Suchergebnisse

In the modern world the expansion of the semantic field of security takes place, which is the reason for the existence of a number of risks, with a very wide dimension. In addition to traditional natural hazards and existing threats to civilization, there is a new one that is closely related to the implementation of modern technologies, information systems, and communication systems. They are a sign of the times and an inevitable consequence of progress. At the same time society (especially informed civil society) requires more and more of their country, demanding ever higher levels of security and protection to enable its further development. Providing such protection requires considerable strengths and resources, and the intersectoral cooperation of public and private subjects. Developing international contacts and extensive cooperation in this dimension is necessary, but existing forms of security protection are limited to the territory of one state and cannot fulfill these tasks. The fight against terrorism is also a question of access to information about people traveling regularly or prolonging their stay in other states. In the face of these processes we should look for new solutions and undertake such activity, with a scale corresponding to the scale of risk. The cooperation of various entities – understood as combining expertise, manpower and resources – while engaging modern technology, seems to be most appropriate. ; We współczesnym świecie następuje stałe rozszerzanie się zakresu znaczeniowego bezpieczeństwa, czego powodem jest istnienie wielu zagrożeń, mających bardzo szeroki wymiar. Obok tradycyjnych zagrożeń naturalnych i dotychczasowych zagrożeń o charakterze cywilizacyjnym pojawiają się wciąż nowe, które mają ścisły związek z wdrażaniem nowoczesnych technologii, systemów informatycznych, systemów komunikacji. Są one znakiem czasu i nieuchronną konsekwencją postępu. Jednocześnie społeczeństwo (zwłaszcza informacyjne społeczeństwo obywatelskie) wymaga coraz więcej od swojego państwa, żąda coraz wyższego poziomu zabezpieczenia i ochrony, umożliwiającego mu dalszy rozwój. Zapewnienie takiej ochrony wymaga zaangażowania znacznych sił i środków oraz międzysektorowej współpracy podmiotów publicznych i prywatnych. Rozwijanie kontaktów międzynarodowych i szeroko zakrojonej współpracy w tym wymiarze powoduje, że dotychczasowe formy ochrony bezpieczeństwa ograniczone do terytorium jednego państwa przestają spełniać swoje zadania. Nie należy zapominać, że warunkiem ograniczania oddziaływania przedstawionych zagrożeń bezpieczeństwa jest reakcja na ich źródła. Walką z terroryzmem jest również kwestia dostępu do informacji o osobach podróżujących regularnie lub przedłużających pobyt w państwach. W obliczu tych procesów należy poszukiwać nowych rozwiązań i podejmować takie działania, których skala będzie odpowiadała skali zagrożeń. Współpraca różnych podmiotów – rozumiana jako łączenie wiedzy, sił i środków – przy jednoczesnym zaangażowaniu nowoczesnych technologii, wydaje się być najodpowiedniejsza.

Referendum lokalne jest przykładem demokracji bezpośredniej. Jego istota zawiera się w powszechnym i bezpośrednim udziale uprawnionych obywateli w głosowaniu, z których każdy dysponuje jednym głosem, a decydujące znaczenie ma wola większości. Jego przeprowadzenie wymaga ustalenia rodzaju referendum (wiążące lub opiniodawcze) oraz prawidłowego sformułowania pytania referendalnego. Idea referendum lokalnego niesie ze sobą pewne ograniczenia: przedmiotowe i organizacyjne (zakłada pewną aktywność obywateli; często trudno o pełny racjonalizm w dokonywanym wyborze; sama formuła głosowania ogranicza pole dla ewentualnego kompromisu; przeprowadzenie wymaga czasu oraz wiąże się z koniecznością poniesienia znaczących kosztów). ; A local referendum is an example of direct democracy. Its essence is contained in the universal and direct participation of eligible citizens in voting in which everyone has one vote, and the willpower of the majority is decisive. Prior to a referendum it must be decided whether it will be binding or opinion-making while the questions to be asked in a referendum must be correctly formulated.The idea of a local referendum carries certain objective and organisational limitations (it assumes a certain initiative of citizens; the full rationalism of the choice made is not always obvious; and the voting formula limits the field to a possible compromise; it is also time consuming and it entails significant cost).

