Suchergebnisse

In Fraktur ; Volltext // Exemplar mit der Signatur: München, Bayerische Staatsbibliothek -- Germ.g. 143 f#Beibd.4

Volltext // Exemplar mit der Signatur: München, Bayerische Staatsbibliothek -- J.publ.g. 916,20

von Bruno Bauer ; Volltext // Exemplar mit der Signatur: München, Bayerische Staatsbibliothek -- Gall.rev. 71 f-8/12

Deze studie analyseert en evalueert de ontwikkeling van het theologisch onderwijs op Jamaïca van 1841 tot 1966. Ze valt in twee delen uiteen. Het eerste deel bepaalt de historische, socio-culturele en zendingscontext waarin ambtsonderricht in deze periode zijn intrede deed in het land. Het concentreert zich op deTainos nederzetting op Jamaïca (1494-1509) alsmede op de problematische verhouding tussen christelijke zending en westers expansionisme ten tijde van de Spaanse heerschappij (1509-1655), de Britse overheersing (1655-1962) en de onafhankelijke natie (1962-), en op de ontwikkelingen in het onderwijs vóór en na de onafhankelijkheid (1962). In een kort historisch overzicht worden de verschillende stadia van kolonialisme, slavernij, emancipatie en onafhankelijkheid kritisch onderzocht. Beoordeeld wordt, hoe etnocentrisme, sociaal-politieke problemen en de 'interculturatie' in een multiculturele en pluralistische samenleving van invloed waren op de zending van de kerk op Jamaïca en de andere Caraïbische gebieden. Dit deel van het werk geeft nodige en nuttige achtergrondinzichten in de historische en sociaal-culturele krachten en factoren die de ontwikkeling van het theologisch onderwijs op Jamaïca gedurende een tijdspanne van 125 jaar hielpen vormgeven. Het onderzoek schetst en bekritiseert ontstaan en groei van de vier denominaties die een aandeel hadden in de ontwikkeling van het theologisch onderwijs op Jamaïca: de Church of England in Jamaïca (1655-1966), de Baptisten (1783-1966), de Methodisten (1789-1966) en de Presbyterianen (1823-1966). Tussen 1655 en 1825 stond de Church of England in Jamaïca onder de jurisdictie van de Bisschop van Londen, en in de achttiende en negentiende eeuw werden de Baptistische, Methodistische en Presbyteriaanse kerken geleid en bestuurd door Amerikaanse en Britse zendelingen. Daardoor kwam het leiderschap van de kerken op Jamaïca onder het oppermachtige gezag van buitenlandse zendelingen die weinig waardering aan de dag legden voor de inheemse cultuur en leiderschap. Niettemin wisten Jamaïcanen als Aemilius Alexander Barclay (1876-1926), Percival William Gibson (1893-1970), Menzie Edward Williamson Sawyers (1905-1980) en Hugh Braham Sherlock (1905-) zich te onderscheiden als inheemse kerkleiders, met name in hun kerkelijke betrokkenheid en op het gebied van onderwijs. Met uitzondering van de Baptistische Kerk werden van 1655 tot 1904 Jamaïcanen van Afrikaanse en Aziatische afkomst uitgesloten van het ambt in de Protestantse kerken. Inheemse arbeid en leiderschap kregen een ondergeschikte, dienende plaats toebedeeld binnen de kerkelijke instellingen. Daardoor boette de missie van de kerk als brenger van geestelijke groei, verzoening en sociale verandering veel in aan relevantie en effectiviteit. De dynamische missie van de kerk werd gereduceerd tot één van instandhouden, zwalkend tussen betrokkenheid en neutraliteit ten aanzien van het verbeteren van het etnocentrische en materialistische beleid en de benarrende en onderdrukkende praktijken van de Euro-Jamaïcanen. De meeste protestantse zendelingen van die tijd (1655-1966) lieten zich niet in met de risico's en de kwetsbaarheid die essentiële elementen zijn van een relevante en authentieke zending van de kerk in een verbrokkelde en pluralistische samenleving. Zij waren meer bezorgd om het instandhouden van hun opgelegde orthodoxieën en het 'brengen van beschaving' dan om de verkondiging van Gods Koninkrijk.?De protestantse kerken op Jamaïca hechtten opmerkelijk veel belang aan het educatieve werk van hun kerkelijke instellingen. Dit kwam vooral tot uiting in de verschillende voorbereidende en voortgezette scholen en de lerarenopleidingen en theologische hogescholen die zij vestigden. De zendelingen gaven financiële steun en deden belangrijk werk voor deze onderwijsinstellingen. Zij waren de pioniers in het onderwijs tussen 1655 en 1966. Onderwijs werd door de kerken op Jamaïca beschouwd als de sleutel tot sociale mobiliteit, vooral voor de mensen van Afrikaanse en Aziatische afkomst, gemarginaliseerd, arm en berooid als die waren. De educatieve zending van de kerken zorgde uiteindelijk voor gekwalificeerde Aziatische en Afro-Jamaïcaanse studenten voor de protestantse theologische hogescholen. Zo werden de ambtsdragers van de protestantse kerken en het docentencorps van de theologische hogescholen in de tweede helft van de twintigste eeuw inheems. De zendingsgeschiedenis illustreert de historische, sociale, cultureel theologische en geestelijke context waarin ambtsopleidingen op Jamaïca ontstonden van de negentiende tot de twintigste eeuw. Het tweede deel van het onderzoek bestudeert op systematische en empirische wijze de geschiedenis van het theologisch onderwijs op Jamaïca (1841-1966). De nadruk ligt op het United Theological College of the West Indies en zijn vier voorgangers. Dit deel belicht de politieke, sociale, culturele, missiologische en educatieve factoren en krachten die zich verstrengelden en de vormgeving schraagden van het model van theologisch onderwijs dat op Jamaïca ontstond in de bestudeerde periode. De inhoud, methoden en doelstellingen die de opkomst van het ambtsonderricht inspireerden en versoepelden roepen gepaste vragen op ten aanzien van de invloed van positivisme, Darwinisme en imperialisme op het theologisch onderwijssysteem op Jamaïca. De protestantse hogescholen werden opgericht door Britse zendelingen. Zij werden beheerst en vormgegeven door zendelingen, daar de overzeese zendingsgenootschappen de meeste financiële steun verschaften en verantwoordelijk waren voor de aanstelling van presidenten en beheerders. De zendelingen waren overwegend Brits in hun theologische opleiding en culturele oriëntatie. Daardoor brachten zij hun klassieke en filosofische modellen van theologisch onderwijs van Engeland naar Jamaïca over. De uitheemse staf was vaak niet vertrouwd met de ervaringen van de gemeenschap en het uit het moeder-land geleende curriculum was niet relevant voor alle behoeften en doelstellingen van de Caraïbische bevolking. Dit werk beoogt daarom een kritische beoordeling van de mogelijkheid om ideeën en educatieve methoden, ontstaan in een bepaalde omgeving te verplaatsen en hanteren in een andersoortige samenleving. Dit deel richt de schijnwerper op de vier stadia in de ontwikkeling van het theologisch onderwijs op Jamaïca (1841-1966). Eerst was er het confessioneel ambtson-derricht (1841-1913). Dit proces werd in gang gezet door de protestantse zendelingen en resulteerde in de oprichting van vier confessionele theologische hogescholen: de theolo-gische academie van de Presbyterianen (1841), Calabar College van de Baptisten (1843), Bishop's College van de Anglicanen (1858) en het York Castle theologisch instituut van de Methodisten (1875). Vervolgens was er coöperatief theologisch onderricht, waarin de verstandhouding tussen de protestantse hogescholen werd verdiept en de samenwerking versterkt. Ten derde, als gevolg van de inspanningen die de kerken binnen het coöperatief theologisch onderwijsmodel deden om de kwaliteit van het ambtsonderricht te verbeteren, de uit de hand lopende kosten ervan te verminderen en tegemoet te komen aan de aanbevelingen van de Wereldraad van Kerken, zag het oecumenisch theologisch?onderwijs het daglicht (1954-1966). Deze fase werd ingeluid door de fusie van Caenwood College (Methodistisch) en St. Colme's Hostel (Presbyteriaans) tot Union Theological Seminary (1954). Tenslotte werd dit verder uitgebreid door het opgaan van Union Theological Seminary, Calabar College en St. Peter's College (Anglicaans) in het United Theological College of the West Indies (1966). Dit was de dageraad van een nieuwe tijd, de weerslag van de ijver van elf gemeenschappen en negen denominaties uit zestien gebieden in de Caraïben en de Amerika's voor oecumenisch theologisch onderwijs. De studie besluit met een reflectie op het United Theological College of the West Indies. Dit hoofdstuk houdt zich bezig met een terugblik op de periode 1841-1966, het richt de blik op de huidige situatie en geeft richtlijnen en aanbevelingen voor de toekom-stige ambtsopleiding aan het United Theological College of the West Indies.

