W tekście podjęto próbę diagnozy poziomu partycypacji obywatelskiej dotyczącej spraw lokalnych w ramach trzech istniejących możliwości: poprzez procedury demokracji przedstawicielskiej, instytucje demokracji uczestniczącej oraz mniej czy bardziej zinstytucjonalizowane formy społeczeństwa obywatelskiego. Punktem wyjścia było założenie, że być może sposobem aktywizacji obywateli, którzy w większości nie uczestniczą w procedurach silnie upartyjnionej demokracji przedstawicielskiej, będzie wprowadzenie elementów demokracji uczestniczącej czy też ukształtowanie się słabo zinstytucjonalizowanych ruchów społecznych składających się na społeczeństwo obywatelskie. W oparciu o zgromadzone dane można jednak stwierdzić, że z obecnego punktu widzenia nic nie wskazuje na możliwość zmiany istniejącego stanu rzeczy i podniesienia poziomu uczestnictwa. Wydaje się przy tym, że istnieje niechęć większości społeczeństwa do aktywnego uczestnictwa w sprawach publicznych, niezależna od istniejących możliwości instytucjonalnych, której przyczyny nie są do końca jasne – jednymi z możliwych może być utrzymujące się niskie zaufanie do innych ludzi oraz brak okoliczności zmuszających do podjęcia działań. ; The paper attempts to diagnose the level of civic participation in local issues by means of the three existing possibilities: applying the procedures of a representative democracy, participatory democratic institutions and more or less institutionalised forms of civil society. The starting point is the assumption that, perhaps, the way to stimulate citizens, most of whom do not participate in the procedures of a strongly party-dependent representative democracy, will be based on the introduction of elements of participatory democracy, or the formation of loosely institutionalised social movements that constitute a civil society. On the basis of the collected data, it can be said that from the current point of view there is no indication that the status quo might be changed and the level of participation raised. In addition, it seems that the majority of society are reluctant to actively participate in public affairs, regardless of the existing institutional opportunities, the reasons for which are not entirely clear – they may include a persistent low level of trust in other people, and a lack of circumstances, forcing them to take action.
Artykuł prezentuje redefinicję pojęcia spójności społecznej, ukierunkowaną na stworzenie pojęcia wolnego od wartościowania i przydatnego do badania spójności w wymiarze lokalnym. Przedstawiono w nim socjologiczne korzenie rozważań na temat spójności społecznej oraz przykłady definicji operacyjnych. Perspektywa definicyjna, którą przyjęto w artykule, różni się od definicji spójności społecznej występujących w polityce społecznej i polityce spójności. Zredefiniowane pojęcie na zasadzie kontrastu zestawiono z terminami "społeczeństwo obywatelskie" i "kapitał społeczny", stosowanymi wymiennie do opisu jakości więzi społecznych. Zasygnalizowano potrzebę rozwijania badań nad lokalną spójnością społeczną, obejmujących porównanie wzorów spójności z innymi cechami zbiorowości terytorialnych.
Związki zawodowe są jedną z form zrzeszania się w realiach państwa demokratycznego, których istotą jest organizowanie się pracowników w celu obrony swoich interesów. Funkcjonowanie tego typu zrzeszeń, opierających się na dobrowolnej, nakierowanej nie na osiągnięciu dochodu, pracy ich członków, służących nie tylko zaspokojeniu prywatnych celów, ma znaczenie nie tylko z punktu widzenia statusu prawnego jednostki, ale również sfery życia społecznego o pewnej autonomii wobec władz publicznych. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, że tworzenie oraz funkcjonowanie związków zawodowych stanowi istotny element naczelnej zasady ustroju społecznego współczesnych państw demokratycznych, określanej jako społeczeństwo obywatelskie.