Przedmiotem artykułu są pokomunistyczne przemiany ustrojowe rozpatrywane w perspektywie politologii i ekonomii politycznej konstytucjonalizmu. Pierwsza część dotyczy występujących w literaturze założeń teoretycznych oraz hipotez empirycznych. Nacisk położono na wybór typu rządów, rodzaju ordynacji wyborczej i organizacji pionowej państwa. Część druga proponuje model teoretyczny służący wyjaśnieniu dróg przemian ustrojowych i ich skutków. Zawiera on czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Wśród pierwszych główną rolę odgrywa stopień zdominowania społeczeństwa przez komunistyczne monopaństwo: im jest większy, tym wyższe prawdopodobieństwo ustroju autorytarnego. Czynnik zewnętrzny to położenie kraju w stosunku do Zachodu (Bruksela) lub Wschodu (Moskwa): bliskość Moskwy podnosi prawdopodobieństwo opcji autorytarnej. Analiza strategii przemian ustrojowych skupia się na wyborze typu rządów oraz ordynacji wyborczej. Efekty transformacji mierzone są za pomocą zagregowanego indeksu ustroju politycznego. Uzyskane rezultaty odbiegają od przewidywanych na podstawie teorii przedstawionej w pierwszej części artykułu.JEL: A10; A12; B25; P10; P20; P21; P30 ; While there is a wealth of studies on selected aspects of economic and political transitions from communism, there are few, if any, analyses of the emergence of new political orders in terms of constitutional engineering, i.e. the adoption of the meta-rules governing the rules defining both the political structure and determining underpinnings of the ordinary law-making process. The paper begins with the review of menu of institutional choices related to type of government, electoral system and vertical organisation of the state and their impact on performance as reported in political science and constitutional political economy literature. It is posited that the binary outcome: democracy vs. autocracy is a function of two variables assuming two values: society (weak vs. autonomous sovereign citizen) and communist establishment (strong vs. weak). A strong communist state at the initial state of transition produces autocratic outcomes although proximity to Brussels may change political trajectory whereas a strong autonomous society generates trajectory leading to democracy. Surprisingly, the choice of the rules of political game bore little resemblance to what literature might suggest: ordinary political struggle has determinedthe choice of institutions with constitutions as a legal act being the result rather than a product of conscientious intellectual design.JEL: A10; A12; B25; P10; P20; P21; P30

The following article describes the situation of political adult education in Germany and the challenges it is facing. The state of society is viewed as "unbounded". In light of this result, what can political adult education contribute to saving the cohesion of a society? In answering this question, four current foci will be described: 1. The development of society, 2. The discussion about an understanding of education and politics, 3. The professional self-concept and the job image of those who work for institutions of political adult education, 4. The contemporary political issues and social changes and the answers that political education may be able to give. ; Co jeszcze spaja społeczeństwo? Edukacja obywatelska w czasie bez czasuNiniejszy artykuł opisuje sytuację edukacji obywatelskiej dorosłych w Niemczech oraz wyzwania, przed którymi współcześnie stoi. Jesteśmy świadkami rozpadania się społeczeństwa i przewagi anomii, obojętności, egoizmu nad dążeniami do zachowania spójności. Co może wnieść edukacja obywatelska do tego, aby społeczeństwo stanowiło wspólnotę? W odpowiedzi na to pytanie w artykule są prezentowane cztery palące kwestie: 1. Sytuacja społeczna: żyjemy w niejasnych, sprzecznych czasach; nie ma analiz społecznych, które pozwalają spojrzeć na przyszłość z optymizmem; socjolodzy i politolodzy konstatują dezorganizację i wycofanie; Jacques de Saint Victor (2015) opisuje fenomen "antypolityki" w