Aşk Mesnevilerinde (15 ve 16. Yüzyıl) Sırdaş Tipi

In: Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi

Abstract

Zaman veya coğrafya fark etmeksizin tahkiyeye dayalı bir anlatımla kaleme alınan edebî metinlerde benzer özellikleri taşıyan şahıslar bulunur ki bunlar tip başlığıyla kategorize edilirler. Bu kategorizasyon içerisinde yer alan kavramlardan biri de "sırdaş tipi"dir. İlgili adlandırmaya modern edebiyat sahası içerisinde rastlansa da aynı işleve sahip bu tipin klasik Türk edebiyatında da var olduğu görülür. Tahkiye tarzının esas alındığı aşk mesnevilerinde bazı karakterler, sırdaş tipinin sahip olması gereken özellikleri taşımaktadırlar. Ana kahramanın hemen yanında yer alan sırdaş tipi, ona her zorlukta yardım eden, dinleyen, yol gösteren ve âşıkların kavuşması için elinden geleni yapan kişidir. Kahramanlarla samimi bir diyalog kuran sırdaş tip sayesinde kahramanların ruhsal halleri veya birbirlerine kavuşmak için ne gibi bir niyet içerisinde oldukları okuyucuya aktarılarak vakanın ilerleyişine katkıda bulunulur.
Çalışmada modern edebiyata ait bir terimin, klasik edebiyat sahasına da uygulanabileceği düşüncesiyle 15 ve 16. yüzyıldan seçilmiş dokuz mesnevi üzerinden bir incelemeye gidilerek ilgili mesnevilerdeki sırdaş tipler tanıtılmış ve son olarak sırdaş tipinin taşıdığı genel özellikler sıralanmaya çalışılmıştır.