржи основне елементе предвиђања унутрашњег развоја земље, као и њену позицију у светским токовима. Шести део је прегледни «Закључак». ; Doktorska disertacija «Rusija na početku XXI veka – geopolitička analiza» je rad koji se sastoji iz šest delova. U prvom delu «Teoretsko – metodološki uvod» je postavljena metodološko pojmovna osnova rada, izvršen pregled dosadašnjih istraživanja na ovu temu i sabrani i analizirani potrebni izvori i literatura. Drugi deo «Fizičko – geografske odlike teritorije današnje Rusije» se bavi analizom i vrednovanjem reljefa i pedološkog pokrivača, klime, hidrografskog potencijala, biljnog i životinjskog sveta, te rudnog i energetskog blaga na području savremene Rusije. Dok su prvi i drugi deo rada kvantitativno neveliki (slično petom i šestom delu), treći i četvrti deo obuhvataju najveći deo disertacije. Treći deo «Istorijska analiza geopolitičke pozicije Rusije» se bavi teritorijalnim razvojem ruske države kroz istoriju, pri čemu su analizirani i ostali geopolitički značajni faktori geneze njenog istorijskog položaja. Posebno je posmatran uticaj koji su na Rusiju kroz istoriju imali kontinenti na kojima se rasprostire, a izvršena je i analiza bilateralnih istorijskih odnosa sa najznačajnijim susedima i svetskim silama, gde su uočene i izvesne geopolitičke pravilnosti (po istoričaru Brodelu to bi bile istorijske pojave «srednjeg» i «dugog trajanja»). Četvrti deo «Geopolitička pozicija savremene Rusije» analizira današnju Rusiju sa unutrašnje i međunarodne pozicije. U okviru unutrašnje pozicije se analizira ekonomija, demografija, sociološka struktura, kultura i unutrašnjo – politička pozicija savremene ruske države. U odnosu na okruženje se analizira ukupna pozicija Rusije u svetu i posebno u odnosu na susede i pojedine važne države (sa svim državama Evrope i Azije i sa najvažnijim silama na drugim kontinentima). Peti deo «Perspektive Rusije u sledećim decenijama XXI veka» sadrži osnovne elemente predviđanja unutrašnjeg razvoja zemlje, kao i njenu poziciju u svetskim tokovima. Šesti deo je pregledni «Zaključak». ; The doctor dissertation named "Russia in the beginning of the 21th century – geopolitical analyses" is the work which is consisting of the six parts. In the first part "Theoretical methodological introduction" is a setup of the methodologicaly conceptual basis of this work and noticed previous researches of this subject matter and summarized and analyzed the resources and literature. The second part of the work "Phiysical and geographical attributes of the nowdays Russian territory" engages in analyzing and valuing relief and soil cover, climate , hidrographycal potential, wildlife, mineral and energy resources of nowdays Russia. While the first and the second part of this work quantitative are a small (alike the fifth and the sixth parts of the work ) the third and the fourt parts borders is the largest part of dissertation . The third part of the work "An historical analyses geopolitical positions of Russia" engages in territorial development of the Russian Government trough its history whereat are analyzed another geopolitically important factors of genesis its historical position. Especially is observed influence to Russia by continents of its broadcasting and noticed some analyses of the bilateral historical attitudes to the most important neighbourhood and other major world powers , where is noticed some geopolitically regularities (accordin to a famous historian Brodel there are a historical apparations named a period of medium-sized duration and a period of long- sized duration) . The fourth part of the dissertation "Geopolitical position of modern Russia" analyzes nowdays Russia in domestic policy and international context .Within interior position is analysing economy, demography, social structures, culture, and domestic policy position of modern Russia. Concerning to surroundings is analysing position of Russia in wholle especially concerning to the neighbourhood and some important countries ( and all countries of Europe, Asia, and the most important powers of other continents). The fifth part "Perspective of Russia in the next decades of the 21 th century" conteins a basic elements of the anticipations of internal development and Russia's position in the world. The sixth part is a previewed "Epilogue".