-Dennis Walder, Robert D. Hamner, Derek Walcott. New York: Twayne Publishers, 1993. xvi + 199 pp.''Critical perspectives on Derek Walcott. Washington DC: Three continents, 1993. xvii + 482 pp.-Yannick Tarrieu, Lilyan Kesteloot, Black writers in French: A literary history of Negritude. Translated by Ellen Conroy Kennedy. Washington DC: Howard University Press, 1991. xxxiii + 411 pp.-Renée Larrier, Carole Boyce Davies ,Out of the Kumbla: Caribbean women and literature. Trenton NJ: Africa World Press, 1990. xxiii + 399 pp., Elaine Savory Fido (eds)-Renée Larrier, Evelyn O'Callaghan, Woman version: Theoretical approaches to West Indian fiction by women. London: Macmillan Caribbean, 1993. viii + 126 pp.-Lisa Douglass, Carolyn Cooper, Noises in the blood: Orality, gender and the 'vulgar' body of Jamaican popular culture. London: Macmillan Caribbean, 1993. ix + 214 pp.-Christine G.T. Ho, Kumar Mahabir, East Indian women of Trinidad & Tobago: An annotated bibliography with photographs and ephemera. San Juan, Trinidad: Chakra, 1992. vii + 346 pp.-Eva Abraham, Richenel Ansano ,Mundu Yama Sinta Mira: Womanhood in Curacao. Eithel Martis (eds.). Curacao: Fundashon Publikashon, 1992. xii + 240 pp., Joceline Clemencia, Jeanette Cook (eds)-Louis Allaire, Corrine L. Hofman, In search of the native population of pre-Colombian Saba (400-1450 A.D.): Pottery styles and their interpretations. Part one. Amsterdam: Natuurwetenschappelijke Studiekring voor het Caraïbisch Gebied, 1993. xiv + 269 pp.-Frank L. Mills, Bonham C. Richardson, The Caribbean in the wider world, 1492-1992: A regional geography. Cambridge: Cambridge University Press, 1992. xvi + 235 pp.-Frank L. Mills, Thomas D. Boswell ,The Caribbean Islands: Endless geographical diversity. New Brunswick NJ: Rutgers University Press, 1992. viii + 240 pp., Dennis Conway (eds)-Alex van Stipriaan, H.W. van den Doel ,Nederland en de Nieuwe Wereld. Utrecht: Aula, 1992. 348 pp., P.C. Emmer, H.PH. Vogel (eds)-Idsa E. Alegría Ortega, Francine Jácome, Diversidad cultural y tensión regional: América Latina y el Caribe. Caracas: Nueva Sociedad, 1993. 143 pp.-Barbara L. Solow, Ira Berlin ,Cultivation and culture: Labor and the shaping of slave life in the Americas. Charlottesville: University Press of Virginia, 1993. viii + 388 pp., Philip D. Morgan (eds)-Andrew J. O'Shaughnessy, Karen Ordahl Kupperman, Providence Island, 1630-1641: The other puritan colony. Cambridge: Cambridge University Press, 1993. xiii + 393 pp.-Armando Lampe, Johannes Meier, Die Anfänge der Kirche auf den Karibischen Inseln: Die Geschichte der Bistümer Santo Domingo, Concepción de la Vega, San Juan de Puerto Rico und Santiago de Cuba von ihrer Entstehung (1511/22) bis zur Mitte des 17. Jahrhunderts. Immensee: Neue Zeitschrift für Missionswissenschaft, 1991. xxxiii + 313 pp.-Edward L. Cox, Carl C. Campbell, Cedulants and capitulants; The politics of the coloured opposition in the slave society of Trinidad, 1783-1838. Port of Spain, Trinidad: Paria Publishing, 1992. xv + 429 pp.-Thomas J. Spinner, Jr., Basdeo Mangru, Indenture and abolition: Sacrifice and survival on the Guyanese sugar plantations. Toronto: TSAR, 1993. xiii + 146 pp.-Rosemarijn Hoefte, Lila Gobardhan-Rambocus ,Immigratie en ontwikkeling: Emancipatie van contractanten. Paramaribo: Anton de Kom Universiteit, 1993. 262 pp., Maurits S. Hassankhan (eds)-Juan A. Giusti-Cordero, Teresita Martínez-Vergne, Capitalism in colonial Puerto Rico: Central San Vicente in the late nineteenth century. Gainesville: University Press of Florida, 1992. 189 pp.-Jean Pierre Sainton, Henriette Levillain, La Guadeloupe 1875 -1914: Les soubresauts d'une société pluriethnique ou les ambiguïtés de l'assimilation. Paris: Autrement, 1994. 241 pp.-Michèle Baj Strobel, Solange Contour, Fort de France au début du siècle. Paris: L'Harmattan, 1994. 224 pp.-Betty Wood, Robert J. Stewart, Religion and society in post-emancipation Jamaica. Knoxville: University of Tennessee Press, 1992. xx + 254 pp.-O. Nigel Bolland, Michael Havinden ,Colonialism and development: Britain and its tropical colonies, 1850-1960. New York: Routledge, 1993. xv + 420 pp., David Meredith (eds)-Luis Martínez-Fernández, Luis Navarro García, La independencia de Cuba. Madrid: MAPFRE, 1992. 413 pp.-Pedro A. Pequeño, Guillermo J. Grenier ,Miami now! : Immigration, ethnicity, and social change. Gainesville: University Press of Florida, 1992. 219 pp., Alex Stepick III (eds)-George Irving, Alistair Hennessy ,The fractured blockade: West European-Cuban relations during the revolution. London: Macmillan Caribbean, 1993. xv + 358 pp., George Lambie (eds)-George Irving, Donna Rich Kaplowitz, Cuba's ties to a changing world. Boulder CO: Lynne Rienner, 1993, xii + 263 pp.-G.B. Hagelberg, Scott B. MacDonald ,The politics of the Caribbean basin sugar trade. New York: Praeger, 1991. vii + 164 pp., Georges A. Fauriol (eds)-Bonham C. Richardson, Trevor W. Purcell, Banana Fallout: Class, color, and culture among West Indians in Costa Rica. Los Angeles: UCLA Center for Afro-American studies, 1993. xxi + 198 pp.-Gertrude Fraser, George Gmelch, Double Passage: The lives of Caribbean migrants abroad and back home. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1992. viii + 335 pp.-Gertrude Fraser, John Western, A passage to England: Barbadian Londoners speak of home. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1992. xxii + 309 pp.-Trevor W. Purcell, Harry G. Lefever, Turtle Bogue: Afro-Caribbean life and culture in a Costa Rican Village. Cranbury NJ: Susquehanna University Press, 1992. 249 pp.-Elizabeth Fortenberry, Virginia Heyer Young, Becoming West Indian: Culture, self, and nation in St. Vincent. Washington DC: Smithsonian Institution Press, 1993. x + 229 pp.-Horace Campbell, Dudley J. Thompson ,From Kingston to Kenya: The making of a Pan-Africanist lawyer. Dover MA: The Majority Press, 1993. xii + 144 pp., Margaret Cezair Thompson (eds)-Kumar Mahabir, Samaroo Siewah, The lotus and the dagger: The Capildeo speeches (1957-1994). Port of Spain: Chakra Publishing House, 1994. 811 pp.-Donald R. Hill, Forty years of steel: An annotated discography of steel band and Pan recordings, 1951-1991. Jeffrey Thomas (comp.). Westport CT: Greenwood, 1992. xxxii + 307 pp.-Jill A. Leonard, André Lucrèce, Société et modernité: Essai d'interprétation de la société martiniquaise. Case Pilote, Martinique: Editions de l'Autre Mer, 1994. 188 pp.-Dirk H. van der Elst, Ben Scholtens ,Gaama Duumi, Buta Gaama: Overlijden en opvolging van Aboikoni, grootopperhoofd van de Saramaka bosnegers. Stanley Dieko. Paramaribo: Afdeling Cultuurstudies/Minov; Amsterdam: Koninklijk Instituut voor de Tropen, 1992. 204 pp., Gloria Wekker, Lady van Putten (eds)-Rosemarijn Hoefte, Chandra van Binnendijk ,Sranan: Cultuur in Suriname. Amsterdam: Koninklijk Instituut voor de Tropen/Rotterdam: Museum voor Volkenkunde, 1992. 159 pp., Paul Faber (eds)-Harold Munneke, A.J.A. Quintus Bosz, Grepen uit de Surinaamse rechtshistorie. Paramaribo: Vaco, 1993. 176 pp.-Harold Munneke, Irvin Kanhai ,Strijd om grond in Suriname: Verkenning van het probleem van de grondenrechten van Indianen en Bosnegers. Paramaribo, 1993, 200 pp., Joyce Nelson (eds)-Ronald Donk, J. Hartog, De geschiedenis van twee landen: De Nederlandse Antillen en Aruba. Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1993. 183 pp.-Aart G. Broek, J.J. Oversteegen, In het schuim van grauwe wolken: Het leven van Cola Debrot tot 1948. Amsterdam: Muelenhoff, 1994. 556 pp.''Gemunt op wederkeer: Het leven van Cola Debrot vanaf 1948. Amsterdam: Muelenhoff, 1994. 397 pp.

