Celem artykułu było zdiagnozowanie i charakterystyka głównych uwarunkowań politycznej kontestacji w dobie kryzysu demokracji liberalnej. Na potrzeby realizacji przyjętego celu zaproponowano badawczą perspektywę w ramach studiów nad kryzysem demokracji. Główne jej założenia dotyczyły krytycznego stosunku do paradygmatu demoliberalnego i uznanie, że: (a) kryzys demokracji jest naturalnym procesem; (b) kontestacja, a także populizm nie są przyczynami kryzysu liberalnych demokracji, tylko konsekwencjami demoliberalnych dysfunkcji; (c) sprzeciw wobec demokracji liberalnej nie musi oznaczać negacji samej demokracji. Odpowiadając na pytanie badawcze, na gruncie przyjętej perspektywy za uwarunkowania kontestacji uznać należy pochodne procesów, jakie w obrębie demokracji liberalnej rozgrywały się w ciągu ostatnich dekad, takich jak: zmiany technologiczne w obszarze komunikacji społecznej, ograniczenie wzrostu gospodarczego, zmiany demograficzne oraz hegemonia neoliberalizmu zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i ideologicznym. Powyższe procesy wpływają na bezpośrednie uwarunkowania kontestacji, do grona których zaliczymy te o charakterze kulturowym (zagrożona tożsamość wspólnoty i zmiany w obrębie tradycyjnych wartości), ekonomicznym (nierówności społeczne i deprywacja) oraz społeczno-instytucjonalnym (elitaryzacja i technokratyzacja demoliberalnego systemu).
The aim of the article was to diagnose and characterize the main determinants of political contestation in the times of crisis of liberal democracy. For the purposes of achieving the adopted goal, a research perspective was proposed as part of studies on the crisis of democracy. Its main assumptions concerned a critical attitude towards the demoliberal paradigm and the recognition that: (a) the crisis of democracy is a natural process; (b) contestation as well as populism are not the cause of the crisis of liberal democracies, but a consequence of demoliberal dysfunctions; (c) opposition to liberal democracy does not necessarily mean negation of democracy itself. Answering the research question, on the basis of the adopted perspective, the derivative processes that have been taking place within liberal democracy over the last decades, such as technological changes in the area of social communication, limiting economic growth, demographic changes, and the hegemony of neoliberalism in economic and ideological dimension. The above processes affect the immediate determinants of contestation, among which we include those of a cultural nature (community identity at risk and changes within traditional values), economic (social inequalities and deprivation) and socio-institutional (elitization and technocratization of the demoliberal system).
Zmiana instytucjonalna jest nieodłącznym procesem wpisującym się w rozwój społeczeństwa i gospodarki. Najistotniejszym procesem w ramach transformacji instytucji wydaje się dopasowywanie (się) instytucji formalnych i nieformalnych. Jest to niezbędne, aby system instytucjonalny działał sprawnie, aby generował odpowiednie bodźce na rzecz aktywności gospodarczej (niski koszt transakcyjny, przewidywalność, zaufanie). Efektem takich dostosowań jest ład instytucjonalny, który jest warunkiem trwałości rozwoju gospodarczego. Cechą instytucji jest długookresowe trwanie, choć jednocześnie odbywa się ich nieprzerwana ewolucja. Powstaje pytanie, w jaki sposób kształtuje się ład instytucjonalny, jaką rolę odgrywają w nim instytucje nieformalne. Za cel artykułu przyjęto określenie roli instytucji nieformalnych w kreowaniu ładu instytucjonalnego. Można wysunąć przypuszczenie, że instytucje nieformalne wraz z upływem czasu stają się trwałą podstawą ładu instytucjonalnego. W artykule wskazano również przejawy niesprawności systemu instytucji w Polsce, w tym instytucji nieformalnych. ; Institutional change is an integral process in the development of the society and economy. The seemingly most significant process in the transformation of institutions is the adjustment (also, mutual adjustment) of formal and informal institutions. This is critical to the proper functioning of the institutional system, so that it generates sufficient stimuli for economic activity (low transaction costs, predictability, trust). The result of such adjustments is institutional order which is a prerequisite of sustainable economic growth. One of the features of imitations is their longevity, even though they are constantly evolving. The question arises about how institutional order is formed and what the role of informal institution in this process is. The aim of the article is to determine the role of informal institutions in the