Predmet istraživanja u ovom radu je izgradnja identiteta NATO, koji danas sebe određuje kao političko-vojnu organizaciju i već šest i po decenija, ponekad i presudno, utiče na međunarodne odnose i bezbednosne procese u svetu. Cilj rada je da se na osnovu teorijske i praktične deskripcije i analize procesa konstituisanja identiteta NATO, uočavanjem različitih dometa pojedinih teorija međunarodnih odnosa i studija bezbednosti u opisivanju, objašnjenju i prognoziranju društvenih pojava i uloge Alijanse u njihovom oblikovanju, pokaže dostignuti nivo izgradnje činilaca identiteta NATO. Da bi se odgovorilo ovom zadatku, u prvom poglavlju izlažu se osnovni koncepti identiteta i bezbednosti kao ključnih kategorija, koje se posmatraju u dinamičnom uzajamnom odnosu, smisao dobijaju društvenom konstrukcijom i proizvodnjom značenja, socijalno su uslovljene i promenljive zavisno od konteksta. U drugom poglavlju izlažu se stavovi tri uticajne teorije međunarodnih odnosa: realizma, liberalizma i socijalnog konstruktivizma, o karakteru, ulozi i budućnosti NATO. U trećem i četvrtom poglavlju, teorijski uvidi iz prva dva poglavlja primenjuju se u studiji slučaja izgradnje identiteta NATO posle Hladnog rata, a težište analize je na promenama karaktera bezbednosnih pretnji i odgovorima NATO koji se opredeljuje za širenje i vojno delovanje izvan svoje teritorije. Peto poglavlje posvećeno je analizi činilaca identiteta NATO: političkog jedinstva, vojnih sposobnosti, razvijene institucionalne infrastrukture i nove bezbednosne kulture. Zbirnim delovanjem grade NATO, koji u novom multipolarnom nadmetanju za raspodelu moći i kontrolu resursa i teritorija, predvođen najjačom silom – SAD, nastoji da spreči opadanje, sačuva i unapredi dostignutu moć i uticaj. ; This paper studies building the identity of NATO, which now defines itself as a politico-military organization and, for the past six and a half decades, has had, sometimes decisive, influence over the international relations and security processes in the world. The aim of this paper is to show the achieved level of building the NATO identity factors, on the basis of theoretical and practical description and analysis of the process of NATO identity constitution, noticing different range of certain theories of international relations and security studies in describing, explaining and forecasting of social phenomena and the role of the Alliance in their design. In order to accomplish this task, the first chapter addresses the basic concepts of identity and security as key categories, which are viewed in a dynamic correlation, receiving its meaning through social construction and production of meanings, are socially conditioned and variable depending on the context. The second chapter presents the views of three prominent theories of international relations: realism, liberalism and social constructivism, the character, the role and future of NATO. In the third and the fourth chapter, the theoretical insights from the first two chapters are applied in the case study of building NATO identity after the Cold War, and the focus of the analysis is on changing the character of security threats and responses of NATO which opts for the expansion and military action outside its territory. The fifth chapter is devoted to the analysis of NATO identity factors: political unity, military capabilities, developed institutional infrastructure and new security culture; their aggregate action builds NATO, which, in the new multipolar competition for the distribution of power and control of resources and territories, led by the strongest power – the United States, seeks to prevent degradation, preserve and improve the achieved power and influence.

Pitanje mogućnosti formiranja ekološkog pokreta u Srbiji u kontekstu postsocijalistiĉke transformacije društva i procesa evrointegracija, predstavlja predmet bavljenja ove doktorske disertacije. Rad se sastoji iz tri veće celine i poglavlja u kome su izneta zakljuĉna razmatranja. U prvom delu rada, razvijeni su uporedno-istorijski, kontekstualni, konceptualni i metodološki okvir istraţivanja, kao polazne osnove za dalje analize. Kako bi mogle biti obuhvaćene sve relevantne dimenzije kompleksnog fenomena ekološkog pokreta i sloţena mreţa ĉinilaca koji utiĉu na njegov nastanak i razvoj, u istraţivanju su kombinovano korišćene razliĉite metodološke tehnike: anketno ispitivanje stavova i praksi na reprezentativnom uzorku graĊana Srbije (N=1952) i predstavnika lokalnih samouprava (N=232), polustrukturisani intervjui sa predstavnicima nevladinih organizacija (N=44), kao i dve studije sluĉaja zajednica sa izraţenim ekološkim problemima - Panĉeva i Bora. Drugi deo rada je posvećen opisu i analizi pojedinaĉnih elemenata ekološkog pokreta: ekoloških aktivista, ekoloških grupa / organizacija, ekoloških mreţa, kolektivnog identiteta i ekoloških konflikata. Na osnovu detaljne analize karakteristika osnovnih elemenata pokreta, u zakljuĉnom poglavlju drugog dela rada daje se odgovor na pitanje: da li u Srbiji postoji ekološki pokret? Osnovni istraţivaĉki nalaz je da u Srbiji nije došlo do formiranja klasiĉnog participativnog tipa ekološkog pokreta, kakav je prisutan u zemljama Zapada. TakoĊe, nema ni naznaka znaĉajnijeg prisustva elemenata transakcionog ekološkog aktivizma (pokreta), ĉiji je prisustvo zabeleţeno u zemljama Centralne Evrope. Umesto toga, svedoci smo razvoja specifiĉnog modela ekološkog kolektivnog delanja koji smo nazvali "ekološkim trećim sektorom". Naime, za razliku od participativnog i transakcionog delanja, koji imaju naglašeno politiĉku dimenziju, aktivnosti organizacija u okviru trećeg sektora su preteţno "apolitiĉne" po karakteru, usmerene na pruţanje usluga u oblastima iz kojih se, u sklopu neoliberalnih reformi, drţava povukla. Pored nerazvijenosti konfliktne (politiĉke) dimenzije, ekološki