1. Inleiding Tussen de 'visies op de oorlog' die in de teksten van Walter Flex enerzijds, in die van Ernst Jünger anderzijds tot uitdrukking komen, ligt het trauma van de materiaalslag. Walter Flex, voornamelijk aan het oostfront ingezet, vocht in een van de laatste veldslagen van de door Eric Hobsbawn zo genoemde 'lange' 19de eeuw. Ernst Jünger daarentegen, in België en Frankrijk ingezet, nam deel aan de eerste 'moderne' oorlog van de 20ste eeuw. Walter Flex vervulde in zijn rol van schrijvend soldaat een belangrijke propagandistische functie in de 'geestelijke mobilisatie' van de Duitsers. Geleid door diepgewortelde antimodernistische ressentimenten trachtte hij in zijn werk de oorlog te isoleren van de concrete politieke, sociale en economische context van 1914 en ethisch te interpreteren als manifestatie van een hoognodige 'culturele katharsis' van het Wilhelminische keizerrijk. Zodoende sloot de schrijver, wiens bekendste werk, Der Wanderer zwischen beiden Welten, tussen 1917 en 1933 tot de best verkochte Duitstalige boeken behoorde, aan bij de cultuurkritische geestelijke heroriëntatie van de Duitse 'Bildungsbürger', de hoogopgeleide burgerlijke intellectueel, die de jaren voor de oorlog had ervaren als een tijd van toenemende culturele nivellering en vervlakking en nu het moment zag aangebroken dat eindelijk in een nationale krachtsinspanning de voortschrijdende, heel de maatschappij doordringende modernisering werd gestopt en de socio-culturele klok kon worden teruggezet. In de roes van het 'augustusgevoel' begon de Bildungsbürger in een ware stortvloed van pamfletten, memoranda en krantenartikelen de lof te zingen van een nieuwe tijd, die eens zou aanbreken en geheel in het teken van nationale grandeur zou staan. Van de oorlog verwachtte men - zoals bijvoorbeeld Flex' tijdgenoot Erich Marcks, bekend als biograaf van Bismarck en aan het eind van zijn carrière docerend op de leerstoel die ooit Ranke bezette - het begin van 'een nieuwe bezieling, een innerlijke verrijking en verduitsing van de nieuwe Duitse mens'. Waar tot dan toe 'maatschappij' bestond, zou - zij het in een vorm die paste bij de nieuwe tijd - opnieuw 'gemeenschap' groeien. Vier vernietigende jaren later stond met de ondertekening van het vredesverdrag van Versailles het Duitse keizerrijk en daarmee de intellectuele conservatieve bovenlaag voor een moreel bankroet. De oorlog was verloren, de alom verkondigde 'Duitse opmars' naar een 'plekje onder de zon' was in een 'Duitse treurmars' veranderd, de waarden van de westerse geallieerden hadden getriomfeerd over de Duitse oorlogsideologie. Negen miljoen mensen en onder hen ook twee miljoen Duitse soldaten hadden - althans uit Duits perspectief - voor niets het leven gelaten, en een hele generatie ontheemden keerde terug in een land dat grondig was ontwricht, een land dat zich binnen zijn grenzen had geconformeerd aan de politieke structuren van de winnende coalitie en dat nu zijn vroegere oorlogshelden vooral een sociale en politieke belasting vond. In de werken waarin Ernst Jünger vanuit de jaren twintig terugblikt op de oorlog, weerspiegelt zich hoe zeer hij en anderen waren ontgoocheld door de afloop van de strijd. Maar hoewel Jünger de normen en waarden van het Westen bleef afwijzen en daarmee aanknoopte bij de cultuurkritiek van voor 1914, kwam hij in zijn conclusies voor het heden tot een afwijkend standpunt. Voor hem was duidelijk dat met de immanente logica van de moderne industriële oorlog een elementaire kracht zijn intrede had gedaan die de bestaansvoorwaarden van de mens wezenlijk had veranderd en een terugkeer naar de goede oude tijd definitief verhinderde. In romans en krantenartikelen, maar in het bijzonder in zijn essay Der Arbeiter, ontwikkelt Jünger een antimodernistisch moderniteitsconcept, dat onvoorwaardelijk brak met 'pessimistische' cultuurkritiek en 'optimistisch' geloof in de vooruitgang en een poging deed om technische modernisering te verzoenen met politieke en sociaal-culturele reactie. 2. Thema Aan de hand van de verschillende interpretaties van de Eerste Wereldoorlog in respectievelijk het werk van Walter Flex en dat van Ernst Jünger wordt geprobeerd licht te werpen op de constanten en veranderingen in het Duitse conservatieve denken uit de eerste drie decennia van de 20ste eeuw. Een goede reden om eendiepgaande studie te maken van het werk van Flex ligt in het feit dat in diens teksten de centrale ideologemen ofwel deelaspecten van de burgerlijke oorlogsideologie - de religieus overtrokken interpretatie van de oorlog als een culturele en geestelijke katharsis, de romantische verheerlijking van het soldatenleven als nieuwe volksgemeenschap, het geloof in de charismatische leider - op exemplarische wijze tot uitdrukking komen. Ernst Jünger is gekozen omdat in diens oorlogsboeken de literaire ontwikkeling naar een 'nieuwe zakelijkheid', een tendens die in principe bij alle vertegenwoordigers van de zogenoemde conservatieve revolutie in de jaren twintig valt waar te nemen, pregnant tot uitdrukking komt. Tegen die achtergrond wordt getracht de tussen beide auteurs bestaande verschillen in literaire waarneming en verwerking van de werkelijkheid te definiëren, deze verschillen een plaats te geven binnen het kader van de geschiedenis van mentaliteit en maatschappij, en ze ten slotte te toetsen op de mate waarin zij semantisch compatibel en integreerbaar zijn in het discours van die tijd. Verduidelijkt wordt op op grond van welke retorische overwegingen bepaalde topoi door de auteurs in hun teksten worden ingezet, welke formuleringsstrategieën zij hanteren en welk verwachtingspatroon door hun schrijfstrategie wordt opgeroepen. Daarbij wordt niet vergeten dat de twee auteurs de oorlog vanuit een verschillende biografische, psychische en wereldbeschouwelijke achtergrond beleefden, en dus de analyse van ieders afzonderlijke belevingswereld tegelijk ook licht werpt op belangrijke aspecten van de extra-tekstuele productievoorwaarden. Walter Flex, jaargang 1887, was een typische representant van die groepering onder de Bildungsbürger die hoopte dat de Eerste Wereldoorlog korte metten zou maken met de maatschappelijke modernisering. In zijn werk ontwikkelde Flex een regressieve, antimodernistische samenlevingsutopie, waarin de Bildungsbürger uit de laat-Wilhelminische periode, worstelend met een gevoel van vervreemding en verlies aan status, de verloren gewaande harmonie en geborgenheid herwint in de eenheid die door de oorlog wordt gesmeed. De oorlog wordt in die holistische schrijfstrategie bijna uitsluitend geënsceneerd als geestelijk leerproces, als een leerervaring die sterk genoeg blijkt te zijn de Duitsers uit hun gevoel van morele lethargie te bevrijden. Flex voert zijn lezer een archaïsche oorlogswereld binnen waarin traditionele waarden, die naar Flex' idee al eeuwenlang hun kracht hebben bewezen, het enige zijn dat telt: geloof, offervaardigheid, vriendschap, kameraadschap. Met de afwijzing van het maatschappelijke en politieke moderniseringsproces gepaard gaat een vorm van 'esthetische regressiviteit', die als dominant stijlmiddel alle teksten van Flex semantisch draagt en met haar eclectische naïviteit de doelgroep passend bedient. Aan de gedichten en romans die Flex tijdens de oorlog schreef, valt op dat zij stilistisch en thematisch teruggrijpen op romantisch-ridderlijke rekwisieten en elementen uit de burgerlijk-traditionele waardecanon, terwijl de wrede realiteit van de moderne oorlog volledig wordt genegeerd. Concrete werkelijkheid - hier wordt het werkingsmechanisme van het neohumanistische beschavingsideaal bijzonder duidelijk - moet wijken voor symbolische creatie van gemeenschap en blijft buiten beeld. Ernst Jünger, geboren in 1895, meldde zich in de hoop op een groot 'avontuur' vrijwillig voor het leger. Anders dan bij Flex was in 1914 Jüngers verwachtingspatroon nog niet stabiel en politiek verankerd, de oorlog leek hem vooral een mogelijkheid om te ontsnappen aan de gehate burgerlijke benauwdheid van het ouderlijk huis. Zijn nationaal-conservatieve wereldbeeld ontwikkelde zich pas onder de indruk van de ontluisterende oorlogsroutine en het onverholen echec van de juist door de Duitse Bildungsbürger zo fel gepropageerde 'Duitse missie'. Jünger werd relatief onvoorbereid geconfronteerd met de feitelijke depersonalisatie van het individu in de slijtageslag aan het westfront. De door de burgerlijke oorlogsideologie geboden zingevingspatronen en interpretatiemodellen konden hem, oog in oog met de gruwelijke chaos van de totale oorlog, in geen enkel opzicht bevredigen. In tegenstelling tot Flex, die het rad van de tijd terug wilde draaien, kwam Jünger tot de opvatting dat het bloedige proces van technische onderwerping en vernietiging van de mens, zoals zich dat op exemplarische wijze gemanifesteerd had in de materiaalslag rond Verdun, niet ongedaan viel te maken en dus tot in de uiterste consequentie moest worden geaccepteerd. Anders dan bij Flex, die omwille van de romantische fictie de ware gruwelen van de oorlog verbloemde, ontwikkelt zich in Jüngers oorlogsboeken een affirmatief symbolisch concept. De auteur van In Stahlgewittern observeert met een mengeling van afstand en fascinatie de gruwelen van de loopgravenoorlog, om ze vervolgens als onverschrokken reporter met literaire pretenties geschiedfilosofisch te duiden. Ernst Jünger benutte daarom de relatief moderne vorm van het dagboek, het krantenartikel en het essay voor zijn systematische pogingen zijn beleving van de oorlog op een bovenpersoonlijk plan te tillen en zichzelf te positioneren in het literaire en politieke discours van de Weimarrepubliek. Terwijl