Publikacja recenzowana / Peer-reviewed publication ; Pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa wiąże się tradycyjnie z postacią Henry`ego Davida Thorea, którego słynny esej z 1848 roku pt. Resitance to Civil Government, stał się inspiracją dla rozwoju współczesnej refleksji nad obywatelskim nieposłuszeństwem, a także źródłem nieustannych poszukiwań jego istoty. Rozważania nad nieposłuszeństwem obywatelskim prowadzili też Hannah Arendt, a także John Rawls, Joseph Ratz oraz Ronald Dworkin. Stworzone przez tych autorów definicje obywatelskiego nieposłuszeństwa zawierają pewien katalog cech składających się na to pojęcie. Najważniejszymi spośród nich są zakaz stosowania przemocy oraz gotowość poddania się karze. Na gruncie polskim problematyka ta omawiana była przez Andrzeja Rzeplińskiego, Ewę Łętowską, a ostatnio przez Artura Szutę i Michała Rocha Kaczmarczyka. W historii Polski symbolem obywatelskiego nieposłuszeństwa jest Tadeusz Rejtan. Ostatnio działania wykazujące cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa podejmują Obywatele RP. Obywatelskie nieposłuszeństwo może być mylone z takimi pojęciami jak prawo do oporu, sprzeciw sumienia lub nieposłuszeństwo rewolucyjne. Niezależnie od wielu kontrowersji związanych z samym pojęciem, nie ma wątpliwości, że instytucja ta ma do spełnienia szereg bardzo pozytywnych ról. Pozwala na zainicjowanie niezależnej, niekontrolowanej przez władzę dyskusji. Zapewnia partycypację polityczną oraz stwarza warunki sprzyjające możliwości oddziaływania na władzę. Odgrywa też niebagatelną funkcję informacyjną. Ale przede wszystkim przyczynia się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. ; Over the past few decades, civil disobedience has become one of the most widely studied subjects in jurisprudence. The name which is widely recognized and associated with the term is that of Henry David Thorea for it was his essay, published in 1849 under the title "Resistance to Civil Government" and later renamed "Essay on Civil Disobedience" that first brought this idea to the public attention. After his landmark lectures were published in 1866, the term began to appear in numerous sermons and lectures relating to civil or social oppression in its many forms. In 1866, four years after his death, the term had achieved fairly widespread usage. Among Thorea's numerous followers were Hannah Arendt, John Rawls, Joseph Ratz and Ronald Dworkin who all, in their own way and method, contributed to the catalog of features associated with the term as we know it today: the active, professed refusal to obey certain laws, demands or commands of a government, or of an occupying international power. Civil disobedience is relatively often defined as essentially and profoundly nonviolent. Actions or undertakings which strive to be labelled as such will, therefore, have to be equated with nonviolent resistance and prepared to suffer the penalties set out in the law. In Poland civil disobedience has been discussed in the works of Andrzej Rzepliński, Ewa Łętowska and, most recently, by Artur Szuta and Michał Roch Kaczmarczyk. The most symbolic depiction of the issue held dear in the sentiments of Polish patriots will be the 18th century Polish parliamentarian Tadeusz Rejtan. Today, Polish civil disobedients have chosen a variety of different methods to manifest their discontent. Civil disobedience is often mistaken for the right of resistance, conscientious objection, revolutionary disobedience. But, regardless the confusion those terms might cause, their social standing and significance remain undisputed. It gives rise to independent and spontaneous public debate, free of authoritarian intrusion or imposition. It acts as a free and independent public platform. And, last but not least, it helps to build civil society in its own right.