treći sektor odlikuje i atomizovano delanje profesionalnih ekoloških organizacija, koje samo izuzetno (pod spoljnim pritiscima ili podsticajima) uspostavljaju fiziĉke veze (mreţe) meĊu sobom, dok se na planu kolektivnog identiteta razvija samo kognitivna dimenzija (formalno prihvatanje odreĊenih ekoloških vrednosti i naĉela koja ĉine sastavni deo ekološkog diskursa dominantnog na Zapadu). GraĊani, po pravilu, nisu ukljuĉeni u rad ovih organizacija, izuzev kao korisnici usluga. U trećem delu rada se razmatraju razlozi usled kojih ne dolazi do razvoja participativnog i/ili transakcionog ekološkog pokreta (aktivizma). Za potrebe objašnjenja nastanka specifiĉne hibridne forme ekološkog trećeg sektora, kreiran je sintetiĉki eksplanatorni model koji kombinuje elemente razvijene u okviru razliĉitih teorijskih pristupa fenomenu društvenih pokreta. Eksplanatorna shema je formulisana na sledeći naĉin: za pokretanje kolektivnog delanja i nastanak ekološkog pokreta neophodno da prethodno budu ispunjeni sledeći uslovi: potrebno je da postoji izvesno socijalno-konstruisano nezadovoljstvo (problem) kod većeg broja pojedinaca / profesionalnih zastupniĉkih organizacija (socijalno-konstruktivistiĉka reinterpretacija klasiĉnih pristupa); zatim, grupa pojedinaca koja oseća dati problem / zalaţe se za njegovo rešavanje, mora posedovati odreĊene resurse za pokretanje i odrţavanje 5 kolektivne akcije (pristup teorije mobilizacije resursa); šire okruţenje treba da bude relativno povoljno kako bi nagovestilo mogućnost pozitivnog ishoda aktivnosti koja se ţeli realizovati (pristup strukture politiĉkih mogućnosti), a vrednosni okvir na takav naĉin podešen da usmerava na delanje predstavnike profesionalnih ekoloških organizacija i / ili neposredno ugroţenu populaciju (nezadovoljne) i (eventualno) širi krug podrţavalaca (pristup Novih društvenih pokreta). Na proces formiranja ekološkog pokreta, kroz ĉetiri neposredna faktora (socijalna-konstrukcija ekoloških rizika, dostupnost i karakteristike resursa, struktura politiĉkih mogućnosti, vrednosni sistem),indirektno deluju širi društveni procesi - postsocijalistiĉka transformacija i evropeizacija srpskog društva, kao i ĉinioci duţeg trajanja ((pred)socijalistiĉko nasleĊe). Testiranje postavljenih eksplikativnih hipoteza je pokazalo da ni jedan od uslova neophodnih za formiranje ekološkog pokreta, nije delimiĉno ili u potpunosti zadovoljen. Postojeći ekološki problemi su dominantno odreĊeni u kategorijama niskog rizika i male vaţnosti u odnosu na druga društvena pitanja, usled ĉega je i njihov podsticajni kapacitet za kolektivnu (re)akciju bitno sniţen. Pored toga, vladajuće shvatanje prema kome u ekološkoj modernizaciji leţi rešenje za gotovo sve ekološke probleme, pokazuje se kao ĉinilac koji nepovoljno utiĉe na graĊanski aktivizam, jer upućuje na pasivno išĉekivanje uvoĊenja obećanih mehanizama odrţivog razvoja. Većini graĊana na raspolaganju stoji vrlo ograniĉena koliĉina resursa, usled ĉega, u velikom broju sluĉajeva, oni odustaju od uĉešća u ekološkim akcijama. Ekološke organizacije, takoĊe, imaju poteškoća da obezbede neophodne resurse za rad, a dodatni problem predstavlja i naĉin njihove mobilizacije, usled kojeg gube samostalnost postajući zavisne od stranih izvora finansiranja. Kao posledica, ekološko delanje je atomizovano, a rivalitet i konflikti unutar ekološkog civilnog sektora, naglašeni; ekološke mreţe se teško formiraju i odrţavaju, kolektivni identitet je slab (nad njim prevagu odnose partikularni interesi), a kritiĉko delovanje ekoloških organizacija, nerazvijeno. Struktura politiĉkih mogućnosti se, uprkos postojanju relativno povoljnog zakonskog okvira, pokazuje zatvorenom prema uĉešću graĊana u donošenju odluka. GraĊani percipiraju predstavnike vlasti kao neprijemĉive za njihove potrebe, što se nepovoljno odraţava na njihovu spremnost da se organizuju i pokušaju da nametnu svoje zahteve. S druge strane, ekološke organizacije su iskljuĉene iz procesa odluĉivanja i svedene na ulogu asistenata u podizanju kapaciteta drţave za sprovoĊenje programa u oblasti zaštite ţivotne sredine. Konfliktno delanje organizacija je ograniĉeno, s jedne strane, time što ne dobijaju podršku moćnih aktera (meĊunarodne ekološke organizacije, strani donatori), a sa druge, finansijskim uslovljavanjem od strane drţavnih struktura. Karakteristike kulturološkog konteksta se, takoĊe, pokazuju nepovoljnim za razvoj ekološkog pokreta u Srbiji. Dominacija materijalistiĉkog sistema vrednosti i s njim povezano visoko vrednovanje ekonomskog razvoja, koje u senci ostavlja ekološke probleme, negativno utiĉe na ekološko aktiviranje graĊana. Ipak, uprkos preteţno materijalistiĉkoj vrednosnoj orijentaciji, graĊanima su vrlo bliske vrednosti Nove ekološke paradigme. MeĊutim, od naĉelnog prihvatanja vrednosti karakteristiĉnih za ovu paradigmu do aktivnog delanja, u kontekstu materijalne oskudice, put je dug i vrlo neizvestan. Zakljuĉno poglavlje je posvećeno rezimiranju i diskusiji empirijskih nalaza, kao i razmatranju širih implikacija nerazvijenosti ekološkog pokreta na zaštitu ţivotne