Doğayla Sözleşme: Eko-merkezci Siyasetin İmkânı; The Natural Contract: Possibility of Eco-centric Politics

In: İdealkent: kent araştırmaları dergisi, Band 10, Heft 28, S. 1050-1068

Abstract

Doğayla sözleşme kavramı etrafındaki
tartışmanın odak noktası şudur: Hukukun yegâne öznesi insan mıdır, yoksa
biyosfer/ekosfer de hukukun kapsamına dâhil edilmeli midir? Eğer insan
dışındaki dünya da hukuksal bir özne olarak kabûl edilecekse, insan, ontolojik
ve ahlâkî bakımdan başkaları arasında bir öğeden ibaret hâle gelecektir. Derin
ekoloji ve doğayla sözleşme fikri, ekolojik sorunun çözümünü, insan dışındaki
dünyanın benlik sahibi, dolayısıyla hukuk öznesi kılınmasında görmektedir. Bu
bakış, hümanist bir hukuk görüşünden kozmik bir hukuk görüşüne geçişi
çağırmakta, daha ötesi zorlamaktadır. Esasen doğayla sözleşme nosyonunun bizi
götüreceği nihai nokta, bütün biçimleriyle hümanizmin tasfiyesidir. Doğayla
sözleşme çağrısı, bir anlamda, insanlık tarihinin bir aşaması olarak
hümanizmanın paranteze alınması talebidir. Serres, doğayla sözleşmeyi bir
zorunluluk olarak görmektedir. Zorunluluğu, doğa ve insan arasında süregiden
'savaş'la temellendirmektedir. Nasıl ki toplum sözleşmesi insanlar arasındaki
savaştan barışa geçişin yolunu göstermektedir, doğayla sözleşme de insanla doğa
arasındaki savaşı nihayete erdirecek, barışı sağlayacaktır. Toplum
sözleşmesinin siyaset ya da barbarlık biçiminde kurduğu denklem, bugün doğayla
sözleşme cephesinden ekoloji ya da barbarlık biçiminde kurulmaktadır. Serres,
tarihin bugünkü çatallanışını 'ölüm ya da ortak yaşam' ikiliği üzerinden
formüle etmektedir. Bu makale, doğa ile sözleşme kavramını ve bu bağlamda
1980'lerden beri doğanın özneleştirilmesi konusunda tutarlı bir görüş oluşturma
çabası içindeki derin ekoloji akımını birarada ele almaktadır.