Europie; antyinstytucjonalny populizm i nienawiść wobec kast: polityków, przedsiębiorców, dziennikarzy, których nazywa się "zdrajcami" i "kłamcami"; "zatroskani obywatele" protestują w sieci i na ulicy, ale miejsce niezależności zajęła głupota, zamiast kultury mamy wulgarność, zamiast tolerancji – brak wyrozumiałości, zamiast otwartości – zamknięcie; spadło zaufanie wobec instytucji społecznych: na ostatnim miejscu są partie (23% zaufania społecznego), nieco wyżej kościół (31,1% zaufania społecznego), komercyjne radio i media społeczne (35%/36% zaufania społecznego); największym zaufaniem cieszy się policja (65,5%) oraz Trybunał Konstytucyjny (63,5%) (Decker, Kies, Brähler 2016, s. 60). 2. Dyskusja na temat rozumienia edukacji i polityki: pojęcia te coraz trudniej zdefiniować w pluralistycznym, zindywidualizowanym, podzielonym społeczeństwie świata; za kluczowe pojęcia edukacji uznaje się niezależność (Aufklärung) oraz odpowiedzialność (Mündigkeit); w edukacji politycznej chodzi o zrozumienie, że nie ma lepszego systemu niż socjalna demokracja, wiedzę na temat demokratycznych zasad i sposobów podejmowania decyzji, zaangażowanie na rzecz zachowania i obrony praw człowieka oraz odrzucenie ekstremizmów, totalitaryzmów oraz dyskryminacji; "Demokracja to jedyny polityczny porządek społeczny, którego trzeba się uczyć – ciągle na nowo, codziennie, aż po starość" (Negt 2010, s. 174); edu-kacji politycznej nie można wyjąć z kontekstu: gdzie żyjemy? jakie są aktualne uwarunkowania polityczne? 3. Rozumienie profesji i zawodu przez tych, którzy pracują w instytucjach edukacji dorosłych: kadra edukacji dorosłych w Niemczech pracuje bardzo często w różnych miejscach po prostu w zamian za otrzymywane honorarium, rzadko na podstawie umowy o pracę w jednej instytucji – to przynosi różnorodne problemy związane z tożsamością zawodową; badania dotyczące nauczycieli zajmujących się edukacją polityczną pokazują, że nauczyciel w instytucjach edukacji dorosłych oraz w szkole to dwa zupełnie różne zawody. Mimo tego w przypadku nauczycieli osób dorosłych można zidentyfikować wspólne profesjonalne standardy, tj. kompetencje, których każdy potrzebuje, aby profesjonalnie działać w analizowanym obszarze. Christine Zeuner zaliczyła do nich kompetencje merytoryczne, społeczne i refleksyjność (2013, s. 85), które nie są wcale oczywiste i dlatego muszą być ciągle dyskutowane, pielęgnowane i strzeżone. 4. Aktualne polityczne problemy i społeczne tendencje oraz odpowiedzi, których może udzielić edukacja obywatelska: miejsca, gdzie panuje demokracja, są lekcjami edukacji obywatelskiej; w nowoczesnych społeczeństwie zanikają głębokie struktury poznawcze (Ligaturen), które umożliwiają ludziom znaleźć swoją drogę w świecie różnych opcji – edukacja obywatelska może dać wsparcie w tym zakresie; edukacja obywatelska może przyczynić się do budowania spójności społecznej jako część edukacji etycznej, kulturalnej i innych obszarów edukacji humanistycznej; instytucje edukacji obywatelskiej mogą wspierać odwrót od wyobcowania dzięki ofercie oświecenia rozumu. Według Bertolda Brechta "Myślenie należy do największych przyjemności ludzkiej rasy" (1968, s. 35) – programy tv, typu talk show, banalizują społeczne problemy – edukacja obywatelska troszczy się o budowanie poglądów opartych na argumentach; edukacja obywatelska może być kompasem w złożonym środowisku życia, wartościową i pouczającą odpowiedzią na wszechobecną konsumpcję; postępująca globalizacja potęguje poczucie wyobcowania – edukacja obywatelska podejmując zagadnienia stereotypów i uprzedzeń może przeciwdziałać temu; społeczeństwo obywatelskie czerpie siły witalne z różnorodności biografii, pochodzenia, kultur – edukacja obywatelska służy tym wartościom poprzez obronę praw człowieka i szerzenie tolerancji; internet stwarza możliwości szerokiej komunikacji, która służy demokracji, jednak internet wyzwolił także solipsyzm i dał upust skrajnościom; edukacja obywatelska dzięki obecności w sieci wspiera polityczną refleksję i kwestionuje antypolityczne resentymenty.