sredine u Srbiji. ; he environmental movement in Serbia, in the context of post-socialist transformation and the EU integration process. The paper consists of three major parts and the concluding chapter. In the first part a comparative - historical, contextual, conceptual and methodological framework of the research is developed, as a starting point for the further analyses. In order to capture all relevant dimensions of the complex phenomenon of environmental movement and the composite set of factors that influence its emergence and development, the study is using a combination of different methodological techniques: a survey of attitudes and practices based on a representative sample of Serbian citizens (N = 1952) and local government representatives (N = 232), in parallel with the semi-structured interviews with representatives of non-governmental organizations (N = 44), and the two case studies of communities with serious environmental problems – the municipalities of Pancevo and Bor. The second part contains the description and analysis of individual elements of the environmental movement: environmental activists, environmental groups / organizations, environmental networks, collective identity and environmental conflicts. Based on a detailed analysis of the characteristics of the key elements of environmental movement, the concluding chapter of this part of the paper offers an answer to the question - is there an environmental movement in Serbia? The main research finding is that participatory type of environmental movement that is typical for the Western countries has not been formed in Serbia. There are even no indications of the existence of significant elements of transactional environmental activism (movement), that is present in the countries of Central Europe. Instead, we are witnessing the development of a distinct model of collective environmental action that we have named "the third environmental sector". Different from the participative and transactional activism which have an emphasized political dimension, the nature of the activities of the third sector organizations is mostly "non-political", aimed at providing services in those areas that the state has withdrew from, in the context of neo-liberal reforms. In addition to the underdeveloped conflict/political dimension, the environmental third sector is characterized by atomized actions of professional environmental organizations, which establish physical connections (networks) among themselves only as an exception (under external pressures or incentives), while at the level of collective identity only the cognitive dimension is being developed (the formal acceptance of the environmental values and principles which form an integral part of the environmental discourse dominant in the West). Citizens, as a rule, are not included in the work of these organizations, except as users of services. In the third part, the reasons for the absence of the participatory and / or transactional environmental movement (activism) are discussed. In order to explain the emergence of the specific hybrid form of the environmental third sector, a synthetic explanatory model was established, combining elements developed within different social movement theories. The explanatory scheme has been formulated as follows: for the launch of collective action and the emergence of the environmental movement certain conditions are necessary to be met - a certain level of socially-constructed 8 dissatisfaction (problem) needs to be generated in large numbers of individuals / professional advocacy organizations (social constructivist reinterpretation of classical approaches); then, a group of individuals who perceive the problem / advocates for its solution must possess appropriate resources to initiate and sustain a collective action (the Resource Mobilization Theory approach); the wider context should be relatively favorable as to suggest the possibility of a positive outcome of the action (the Political Opportunities Structure approach); the value framework should be set up in such a way to initiate the action of professional environmental organizations and / or the directly affected population, and possibly also of a wider circle of supporters (the New Social Movements approach). Through the four direct factors (social – construction of environmental risks, the availability and characteristics of resources, the structure of political opportunities, the value system), the process of development of the environmental movement is indirectly affected by wider-scale social processes – the post-socialist transformation and Europeanization of Serbian society, as well as by the factors of longer duration ((pre-) socialist heritage).The testing of the set of explicative hypotheses showed that the necessary pre-conditions for the formation of the environmental movement in Serbia have neither been fully, nor even partially met. In comparison with other issues, the existing environmental problems are dominantly defined in the terms of low-risk and low-importance, due to