formation of institutional order. It is possible that, given time, informal institutions become a solid foundation of institutional order. The article also indicates signs of irregularities in the institutional system in Poland, including in informal institutions. ; gruszad@gmail.com ; Uniwersytet w Białymstoku ; Aoki M., 2001, Toward a Comparative Institutional Analysis, MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London ; Boettke P.J., Coyne Ch.J., Leeson P.T., 2008, Institutional stickiness and the New Development Economics, American Journal of Economics & Sociology, vol. 67, iss. 2 ; Bossak J.W., 2008, Instytucje, rynki i konkurencja we współczesnym świecie, SGH, Warszawa ; Casson M.C., Della Giusta M., Kambhampati U.S., 2010, Formal and informal institutions and development, World Development, vol. 38, no. 2 ; Chavance B., 2008, Formal and informal institutional change: the experience of postsocialist transformation, The European Journal of Comparative Economics, vol. 5, no. 1 ; Eggertsson T., 2006, On the survival of imperfect institutions, Revista de Análisis Económico, vol. 21, no. 2. ; Gardocka A., 2005, Kultura ekonomiczna jako instytucja, [w:] Teoretyczne aspekty gospodarowania, red. D. Kopycińska, Katedra Mikroekonomii US, Szczecin ; Gruszewska E., 2012, Transformacja instytucji nieformalnych w Polsce, Gospodarka Narodowa, nr 3 (247) ; Gruszewska E., 2013, Instytucje a proces tworzenia kapitału w Polsce, UwB, Białystok ; Helmke G., Levitsky S., 2004, Informal institutions and comparative politics: a research agenda, Perspectives on Politics, vol. 2, no. 4 ; Kostro K., 2004, Nieformalne instytucje w życiu gospodarczym, Studia Ekonomiczne, nr 1–2 ; Leković V., 2011, Interaction of formal and informal institutions – impact on economic success, Facta Universitatis, vol. 8, no. 4 ; Lissowska M., 2008, Instytucje gospodarki rynkowej, C.H. Beck, Warszawa ; Marody M., Wilkin J., 2002, Meandry instytucjonalizacji: dostosowanie Polski do Unii Europejskiej, EU – monitoring, Friedrich Bert Stifung, MSAP, AE w Krakowie, Kraków ; Mączyńska E., 2014, Ordoliberalizm – użyteczność w warunkach nieładu instytucjonalnego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, WN PWN, Warszawa ; Meredyk K., 2014, Ład gospodarczy jako kategoria ekonomiczna, [w:] Spontaniczne i stanowione elementy ładu gospodarczego w procesie transformacji – dryf ładu czy jego doskonalenie?, red.P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PTE, Warszawa ; Nelson R.R., 2008, What enables rapid economic progress: What are the needed institutions?, Research Policy, vol. 37, no. 1 ; North D.C., 2009, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, New York ; Ostrom E., 2008, Institutions and the environments, Economic Affairs, vol. 28, no. 3 ; Platje J., 2007, Bodźce i koszty transakcyjne a zmiany instytucjonalne oraz stan polskiej gospodarki w latach 1970–2000, UO, Opole ; Platje J., 2008, "Institutional Capital" as a factor of sustainable development – the importance of an institutional equilibrium, Technological and Economic Development, vol. 14, no. 2. ; Rudolf S., 2010, Nowa ekonomia instytucjonalna, Przedsiębiorstwo Przyszłości, nr 1(2) ; Sautet F., 2005, The role of institutions in entrepreneurship: implications for development policy, Mercatus Policy Series, Policy Premier, no. 1 ; Soysa I. de, Jütting J., 2006, Informal Institutions and Development: Think Local, Act Global?, OECD and Development, Paris, s. 3, http://www.oecd.org/dataoecd/52/16/37790393.pdf. ; Tkacz A., 2008, Zmiany instytucjonalne w gospodarce: doświadczenia ukraińskie i polskie, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 10, s. 333. ; Vaal A. de, Ebben W., 2011, Institutions and the relation between corruption and economic growth, Review of Development Economics, vol. 15, no. 1, s. 110. ; Wilkin J., 2011, Institutional Equilibrium: What Is it about and what Is its Role in the Economy?, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 208, Ekonomia, vol. 15, s. 32. ; Williamson C.R., 2009, Informal institutions rule: institutional arrangements and economic performances, Public Choice, vol. 139, iss. 3–4, s. 373. ; Williamson C.R., Kerekes C.B., 2011, Securing private property: formal versus informal institutions, Journal of Law and Economics, vol. 54, no. 3, s. 544. ; Williamson O.E., 2000, The new institutional economics: Taking stocks, looking ahead, Journal of Economic Literature, vol. 38, no. 3. ; Woźniak M.G., 2009, Instytucjonalne uwarunkowania wzrostu gospodarczego i sprawiedliwych nierówności społecznych, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 14, s. 40. ; Ząbkowicz A., 2014, Transformacja ładu instytucjonalnego. Samoregulująca się gospodarka z perspektywy Waltera Euckena i Karla Polanyi'ego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PWN, Warszawa, s. 40. ; 405 ; 55 ; 69