The article aims to present the participatory budget in Poland. The core role of this institution can be reduced to accepting responsibility for its surroundings by inhabitants. Hence, their involvement in the budgeting process is essential, and this activity should go beyond traditional public consultation. The analysis of the participatory budget in Poland begins with the presentation of the origin of this institution, the models created over time and a complex process of its design and implementation. The beginnings of the participatory budget in Poland were difficult and exposed almost all the dangers and difficulties that might arise. Starting from 2013, the participatory budget in Poland has ceased to be an isolated phenomenon, gaining increasing popularity over time. It is difficult, however, to decide about its future. On the basis of the collected data and observations, it has to be stated that the participatory budget in Poland still has plenty of shortcomings. The lack of rationality and effectiveness of decision-making, instrumental treatment of the institution, small financial outlays and mistakes in the design and implementation of participatory budgets are some examples of the negligence that decides that the institution cannot bring maximum benefits. Changing the existing state of affairs can only come about as a result of deliberate actions undertaken and carried out by conscious and active civil society. ; Celem artykułu jest przedstawienie budżetu partycypacyjnego w Polsce. Istotę tej instytucji można sprowadzić do wzięcia przez mieszkańców na siebie odpowiedzialności za swoje otoczenie. Stąd niezbędny jest ich udział w procesie opracowania budżetu, a aktywność ta powinna wykraczać poza ramy tradycyjnych konsultacji społecznych. Analizę budżetu partycypacyjnego w Polsce rozpoczyna przedstawienie genezy tej instytucji, powstałych z czasem modeli oraz złożonego procesu jej projektowania i wdrażania. Początki budżetu partycypacyjnego w Polsce były trudne i uwidoczniły niemal wszystkie zagrożenia oraz trudności, jakie mogą się pojawić. Począwszy od 2013 r. budżet partycypacyjny w Polsce przestał być zjawiskiem odosobnionym, zyskując z czasem coraz większą popularność. Trudno jednak rozstrzygać o jego przyszłości. Na podstawie zebranych danych i przeprowadzonych obserwacji należy stwierdzić, że budżet partycypacyjny w Polsce nadal odznacza się wieloma mankamentami. Brak racjonalności i efektywności podejmowanych decyzji, instrumentalne traktowanie tej instytucji, niewielkie nakłady finansowe czy błędy w procesie projektowania i wdrażania budżetu partycypacyjnego to niektóre z zaniedbań decydujących o tym, że instytucja ta w Polsce nie może przynosić maksymalnych korzyści. Zmiana istniejącego stanu rzeczy może nastąpić dopiero na skutek celowych działań podejmowanych i prowadzonych przez świadome oraz aktywne społeczeństwo obywatelskie.
Bez kapitału społecznego państwo demokratyczne i społeczeństwo obywatelskie nie może funkcjonować. Cechuje się wysokim poziomem zaufania społecznego, solidarnością, wzajemnością, przewagą prawa zwyczajowego nad pisanym. Wskaźnikami jego poziomu jest liczba organizacji pozarządowych i wolontariuszy, udział w wyborach i referendach, ufność w sferze publicznej i prywatnej. Przekłada się on również na stan bezpieczeństwa na szczeblu lokalnym. Pytania badawcze, wynikające z tematu artykułu, brzmią: jak jest definiowany kapitał społeczny, jakie są jego rodzaje i sposoby pomiaru? jakiego rodzaju kapitał społeczny można zdiagnozować w społeczeństwie polskim? jakie działania wynikające z aktywności obywatelskiej można wykorzystać do wzmacniania poczucia bezpieczeństwa lokalnego? W warstwie teoretycznej bazowano na analizie i syntezie oraz indukcji i dedukcji. W warstwie empirycznej wykorzystano dane statystyczne dotyczące wieloaspektowych wskaźników kapitału społecznego.
The unprecedented wave of protests against A. Lukashenko in 2020 raises questions about the prospect of democratization in Belarus. The article introduces the theoretical issues related to the transformation of political systems and refers to the case of Belarus. Based on the experience of transitology and the science of transformation of political systems so far, it has been indicated that the future democratic success of Belarus is not obvious. ; Mająca miejsce w 2020 r., niespotykana do tej pory, fala protestów przeciwko A. Łukaszence prowokuje pytania o perspektywę demokratyzacji Białorusi. Artykuł przybliża teoretyczne zagadnienia związane z transformacją systemów politycznych oraz odnosi się do przypadku białoruskiego. Na podstawie dotychczasowego doświadczenia tranzytologii, nauki o transformacji systemów politycznych, wskazano, że przyszły demokratyczny sukces Białorusi nie jest oczywisty.