het werk van Flex meteen vanaf het eerste oorlogsgedicht werd beheerst door een conglomeraat van onwrikbare ideologemen, weerspiegelt zich in Jüngers teksten een denkbewéging, een die pas in de loop der jaren ideologisch verstarde. In zijn vroege oorlogsboeken In Stahlgewittern (1920) en Der Kampf als inneres Erlebnis (1922) experimenteert Jünger met heroïseringsstrategieën, die hij uit het werk van Nietzsche heeft ontwikkeld en die - althans in retrospectief - ten doel hebben de soldaat voor totale psychische overweldiging door de gruwelen van de oorlog te behoeden en zijn daden de schijn van persoonlijke autonomie te verlenen. Aansluitend ontwikkelt de auteur in het midden van de jaren twintig onder invloed van het werk van Oswald Spengler een eigen concept van 'heroïsch realisme', dat de onomkeerbaarheid van de technische modernisering als uitgangspunt neemt en naar het voorbeeld van Georges Sorel en diens mythetheorie een lans breekt voor een totale nationalisering van de maatschappij. Door een steeds weer met veel pathos geënsceneerde affirmatieve houding weet Jünger zo van object en slachtoffer van de geschiedenis weer te veranderen in het subject, dat als dader een zinvolle rol krijgt toegewezen in het historisch proces. In de essays Die totale Mobilmachung (1931) en Der Arbeiter (1932) wordt Jüngers analyse van de Eerste Wereloorlog afgerond. De auteur schetst in die teksten het supranationale visioen van een totale, hiërarchisch georganiseerde arbeidersstaat waarin het individu zijn subjectiviteit en persoonlijkheid heeft verloren en - conform het principe van bevel is bevel - alleen nog een radertje is in het proces van radicale technische mobilisatie van alle krachten. 3. Doel Voor vele studies van de laatste jaren is het typisch dat zij zich in hun beschrijving van het conservatieve Duitse denken beperken tot afzonderlijke periodes, bijvoorbeeld niet verder gaan dan het einde van de Eerste Wereldoorlog of alleen maar de jaren twintig bekijken. Kijkt men echter naar Ulrich Becks theorie van het antimodernisme en neemt men die als uitgangspunt voor een vergelijking tussen het werk van Walter Flex en dat van Ernst Jünger, dan blijkt heel specifiek te beschrijven wat overeenkomst en verschil is binnen de conservatieve wereldbeschouwing tijdens én na de jaren 1914-1918. Duidelijk wordt dat Ernst Jüngers concept van het militante modernisme gezien moet worden als een conservatieve reactie op de schok waarmee de Bildungsbürger ontwaakte uit de ethisch-normatieve droom van de Duitse oorlogsideologie. Ook het denken en schrijven van Walter Flex wordt, aan de hand van centrale topoi als 'protestantisme' en 'nationalisme', gepositioneerd in het 19de- en 20ste-eeuwse milieu van de Bildungsbürger, waardoor een beeld ontstaat van de existentiële gevoelens van hoop die velen in dat milieu met de oorlog verbonden en die in de roes van augustus 1914 tot uitdrukking kwamen. Een zowel synchroon als diachroon perspectief maakt het mogelijk de ingrijpende grenservaring van de oorlogsnederlaag in al haar verwoestende intensiteit te beschrijven en tevens zichtbaar te maken dat de onvoorwaardelijke omhelsing van de techniek die Jünger én de meeste andere representanten van de 'conservatieve revolutie' demonstreerden, een collectieve vorm van verwerking van naoorlogse problemen was. Door niet uit het oog te verliezen waarom de Eerste Wereldoorlog gezien werd als bron van 'culturele vernieuwing', kan ook de 'reactionaire moderniteit' van het conservatieve denken in de jaren twintig in al haar gelaagdheid en aanvechtbaarheid worden begrepen. Wat ook aandacht krijgt, is de vraag wat de psychische, filosofische en ideologische implicaties zijn van het feit dat naast Walter Flex' idealisering van de jeugdig bevlogen martelaar, in de oorlogsboeken van Jünger nu ook de verheerlijking van de emotieloze figuur van de 'stoottroepleider'/'arbeider' treedt. Bekeken wordt hoe diepgaand het zo op het eerste gezicht manifeste verschil in verwerking van de oorlog bij beide auteurs nu feitelijk is, en of die twee literaire personages, die twee in eigentijdse vorm gegoten antropologische types, niet beide een antwoord zijn op dezelfde, oerconservatieve behoefte aan eenheid en integratie van alle in het moderne industriële tijdperk divergerende sociale deelsystemen. Beide schrijvers reageren met hun literaire constructies van wereld en leven op de confrontatie met een door hen als onpersoonlijk ervaren werkelijkheid. Beide worden gedreven door hetzelfde verlangen naar dubbele integratie, die enerzijds een oplossing moet zijn voor klemmende bestaansproblemen van de moderne mens, maar - in vervolg daarop - ook de mens als individu een zinvolle plaats in de samenleving moet geven. Beide schrijvers zagen de oorlog als diepe cesuur in de voortgang van het maatschappelijk leven, voor beide was de oorlog het symbool van een fundamentele crisis, maar tegelijk - conform het narratieve model van een seculiere Apocalyps - ook voorwaarde voor het ontstaan van een nieuwe tijd. Tussen hun beider visies op de oorlog, zoals die in hun teksten tot uitdrukking komen, ligt het trauma van de materiaalslag. Na de duidelijke mislukking van Flex' regressieve utopie, die het burgerlijke verlangen naar een nieuwe persoonlijke totaliteit koppelde aan het streven naar de sociale homogeniteit van de 'volksgemeenschap', kwam Jünger, enkele jaren later, met een progressief concept, waarin hij de mens dwingt zich te conformeren aan het type van de 'arbeider' en zich te wapenen met het pantser van de in het Arbeiter-essay ontworpen 'organische constructie'. Hoe antiburgerlijk zich Jüngers pathos van een 'gevaarlijk leven' ook mag voordoen, ook zijn teksten zijn uitdrukking van een universalistisch denken, een denken dat zijn holistische motivatie heeft aangepast aan de situatie van een als 'bloedturbine' begrepen moderne tijd en dat daarom de 'eenheid mens' alleen nog maar kan zien als een 'geharnast type', dat onvoorwaardelijk is geïntegreerd in het systemisch mechanisme van de 'arbeidsstaat'. Op de uit de dynamiek van de modernisering voortvloeiende onzekerheid reageren beide schrijvers met het ontwerp van een ordening. Maar terwijl Flex nog dacht dat hij centrale elementen van het moderne leven - zoals systeemdifferentiatie, rationalisering, individualisering en technologisering - kon negeren in een romantisch-idealistisch tegenmodel, zag Jünger zich gedwongen technologisering en rationalisering in zijn geschiedfilosofie te integreren, om zo tot een nieuw ontologisch kernperspectief te geraken dat fragmentatie en nivellering teniet zou doen. 4. Methode De studie als geheel sluit aan bij een interdisciplinaire onderzoeksrichting die zich de laatste jaren in de cultuurwetenschappelijke theoriedebatten duidelijk heeft geprofileerd. Meer specifiek oriënteert zij zich op probleemstellingen uit de literairhistorische discoursanalyse, de mentaliteitsgeschiedenis en de historische semantiek. Een analyse van het rond 1900 ontkiemende sociologische discours vormt het kader voor een bespreking van de wezenlijke structuurkenmerken van de moderne tijd, waarna de kern van de studie volgt: een interpretatie van de teksten van Flex en Jünger. Binnen die werkanalyse zijn in het kort drie zwaartepunten te onderscheiden: a. Walter Flex Positionering van het denken en schrijven van Walter Flex in de context van het wereld- en zelfbeeld van de Bildungsbürger in de 19de en het begin van de 20ste eeuw, met speciale aandacht voor Georg Bollenbecks studies over de Duitse Bildungsbürger, tevens refererend aan relevant ideeënhistorisch onderzoek naar de Eerste Wereldoorlog. Fysiognomische en historisch-antropologische beschrijving van de jeugdig bevlogen 'wilsmens', belichaamd door Ernst Wurche, waarschijnlijk Flex' bekendste personage. Analyse van de ontstaansvoorwaarden van de teksten van Walter Flex en het effect van die teksten op het discours van de Bildungsbürger tijdens de oorlog en in de jaren twintig. Analyse van de mate waarin de 'wandelaar tussen twee werelden' een voorbeeldfunctie vervulde, met name voor een lezerspubliek dat in niet onaanzienlijke mate afkomstig was uit de jeugdbeweging. b. Ernst Jünger Bespreking van de oorlogsboeken van Ernst Jünger. Reconstructie van de ontwikkeling in Jüngers denken, lopend vanaf de verschillende heroïseringsstrategieën in Stahlgewitter via de nationaal-revolutionaire fase 1925-1930 tot aan de geschiedfilosofische duiding van oorlog en moderne tijd in het essay Der Arbeiter. Plaatsing van de wereldbeschouwing van Ernst Jünger in het discours en de context van de 'conservatieve revolutie'. Analyse van de ontstaansvoorwaarden en receptie van de teksten, essays en krantenartikelen van Jünger, met extra aandacht voor het effect van die publicaties op de door Michael Wildt zo genoemde 'absolute' generatie. Fysiognomie en antropologische structuur van de 'stoottroepleider'/'arbeider', gezien in het licht van een 'ethologie van de kilte'. c. Vergelijking Kritische vergelijking van Flex en Jünger, toegespitst op de vraag of de conservatieve motivatie in denken en schrijven van beide auteurs 'specifiek' valt te noemen, of anders gezegd: of zij op persoonlijke, eigentijdse wijze een antwoord geven op het verlangen naar individuele en sociale integratie. Positionering van de antropologische aanpak binnen het meest recente onderzoek naar de 'fysiognomie en antropologie van de jaren twintig'. Korte beschouwing van de receptie van beide auteurs in de tijd van het nationaal-socialisme. Beschrijving van de plaats van beide 'wereldoorlogsfysiognomieën' in het symbolische repertoire van de nationaal-socialistische dictatuur.