Pandemia COVID-19 ukazała, jak duży wpływ na społeczne reakcje mają nie obiektywne dane, lecz subiektywne przekonania ludzi. Autor, bazując na konstrukcjonizmie społecznym, analizuje, w jaki sposób biowładza i medykalizacja oddziaływały na zachowania ludzi w czasach kryzysu COVID-19. W zarządzaniu reakcjami społecznymi ważnym czynnikiem stała się polityka informacyjna rządów, spójność w dyskursach ekspertów i biowładzy oraz konsekwencja w wyjaśnianiu prowadzonych działań. Trend w kierunku medykalizacji społeczeństw miał wiele wymiarów, w tym obejmował kreowanie polityki w oparciu o ekspercką władzę-wiedzę, stosowanie obostrzeń epidemicznych, zalecanie szczepień itd. Jednak podejście to spotkało się z oporem społecznym, wynikającym z poczucia frustracji, nierówności społecznych, braku zaufania do elit, niezrozumienia dyskursu medycznego przez zwykłych obywateli oraz narastającej tendencji do demedykalizacji, stanowiącej m.in. efekt inicjatyw antyszczepionkowych. W artykule zawarto analizę problemów i konfliktów wynikających ze sposobów definiowania i konstruowania COVID-19 przez różne grupy społeczne.
The paper examines how the Ghanaian policy environment shapes access inequalities in well-being at old age, utilizing qualitative and quantitative datasets obtained from individuals aged 50+ (n = 230). The results show from older people (70%) that aged policy extensively excludes older adults. This denotes an incomprehensible policy domain that comprises the constitution, social protection policy, the National Health Interview Survey (NHIS) act, and the national ageing policy. The challenge is the mandatory retirement age is 60 years; while the compartmentalization of the NHIS free healthcare provision is for those aged 70+, the Welfare Card (EBAN) provides access to social amenities, including transportation, to older people 65+ at a discount of 50%. However, older adults are not a homogenous group. These policies address needs of the aged incoherently, with currency across the spheres of social exclusion and inclusion. However, a policy is a key resource, the limitation of which may have dire repercussions, including ageism. This has broader implications for social, economic, political exclusion regarding multi-dimensional facets of healthcare and labor force participation. These are discussed in light of the three pillars of ageing social policy, namely healthcare, paid work, and social care. The paper argues that government policy is skewed towards children, youth, gender, and education, despite older adults' increasing population, without an appreciation for concrete and determinate policies. ; Artykuł analizuje, w jaki sposób środowisko polityczne Ghany wpływa na nierówności w dostępie do dobrobytu osób w starszym wieku. Badanie opiera się na wykorzystaniu jakościowych i ilościowych zbiorów danych uzyskanych od osób w wieku 50+ (n = 230). Wyniki badań z udziałem osób starszych pokazują (70%), że polityka wobec starzenia się w znacznym stopniu wyklucza te osoby. Oznacza to niezrozumiałą dziedzinę polityki obejmującą konstytucję, politykę ochrony socjalnej, Ustawę o krajowej ankiecie dotyczącej wywiadu zdrowotnego (ang. National Health Interview Survey - NHIS) oraz krajową politykę dotyczącą starzenia się ludności. Wyzwanie polega na tym, że obowiązkowy wiek emerytalny wynosi 60 lat, podczas gdy zaszeregowanie bezpłatnej opieki zdrowotnej przez NHIS dotyczy osób w wieku 70+, a karta opieki społecznej (EBAN) zapewnia dostęp do udogodnień socjalnych, w tym transportu dla osób starszych w wieku 65+ ze zniżką 50%. Jednak starsi dorośli nie stanowią jednorodnej grupy. Polityka ta uwzględnia potrzeby osób starszych w sposób niespójny, przy czym obejmuje obszary wykluczenia społecznego i integracji. Polityka jest jednak kluczowym zasobem, którego ograniczenie może mieć poważne konsekwencje, w tym wzmacnianie dyskryminacji ze względu na wiek. Ma to szersze implikacje dla wykluczenia społecznego, gospodarczego i politycznego w odniesieniu do wielowymiarowych aspektów opieki zdrowotnej i uczestnictwa w zasobach siły roboczej. Są one omawiane w świetle trzech filarów polityki społecznej wobec starzenia się, a mianowicie opieki zdrowotnej, pracy zarobkowej i opieki społecznej. Artykuł stawia tezę, że polityka rządu jest ukierunkowana na dzieci i młodzież oraz jest wypaczona pod względem płci i wykształcenia, pomimo rosnącej populacji osób starszych, bez docenienia konkretnych i wybranych dziedzin polityki.