The unprecedented wave of protests against A. Lukashenko in 2020 raises questions about the prospect of democratization in Belarus. The article introduces the theoretical issues related to the transformation of political systems and refers to the case of Belarus. Based on the experience of transitology and the science of transformation of political systems so far, it has been indicated that the future democratic success of Belarus is not obvious. ; Mająca miejsce w 2020 r., niespotykana do tej pory, fala protestów przeciwko A. Łukaszence prowokuje pytania o perspektywę demokratyzacji Białorusi. Artykuł przybliża teoretyczne zagadnienia związane z transformacją systemów politycznych oraz odnosi się do przypadku białoruskiego. Na podstawie dotychczasowego doświadczenia tranzytologii, nauki o transformacji systemów politycznych, wskazano, że przyszły demokratyczny sukces Białorusi nie jest oczywisty.
Artykuł 33 ratyfikowanej w 2012 r. przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) wskazuje konieczność prowadzenia działań monitorujących jej wdrażanie przez społeczeństwo obywatelskie, w tym w szczególności organizacje zrzeszające osoby z niepełnosprawnościami. Faktyczna reprezentacja i wpływ środowiska osób z niepełnosprawnościami w myśl zasady "nic o nas bez nas" jest przedmiotem szczególnego zainteresowania Komitetu ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, który przygotował komentarz generalny do art. 33 poświęcony tej sprawie. W artykule przeanalizowany został sposób prowadzenia monitoringu KPON w Polsce i włączenie w ten proces osób z różnymi niepełnosprawnościami w kontekście wymagań określonych przez Komitet ONZ. W Polsce monitoring KPON prowadzony jest w dużej mierze przez duże organizacje pozarządowe i grono ekspertów, co ma swoje konsekwencje. Z działań monitoringowych i rzeczniczych praktycznie wykluczone są grupy osób z niepełnosprawnościami narażonych na wielokrotne wykluczenie i dyskryminację, a więc w szczególnie trudnej sytuacji.
Artykuł 33 ratyfikowanej w 2012 r. przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) wskazuje konieczność prowadzenia działań monitorujących jej wdrażanie przez społeczeństwo obywatelskie, w tym w szczególności organizacje zrzeszające osoby z niepełnosprawnościami. Faktyczna reprezentacja i wpływ środowiska osób z niepełnosprawnościami w myśl zasady "nic o nas bez nas" jest przedmiotem szczególnego zainteresowania Komitetu ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, który przygotował komentarz generalny do art. 33 poświęcony tej sprawie. W artykule przeanalizowany został sposób prowadzenia monitoringu KPON w Polsce i włączenie w ten proces osób z różnymi niepełnosprawnościami w kontekście wymagań określonych przez Komitet ONZ. W Polsce monitoring KPON prowadzony jest w dużej mierze przez duże organizacje pozarządowe i grono ekspertów, co ma swoje konsekwencje. Z działań monitoringowych i rzeczniczych praktycznie wykluczone są grupy osób z niepełnosprawnościami narażonych na wielokrotne wykluczenie i dyskryminację, a więc w szczególnie trudnej sytuacji.
In the field of education, human rights have played an important role over the past decades, especially in relation to the idea of civil dialogue and demographic changes. This paper examines human rights issue through the prism of the ageing societies and demographic changes taking place in contemporary Europe. In order to demonstrate the activities and involvement of the AGE Platform Europe and its impact on the reception of ageing in contemporary European politic, it off ers a systematic analyses of the different phases of AGE' actions engagement during the preparation process of the 2019 European parliamentary election. ; Od szeregu dekad, w płaszczyźnie szeroko rozumianej edukacji, prawa człowieka odgrywają istotną rolę. Poprzez wspieranie państw członkowskich w walce z ageizmem UE dąży do wzmocnienia integracji i spójności europejskiego społeczeństwa oraz do umożliwienia wszystkim obywatelom korzystania z równych szans w zakresie edukacji praw człowieka. Artykuł bada problematykę praw człowieka poprzez pryzmat dyskryminacji, wykluczenia społecznego seniorów i zmian demografi cznych zachodzących we współczesnej Europe. Celem przedstawienia aktywności i zaangażowania AGE Platform Europe i jej wpływu na społeczny odbiór rosnącego starzejącego się społeczeństwa we współczesnej polityce europejskiej, publikacja oferuje systematyczną analizę szeregu faz działania AGE w trakcie przygotowań do europejskich wyborów parlamentarnych w 2019 roku.
