Yargı Gücünün Eleştirisi'nde "Özgür Oyun" Bağlamında Hayalgücü ve Anlama Yetisi Sorunu; The Problem of Imagination and Understanding in "Free Play" in the Critique of the Power of Judgment

In: ViraVerita: disiplinlerarası karşılaşmalar, Heft 13, S. 34-58

Abstract

Bu çalışma, Yargı Gücünün Eleştirisi'nde estetik beğenide, hayalgücü (Einbildungskraft) ve "özgüroyun" tanımı temelinde, hayalgücü ve anlama yetisi (Verstand) arasındaki ilişki sorununu elealmaktadır. Kant transendental felsefeyle hayalgücüne kendinden önceki filozoflardan ayrı birsaygınlık kazandırmış, bu yetiyi hem bilişin hem estetik deneyimin temel yetileri arasınayerleştirmiştir. Saf Aklın Eleştirisi'nde (A basımı) duyusallık (Sinnlichkeit) ve anlama yetisiyletransendental üç yetiden biri olan hayalgücü, üçüncü Kritik'te reflektif yargı ve estetik deneyiminzeminini oluşturmada önemli bir konumdadır. Üçüncü Kritik'in hemen her bölümünde bir işlevi haizolan hayalgücü ile anlama yetisinin girdiği özgür ve kavramlara dayanmayan oyun transendentalfelsefeye ilişkin pek çok meseleyi de açığa çıkaran özelliklere sahiptir. Bu oyunda, birinci Kritik'tenesnenin kavramsal belirlenimine yönelik olan anlama yetisinin kavramlarıyla devrede olmamasıtartışmanın önemli ögelerinden biridir. Bu bakımdan özgür oyun tanımı, yetilerin konumlarına ilişkinbirinci Kritik'teki iddialara uzanan kapsam ve içeriktedir. Bu çalışmada bu iddialara açıklıkkazandırılarak, hayalgücü merkezinde yetiler ve yetilerle bağlantılı tartışmalara ışık tutulacaktır.