Studia nad rodziną w perspektywie ekologicznej pozwalają uwzględnić zarówno wewnętrzne relacje między członkami rodziny, jak i środowisko, czyli zmieniające się warunki społeczne, w których funkcjonuje rodzina. Działalność instytucji państwa, zmiany kulturowe i gospodarcze to czynniki, które wpływają na rodzinę i wymagają jej adaptacji do nowych okoliczności. Przegląd literatury przedmiotu i analiza danych zastanych potwierdzają, że pandemia COVID-19 uwidoczniła lub zintensyfikowała wiele problemów dotyczących relacji między rodziną a rynkiem pracy. Pierwszym z nich jest utrata pracy lub stabilności finansowej, której doświadczyły w szczególny sposób najuboższe warstwy społeczne, utrzymujące się często z pracy dorywczej oraz młodzi ludzie zatrudnieni na tzw. umowach śmieciowych. Skutkiem tej sytuacji jest nie tylko pauperyzacja, ale także utrata poczucia sprawstwa i kryzys tożsamości. Druga grupa problemów wiąże się z koniecznością izolacji i pracy zdalnej oraz godzenia życia rodzinnego z pracą i zdalnym nauczaniem. Skutki indywidualne to m.in. konflikty, przemoc, pogorszenie stanu psychicznego. Skutki globalne to pogłębienie istniejących nierówności społecznych. W artykule omówiona jest koncepcja przedstawiana przez papieża Franciszka, który traktuje kryzys i pandemię jako dzwonek alarmowy i okazję do poszukiwania dalekosiężnych rozwiązań. Pilnym zadaniem jest wypracowanie warunków zapewniających pracę i sprawiedliwie wynagrodzenie. Jedną z idei budzących coraz większe zainteresowanie jest koncepcja dochodu podstawowego (omawiana m.in. w pracach Guya Standinga). Jakie konsekwencje dla rodziny miałoby przyjęcie takich rozwiązań? Jakie zmiany są niezbędne, by można było je wprowadzić?
The subject of convergence became popular in Poland upon its accession to the EU in 2004. Since then Poland has been a beneficiary of the cohesion policy – a regional policy of the European Union aimed at increasing the level of economic, social, and territorial (spatial) cohesion. While the economic aspect is a very thoroughly researched area of convergence studies, the social aspects are less often covered by specialist literature. This is the issue raised in this paper which, along with separate measures of social convergence, constructs a region HDI measure to evaluate the social cohesion of Poland's regions1. Values of regional HDIs in Poland were not known and required calculation, which allowed for drawing conclusions about the standards of living of inhabitants in specific provinces. In general, it was possible to determine that HDIs are rising in all regions, which means, simultaneously, an increase in the standards of living of the provinces' populations. At the same time, however, that growth was accompanied by increasing divergences in the HDI distribution among regions (sigma-divergence). The study of convergence of specific HDI components also allowed to note that HDI divergences are mainly caused by increasing economic inequalities between regions in Poland (measured by the Gross Domestic Product Index), and inequalities in education (measured by the Education Index). ; Temat konwergencji stał się w Polsce popularny wraz z akcesją do Unii w 2004 r., od kiedy to Polska jest beneficjentem polityki spójności – polityki regionalnej Unii Europejskiej, dążącej do podwyższenia poziomu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej (przestrzennej). O ile aspekt gospodarczy jest bardzo dobrze przebadanym obszarem badań nad konwergencją, to aspekty społeczne rzadziej pojawiają się w literaturze przedmiotu. Ten właśnie wątek jest poruszany w niniejszym referacie, w którym zbudowano wojewódzki miernik HDI do pomiaru spójności społecznej polskich województw. Dzięki oszacowaniu wojewódzkich HDI można było stwierdzić, że standard życia mieszkańców wszystkich województw rósł w okresie 1995-2010. Jednocześnie jednak wzrostom tym towarzyszyły narastające nierówności w rozkładzie HDI (sigmadywergencja). Badanie konwergencji poszczególnych składowych indeksu HDI pozwoliło stwierdzić dodatkowo, że głównymi sprawcami dywergencji wojewódzkich HDI są narastające w Polsce nierówności gospodarcze (mierzone Indeksem Produktu Krajowego Brutto) oraz nierówności w wykształceniu (mierzone Indeksem Edukacyjnym).
