Co liczyć i z kim się liczyć? Produktowa i nieproduktowa aktywność naukowa w kontekście uczelni badawczej – perspektywa kluczowych grantobiorców

In: Przegląd socjologiczny, Band 69, Heft 4, S. 65-90

Abstract

Pod wpływem zmian społeczno-gospodarczych uniwersytety w coraz mniejszym stopniu działają jak wspólnoty uczonych, a w coraz większym jak aktorzy organizacyjni, których charakteryzuje przede wszystkim rozliczalność z efektów zaplanowanych działań i wpisana w to walka o pozycję i prestiż. W kierunku transformacji uniwersytetów w racjonalną organizację zmierzają również reformy szkolnictwa wyższego w Polsce. Wymagają one zwiększenia jakości prowadzonych badań, mierzonej publikacjami w czasopismach indeksowanych przez międzynarodowe bazy periodyków naukowych, wymuszają konkurencję, na przykład poprzez wprowadzenie konkursu na wyłonienie tzw. uczelni badawczych. Dla akademików oznacza to zmianę akcentów w ocenie pracy naukowej: normy środowiskowe zastępowane są formalnymi regulacjami o charakterze audytu. Celem artykułu jest, ugruntowana w badaniach empirycznych, odpowiedź na pytanie o to, jak odbierane są zachodzące zmiany. Materiał empiryczny zbierany był w toku badania jakościowego (17 indywidualnych wywiadów pogłębionych). Respondentami byli ponadprzeciętnie aktywni badacze regularnie pozyskujący granty na badania naukowe ze środków zewnętrznych, czyli osoby, na których coraz częściej koncentruje się polityka kadrowa uniwersytetu jako organizacji. Wyniki badania pokazują, że transformacja uniwersytetu w aktora organizacyjnego oznacza, że jest on postrzegany przede wszystkim jako pracodawca. W tej perspektywie rozliczalność jest dwustronna: uniwersytet egzekwuje efekty od pracowników, ale pracownicy oczekują od pracodawcy organizacyjnych i kulturowych ram do ich osiągania.