Ψυχο-λογοπρακτικές υποστήριξης από τον παρευρισκόμενο και δημοκρατική πολιτειότητα στον λόγο περί του 'εκφοβισμού' και της 'βίας': συνδυάζοντας το μικρο- και το μακρο-επίπεδο ανάλυσης στον λόγο ; Psycho-discursive practices of bystanding and democratic citizenship in 'bullying' and 'violence' discourse: combining the micro- and the macro-level of analysis in lay talk

Abstract

Το παρόν άρθρο έχει διττό στόχο: την ανάδειξη της συμβολής των ποιοτικών μεθοδολογιών και της λογο-ψυχολογίας στο πεδίο του εκφοβισμού, καθώς και την ανάπτυξη ενός επιχειρήματος για την ανάλυση των ρητορικών περί του εκφοβισμού/κυβερνο-εκφοβισμού, βασισμένου στην προσέγγιση της Κριτικής Κοινωνικής Λογο-ψυχολογίας. Στον ελληνικό χώρο υπάρχει ένα σώμα θεσμικών παρεμβάσεων, αλλά και μη επίσημων θεσμικών παρεμβάσεων από την κοινωνία των πολιτών (civil society), που καθοδηγούνται από τις αρχές της συμπερίληψης, της δημοκρατικής πολιτειότητας και της Ψυχολογίας της Κοινότητας. Ενώ στην περίπτωση των θεσμικών, ή των μη επίσημων θεσμικών παρεμβάσεων, μπορούν να εντοπιστούν ηθικά διλήμματα ανθρωπισμού, ή το πρόταγμα της αναγνώρισης του πολιτικού υποκειμένου στις δράσεις εντός της σχολικής κοινότητας, στο παρόν άρθρο υποστηρίζεται πως τα ρεπερτόρια που χρησιμοποιούνται στον καθημερινό λόγο αντλούν από πολλαπλές και αντιφατικές θέσεις, που μπορεί να ενδυναμώνουν ή να αποδυναμώνουν το πολιτικό υποκείμενο. Στο παρόν άρθρο αναλύεται πώς οι εκπαιδευτικοί μιλούν για τον εκφοβισμό και την σχολική βία, χρησιμοποιώντας ρεπερτόρια που μπορεί να αποδυναμώνουν το παιδί/'θύμα', μέσω της χρήσης του ανθρωπιστικού λόγου, ενώ από την άλλη, μπορεί να ασκούν κριτική στην χρήση αποδυναμωτικών πρακτικών υποστήριξης του 'θύματος'. Στην κυρίως ανάλυση του παρόντος άρθρου αναδεικνύεται πώς οι κατασκευές που αντανακλούν την α-δυνατότητα της κριτικής αυτενέργειας του παιδιού/θύματος διασταυρώνονται με ρεπερτόρια που αφορούν τον εκδημοκρατισμό και την αυτονομία, αντανακλώντας διλημματικές θέσεις του φιλελευθερισμού. Όπως συζητείται στο παρόν άρθρο, η ιδιαίτερη συνεισφορά της Κριτικής Κοινωνικής Λογοψυχολογίας έγκειται στη δυνατότητα να ανιχνεύει τους τρόπους με τους οποίους οι κοινωνικοί δράστες δημιουργούν ή αποδυναμώνουν χώρους κριτικής αυτενέργειας στην σχολική κοινότητα, χωρίς ωστόσο να αγνοεί τους ιδεολογικούς περιορισμούς στον λόγο. ; The goal of the present article was twofold: to analyze the contributions of qualitative methodologies and discursive psychology in the field of bullying studies, as well as to develop an argument to analyze rhetorical practices on bullying/cyberbullying, following the approach of Critical Discursive Social Psychology. In the Greek context there is a body of institutional interventions, as well as non-official institutional interventions endorsed by the civil society. The latter are guided by the framework of inclusion, democratic citizenship and Community Psychology, shedding particular emphasis on integrating social groups. By analyzing these interventions, dilemmas related to humanism or recognizing the engaged members as political subjects could be evident. In the present article, it is analyzed how educators talk about bullying and school violence, by invoking repertoires that may disempower the 'victim'/child, through humanistic discourse, but on the other hand, may criticize the use of disempowering practices of bystanding. In the main analysis of the present article, it seems that the constructions reflecting the non-potentiality of critical agency of the victim intersect with repertoires reflecting democracy and autonomy, reflecting dilemmas of liberalism. As it is discussed, the contribution of Critical Discursive Social Psychology concerns the potential to trace flexible ways in which social agents create or disempower the spaces of critical agency in the school community, without ignoring the ideological limitations in lay talk.