Wallfahrer und Wallfahrten in der Kritik der Aufklärung. Beispiele aus Süddeutschland ; Pilgrims and pilgrimages in the criticism of the Enlightenment: examples from Southern Germany

Abstract

Die Erforschung der Wallfahrt, einzelner Wallfahrtsorte und ihrer Kulte sowie der Pilgerwege ist seit langer Zeit ein etabliertes Feld kirchen- und landeshistorischer sowie volkskundlicher Recherche. Neuerscheinungen betonen ein fast zeitloses Forschungsanliegen. Der zeitliche Forschungsfokus lag naturgemäß in der Entstehungs- und Blütezeit einzelner Wallfahrtszentren, weniger in der Spätzeit, als die beißende Kritik und der Spott reliquien- und wunderverachtender Aufklärer einsetzte. In der frühen Neuzeit standen die Pilger mehrfach im Fokus der Gesetzgebung, das Hauptziel war dabei die Bekämpfung von Müßiggang und Bettelei. In Gesetzen aus dieser Zeit spiegelte sich aber auch der Streit um Ausschanklizenzen für Wallfahrtsbier und die Reduzierung katholischer Fest- und Wallfahrtstage im arbeitsreichen Jahreszyklus wieder. ; For a long time pilgrimages, pilgrimage sites and pilgrims' tracks have constituted an important subject in historical research concerning religiousness, the history of various regions and ethnography. New publications underline age-old research issues. Naturally, the research concentrates on the period of individual pilgrimage centres being established and their development. Less research has been made in relation to the subsequent period of acute criticism and mockery in which representatives of the Enlightenment disdained relics and religious miracles. In the Early Modern period, pilgrims frequently became the target of legislators whose main aim was to fight vanity and beggary. The regulations from the period under discussion concern conflicts regarding the pilgrims' beer licence for taverns and the reduction of the number of Catholic festivals and pilgrims' festivals in the calendar year.Translated by Agnieszka Chabros ; Pielgrzymi i pielgrzymki w krytyce oświecenia. Przykłady z południowych Niemiec(streszczenie) Od dłuższego już czasu pielgrzymki, poszczególne miejsca pielgrzymkowe i drogi pątnicze stanowią istotny temat w badaniach historycznych dotyczących religijności, dziejów poszczególnych regionów oraz etnografii. Nowe publikacje podkreślają niemal ponadczasowe problemy badawcze. W sposób naturalny badania ogniskują się na okresie powstawania poszczególnych centrów pielgrzymkowych oraz ich rozkwitu, w mniejszym stopniu na późniejszych czasach, w których pojawiła się kąśliwa krytyka i drwina pogardzających relikwiami oraz cudami przedstawicieli oświecenia. W nowożytności pielgrzymi wielokrotnie stawali się obiektem zainteresowania ustawodawstwa, którego głównym celem była walka z próżniactwem i żebractwem. W pochodzących z tego okresu przepisach porządkowych odzwierciedlone zostały również spory o licencję na wyszynk piwa "pątniczego" oraz reducję katolickich dni świątecznych i pielgrzymkowych w roku kalendarzowym.