Obecne stulecie przedstawiane jest często jako wiek starzenia się. Nieproporcjonalne zwiększanie się grupy ludzi starych, do prawie jednej czwartej społeczeństwa niesie ze sobą nie tylko dumę z osiągnięć medycyny przedłużającej życie, lecz także negatywne trendy społeczne. Postępujące procesy, które zostały już określone jako "desolidaryzacja międzygeneracyjna", znajdują swój wyraz także w bardzo negatywnych zjawiskach, wśród których na znaczenia nabiera dyskryminacja osób starszych. Bazujące na stereotypach i uprzedzeniach negatywne nastawienie do najstarszej części społeczeństwa budzi niepokój i domaga się poszukiwania dróg wyjścia. W niniejszym opracowaniu na podstawie analizy polskojęzycznej literatury fachowej starano się uporządkować przyczyny i konteksty takich negatywnych odniesień do seniorów, wskazano najistotniejsze obszary dyskryminacyjne, aby na koniec zapytać o możliwe wyjścia z sytuacji nierówności społecznej, której doświadczają ludzie starzy. Przesłanie tekstu pozostaje pozytywne, gdyż potrzeba poszukiwać nowych dróg solidarności i dialogu międzygeneracyjnego, pamiętając że priorytetowym zadaniem pozostaje wzmocnienie silnej rodziny, która pozostaje najbardziej sprawdzona ostoją godności osób najsłabszych, do których seniorzy niewątpliwie należą.
Oeuvres completes de J.J. Rousseau… (Bazylea, 1793) - tom pierwszy zbioru dzieł Jeana-Jacques'a Rousseau (1712-1778) - jednego z najbardziej wpływowych myślicieli czasów nowożytnych, filozofa, pedagoga, kompozytora i pisarza, którego wiele utworów znalazło się w indeksie ksiąg zakazanych (łac. index librorum prohibitorum). Tom rozpoczyna Discours sur l'origine et les fondements de l'inégalité parmi les hommes (Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi), w której Rousseau stara się zrekonstruować, w możliwie rzetelny, naukowy sposób, prawdę o początku historii człowieka na podstawie diagnozy natury człowieka. Przedstawia hipotetyczny obraz stanu natury, w którym ludzie żyli w samotności i spokoju, wolni, szczęśliwi i spontanicznie dobrzy. Porzucenie stanu natury zapoczątkowało według Rousseau niezamierzony i wewnętrznie sprzeczny proces socjalizacji, a zarazem indywidualizacji człowieka. Wzrastające społeczne zróżnicowania, powstające wskutek podziału pracy, zrodziły potrzebę konkurencji i wzajemną wrogość obywateli. Uległa zniszczeniu idealna jednorodność społeczeństwa, a wraz z nią utraciła wartość cnota jako podstawowa cecha obywatela i gwarant społeczeństwa. Ceną płaconą za postęp cywilizacyjny były: zło moralne, utrata wolności oraz nierówność społeczna. Rousseau kwestionował wartość moralną postępu cywilizacyjnego, a za źródło zła moralnego uważał zwłaszcza własność. W dalszej kolejności publikacja zawiera Lettre de J.J. Rousseau, a Monsieur Philopolis - dokument stanowiący odpowiedź na opublikowany w Mercure de France (kilka tygodni po publikacji Rozprawy o pochodzeniu i podstawach nierówności…),artykuł genewskiego uczonego Charlesa Bonneta (1720-1793), który pod pseudonimem Philopolis, zakwestionował i zaatakował koncepcję doskonałości Rousseau. Tom zamyka Discours sur l'Économie politique (Rozprawa o ekonomii politycznej) - artykuł opublikowany w 1755 roku w piątym tomie Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers Diderota, w którym Rousseau zamieścił idee, którym pozostał wierny przez całe życie. Kluczową z nich była myśl, że źródłem wszelkiej prawowitej władzy politycznej jest wyłącznie wola ludu.