Volltext // Exemplar mit der Signatur: München, Bayerische Staatsbibliothek -- Polem. 2434 h

Historical patterns of the intersecting systems of oppression of women have been woven into the U.S. social fabric. For decades, the manifestation of those patterns have also been present in both the feminist and anti-racism movements. Women of Color have often been left without the representation of their intersectional needs and have been denied the recognition of their work in both movements. Women of immigrant origin have also been rendered invisible throughout history, but their involvement in community-based organizations has created increasing opportunities for them to claim their political voice; this has been no easy feat given the obstacles they continue to face due to their immigrant, gendered, and racial/ethnic identities. Nevertheless, women of immigrant origin have taken the reins to find solutions to the troubling political environment their communities have faced following the candidacy and Presidency of President Trump. Past studies have focused on the motivation of specific groups such as women or immigrants in running for political office, but there is a lack of research concentrating directly on women who migrated to the United States or daughters of immigrants to the U.S. In particular, few have examined candidate emergence of women while applying an intersectional analytical lens. Building on prior research which has mostly taken a quantitative analysis through large scale surveys, this study focuses on a qualitative methodology in analyzing women's narratives to help fill in the gaps of understanding how immigration experiences, race/ethnicity, and gender are at play for women of immigrant origin as they emerge as political candidates. Taking a closer look at women of immigrant origin living in the Northwest U.S. state of Oregon, this thesis will analyze the following research question: In the post-2016 era, what are the narratives of women of immigrant origin as they emerged as political candidates in the United States? Sub-questions include: 1.) What are the discourses of immigrant, racial/ethnic, and gendered experiences of women in the United States that have marked their lives? and 2.) What are the immigrant, racial/ethnic and gendered discourses behind women's motivation to run for elected political office post-2016? Through in-person qualitative interviews, findings reveal how immigrant history, race/ethnicity, and gender drive motivations to run for political office during times when political rhetoric targets candidates' identity groups. In the post-2016 political environment, in which racial discrimination, xenophobic rhetoric, and threats to women's rights were pervasive, women of immigrant origin believed that the cost of not running for office outweighed the race-, immigrant- and gender-based obstacles to attaining office. This dissertation is taking up the call to give voice to a small but growing elected group of leaders who are defying the odds of winning their elected seats. It challenges readers to reexamine the candidate emergence process in the United States by evaluating the immigrant experience within an intersectional framework. Thus, incorporating an intersectional analysis will reveal a broader understanding of the candidate emergence process for women of immigrant origin. ; Historische patronen van onderdrukking van vrouwen met intersectionele identiteiten zijn verweven in het sociale weefsel van de VS. Decennialang waren die patronen ook aanwezig in de feministische en antiracismebewegingen. Vrouwen van kleur bleven vaak achter zonder de representatie van hun intersectionele noden en hun werk werd in beide bewegingen niet erkend. Vrouwen met een migratieachtergrond werden door de geschiedenis heen ook onzichtbaar gemaakt, maar hun betrokkenheid in lokale organisaties opende de deuren om hun politieke stem op te eisen. Gezien de obstakels waarmee ze geconfronteerd worden, zowel met betrekking tot hun migratieachtergrond en genderidentiteit alsook hun raciale/etnische identiteit, was hun kandidaatstelling geen gemakkelijke opgave. Desalniettemin hebben vrouwen met een migratieachtergrond zelf naar oplossingen gezocht voor het verontrustende politieke klimaat waarmee hun gemeenschap werd geconfronteerd na de kandidatuur en verkiezing van president Trump. Eerdere studies hebben zich gericht op de motivaties van groepen zoals vrouwen of immigranten om zich kandidaat te stellen voor een politiek ambt, maar er is een gebrek aan onderzoek dat zich rechtstreeks concentreert op vrouwen die naar de Verenigde Staten zijn gemigreerd of op dochters van immigranten in de VS. In het bijzonder zijn er weinig studies die het naar voren komen van vrouwelijke kandidaten hebben bestudeerd vanuit een intersectioneel analytisch perspectief. Voortbouwend op eerder onderzoek dat zich voornamelijk baseert op een kwantitatieve analyse van grootschalige enquêtes, richt deze studie zich op een kwalitatieve narratieve analyse om de leemten op te vullen in de manieren waarop gender, ras en nativisme een rol spelen bij vrouwen met een migratieachtergrond, wanneer zij naar voren komen als kandidaten. Door nader in te gaan op vrouwen met een migratieachtergrond die in de noordwestelijke staat Oregon wonen, zal dit proefschrift de volgende onderzoeksvraag analyseren: Wat zijn de narratieven van vrouwen met een migratieachtergrond wanneer zij naar voren komen als kandidaten voor een politiek ambt in het post-2016-tijdperk? Subvragen zijn onder meer: 1.) Wat zijn discoursen van de immigrant-, raciale/etnische en gendergerelateerde ervaringen die het leven van vrouwen in de Verenigde Staten hebben getekend? en 2.) Wat zijn de immigrant-, raciale/etnische en gendergerelateerde discourses van de motivaties van vrouwen om zich kandidaat te stellen voor een verkozen politieke functie na 2016? Door middel van persoonlijke kwalitatieve interviews onthullen de bevindingen hoe de intersectionele identiteiten van immigratiegeschiedenis, ras/etniciteit en gender de motivaties bepalen om zich kandidaat te stellen voor een politieke functie in tijden waarin de politieke retoriek zich richt op hun identiteitsgroepen. In het politieke klimaat van na 2016 waar raciale discriminatie, xenofobe retoriek en bedreigingen voor vrouwenrechten alomtegenwoordig waren, zijn vrouwen met een migratieachtergrond van mening dat de kosten om zich niet verkiesbaar te stellen voor een politieke functie zwaarder wegen dan de belemmeringen op grond van ras, migratieachtergrond en geslacht om die functie te verwerven. Dit proefschrift gaat in op de oproep om een stem te geven aan een kleine maar groeiende gekozen groep leiders die trachten om verkozen zetels te winnen. Het daagt lezers uit om het proces van kandidaatstelling in de Verenigde Staten opnieuw te onderzoeken door de immigrantenervaring te evalueren binnen een intersectioneel kader. Zo zal de invloed van intersectionaliteit een breder begrip onthullen van het proces van kandidaatstelling voor vrouwen met een migratieachtergrond. ; Los patrones históricos de opresión hace las mujeres que padecen de sistemas interseccionales las mujeres, han estado entretejido en el tejido social de los Estados Unidos. Durante décadas, la manifestación de esos patrones también estuvo presente en los movimientos feministas y antirracistas. Las mujeres de color a menudo se quedaron sin la representación de sus necesidades interseccionales y se les negó el reconocimiento de su trabajo en ambos movimientos. Las mujeres de origen inmigrante también fueron invisibilizadas a lo largo de la historia, pero su participación en organizaciones comunitarias abrió las puertas para reclamar su voz en la política. Emerger como candidatas no ha sido una hazaña fácil debido a los obstáculos que enfrentan por sus identidades de inmigrante, de género y racial/étnica. Sin embargo, las mujeres de origen inmigrante han tomado las riendas para encontrar soluciones del preocupante entorno político que enfrentó su comunidad, tras la candidatura y presidencia del presidente Trump. Los estudios anteriores se han centrado en la motivación de grupos como las mujeres o los inmigrantes a la hora de presentarse a un cargo político, pero faltan investigaciones que se centren directamente en las mujeres que emigraron a Estados Unidos o en las hijas de inmigrantes en Estados Unidos. En particular, son pocos los estudios que han examinado la aparición de las candidaturas de mujeres con un lente analítico interseccional. Sobre la base de revisiones de investigaciones relacionadas, en su mayoría se han realizado análisis cuantitativo a través de encuestas a gran escala, pero este estudio se centra en un enfoque metodológico cualitativo que tiene relación sobre el análisis de los relatos de las mujeres, y comprender cómo son las experiencias de las mujeres de origen inmigrante cuando surgen como candidatas políticas y entran en juego las categorías de inmigración, raza/etnia y género. En esta tesis se analizan las mujeres de origen inmigrante que viven en el estado de Oregón, en el noroeste del país y, se plantea la siguiente pregunta de investigación: ¿Cuáles son las narrativas de las mujeres de origen inmigrante que surgieron como candidatas políticas a partir del año 2016 en Estados Unidos? Las subpreguntas incluyen: 1.) ¿Cuáles son los discursos que marcaron las vidas de las mujeres en relación a las experiencias inmigrante, raciales/étnicas y de género en Estados Unidos? y 2.) ¿Cuáles son los discursos que motivan a las mujeres a presentarse a un cargo político, según las experiencias inmigrante, raciales/étnicas y de género después del año 2016? A través de las entrevistas cualitativas, los resultados apuntan a cómo la historia de las mujeres inmigrantes, intersectadas con las categorías raza/etnia, inmigración y género, impulsan para presentarse a un cargo político en tiempos en que la retórica política se dirige a grupos con estas identidades. En el entorno político posterior a 2016, en que la discriminación racial, la retórica política anti-inmigrante y las amenazas a los derechos de las mujeres eran omnipresentes, las mujeres de origen inmigrante pensaban que al no presentarse a las elecciones tendrian consecuencias mas graves al comparación de los obstáculos que se enfrentarían como candidatas de origen migrante. Esta tesis recoge el llamado para dar voz a un pequeño pero creciente grupo de líderesas electas que desafiaron las probabilidades y ganaron los puestos en las elecciones. Desafía a las y los lectores a reexaminar el proceso de emergencia de las candidatas en Estados Unidos, donde la experiencia de los inmigrantes se evalúa dentro de un marco interseccional. Así, la incorporación de un análisis interseccional revelará una comprensión más amplia de la emergencia de las candidaturas de mujeres de origen inmigrante. ; Tesis Univ. Granada.