which their capacities to induce collective (re)action are significantly reduced. In addition, the prevailing concept of environmental modernization, presented as a solution to almost all environmental problems, proves to be a factor that adversely affects civic activism, as it leads to passive anticipation of the promised introduction of mechanisms for sustainable development. Since the majority of citizens have access only to very limited resources, they, in many cases, tend to give up their participation in environmental actions. Environmental organizations also face difficulties in obtaining necessary resources for their operation. An additional problem lies in the way resources are being mobilized: becoming increasingly dependent on foreign funding, organizations tend to lose their autonomy. As a result, the environmental action is atomized and rivalries and conflicts within the environmental civil society accentuated; environmental networks are difficult to establish and maintain and the collective identity is weak (due to domination of particular interests); the conflictual dimension of environmental organizations remains undeveloped. Despite the relatively favorable legal framework, the structure of political opportunities seems closed to the participation of citizens in the decision-making process. Citizens perceive government representatives as unresponsive to their needs, which negatively affects their readiness to act in an organized way and to attempt to impose their demands. On the other hand, environmental organizations are excluded from the decision-making process and reduced to the assisting role in the capacity building of the state bodies for the implementation of programs in the field of environmental protection. Conflicting action of such organizations is limited, on the one hand by the lack of support from powerful actors (international environmental organizations, international donors), and on the other - by the financial preconditions imposed by the state authorities. The characteristics of the cultural context also appear to be unfavorable for the development of the environmental movement in Serbia. The dominance of the materialistic value system and the related high priority attributed to the economic 9 growth, leaves the environmental problems on the margins, thus negatively affecting the environmental activation of citizens. However, despite the predominantly materialistic value orientation, the values of the New environmental paradigm are very familiar to the citizens. Still, in the context of material insecurity, the road from the general acceptance of such values to active action towards reaching them, is long and very uncertain. The concluding chapter is devoted to summarizing and discussing the empirical findings, as well as to considerations of implications of the under-developed environmental movement to the overall state of environmental protection in Serbia.

Doktorska disertacija Jugoslovenska politika prema zemljama narodne demokratije u susedstvu 1953 – 1958. godine zasnovana je na jugoslovenskim arhivskim izvorima iz Arhiva Srbije i Crne Gore, Diplomatskog arhiva Ministarstva spoljnih poslova Republike Srbije i Vojnog arhiva kao i na relevantnoj domaćoj i stranoj literaturi. Disertacija se bavi jugoslovenskom politikom prema Albaniji, Bugarskoj, Rumuniji i Mađarskoj u periodu normalizacije odnosa Jugoslavije sa ovim zemljama posle Staljinove smrti tj. posle petogodišnjeg perioda tokom koga su njihovi odnosi bili u gotovo potpunom prekidu. Ona predstavlja pokušaj da se sagleda odnos Jugoslavije prema neposrednom susedstvu u uslovima hladnog rata i sadejstva jugoslovenskih interesa sa jedne i spoljnih faktora poput uloge Sovjetskog Saveza u procesu normalizacije odnosa Jugoslavije sa pomenutim zemljama ili uloge vodećih zapadnih zemalja i njihovih interesa u Jugoslaviji i susednim zemljama "narodne demokratije" sa druge strane. U nekoliko faza kroz koje su od marta 1953. do aprila 1958. godine prošli odnosi Jugoslavije sa Albanijom, Bugarskom, Rumunijom i Mađarskom (od Staljinove smrti do potpisivanja Beogradske deklaracije, od potpisivanja Beogradske deklaracije do XX kongresa KPSS-a, od XX kongresa KPSS-a do izbijanja događaja u Mađarskoj 1956. godine i od događaja u Mađarskoj do kritike novog Programa SKJ) jugoslovenska politika se menjala u skladu sa okolnostima zadržavajući kao konstante izražen interes za normalizaciju odnosa i insistiranje na tome da sve susedne zemlje "narodne demokratije" javno osude svoju raniju politiku prema Jugoslaviji i rehabilituju sve koji su na montiranim sudskim procesima osuđeni zbog špijunske delatnost u korist Jugoslavije. Osnovni cilj rada na ovoj dioktorskoj disertaciji je bio da pruži nova znanja o ovoj temi, nove poglede na jugoslovensku spoljnu politiku i ponudi novi ugao gledanja na odnose Jugoslavije sa SSSR-om i Varšavskim paktom u celini. U vezi sa tim definisan je i drugi cilj ovog rada koji se odnosi na rekonstrukciju jugoslovenske politike prema ovim zemljama i na pokušaj da se uoče specifičnosti, metode i