Generacja sandwicz - grupa osób w wieku średnim, która ze względu na swoją centralną pozycję (status) w strukturze wieku i w związanej z nią stratyfikacji wiekowej stanowi generację (pokolenie), które jednocześnie opiekuje się osobami starszymi (przeważnie swoimi rodzicami) i osobami młodszymi (przeważnie swoimi dziećmi). Zjawisko to określane jest też jako "kobiety w środku" (ang. women in the middle) lub "złapani w środku" (ang. being caught in the middle). Koncepcja "generacji sandwicz" ("pokolenia kanapki") w wąskim ujęciu odnoszona jest przeważnie do tradycyjnie postrzeganych ról opiekuńczych kobiet, które są w wieku środkowym (środkowej dorosłości), a zarazem na przedpolu starości (przed późną dorosłością). W ujęciu feministycznym społeczne oczekiwania wobec kobiet znajdujących się między 40. a 60. rokiem życia są zorientowane z jednej strony na udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży w uzyskaniu samodzielnego dorosłego życia, z drugiej zaś są ukierunkowane na udzielanie pomocy pielęgnacyjnej starszemu pokoleniu szczególnie w przypadku niepełnosprawności, otępienia lub choroby Alzheimera. Oczekiwania wobec powyższych ról opiekuńczych są sformalizowane w mniejszym (np. tradycja, równość płci, krąg kulturowy, stereotypy) lub większym stopniu (np. polityka rodzinna państwa, polityka kadrowa przedsiębiorstw, powszechność programów równowagi praca-życie) co prowadzi do nierówności między kobietami i mężczyznami (Korzec, 1997).
This article argues that a strong sense of exceptionalism that has informed the national character of the United States over the last two centuries has also resulted with some negative, domestic and international, implications. It has diminished the quality of public discourse in America and undermined the US position in the international community. The recent Great Recession, military conflicts the US has been engaged in, a sharp economic and social disparity within the American society lead to questioning the validity of the American Dream. The US revival is possible only through making the American experience ethically and spiritually grounded and meaningful. It is argued that education should play an instrumental role in improving the quality of public discourse, and building civil society. ; Artykuł stawia tezę, że silne poczucie amerykańskiej wyjątkowości, będące częścią charakteru narodowego USA rodzi również pewne negatywne implikacje na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Obniżyło ono jakość dyskursu publicznego, a także wpłynęło na pozycję USA w stosunkach międzynarodowych. Recesja ekonomiczna, zaangażowanie w konflikty zbrojne oraz silne ekonomiczne i społeczne nierówności podważyły wiarygodność amerykańskiego mitu. Etyczne i duchowe zakorzenienie amerykańskiego doświadczenia może być ważnym czynnikiem odrodzenia USA. Istotną rolę dla poprawy jakości amerykańskiego dyskursu publicznego oraz wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego ma do odegrania edukacja.
This article argues that a strong sense of exceptionalism that has informed the national character of the United States over the last two centuries has also resulted with some negative, domestic and international, implications. It has diminished the quality of public discourse in America and undermined the US position in the international community. The recent Great Recession, military conflicts the US has been engaged in, a sharp economic and social disparity within the American society lead to questioning the validity of the American Dream. The US revival is possible only through making the American experience ethically and spiritually grounded and meaningful. It is argued that education should play an instrumental role in improving the quality of public discourse, and building civil society. ; Artykuł stawia tezę, że silne poczucie amerykańskiej wyjątkowości, będące częścią charakteru narodowego USA rodzi również pewne negatywne implikacje na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Obniżyło ono jakość dyskursu publicznego, a także wpłynęło na pozycję USA w stosunkach międzynarodowych. Recesja ekonomiczna, zaangażowanie w konflikty zbrojne oraz silne ekonomiczne i społeczne nierówności podważyły wiarygodność amerykańskiego mitu. Etyczne i duchowe zakorzenienie amerykańskiego doświadczenia może być ważnym czynnikiem odrodzenia USA. Istotną rolę dla poprawy jakości amerykańskiego dyskursu publicznego oraz wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego ma do odegrania edukacja.