Problemy bezpieczeństwa międzynarodowego oraz rozwoju gospodarczo-społecznego przenikają się na tyle mocno, iż współczesna nauka nie może rozpatrywać ich osobno. Konieczne jest spojrzenie interdyscyplinarne, z uwzględnieniem dorobku wielu dziedzin nauki: nauki o stosunkach międzynarodowych, politologii, ekonomii, socjologii czy demografii. Celem publikacji jest ukazanie aktualnego stanu badań nad bezpieczeństwem i rozwojem w regionie Bliskiego Wschodu, ze szczególnym uwzględnieniem analiz związanych z bezpieczeństwem energetycznym, kwestiami ekologicznymi, międzynarodowymi stosunkami politycznymi oraz problemami społeczno-gospodarczymi. Szczególnie bezpieczeństwo energetyczne ma wielkie znaczenie dla kształtowania się nowego ładu światowego oraz konstruowania polityki zagranicznej państw, tak na Bliskim Wschodzie, jak i wobec krajów tego regionu. Jednak bez uwzględniania problemów natury ekologicznej, kwestii strategiczno- politycznych oraz czynników społeczno-ekonomicznych, w tym demograficznych, nie sposób zrozumieć dylematów bezpieczeństwa międzynarodowego, a co za tym idzie zapobiegać sporom i konfliktom międzynarodowym lub je rozwiązywać. ; Redakcja 'Studia Bliskowschodnie' Instytut Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ Fundacja Orient Project ; Aleksandra Wilczura
We współczesnym świecie następuje stałe rozszerzanie się zakresu znaczeniowego bezpieczeństwa, czego powodem jest istnienie wielu zagrożeń, mających bardzo szeroki wymiar. Obok tradycyjnych zagrożeń naturalnych i dotychczasowych zagrożeń o charakterze cywilizacyjnym pojawiają się wciąż nowe, które mają ścisły związek z wdrażaniem nowoczesnych technologii, systemów informatycznych, systemów komunikacji. Są one znakiem czasu i nieuchronną konsekwencją postępu. Jednocześnie społeczeństwo (zwłaszcza informacyjne społeczeństwo obywatelskie) wymaga coraz więcej od swojego państwa, żąda coraz wyższego poziomu zabezpieczenia i ochrony, umożliwiającego mu dalszy rozwój. Zapewnienie takiej ochrony wymaga zaangażowania znacznych sił i środków oraz międzysektorowej współpracy podmiotów publicznych i prywatnych. Rozwijanie kontaktów międzynarodowych i szeroko zakrojonej współpracy w tym wymiarze powoduje, że dotychczasowe formy ochrony bezpieczeństwa ograniczone do terytorium jednego państwa przestają spełniać swoje zadania. Nie należy zapominać, że warunkiem ograniczania oddziaływania przedstawionych zagrożeń bezpieczeństwa jest reakcja na ich źródła. Walką z terroryzmem jest również kwestia dostępu do informacji o osobach podróżujących regularnie lub przedłużających pobyt w państwach. W obliczu tych procesów należy poszukiwać nowych rozwiązań i podejmować takie działania, których skala będzie odpowiadała skali zagrożeń. Współpraca różnych podmiotów – rozumiana jako łączenie wiedzy, sił i środków – przy jednoczesnym zaangażowaniu nowoczesnych technologii, wydaje się być najodpowiedniejsza.
