Türkiye' de tarımda kendine yeterlilik ve gıda güvencesi ; SELF-SUFFICIENCY IN AGRICULTURE AND FOOD SECURITY IN TURKEY

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'de gıda güvencesinin durumu, temel gıda ürünlerinde kendine yeterli olup olmadığı ve seçilmiş temel bitkisel ve hayvansal ürünlerde kendine yeterlilik düzeylerinin belirlenmesi ile gelecek dönem için tahmin edilmesi amaçlanmıştır. Türkiye'de kendine yeterlilik riski bulunan tarım ürünlerinin üretim politikaları için çözüm önerileri getirilmiştir. Bununla birlikte Türkiye'nin kendine yeterliliği sağladığı gıda ürünleri için dış pazardaki rekabet durumu da analiz edilmiştir. Araştırmanın kapsamı, gıda güvencesi koşulları çerçevesinde; sahip olunan doğal kaynaklar, sunulan teknoloji ve fiziki alt yapı, arazi kullanımı ve tarımsal üretim, tarımsal dış ticaret imkanlarının geçmişten günümüze kullanımının tespiti ile bu imkanları kullanırken gerekli olan gelir, satın alma gücü ve tüketim kalıplarıdır. Bu kapsamda uygulanan tarımsal destekleme politikaları, beslenme durumu, yoksulluk, gıda güvenliği ve gıda tüketiminde kendine yeterlilik derecesi gibi gıda güvencesinin alt bileşenleri ile birlikte bir bütün olarak Türkiye'de gıda güvencesinin mevcut ve gelecekteki durumu ele alınmıştır. Araştırmada ağırlıklı olarak TÜİK ve FAO'nun verileri kullanılmış ve 1990 yılından itibaren son 30 yıl incelenmiştir. Analizlerde ARIMA tahmin modelleri, Karşılaştırmalı İhracat Performans İndeksi (CEPI) ve Temel Bileşenler Analizi (TBA) kullanılmıştır. Temel bitkisel ve hayvansal ürünlerden buğday, ayçiçeği, şeker pancarı, mercimek, kuru fasulye, kırmızı et, tavuk eti ve sütün 2030 yılına kadar üretim, ihracat ve ithalat miktarları tahmin edilmiştir. Elde edilen tahmin değerleri ile yeterlilik dereceleri hesaplanmıştır. Mevcut durumda yetersiz olan buğday, ayçiçeği, mercimek, kuru fasulye ve kırmızı etin gelecek 10 yıl içinde de yetersiz olacakları ortaya çıkmıştır. Söz konusu yetersizlikler ithalat ile desteklenmektedir ve ithalatın giderek artacağı tahmin edilmektedir. Ancak bu durumun; gıda krizleri, doğal afetler ve ekonomik krizler gibi olası tehditler ile artan nüfus ve giderek daralan tarımsal alanlar karşısında uzun vadede sürdürülmesi mümkün değildir. Bu nedenle ele alınan ürünlerde yeterliliğin sağlanabilmesi için gerekli tedbirler ve politikalar önerilmiştir. Yeterli olup üretim fazlası bulunan ürünlerden zeytin, tavuk eti, yumurta ile yetersiz olup işlenmiş ürünlerine ait her yıl önemli miktarlarda ihracatı yapılan buğday ve ayçiçeğinin, ihracatta uluslararası rekabet gücü bakımından oldukça avantajlı bir konuma sahip oldukları da tespit edilmiştir. Gıda arzının ithalat desteği ile sağlanması, 11 milyon civarında yoksul nüfusun varlığı, %6 civarında beş yaş altı kronik beslenme yetersizliğine maruz nüfusun varlığı, her yıl artan nüfus karşısında son otuz yılda ortalama yıllık 160 bin hektar işlenen alanın tarım dışına çıkması, tarım alanının 'sinde erozyon sorununun bulunması, gıda güvencesinin sağlanmasında birer tehdit unsurları olarak karşımıza çıkmıştır. Türkiye mutlak olmasa da potansiyel olarak gıda güvencesini sağlamaktadır. Ancak gıda güvencesinin riskli olduğu gerekli ve sürdürülebilir tedbirler alınmaz ise bu güvencenin her an kaybedilebileceği ortaya çıkmıştır. ; In this study, it is aimed to predict the state of food security in Turkey, whether it is self-sufficient in basic food products and by determining the self-sufficiency levels in selected basic herbal and animal products. Solutions have been introduced for the production policies of agricultural products at risk of self-sufficiency in Turkey. However, the competitive situation in the foreign market has been analyzed for food products in which Turkey provides self- self-adequacy. The scope of the research is within the framework of food security conditions; the natural resources, the technology and physical infrastructure offered, the use of land and agricultural production, the income, purchasing power and consumption patterns required when using these facilities with the determination of the use of agricultural foreign trade opportunities from the past to the present. The current and future status of food security in Turkey as a whole is discussed along with the agricultural support policies implemented within this scope, the sub-components of food security such as nutrition status, poverty, food safety and the degree of self-sufficiency in food consumption. The data of TURKSTAT and FAO were used mainly in the research and the last 30 years have been examined since 1990. ARIMA forecast models, Comparative Export Performance Index (CEPI) and Basic Components Analysis (TBA) were used in the analysis. Wheat, sunflower, sugar beet, lentils, dried beans, red meat, chicken meat and milk are estimated to be produced, exported and imported by 2030 from basic herbal and animal products. Estimated values and proficiency grades have been calculated. Wheat, sunflower, lentils, dried beans and red meat, which are currently self-deficient, will be insufficient in the next 10 years. These deficiencies are supported by imports and it is estimated that imports will increase gradually. However, This situation is not possible in the long term in the face of increasing populations and shrinking agricultural areas with possible threats such as food crises, natural disasters and economic crises. Therefore, necessary measures and policies have been proposed to ensure proficiency in the products discussed. Wheat and sunflower, which are adequate and exported in significant quantities of olives, chicken meat, eggs and processed products each year from products with surplus production, have also been found to have a very advantageous position in terms of international competitiveness in exports. Providing food supply with import support, the presence of around 11 million poor populations, the presence of chronic malnutrition under the age of 6% of the population under the age of five, the average annual 160,000 hectares of land processed out of agriculture in the last three decades in the face of the increasing population, the fact that there is an erosion problem in 37% of the agricultural area, has become a threat in ensuring food security. Turkey provides potentially food security, if not absolute. However, it has been revealed that this security could be lost at any time if necessary and sustainable measures are not taken that food security is risky.