De Oudegyptische cultus op Philae, een eiland gelegen in het uiterste zuiden van het Oude Egypte en het Romeinse rijk, heeft altijd een uitzonderingspositie ingenomen in het onderzoek naar de religieuze overgang van de Oudegyptische godsdienst naar het christendom in de late Oudheid (4de-7de eeuw n.Chr.). Dit heeft alles te maken met de ligging van Philae aan de grens met het zuidelijker gelegen Nubië. Terwijl algemeen wordt aangenomen dat Egypte in de 6de eeuw christelijk was geworden, zouden de laatste priesters van Philae de rituelen nog in stand hebben gehouden. Dit beeld is gebaseerd op een passage uit het werk van de 6de-eeuwse, Byzantijnse historicus Procopius, waarin deze vertelt hoe twee volkeren die leefden in het Nijldal in Nubië ten zuiden van Philae, de Blemmyers en de Noebaden, de tempels nog bezochten tot in de regeerperiode van keizer Justinianus (527-565). Volgens Procopius maakte deze keizer een einde aan de 'heidense' cultus door opdracht te geven aan zijn generaal Narses de tempels te vernietigen. Aldus geschiedde: Narses zette de priesters gevangen en stuurde de godenbeelden naar Byzantium (Constantinopel). Met deze gebeurtenis, die is te dateren tussen 535 en 537, zou een einde zijn gekomen aan de Oudegyptische cultus op Philae en daarmee aan de eeuwenoude Egyptische godsdienst. Er zijn echter problemen verbonden aan deze letterlijke interpretatie van Procopius. Alleen al de mededeling dat de tempels vernietigd werden roept argwaan op, want de tempels van Philae behoren tot op de dag van vandaag tot de best bewaarde antieke monumenten in heel Egypte. Ook de suggestie dat de Oudegyptische cultus door toedoen van de Blemmyers en de Noebaden in de zesde eeuw springlevend was, roept vragen op. Al vanaf de vierde eeuw was er een bisschopszetel gevestigd op Philae en moet er ook een christelijke gemeente hebben geleefd op hetzelfde kleine eiland. Bovendien ligt het voor de hand dat een wereld die geleidelijk aan christelijk werd, haar effect moet hebben gehad op de Oudegyptische cultus op Philae. Het lijkt er dan ook op dat het verhaal ingewikkelder is dan Procopius het voorstelt. Wat gebeurde er met de Oudegyptische cultus op Philae in de late Oudheid? En welke rol speelde het christendom in deze veranderende situatie? Om deze vragen te kunnen beantwoorden, probeert deze studie het beeld dat Procopius oproept op twee belangrijke punten te nuanceren. Ten eerste zijn de opmerkingen van Procopius getoetst aan andersoortige bronnen zoals documenten en archeologische gegevens. Ten tweede is de Oudegyptische cultus op Philae geplaatst tegen de achtergrond van een serie regionale ontwikkelingen, waarin het christendom langzamerhand de overhand kreeg. Een regionale studie kan een complexer en dynamischer beeld geven van het proces van religieuze overgang. Daarom gaat deze studie niet alleen in op het proces te Philae, maar ook in twee andere nederzettingen in de regio, Syene (het moderne Aswan) en Elefantine. Met regio wordt hier het gebied rond de eerste stroomversnelling van de Nijl bedoeld, oftewel het eerste Cataractgebied. De Oudegyptische cultus op Philae in de vierde en vijfde eeuw Voordat de situatie op Philae bestudeerd kan worden, is het echter noodzakelijk eerst iets naar het zuiden te gaan om de relatie van het tempeleiland met de zuidelijke volkeren te kunnen begrijpen. Ook in dit geval geeft Procopius een vereenvoudigde weergave van een veel complexere werkelijkheid. In de genoemde passage vertelt Procopius over de terugtrekking van de zuidgrens van het Romeinse rijk naar Elefantine in 298. Keizer Diocletianus zou op Philae vrede hebben gesloten met de Blemmyers en de Noebaden door hun, naast toegang tot Philae, jaarlijks een geldbedrag te beloven in ruil voor het niet uitvoeren van invallen in Egypte. Dit beeld van twee volkeren die duidelijk gescheiden van elkaar aan de zuidgrens van het Romeinse rijk leefden, heeft de interpretatie van de vierde- en vijfde-eeuwse bronnen aangaande de streek ten zuiden van Philae, de Dodekaschoinos ("Twaalfmijlenland"), bepaald. Uit een nieuwe interpretatie blijkt dat de situatie aan de zuidgrens veel complexer was dan Procopius het voorstelt. De bevolking van de Dodekaschoinos bestond uit een lappendeken van stammen. Blemmysche stammen, die oorspronkelijk de Oostelijke Woestijn bewoonden, vestigden zich in de loop van de vierde eeuw in de Dodekaschoinos te midden van de inheemse, Nubische bevolking. In de loop van de vijfde eeuw nam die Nubische bevolking, nu pas Noebaden genaamd, het heft in handen. Procopius heeft deze vijfde-eeuwse situatie vermoedelijk geprojecteerd op 298, hiertoe geïnspireerd door de historicus Priscus. Deze beschrijft namelijk een ander vredesverdrag van de Romeinen met de twee volkeren in 452 of 453, waarbij hun onder meer toestemming werd gegeven de tempels van Philae te bezoeken. De bezoekers zullen echter eerder in kleine groepen dan in hele volksstammen naar Philae zijn gekomen. De Romeinen tolereerden de toegang van de zuidelijke stammen tot het eiland uit vrees voor invallen in Egypte, en dit moet de verklaring zijn waarom de Oudegyptische cultus op Philae na 298 nog zo lang voortleefde. Maar voor de vraag hoe lang, moet het antwoord gezocht worden in de inscripties op het eiland zelf. Op de muren van de tempels van Philae is een rijk archief van inscripties overgeleverd. Het epigrafische materiaal varieert van keurig uitgehakte, officiële inscripties van de Ptolemaeën tot bezoekersinscripties waarin een naam, soms vergezeld van een gebed, wens of andere formulering, haastig in steen is ingekrast. In de Grieks-Romeinse periode was het gebruikelijk voor Egyptische pelgrims hun bezoek aan een tempel te vereeuwigen op de tempelmuren, zodat zij op deze manier voor altijd bij de goden zouden zijn. Zodoende zijn er vele honderden inscripties bewaard gebleven in verschillende schriftsoorten, met name in het Griekse en het Demotische schrift (het meeste cursieve van de Oudegyptische schriften), maar ook in het hiëroglifische, Meroïtische (het van het Demotisch afgeleide schrift van het rijk Meroë, een Nubisch koninkrijk gelegen ten zuiden van Egypte in de Grieks-Romeinse tijd), Latijnse en Koptische schrift. Van deze inscripties dateren er twaalf Griekse en vierentwintig Demotische uit de vierde en vijfde eeuw. Aan één van de Demotische inscripties gaat een hiëroglifische inscriptie vooraf die dateert van 24 augustus 394. De inscriptie is daarmee de laatst gedateerde tekst in dit Egyptische schrift. Van de Demotische inscripties dateert de laatste tekst van 2 december 452. Deze laatantieke Demotische teksten zijn de enige die uit deze late periode bekend zijn en dit roept dan ook de vraag op hoe de positie van het Demotisch in deze tijd moet worden voorgesteld. Een vergelijking met andere antieke schriftsystemen toont aan dat marginaliserende schriften onder een kleine groep schrijvers nog lang in stand kunnen worden gehouden. Het schrift houdt op te bestaan bij de laatste beoefenaar ervan en verdwijnt daarna abrupt. Een dergelijke situatie lijkt ook van toepassing op de positie van het Demotisch op Philae in de vierde en vijfde eeuw. Deze veronderstelling wordt ondersteund door een analyse van het aantal, de plaats en de inhoud van de zesendertig laatantieke inscripties. Om te beginnen bij de aantallen: het is verhelderend om het aantal Griekse en Demotische inscripties van de eerste drie eeuwen van onze jaartelling te vergelijken met dat van de vierde en vijfde eeuw. Uit deze vergelijking blijkt dat het aantal inscripties sterk afneemt in de late Oudheid, vooral wat de Demotische inscripties betreft. Daarnaast duidt ook de plaats waar deze inscripties zijn teruggevonden op een inkrimping van de Oudegyptische cultus in deze periode. Waar de eerdere inscripties gevonden werden op tempels verspreid over het hele eiland, zijn de laatantieke inscripties geconcentreerd in of vlakbij de belangrijkste tempel, die van Isis. De laatantieke cultus kan daarom niet onaangetast verder zijn gegaan, zoals ook duidelijk wordt