ciljevi te politike koji su se razlikovali u odnosu na jugoslovensku politiku prema ostalim istočnoevropskim zemljama. Treći cilj na temu jugoslovenske politike prema susednim zemljama "narodne demokratije" od 1953. do 1958. godine bio je i sistematizacija postojećih znanja o ovoj temi i njihova evaluacija s obzirom na veći stepen dostupnosti izvora nego što je to bio slučaj pre više decenija kada su nastali najznačajniji radovi koji su se delimično bavili pojedinim segmentima ove teme. Četvrti cilj istraživanja bio je utvrđivanje hronološki jasno određenih faza kroz koje su prolazili odnosi Jugoslavije sa Mađarskom, Rumunijom, Bugarskom i Albanijom u posmatranom periodu i identifikacija faktora koji su na to uticali. U trenutku Staljinove smrti, susedne zemlje "narodne demokratije" bile su daleko od centra pažnje jugoslovenske spoljne politike jer je , između ostalog, i njihov značaj za nju u uslovima prekida međudržavnih odnosa bio mali. Međutim, promene koje su ubrzo posle Staljinove smrti usledile u Sovjetskom Savezu omogućile su početak normalizacije odnosa Jugoslavije i "prve zemlje socijalizma" što je za sobom povuklo i mogućnost da Jugoslavija normalizuje svoje odnose i sa susednim zemljama "narodne demokratije". Kada su u pitanju bile te zemlje, primarni jugoslovenski interes nije se nalazio u sferi politike i ekonomije kao u slučaju Sovjetskog Saveza već u sferi praktičnih međudržavnih pitanja koja su teško opterećivala Jugoslaviju. Na prvom mestu to je bio interes da se što pre otkloni vojna pretnja na granicama i stanje na zajedničkoj "liniji razgraničenja" koje je u godinama posle 1948. iziskivalo velika materijalna i kadrovska ulaganja. Osim toga, Jugoslavija je jasan interes imala i po pitanju poboljšanja položaja pripadnika jugoslovenskih manjina u susednim zemljama "narodne demokratije" kao i po pitanju normalizacije saobraćaja. Razlog što Jugoslavija nije pokazivala izražen interes za političku i ekonomsku saradnju sa ovim zemljama ležao je u činjenici da je ona u međuvremenu, u vreme godina sukoba, uspela da pronađe alternativu kako u sferi spoljne politike tako i u sferi ekonomije i na taj način obesmisli blokadu kojoj je bila izložena sa Istoka. Međutim, cena iznalaženja te alternative bila je visoka i pretila je da ugrozi monopol vlasti Saveza komunista Jugoslavije što je za Tita i njegovo najbliže okruženje bilo neprihvatljivo. Iz tog razloga, mogućnost da se nađe zajednički jezik sa Moskvom predstavljao je za Tita priliku da uspostavi ravnotežu kada je u pitanju bio jugoslovenski položaj prema suprotstavljenim blokovima u zaoštrenoj hladnoratovskoj atmosferi. Odnos Jugoslavije prema SSSR-u, i obrnuto, može se smatrati jednim od najznačajnijih faktora koji su uticali na oblikovanje jugoslovenske politike prema susednim zemljama "narodne demokratije" sa jedne i na kreiranje politike koje su sve istočnoevropske zemlje vodile prema Jugoslaviji sa druge strane. Drugi značajan faktor koji je uticao na jugoslovensku politiku prema zemljama "narodne demokratije" u susedstvu od 1953. do 1958. godine bio je u tesnoj vezi sa jugoslovensko-sovjetskim odnosima a ticao se prevashodno ideologije i s tim u vezi destaljinizacije. Kreirajući u godinama sukoba sa Informbiroom sopstveni model "samoupravnog" socijalizma, Jugoslavija tokom procesa normalizacije odnosa nije pristajala na "jedinstvo lagera" i povratak u njega što je bio glavni kamen spoticanja u njenim odnosima kakao sa SSSR-om tako i sa drugim istočnoevropskim zemljama pa i susednim kao što su bile Albanija, Bugarska, Mađarska i Rumunija. S tim u vezi je i destaljinizacija, odnosno njen napredak i dubina u susednim "zemljama" narodne demokratije kao i njihova spremnost da se distanciraju od staljinističke ideologije, predstavljala jedan od glavnih faktora koji su uticali na oblikovanje jugoslovenske politike prema tim zemljama. Najzad, važan činilac koji je uticao na jugoslovensku spoljnu politiku uopšte pa i na njenu politiku prema delu ili celini Istočnog bloka bili su i njeni odnosi sa Zapadom, koji su iz pragmatičnih razloga tokom godina sukoba sa Informbiroom bili poboljšani do te mere da su Jugoslaviju, iako nevoljno, doveli na rub uključenja u zapadni vojni savez. Zapad je bio taj kome se nije dopadalo jugoslovensko približavanje SSSR-u i istočnoevropskim zemljama i u periodu normalizacije njihovih odnosa svaki korak koji je vodio približavanju dveju do tada suprotstavljenih strana izazivao je na Zapadu sumnje u iskrenost Jugoslavije i zebnju kada je u pitanju bila budućnost odnosa Zapada i Jugoslavije. Kao rezultat sadejstva nekoliko najvažnijih spoljnih faktora i jugoslovenskih interesa u neposrednom susedstvu iz okvira socijalističkog "lagera" nastajala je jugoslovenska politika prema Istoku uopšte pa i prema Albaniji, Bugarskoj, Rumuniji i Mađarskoj ponaosob, onakva kakva je bila. U periodu od 1953. do 1958. godine ta politika je bila aktivna i pozitivna ali ne i bez ograda. Tih godina, Jugoslavija je bez sumnje pokazivala interes da normalizuje svoje odnose sa susedima sa kojima je osim granice delila i ideologiju ali