The Vow to Testify: On the Gulag and Intertextual Economy of Literature (Karlo Štajner, Varlam Shalamov, Danilo Kiš)

In: Colloquia humanistica, Heft 8, S. 341-360

Abstract

The Vow to Testify: On the Gulag and Intertextual Economy of Literature (Karlo Štajner, Varlam Shalamov, Danilo Kiš)Departing from the "aesthetics of unrepresentability" of testimonial literature and implied "belatedness and collapse of witnessing" (G. Agamben, Sh. Felman, D. Laub), the paper engages in the economic foundations of literature through analysis of symbolic meanings of economic metaphors in Štajner's memoirs Seven Thousand Days in Siberia and Shalamov's story Lend-Lease, and through illuminating different aspects of intertextual and intercultural exchange between Štajner's memoirs and Kiš's "pseudo-factual" fiction A Tomb for Boris Davidovich. What is testimony and can it be – considering the nature of the one who testifies and the language in which he testifies – "valid," "valuable," "useful," to use the language of economy? Can we think about Kiš's literary appropriation of Štajner's memoirs as an outlet for reclaiming the voice not only of Štajner, but also of Kiš's father, who perished in Auschwitz? What are the uses of economic hypothesis in literary studies? Zavjet svjedočenja: o Gulagu i intertekstualnoj ekonomiji književnosti (Karlo Štajner, Varlam Šalamov, Danilo Kiš)Polazeći od "estetike neizrecivosti" književnosti svjedočenja te implicirane "zakašnjelosti i kolapsa svjedočenja" (G. Agamben, Sh. Felman, D. Laub), rad prilazi složenoj problematici ekonomskih temelja književnosti kroz analizu simboličkog značenja ekonomskih metafora u Štajnerovim memoarima 7000 dana u Sibiru i Šalamovljevoj znamenitoj priči Po Lend-Leasu te kroz intertekstualni i interkulturni upis Štajnerovih memoara u Kiševu "pseudočinjeničnu" fikciju u djelu Grobnica za Borisa Davidoviča. Što je svjedočenje i može li ono biti – s obzirom na status svjedoka kao subjekta izricanja i jezik na kojem svjedoči – "valjano" i "korisno" (iskoristimo li jezik ekonomije)? Može li se o Kiševoj aproprijaciji Štajnerovih memoara razmišljati kao o jednom od načina vraćanja prava glasa ne samo Štajneru, nego i Kiševom preminulom ocu, stradalom u Auschwitzu? U čemu je epistemološka korist ekonomskih analiza u proučavanju književnosti? Przysięga świadectwa: O gułagu i intertekstualnej ekonomii literatury (Karlo Štajner, Warlam Szałamow, Danilo Kiš)Wychodząc naprzeciw koncepcjom mówiącym o "poetyce niewyrażalności" literackich świadectw oraz założeniu o "spóźnieniu i upadku świadectwa" (G. Agamben, Sh. Felman, D. Laub), artykuł podejmuje problematykę ekonomicznych podstaw literatury poprzez analizę znaczeń (symboli) metafor ekonomicznych w pamiętniku Siedem tysięcy dni na Syberii Karlo Štajnera oraz opowiadaniu Z lend lease'u Warłama Szałamowa, a także poprzez wskazanie na różne aspekty intertekstualnej i międzykulturowej wymiany pomiędzy wspomnieniami Štajnera a fikcyjną literaturą "pseudo-faktu" Danilo Kiša w książce Grobowiec dla Borysa Dawidowicza. Czym jest świadectwo i czy może być – biorąc pod uwagę to, kim jest świadek i język, w którym daje świadectwo – "ważne", "wartościowe", "użyteczne", używając języka ekonomii? Czy możemy zinterpretować literackie przywłaszczenie wspomnień Štajnera dokonane przez Kiša jako jeden ze sposobów przywracania prawa głosu nie tylko Štajnerowi, ale także ojcu Kiša, który zginął w Auschwitz? Jakie są zastosowania hipotezy ekonomicznej w literaturoznawstwie?