The following article deals with the social participation of citizens of Kazakhstan, as well as the functioning of non-commercial organizations that are a manifestation of social activity in this country. The presented research is an attempt to systematize the issue of non-commercial organizations in Kazakhstan from the point of view of Polish science. The issue of the non-governmental sector is an extremely broad field of research, therefore basic legal acts, regulating these forms of social initiatives, have been examined. In addition, the third sector appears to be an important element in analysing the activities of post-Soviet countries, which are usually characterized by an authoritarian system of power, trying to maintain maximum control over civic initiatives. It turns out, they can function independently despite the difficulties. In the first part of the article, the author presents the legal framework that has been taken into account by the Kazakh legislator in relation to civil society and its associations, including primarily non-commercial ones, which constitute the important content of this article. Additionally, the operation, legal forms and areas covered by the activities of these organizations were analysed. The next part of the text is the evaluation of regulations that raise the issue of establishing associations, as well as the interpretation of other state concepts that provide for the development of civil society. In the last part, the author continues his reflection on the functioning of non-profit organizations in Kazakhstan, discussing forms of state support for this sector. The article ends with a summary of the whole topic and verification of the hypotheses set out in the introduction. ; Niniejszy artykuł dotyczy partycypacji społecznej obywateli Republiki Kazachstanu, a także funkcjonowania niekomercyjnych organizacji, które są przejawem aktywności społecznej w tym państwie. Przedstawiona analiza jest próbą usystematyzowania zagadnienia tychże organizacji niekomercyjnych w Republice Kazachstanu z punktu widzenia polskiej nauki. Zagadnienie sektora pozarządowego jest niezwykle szeroką dziedziną badań, z tego względu badaniu zostały poddane podstawowe akty prawne regulujące te formy inicjatyw społecznych. Ponadto trzeci sektor jawi się jako istotny element analizy działań państw poradzieckich, charakteryzujących się najczęściej autorytarnym systemem władzy, starającym się utrzymywać maksymalną kontrolę nad inicjatywami obywatelskimi. Okazuje się, iż mogą one pomimo trudności funkcjonować samodzielnie i właśnie temu aspektowi poświęcono artykuł. W pierwszej jego części autor przedstawia ramy prawne jakie zostały uwzględnione przez prawodawcę kazachstańskiego względem społeczeństwa obywatelskiego i jego organizacji w tym przede wszystkim tych niekomercyjnych, które stanowią ważną treść tego artykułu. Dalej przedstawione zostały akty prawne dotyczące stricte tego pojęcia. Ponadto analizie poddano aktywność, formy prawne, a także obszary jakimi jest objęta działalność tychże organizacji. Kolejną część tekstu stanowi analiza przepisów, poruszających kwestie zakładania stowarzyszeń, a także interpretacja pozostałych koncepcji państwowych, przewidujących rozwój społeczeństwa obywatelskiego. W ostatniej części artykułu autor kontynuuje rozważania nad funkcjonowaniem organizacji niekomercyjnych w Republice Kazachstanu, omawiając formy wsparcia państwowego dla tego sektora. Rozprawę zamyka podsumowanie całego tematu i weryfikację postawionych we wstępie hipotez. ; Статья посвящена социальному участию граждан Казахстана, а также функционированию некоммерческих организаций, которые являются показателем социальной активности в этой стране. Представленный анализ является попыткой систематизации проблемы некоммерческих организаций в Казахстане с точки зрения польской науки. Проблема неправительственного сектора является чрезвычайно широкой областью исследований, поэтому были проанализированы основные правовые акты, регулирующие эти организации. Кроме того, третий сектор является важным элементом анализа деятельности постсоветских стран, для которых обычно характерна авторитарная система власти, пытающаяся обеспечить максимальный контроль над гражданскими инициативами. Оказывается, что несмотря на трудности, они могут функционировать независимо, что является главной тематикой этого текста. В первой части статьи автор вводит в правовую базу, которая была принята казахстанским законодателем в отношении гражданского общества и его организаций, в том числе прежде всего некоммерческих организаций, составляющих важную часть данной статьи. Следовательно, далее в работе правовые акты были в основном представлены в контексте этой концепции. Кроме того, была проанализирована деятельность, формы права и сферы деятельности этих организаций. Следующая часть текста касается нормативных актов, в которых поднимаются вопросы создания ассоциаций, а также последующие государственные концепции, предполагающие развитие гражданского общества. В последней части статьи автор продолжает размышление над функционированием некоммерческих организаций в Республике Казахстан, а также форм государственной поддержки этого сектора. Данный текст заканчивается кратким изложением всей темы и верификацией гипотез, изложенных во введении.