Celem artykułu jest przedstawienie kwestii rozwoju usług społecznych na obszarach wiejskich w Polsce w oparciu o zasoby oraz infrastrukturę gospodarstw rolnych. Opracowanie jest próbą ujęcia istoty rolnictwa społecznego ze szczególnym uwzględnieniem gospodarstw opiekuńczych i podkreślenia ich roli w środowisku wiejskim. W artykule zaprezentowano inicjatywy podejmowane m.in. przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. Pilotażowe projekty realizowane na terenie województwa kujawsko-pomorskiego są przykładem innowacyjnego rozwiązania w sferze polityki senioralnej oraz wspierania osób z niepełnosprawnością intelektualną, zaś doświadczenia związane z funkcjonowaniem Sieci Zagród Edukacyjnych podkreślają istotną rolę gospodarstw rolnych w procesie edukacji. Niniejsze opracowanie łączy zatem teoretyczne rozważania z opisem praktycznych rozwiązań. Gospodarstwo opiekuńcze stanowi szczególny typ rolnictwa społecznego, integrującego wielofunkcyjność gospodarstw rolnych z usługami opiekuńczo-zdrowotnymi, a zarazem przedsiębiorczością społeczną. Istotnym elementem w rolnictwie opiekuńczym jest wykorzystanie potencjału gospodarstwa rolnego do prowadzenia działań o charakterze terapeutycznym, opiekuńczym i integracyjnym. Rolnictwo zaangażowane społeczne stanowi dla rolników szansę na dostarczanie nowych usług i tym samym poszerzenie i zróżnicowanie ich działalności oraz wielofunkcyjnej roli w społeczeństwie. Możliwość prowadzenia dodatkowej działalności w wielu gospodarstwach rolnych wpłynie na polepszenie sytuacji ekonomicznej całych społeczności lokalnych. Ponadto wzrośnie liczba i poziom usług społecznych oferowanych na terenach wiejskich. Gospodarstwa opiekuńcze pełnią istotną rolę w kontekście wyzwań związanych ze starzeniem się społeczeństw, skutkującym ograniczaniem zasobów siły roboczej oraz zwiększaniem się liczby osób wymagających wsparcia (niepełnosprawnych, zagrożonych wykluczeniem, seniorów). Rozwój gospodarstw opiekuńczych z pewnością wpłynie na podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich oraz rozwiązywanie problemów nierówności w dostępie do usług społecznych. Do zrealizowania celu pracy jako metody badań wykorzystano analizę literatury przedmiotu i materiałów źródłowych oraz metodę opisową i porównawczą.
Celem artykułu jest zaprezentowanie pewnych procesów dyskursywnych uzasadniających wybraną ścieżkę społeczno-ekonomicznej transformacji ku kapitalizmowi w Polsce. Szczególną uwagę poświęca się roli elit w kształtowaniu dyskursu publicznego legitymizującego znaczącą pauperyzację społeczeństwa oraz wzrost nierówności społecznych jako wynikający z indywidualnych deficytów oraz "cywilizacyjnej niekompetencji" jednostek znajdujących się na dole struktury społecznej. Tych polskich obywateli prezentowano jako hamulec i przeszkodę w osiągnięciu szybszego tempa procesów modernizacyjnych. Wpłynęło to zarówno na sposób myślenia polityków zaangażowanych w podejmowanie decyzji na szczeblu ogólnopolskim, jak i na postawy tych, wdrażających działania społeczne na poziomie lokalnym. Ponadto, przyczyniło się do niepisanego konsensusu wśród partii politycznych głównego nurtu odnośnie neoliberalnych reform w gospodarce i polityce społecznej. ; This article aims to present the discursive processes that were used to justify the path chosen to implement the social and economic transformation to capitalism in Poland. Special attention is paid to the role of elites in shaping a public discourse which legitimized the significant pauperization in society and growth of income inequalities as being conditioned on individual defects and the "civilizational incompetence" of those at the bottom of the social structure. These citizens of Poland were presented as a constraint and obstacle to achieving a faster pace of modernization processes. This has influenced the thinking of politicians involved in policy-making at the national level, as well as the attitudes of those involved in the implementation of welfare measures at the local level. Furthermore, it has contributed to the unspoken consensus of all mainstream political parties over the neoliberal reforms in the economy and social policy.