The following article describes the situation of political adult education in Germany and the challenges it is facing. The state of society is viewed as "unbounded". In light of this result, what can political adult education contribute to saving the cohesion of a society? In answering this question, four current foci will be described: 1. The development of society, 2. The discussion about an understanding of education and politics, 3. The professional self-concept and the job image of those who work for institutions of political adult education, 4. The contemporary political issues and social changes and the answers that political education may be able to give. ; Co jeszcze spaja społeczeństwo? Edukacja obywatelska w czasie bez czasuNiniejszy artykuł opisuje sytuację edukacji obywatelskiej dorosłych w Niemczech oraz wyzwania, przed którymi współcześnie stoi. Jesteśmy świadkami rozpadania się społeczeństwa i przewagi anomii, obojętności, egoizmu nad dążeniami do zachowania spójności. Co może wnieść edukacja obywatelska do tego, aby społeczeństwo stanowiło wspólnotę? W odpowiedzi na to pytanie w artykule są prezentowane cztery palące kwestie: 1. Sytuacja społeczna: żyjemy w niejasnych, sprzecznych czasach; nie ma analiz społecznych, które pozwalają spojrzeć na przyszłość z optymizmem; socjolodzy i politolodzy konstatują dezorganizację i wycofanie; Jacques de Saint Victor (2015) opisuje fenomen "antypolityki" w Europie; antyinstytucjonalny populizm i nienawiść wobec kast: polityków, przedsiębiorców, dziennikarzy, których nazywa się "zdrajcami" i "kłamcami"; "zatroskani obywatele" protestują w sieci i na ulicy, ale miejsce niezależności zajęła głupota, zamiast kultury mamy wulgarność, zamiast tolerancji – brak wyrozumiałości, zamiast otwartości – zamknięcie; spadło zaufanie wobec instytucji społecznych: na ostatnim miejscu są partie (23% zaufania społecznego), nieco wyżej kościół (31,1% zaufania społecznego), komercyjne radio i media społeczne (35%/36% zaufania społecznego); największym zaufaniem cieszy się policja (65,5%) oraz Trybunał Konstytucyjny (63,5%) (Decker, Kies, Brähler 2016, s. 60). 2. Dyskusja na temat rozumienia edukacji i polityki: pojęcia te coraz trudniej zdefiniować w pluralistycznym, zindywidualizowanym, podzielonym społeczeństwie świata; za kluczowe pojęcia edukacji uznaje się niezależność (Aufklärung) oraz odpowiedzialność (Mündigkeit); w edukacji politycznej chodzi o zrozumienie, że nie ma lepszego systemu niż socjalna demokracja, wiedzę na temat demokratycznych zasad i sposobów podejmowania decyzji, zaangażowanie na rzecz zachowania i obrony praw człowieka oraz odrzucenie ekstremizmów, totalitaryzmów oraz dyskryminacji; "Demokracja to jedyny polityczny porządek społeczny, którego trzeba się uczyć – ciągle na nowo, codziennie, aż po starość" (Negt 2010, s. 174); edu-kacji politycznej nie można wyjąć z kontekstu: gdzie żyjemy? jakie są aktualne uwarunkowania polityczne? 3. Rozumienie profesji i zawodu przez tych, którzy pracują w instytucjach edukacji dorosłych: kadra edukacji dorosłych w Niemczech pracuje bardzo często w różnych miejscach po prostu w zamian za otrzymywane honorarium, rzadko na podstawie umowy o pracę w jednej instytucji – to przynosi różnorodne problemy związane z tożsamością zawodową; badania dotyczące nauczycieli zajmujących się edukacją polityczną pokazują, że nauczyciel w instytucjach edukacji dorosłych oraz w szkole to dwa zupełnie różne zawody. Mimo tego w przypadku nauczycieli osób dorosłych można zidentyfikować wspólne profesjonalne standardy, tj. kompetencje, których każdy potrzebuje, aby profesjonalnie działać w analizowanym obszarze. Christine Zeuner zaliczyła do nich kompetencje merytoryczne, społeczne i refleksyjność (2013, s. 85), które nie są wcale oczywiste i dlatego muszą być ciągle dyskutowane, pielęgnowane i strzeżone. 