Osmanlı'dan Cumhuriyet'e belediyeciliğin kuruluşu ve gelişimi : 1963 değişikliklerine kadar

Abstract

Osmanlı Devleti'nde belediye kurumunun temelleri, Tanzimat döneminde modernleşmeyle birlikte atılmıştır. Modernleşmeyle birlikte idari açıdan merkezîleşme sürecine giren imparatorluk, bazı kamusal hizmetlerin yerine getirilmesinde yerel yönetimlere ihtiyaç duymuştur. Belediye kurumu, önce İstanbul'da, daha sonra İstanbul örnek alınarak taşrada kurulmuştur. Belediyenin kurulmasında karar mercii merkezî hükümet olsa da iç ve dış etkenler de bu süreçte etkili olmuştur. Osmanlı belediyesi, toplumsal ve siyasal bir kurum olarak değil daha çok hizmete yönelik bir kurum olarak varlık göstermiştir. Merkezî hükümetin vesayetinde, merkeziyetçi bir yönetim anlayışıyla yönetilen belediyeler, tek parti döneminde de aynı anlayışla idare edilmiştir. Çok partili hayata geçişle birlikte belediyelerin görev ve yetkileri artırılmış, seçim yöntemleri demokratikleştirilmişse de merkezî yönetimin idari ve mali açıdan vesayeti devam etmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti'nin son yıllarından Cumhuriyet döneminde 1963 değişikliklerine kadar belediyelerin kuruluş ve gelişim süreci, bu sürece etki eden dinamikler ve belediyecilik anlayışının gelişimi üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda; Osmanlı belediyeciliği, erken Cumhuriyet dönemi belediyeciliği, tek parti dönemi belediyeciliği ve çok partili dönemde belediyecilik siyasal-toplumsal gelişmeler, hukuki ve idari düzenlemeler çerçevesinde ele alınmıştır. --- The foundations for municipalities were laid as part of the modernization attempts during the Tanzimat Era. With modernization, the Empire underwent a process of administrative centralization and needed local governments for the performance of certain public services. Municipalities as an institution were first created in Istanbul and later in the provinces by following the example of the capital. Although the central government was the key decision maker in the formation of municipalities, internal and external factors also played a role in the process. Ottoman municipalities mainly functioned as service-providing institutions rather than social and political institutions. They were subject to a centralist notion of administration under the tutelage of the central government, an understanding that continued into the single-party era. Transition to the multi-party system resulted in increased duties and authorities for municipalities and despite democratization of the election processes, the central government continued its administrative and financial tutelage over the municipalities. From a historical and comparative perspective, this study examines the founding process of municipalities, the dynamics involved in this process, and the development of the notion of urban governance from the Ottoman Empire until the amendments of 1963 during the Republican Era. In this context, it analyzes municipal government in the Ottoman, early Republican, single-party, and multi-party periods within the framework of political-social developments and legal and administrative arrangements.