W historii Turcji dostrzec można ogromny wysiłek modernizacyjny i determinację w dorównaniu państwom zachodnioeuropejskim w zakresie respektowania praw człowieka. Przeprowadzony za czasów Mustafy Kemala Paszy proces sekularyzacji sprawił, że Turcja jest jedynym krajem muzułmańskim, w którym panuje (przynajmniej formalnie) zasada oddzielenia religii od państwa. Ostatni przewrót militarny (z 1980 r.), działania organizacji pozarządowych oraz wpływ Unii Europejskiej w związku z procesem akcesyjnym spowodowały, że sytuacja kobiet w Turcji ulega stopniowej poprawie. Unia Europejska wspierała dyplomatycznie (i niebezpośrednio) opozycyjny ruch feministyczny tworzący się w nowej rzeczywistości politycznej. Niemniej jednak na ulicach Stambułu i w miejscu pracy wciąż widoczna jest segregacja płciowa - kobiety zatrudnia się w mniej eksponowanych na kontakty społeczne miejscach, za niższą pensję, często w sposób nieuregulowany prawnie. Na koniec warto zwrócić uwagę na pewne podobieństwa łączące Polskę z Turcją. Na początku XX wieku na terytorium obu krajów dominowało rolnictwo oraz religia monoteistyczna. Oba państwa, choć z innych powodów, uzyskały samodzielność państwową dopiero po pierwszej wojnie światowej. W obu pojawili się silni przywódcy reformujący i modernizujący kraj. Zarówno Józef Piłsudski, jak i Mustafa Kemal przychylili się do postulatów organizacji kobiecych dotyczących prawa do głosowania w wyborach oraz dostępu do edukacji35. W obu krajach przez długie lata dominował wzór kobiety matki (także matki narodu) i kobiety dziewicy. W obu, jednak w związku z innymi ideologiami, promowano równouprawnione zawodowe kobiet. Tak w Polsce, jak i w Turcji nie zwalczano nierówności między małżonkami i milczeniem pomij ano zjawisko przemocy domowej. Ponadto w latach 80. i 90. XX wieku, zarówno w Turcji, jak i w Polsce miały miejsce liberalizacyjne przemiany polityczne. Kobiety stały się ich benefi cjentami, ale też same przyczyniły się do ich zaistnienia. Liczne organizacje feministyczne głośno wypowiadały się w kwestiach istotnych dla kobiet.
Heroines, fighters or losers? Spanish narrations about women left-wing activists of the first half of the 20th centuryThe Spanish public discussion of the recent years has given rise to new ways of speaking about women in the times of the Second Republic and the Civil War. First, they emphasise the importance of women's actions and show how women's public activities change their aspirations, the perception of their own role and their self-esteem. In a word, they change the way they perceive themselves. Second, they show how different gender practices cause differences in the empowerment of male and female citizens, and how they give rise to various types of conflicts and inequalities. Third, they tell the heroic story of the emancipation of women in left-wing movements, which often occurred despite the opposition inside these movements. Fourth, they discover stories of women who worked behind the scenes, but nevertheless contributed to the development of social networks, which made the existence of left-wing organizations possible. All these aspects have been altering the image of the revolution and the history of left-wing movements in general. The narrations in question bring to light previously unnoticed experiences, which might turn out to be interesting in the Polish context. The Spanish scholars showed the clash of women fighting for their emancipation and the dominant left-wing and right-wing gender models. They also investigated how gender roles affected male and female revolutionaries, and how they tried to overcome the patriarchal limitations. Bohaterki, bojowniczki, przegrane? Hiszpańskie narracje o kobietach zaangażowanych w ruchy lewicowe pierwszej połowy XX wiekuHiszpańskie dyskusje ostatnich lat wytworzyły nowe sposoby mówienia o kobietach w II Republice i w czasie wojny domowej. Po pierwsze, podkreślają znaczenie działania kobiet i pokazują, jak aktywność w sferze publicznej zmienia ich aspiracje, rozumienie własnej roli, poczucie wartości, słowem – obraz samych siebie; po drugie, wydobywają niedostrzeganą przez większość lewicowych projektów różnicę między możliwościami upodmiotowienia obywatelki i obywatela z powodu różnicy praktyk dotyczących płci oraz wynikające z tego nierówności i konflikty; po trzecie, opowiadają heroiczną historię emancypacji kobiet wewnątrz ruchów lewicowych, nierzadko wbrew ograniczeniom owych ruchów; po czwarte, sięgają po historie postaci z drugiego planu – kobiet tworzących sieci społeczne, dzięki którym możliwe było działanie lewicowych organizacji. Wszystkie te aspekty zasadniczo zmieniają obraz rewolucji i historii lewicy jako całości. Przedstawione narracje ujawniają tym samym niezauważane dotąd doświadczenia, które mogą okazać się interesujące w polskim kontekście. Hiszpańskie badaczki pokazały zderzenie kobiet walczących o emancypację z modelami płci dominującymi na prawicy i w ruchach lewicowych, uwikłanie rewolucjonistów i rewolucjonistek we wzory gender, wreszcie próby i strategie przezwyciężania patriarchalnych ograniczeń.