najčešće nije želela da ona bude ta koja će dati inicijativu za konkretne korake u tom procesu. Smatrajući da su međusobni odnosi narušeni ne njenom već krivicom suseda, ona je strogo poštovala načelo (koje je inače zastupala i kada je u pitanju bila njena politika prema SSSR-u) da prvi korak treba da učini onaj koji je odgovoran za prekid normalnih dobrosusedskih odnosa. Imajući u vidu sve interese, želje i aspiracije koje je Jugoslavija imala kada je u pitanju bio prostor neposredno uz njene granice kao i faktore koji su neminovno uticali na njenu politiku, može se reći da je Jugoslavija prema zemljama "narodne demokratije" u susedstvu u periodu normalizacije međusobnih odnosa od 1953. do 1958. godine vodila politiku mogućeg. Ta politika, međutim, iako osmišljena na isti način, nije uvek bila ista prema svakoj pojedinačnoj zemlji u susedstvu iz prostog razloga što u njima nije nailazila na istovetne uslove i mogućnosti. Tamo gde su mogućnosti bile veće, Jugoslavija je postizala više. Međutim, kako je vreme odmicalo i kako je Jugoslavija bivala sve uspešnija u pronalaženju svog sopstvenog "trećeg puta", čini se da joj je sve manje i manje bilo stalo do sadržajnije saradnje sa većinom suseda od kojih je (budući da su sve bile deo Istočnog bloka), u skladu sa svojom novom spoljnopolitičkom strategijom koja je ekvidistancu prema blokovima predviđala kao imperativ, trebalo da napravi određeni otklon. ; The Ph.D. thesis Yugoslav Policy Towards the Neighboring Countries of People's Democracy 1953-1958 is based on Yugoslav archival sources from the Archives of Yugoslavia, the Diplomatic Archives of the Foreign Ministry of the Republic of Serbia and the Military Archives, as well as on the relevant domestic and foreign literature. The thesis deals with Yugoslav policy towards Albania, Bulgaria, Romania and Hungary during the period of normalization of relations between these countries and Yugoslavia after Stalin's death, i.e. after a five years' period of almost complete interruption in bilateral relations. It is an attempt at a study of the interplay of Yugoslavia's relations with immediate neighborhood during the Cold War and Yugoslav interests on the one hand, and interests of foreign factors, such as the Soviet Union and the leading Western nations in Yugoslavia and in the neighboring countries within the framework of the normalization of Yugoslavia's relations with the above mentioned countries. During the several phases the Yugoslav relations with Albania, Bulgaria, Romania and Hungary went through between March 1953 and April 1958 (from Stalin's death until the signing of the Belgrade Declaration, from then to the 20th congress of the CP of the USSSR, from then until the beginning of the events in Hungary in 1956 and from then until the critique of the new Program of the CP of Yugoslavia), the Yugoslav policy changed in accordance with the situation, preserving the interest in normalizing relations and insisting that all neighboring countries of "people's democracy" should condemn their former policy towards Yugoslavia and rehabilitate all those who had been sentenced as Yugoslav spies at show trials. The main goal of this Ph.D. thesis was to provide new knowledge of the topic, new views on Yugoslav foreign policy and to propose a new vantage point on the Yugoslav relations with the Soviet Union, and on relations with the Warsaw Pact as a whole. Connected with this was another goal of the thesis that concrens the reconstruction of Yugoslav policy toward these countries and the attempt to pinpoint the characteristics, methods and goals of that policy that were different from those of Yugoslav policy toward other east European countries. The third goal of the topic of Yugoslav policy toward the neighboring countries of "people's democracy" between 1953 and 1958 was also to systematize the existing knowledge on the subject in view of better accessability of sources as compared with the situation of several decades ago when the most important works touching upon some aspects of this topic were written. The fourth goal of the research was to determin chronologically clearly defined phases that the Yugoslav relations with Hungary, Romania, Bulgaria and Albania had gone through during the researched period and to identify the factors that influenced the process. At the time of Stalin's death the countries of "people's democracy" were far from the focus of the Yugoslav foreign policy, because, among other things, their importance was small due to the severed inter-state relations. However, the changes that set in the Soviet Union soon after Stalin's death made the beginning of normalization of relations with the "first country of socialism" possible. This entailed the possibility that Yugoslavia also normalizes its relations with neighboring countries of "people's democracy". When these countries were in question, Yugoslavia's primary interest didn't lie in political or economic spheres as in the case of the Soviet Union, but rather in the sphere of practical inter-state matters weighting heavily on