uit een analyse van de inhoud van deze inscripties. Het gaat hier merendeels om pelgrimsinscripties, die ook uit eerdere periodes bekend zijn. De laatantieke inscripties zeggen echter weinig over de bezoekers van Philae, omdat de schrijvers bijna allemaal priesters van Philae zijn. Dit duidt erop dat de cultus in deze tijd in toenemende mate geïsoleerd raakte. Isolatie blijkt ook uit wat bekend is over de in de inscripties genoemde priesters. De laatste hiëroglifische tekst is tegelijk de enige uit deze tijd en de manier waarop de Demotische inscripties zijn geschreven, laat zien dat de priesters de Egyptische schriften nauwelijks meer meester waren. Verder trad er een vermenging op tussen de schriftsoorten, waardoor bijvoorbeeld een formulering die normaal gesproken alleen in het Demotisch werd geschreven, in het Griekse schrift werd weergegeven. Daarnaast zijn Demotische inscripties gedateerd naar de jaren van de christenvervolger Diocletianus, hetgeen voorheen niet voorkwam. Hoewel de dagelijkse rituelen, festivals en activiteiten van cultusverenigingen gewoon doorgingen, hielden de priesters de hoogste functies binnen een kleine kring. Zo is relatief veel bekend over de familie van de Smets, die in de meeste vijfdeeeuwse inscripties worden genoemd en drie generaties lang kunnen worden gevolgd. Rond 450 hadden drie broers uit deze familie de hoogste functies op het tempeleiland in handen. Al deze kenmerken tezamen duiden erop dat de Oudegyptische cultus in de vierde en vijfde eeuw sterk was ingekrompen. Wanneer in een Griekse inscriptie van 456/457 voor het laatst sprake is van een nog bestaande cultus, dan kan deze niet lang meer hebben voortbestaan. De Oudegyptische schriften waren essentieel voor het uitoefenen van de cultus en met het schrift lijkt dan ook de cultus te zijn opgehouden. Deze constatering spreekt Procopius' bewering van een nog levende cultus in 535-537 tegen en het belang dat aan deze datum wordt gehecht moet dan ook worden heroverwogen. Het epigrafische materiaal laat zien dat de gebeurtenis niet veel meer kan zijn geweest dan een symbolische sluiting van de tempels. De uitbreiding van het christendom in de regio in de vierde en vijfde eeuw In deze zelfde periode had het christendom zich over het hele Cataractgebied uitgebreid. Deze uitbreiding is wat de regio betreft te volgen in drie ontwikkelingen. Ten eerste: waar misschien voorheen al enige organisatie aanwezig was, daar organiseerde de Kerk zich rond 330 definitief door twee bisschopszetels te creëren. Van oudsher was Egypte verdeeld in districten, gouwen genaamd, en de meeste bisschopszetels waren rond het Concilie van Nicaea (325) in de hoofdsteden van deze gouwen gevestigd. Het Cataractgebied lag in de eerste Opper-Egyptische gouw en had als hoofdstad Omboi (Kom Ombo), veertig kilometer ten noorden van de regio. Het getuigt van de bijzondere positie van het gebied aan de zuidgrens van Egypte dat rond 330, of in ieder geval niet lang daarna, twee bisschopszetels in de regio werden ingesteld: die van Syene, ook verantwoordelijk voor Elefantine en Contra-Syene, en die van Philae. Op basis van kerkelijke documenten, overgeleverd in de werken van de aartsbisschop Athanasius van Alexandrië, de Koptische heiligenkalender (het Synaxarion) en documenten uit het gebied zelf is het mogelijk twaalf vierde- en vijfde-eeuwse bisschoppen van Syene en Philae te achterhalen. Voor Philae is daarbij zelfs nog een legendarische geschiedenis van de eerste vier bisschoppen van Philae overgeleverd die onderdeel uitmaakt van een Koptisch heiligenleven, het Leven van Aäron. De kerkelijke documenten laten zien dat de bisschoppen van Syene en Philae een bescheiden doch aanwezige rol vervulden in de Egyptische Kerk. Zo werden bisschop Neilammon van Syene en Marcus van Philae in 356 door de Arische aartsbisschop Georgius van Cappadocië verbannen naar de Siwa oase. De documenten die uit de streek zijn overgeleverd, hoewel schaars, geven inzicht in de toenemende rol van de bisschop in de vijfde-eeuwse samenleving. Tussen 425 en 450 richtte bisschop Appion van Syene een petitie tot de keizers Theodosius II en Valentinianus, die bekend is geworden vanwege een opmerking die Theodosius zelf aan het document heeft toegevoegd. In de petitie vraagt Appion om bescherming van de troepen die in zijn bisdom zijn gelegerd tegen invallen van de Blemmyers en de Noebaden, zoals dat ook het geval was in het bisdom Philae. Een ander voorbeeld zijn twee inscripties uit 449-450 of 464-465, waaruit blijkt dat bisschop Daniël(ios) van Philae betrokken was bij bouwwerkzaamheden aan de kademuren van het eiland. De bisschop nam het initiatief tot het project en financierde in ieder geval een gedeelte ervan; dit alles met toestemming van de gouverneur van de provincie. Ten tweede is de uitbreiding van het christendom in de regio te merken aan het toenemende gebruik van christelijke namen. Door papyri te bekijken die handtekeningen bevatten, is er – ondanks het kleine aantal ervan – een duidelijke toename van christelijke namen tussen de vierde en vijfde eeuw waarneembaar. Uit deze papyri wordt ook duidelijk dat aan het einde van de vijfde eeuw het gebruik van christelijke formules en symbolen algemeen gangbaar was geworden. Verder duiken kerkelijke ambtsdragers regelmatig in de papyri op. Een derde ontwikkeling is dat kloostergemeenschappen zich in het gebied vestigden, hoewel ook hiervoor het bewijs schaars is. De belangrijkste bron voor lokale monniken is het eerdergenoemde Leven van Aäron. Omdat deze hagiografische bron nog niet systematisch bestudeerd is, besteedt deze studie uitgebreid aandacht aan elementaire gegevens als de datum en de plaats van compositie van het werk, de auteur en zijn publiek. Gezien de regionale Sitz im Leben van het werk is het Leven van Aäron, niet de bijbelse figuur maar een plaatselijke monnik, vermoedelijk geschreven voor een regionaal publiek. Het werk beschrijft de levens van heilige mannen uit de streek, levens die in de vierde en begin vijfde eeuw gesitueerd worden. Het is onder te verdelen in drie samenhangende delen: een beschrijving van de levens van heilige mannen in de omgeving van Syene, een geschiedenis van de eerste bisschoppen van Philae en het eigenlijke leven van de monnik Aäron. Het gedeelte over de eerste bisschoppen is daarbij opmerkelijk, want hiervoor bestaan verder geen parallellen in andere hagiografische werken. De vraag is dus hoe historisch dit gedeelte is. Zoals hierboven al opgemerkt is, zijn de genoemde bisschoppen hoogstwaarschijnlijk historische figuren. Maar dit wil niet zeggen dat het Leven van Aäron zomaar als historisch geïnterpreteerd mag worden. Het werk kan beter benaderd worden als 'spirituele communicatie' tussen een hagiograaf en zijn publiek, waarin de auteur door middel van het werk de heiligheid van de heilige tracht over te brengen op zijn publiek. Hij doet dit, in het geval van het Leven van Aäron, door aan te sluiten bij de belevingswereld van zijn regionale publiek, bijvoorbeeld door specifieke informatie te geven over de streek. Op deze manier kan ook de invoeging van de bisschopsgeschiedenis worden gezien: als legitimatie voor het ontstaan van het bisdom Philae en als verklaring voor het ontstaan van een volledig christelijke gemeenschap op het eiland. Dientengevolge kan geconcludeerd worden dat het Leven van Aäron, dat speelt in de vierde en het begin van de vijfde eeuw, geschreven moet zijn door een lokale monnik in een latere tijd waarin deze gemeenschap zich als geheel christelijk beschouwde. Er zijn aanwijzingen dat voor deze tijd aan de zesde eeuw moet worden gedacht. De christelijke samenleving van de zesde eeuw In de zesde eeuw speelde de bisschop van Philae een belangrijke rol in de eerste keizerlijke missie die naar Nubië werd gestuurd. Het verhaal van deze eerste missie is overgeleverd in de Syrische Kerkgeschiedenis van Johannes van Efeze. Daarin beschrijft Johannes hoe de priester Julianus het initiatief nam tot een missie naar Nubië met de bedoeling de monofysitische