Visoko obrazovanje i društveni razvoj : funkcionalistička i institucionalistička paradigma ; Higher education and social development : functionalist and institutionalist paradigm

Abstract

U savremenim društvima se smatra da visoko obrazovanje ima značajnu ulogu za ekonomski razvoj tako što obezbeđuje kvalifikovanu radnu snagu, ekonomsku konkurentnost, produktivnost, političku stabilnost i stvaranje demokratskog društva. Predmet rada je da se predstave i kritički ispitaju sociološka stanovišta koja pripadaju funkcionalističkoj i institucionalističkoj paradigmi koje na različite načine tumače značaj obrazovanja za razvoj društva. Prvi cilj je da se predstavi na koji način autori koji pripadaju ovim teorijskim pravcima opisuju ulogu obrazovanja u ekonomskom i političkom razvoju. Drugi cilj je da se ispita na koji način isti autori tumače značaj visokog obrazovanja za pojedince: za zaposlenje, napredovanje i životne šanse. Funkcionalistička paradigma smatra da je visoko obrazovanje neophodno za tehnološki, ekonomski i društveni napredak, jer priprema pojedince za rad u odgovarajućem segmentu kapitalističke ekonomije i povezana je sa shvatanjem progresa i pojmova: modernist, profesionalizacija i racionalizacija. Institucionalistička perspektiva takođe pokazuje da je obrazovni sistem strukturalno povezan sa nastankom moderne privrede i nacionalne države, da ima alokativnu funkciju i da na taj način utiče na životne šanse pojedinaca. Za razliku od funkcionalističke, institicionalistička perspektiva naglašava ideološku i legitimacijsku stranu ovih procesa i značaj pridaje političkim faktorima u odnosu na ekonomske faktore. Preispitivanjem i suočavanjem različitih teorijskih polazišta ukazuje se na kompleksan odnos obrazovanja i šireg društva. Stoga je potrebno kontinuirano ispitivati suprotstavljena stanovišta koja ovoj temi prilaze na različite načine. Jedino celovito i kritičko teorijsko promatranje ovih procesa može imati značajne implikacije za kreiranje obrazovnih politika, kao i sveobuhvatnijih reformi društva. ; In modern societies, higher education is considered to be playing a significant role in economic development by providing skilled labor, economic competitiveness, productivity, political stability and building a democratic society. The subject of this paper is to present and critically review sociological standpoints belonging to functionalist and institutionalist paradigm which interpret the importance of education for development of a society in a different way. The first objective is to present how authors belonging to these theoretical concepts describe the role of education in economic and political development. The second objective is to examine how these authors interpret the importance of higher education for individuals: for their employment, promotion and life chances. The functionalist paradigm holds that higher education is necessary for technological, economic and social progress, as it prepares individuals for work in the relevant segment of capitalist economy and is linked to understanding of progress and concepts of modernity, professionalization and rationalization. The institutionalist perspective also shows that education system is structurally linked to emergence of modern economy and the nation-state, that it has an allocative function and thus affects the life chances of individuals. Unlike the functionalist, the institutionalist perspective emphasizes the ideology and legitimacy of these processes and attaches importance to political rather than economic factors. By reviewing and confronting different theoretical starting points, a complex relationship between education and wider society is revealed. It is therefore necessary to continually examine the opposing viewpoints that approach this topic in a different way. Only a comprehensive and critical theoretical observation of these processes can have significant implications for creating educational policies and far-reaching societal reforms. ; Zbornik rezimea / 24. Međunarodna naučna konferencija "Pedagoška istraživanja i školska praksa ; Book of abstracts / 24th International Scientific Conference "Educational Research and School Practice"