Yugoslavia. Supreme was the interest to do away as soon as possible with the military threat on the borders and to change the situation on the "line of demarcation" that had required much material and human resources in the years after 1948. Furthermore, Yugoslavia had a clear interest in improving the situation of members of Yugoslav minorities in the neighboring countries of "people's democracy", as well as in normalization of trafic. The reason why Yugoslavia showed no great interest in political or economic cooperation with these countries lay in the fact that she had in the meantime, during the years of conflict, found alternative solutions in the spheres of foreign policy and economy, reducing thus to insignifficance the blocade imposed on her from the East. However, the price of that alternative solution was high and it threatened to endanger the power monopoly of the Union of the Communists of Yugoslavia, which was unacceptable for Tito and his innermost circle of collaborators. For that reason, the possibility of finding common grounds with Moscow was for Tito an oportunity to balance Yugoslavia's position between the two competing blocs in a worsened Cold War atmosphere. Yugoslavia's relation to the USSSR and vice versa, can be seen as one of the most important factors influencing Yugoslav policy toward the neighboring countries of "people's democracy" on the one hand, and on the other, one that was decisively shaping their policy towards Yugoslavia. Another important factor influencing Yugoslav policy toward the countries of "people's democracy" in the vicinity between 1953 and 1958 was closely connected with the Yugoslav-Soviet relations and it concerned primarily ideology and, in that context, destalinization. Having created her own model of "self-managing" socialism during the years of conflict with the Cominform, during the process of normalization Yugoslavia didn't accept the unity of the Eastern Bloc and the matter of her return to it was one of the main stumbling blocks both in her relations with the USSR and with the neighbors such as Albania, Bulgaria, Hungary and Romania. In that context, destalinisation, i.e. its progress and depth in the neighboring countries of "people's democracy" and their willingnes to distance themselves from the Stalinist ideology was one of the major factors influencing Yugoslavia's policy toward those countries. Finally, the important factor influencing Yugoslav foreign policy in general, including part of the Eastern Block or it as a whole, were Yugoslavia's relations with the West that had been so improved during the years of conflict with the Cominform, that they led Yugoslavia, although unwillingly, to the brink of joining the western military alliance. The West was unhappy with Yugoslav rapprochement with the USSR and eastern European countries and every step that brought closer the two once confonted parties during the process of normalization of their relations, caused the West to doubt Yugoslavia's sincerety and cause fears for the future relations between the West and Yugoslavia. As a result of interplay of several major foreign political factors and Yugoslav interests in the imediate socialist block neighborhood, the Yugoslav policy toward the East in general and toward Albania, Bulgaria, Romania and Hungary individually, emerged in the given form. Between 1953 and 1958 that policy was active and positive, but not without restrains. During those years Yugoslavia clearly showed interest in normalizing her relations with the neighboring countries with whom she shared not only borders, but ideology too, but in most cases she was not willing to be the one to initiate concrete steps in that process. Deeming that it had not been her fault but that of her neighbors that the bilateral relations had been spoiled, she observed strictly the principle (that she also championed in her relations with the USSR) that the side that had been responsible for the interruption of normal good neighborly relations should also make the first move. Having in mind all the interests, wishes and aspirations that Yugoslavia had concerning the space imediatly bordering on her territory as well as the factors necessarily infuencing her policy, it can be said that Yugoslavia led the policy of what was possible toward the neighboring countries of "people's democracy" during tthe period of normalization of bilateral relations 1953-1958. However, that policy wasn't always the same toward all these neighboring countries, for simple reason that it didn't meet with the same conditions and possibilities in them. Where possibilities were greater, Yugoslavia acheived more. However, as the time went by and as Yugoslavia became increasingly more successful in finding her own "third way", it seems she was increasingly less interested in substantial cooperation with most of the neighbors from whom (since they were all members of the Eastern Block) certain distance should be kept – in keeping with the new foreign political strategy that foresaw equidistance towards both blocs as a must.