leer in te voeren (de leer dat Jezus van één, goddelijke natuur is). Daarop stuurden keizer Justinianus en zijn vrouw Theodora beiden een delegatie naar het zuiden: de eerste om de orthodoxe doctrine (de tweenaturenleer) en de tweede om de monofysitische doctrine te verkondigen. Door de intriges van Theodora arriveerde de monofysitische delegatie onder leiding van Julianus als eerste en zo bekeerde de koning van Noebadia zich tot het christendom. Hoewel deze beschrijving duidelijk is beïnvloed door de monofysitische agenda van de auteur en de 'wedstrijd' tussen keizer en keizerin waarschijnlijk verzonnen is, is er geen gerede twijfel over de historiciteit van de missie. Uit de tekst valt op te maken dat de eerste missie naar Nubië ergens tussen 536 en 548 moet hebben plaatsgevonden. Julianus verbleef twee jaar in Nubië en liet het pas bekeerde koninkrijk over aan de bisschop van Philae, Theodorus. Die zou pas in 551 weer zijn teruggekeerd naar zijn bisdom. De sluiting van de tempels van Philae, zoals beschreven door Procopius, vond plaats in dezelfde tijd als de eerste missie naar Nubië. Tot nu toe is er een direct, causaal verband verondersteld tussen beide gebeurtenissen: eerst moest er een einde worden gemaakt aan de 'heidense' cultus van Philae alvorens Nubië gekerstend kon worden. De gebeurtenissen zijn dan ook geïnterpreteerd als deel uitmakend van een door Justinianus geïnitieerde, anti-'heidense' campagne. Deze interpretatie roept echter de vraag op waarom de sluiting van de tempels van Philae, als die van zo wezenlijk belang was voor de missie, dan niet genoemd is in Johannes' verslag. De sluiting moet, zoals al was vermoed op basis van het epigrafische materiaal, eerder gezien worden als een propagandistische maatregel van Justinianus, die verder weinig te maken had met de missie naar Nubië. Met deze missie zette de keizer het vroegere beleid voort van verdragen sluiten met de volkeren aan de Egyptische zuidgrens. Als er al een verband was tussen de genoemde gebeurtenissen, dan moet deze worden gezocht in het algemene politieke beleid van de keizer. Wat was dan Philae's rol in de eerste missie naar Nubië? Het aandeel van Philae in de missie kan verklaard worden doordat hier het dichtstbijzijnde Egyptische bisdom bij Nubië was. Een inscriptie uit Dendur, zo'n zeventig kilometer ten zuiden van Philae, uit 544 of 559, toont aan dat bisschop Theodorus zich bezighield met de stichting van Nubische kerken. Vermoedelijk deed hij dit vanuit zijn bisdom en verbleef hij niet een aantal jaren in Nubië, zoals Johannes beweert. Ook laat de inscriptie zien dat de Noebadische Kerk al enigszins georganiseerd was vóór de tweede missie naar Nubië plaats vond in 569. De opmerking van Johannes dat de leider van die missie, bisschop Longinus, deze organisatie volledig voor zijn rekening nam, is daarom onjuist. Behalve in de Kerkgeschiedenis van Johannes wordt Theodorus ook genoemd in enkele kerkelijke documenten. Kennelijk had hij een prominente positie verworven binnen de Egyptische Monofysitische Kerk. Deze positie was niet alleen bepaald door zijn aandeel in de eerste missie naar Nubië, maar ook omdat Theodorus één van de langstzittende monofysitische bisschoppen in Egypte was die nog door een gelijkgezinde aartsbisschop was benoemd. Behalve op de Egyptische kerkpolitiek van de zesde eeuw, heeft Theodorus (ca. 525-na 577) ook een groot stempel gedrukt op het bisdom Philae. Zijn meest opzienbarende daad was de bouw van een kerk gewijd aan de heilige Stefanus in de voorhal van de tempel van Isis, waarvan enkele inscripties getuigen. Hoewel de inscripties ongedateerd zijn, zijn zij wel in verband gebracht met de sluiting van de tempels van Philae in 535-537. Dientengevolge is ook deze gebeurtenis geplaatst in het kader van de anti-'heidense' campagne van Justinianus: Theodorus zou na de sluiting in opdracht van de keizer spoedig een kerk hebben gebouwd in de tempel. Er is echter geen enkele reden om aan te nemen dat de kerkbouw direct volgde op de sluiting en ook Procopius noemt deze gebeurtenis niet. Waarschijnlijker is het dat de tempel enkele jaren leeg stond tot de bisschop, en niet de keizer, besloot tot de bouw van de kerk. Aanleiding tot de bouw kan een incident zijn geweest dat rond 567 plaatsvond. In een petitie van de raadslieden van Omboi aan de gouverneur van de provincie wordt namelijk verteld over een hoge Egyptische functionaris die samenzweert met een groepje Blemmyers en in ruil voor hun steun bij het plunderen van het land, hun "heiligdommen" renoveert. In deze studie is beargumenteerd dat met "de heiligdommen" de tempels van Philae worden bedoeld. Als dit correct is, dan hielden de Blemmyers nog zo'n dertig jaar na de sluiting van de tempels hun band met het heilige eiland in stand, al moet hierbij niet worden gedacht aan een volledig erstel van de Oudegyptische cultus. De inwijding van de kerk moet dan ook in een lokale context worden geplaatst. Theodorus nam tijdens zijn episcopaat enkele maatregelen die de christelijke identiteit benadrukten, zoals blijkt uit zijn betrokkenheid bij wereldlijke en kerkelijke bouwprojecten en uit zijn samenwerking met monniken uit de omgeving. Deze maatregelen waren niet nieuw, maar het is wel opvallend dat zij alle tezamen in zijn episcopaat voorkomen. Daarom is het Leven van Aäron, dat immers het ontstaan van die christelijke identiteit benadrukt, in deze periode gedateerd. De christelijke identiteit van Philae was zich al jaren aan het vormen, maar onder Theodorus werd dit proces van identiteitsvorming definitief afgesloten. De inwijding van de kerk van de heilige Stefanus in de tempel van Isis moet daarom niet worden gezien als een 'triomf' van het christendom na een strijd met het 'heidendom', maar als een bevestiging dat de identiteit van de bevolking van Philae volledig christelijk was geworden. Net als op Philae was de samenleving in het hele Cataractgebied in de zesde eeuw christelijk geworden. Een analyse van het hergebruik van enkele tempels uit de streek laat zien dat deze gebouwen niet massaal tot kerken werden omgebouwd in de vierde en vijfde eeuw, zoals wel wordt gedacht, maar dat de meeste gebouwen werden hergebruikt voor andere, meer wereldse doeleinden of eenvoudigweg leegstonden. Slechts in enkele gevallen werden tempels hergebruikt als kerken. Dit gebeurde in de zesde eeuw of later. Door de jaren heen was de focus van het religieuze landschap daarbij verplaatst naar de kerken. Een laatste factor waaruit blijkt dat de zesde-eeuwse samenleving een christelijke was geworden is de aanwezigheid van geestelijken in het openbare leven. Zo waren kerkelijke ambtsdragers betrokken bij het schrijven en ondertekenen van documenten, traden zij op als notarissen of rechters maar stelden zij als privé-personen ook documenten op. Conclusie Afsluitend kan geconcludeerd worden dat het proces van religieuze overgang in het eerste Cataractgebied veel geleidelijker is verlopen dan tot nu toe gedacht. Met name het beeld dat de Oudegyptische religie eindigde op Philae in 535-537 moet worden bijgesteld. Philae behoudt weliswaar de reputatie dat met zijn cultus de Oudegyptische religie als instituut, bestaande uit een priesterschap, Oudegyptische schriften, rituelen en festivals, ten einde kwam, maar de cultus was al vanaf de vierde eeuw in verval en hield waarschijnlijk niet lang na 456/457 op te bestaan. Dit hoeft echter niet te betekenen dat daarna alles voorbij was: bepaalde tradities, zoals bezoeken van de Blemmyers aan het eiland kunnen nog lang hebben voortbestaan, ook na 535-537. Hoe uniek de positie van de Oudegyptische cultus in de late Oudheid ook mag zijn geweest, zij moet tegelijkertijd worden gezien tegen de achtergrond van een ontwikkeling in de hele regio waarin de samenleving geleidelijk christelijk werd. In deze context was het misschien niet zo verwonderlijk, wellicht zelfs onvermijdelijk, dat de cultus de zesde eeuw niet haalde. Het waren de laatste priesters van Philae zelf, niet een Byzantijnse generaal, die zijn einde aanschouwden.