4. Aktualne polityczne problemy i społeczne tendencje oraz odpowiedzi, których może udzielić edukacja obywatelska: miejsca, gdzie panuje demokracja, są lekcjami edukacji obywatelskiej; w nowoczesnych społeczeństwie zanikają głębokie struktury poznawcze (Ligaturen), które umożliwiają ludziom znaleźć swoją drogę w świecie różnych opcji – edukacja obywatelska może dać wsparcie w tym zakresie; edukacja obywatelska może przyczynić się do budowania spójności społecznej jako część edukacji etycznej, kulturalnej i innych obszarów edukacji humanistycznej; instytucje edukacji obywatelskiej mogą wspierać odwrót od wyobcowania dzięki ofercie oświecenia rozumu. Według Bertolda Brechta "Myślenie należy do największych przyjemności ludzkiej rasy" (1968, s. 35) – programy tv, typu talk show, banalizują społeczne problemy – edukacja obywatelska troszczy się o budowanie poglądów opartych na argumentach; edukacja obywatelska może być kompasem w złożonym środowisku życia, wartościową i pouczającą odpowiedzią na wszechobecną konsumpcję; postępująca globalizacja potęguje poczucie wyobcowania – edukacja obywatelska podejmując zagadnienia stereotypów i uprzedzeń może przeciwdziałać temu; społeczeństwo obywatelskie czerpie siły witalne z różnorodności biografii, pochodzenia, kultur – edukacja obywatelska służy tym wartościom poprzez obronę praw człowieka i szerzenie tolerancji; internet stwarza możliwości szerokiej komunikacji, która służy demokracji, jednak internet wyzwolił także solipsyzm i dał upust skrajnościom; edukacja obywatelska dzięki obecności w sieci wspiera polityczną refleksję i kwestionuje antypolityczne resentymenty.

The purpose of the research was to analyze the issue of genotype' features of formation civil society in the context of the Russian socio-political system changes, the genotypic background of Russian political culture which influences the logic and prospects of its development. Marked, the genotypic peculiarities determine the inner nature of political and legal culture and are manifested in the traditions and mechanisms of transmission of cultural values, norms and models, citizen behavior patterns. In this article analyzing the main forms of existence of Russian civil society's political genotype and explored «genetic» mechanism of political culture succession. ; Celem pracy była analiza problemu cech genotypowych kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w kontekście zmian w rosyjskim systemie społeczno-politycznym, genotypowego tła rosyjskiej kultury politycznej, które wpływa na logikę i perspektywy jej rozwoju. Wyraźne, genotypowe osobliwości określają wewnętrzny charakter kultury politycznej i prawnej i przejawiają się w tradycjach i mechanizmach przekazywania wartości kulturowych, norm i modeli, wzorców zachowań obywateli. Artykuł analizuje główne formy istnienia rosyjskiego społeczeństwa politycznego, genotyp oraz badany "genetyczny" mechanizm sukcesji kultury politycznej. ; Цель данной статьи - исследование генотипических особенностях формирования гражданского общества в контексте развития российской социально-политической системы, а также генотипические истоки российской политической культуры, которые определяют логику и перспективы ее развития. Отмечено, что генотипические особенности обусловливают внутреннюю природу политической и правовой культуры и проявляются в традициях и механизмах передачи культурных ценностей, норм и образцов, моделей поведения граждан. В статье анализируются основные формы проявления политического генотипа гражданского общества России, раскрывается «генетический» механизм политико-культурной преемственности.

Logika działań terrorystycznych ma naturę spektaklu teatralnego (model dramaturgiczny Goffmana) nakierowanego na doznania szerokiej publiczności (wszyscy) i rozciągniętego w czasie (zawsze). Skoro akt zamachu terrorystycznego ma strukturę spektaklu, to hipotetycznie zakłada się, że musi spełnić jego wymogi estetyczne na poziomie twórców i odbiorców. Dlatego terroryści zwiększają odziaływanie estetyczne w swoich przekazach, dążąc do zwiększenia zapotrzebowania na konsumpcję przemocy – wciągają społeczeństwo w swoją dramaturgiczną grę. Aby rozpoznać zjawisko terroryzmu, przeprowadza się analizę estetyczną form oglądu, gdzie fenomenem jest akt terroryzmu, a także wykorzystuje się metodę analizy socjologicznej w paradygmacie interakcjonizmu symbolicznego Goffmana (Człowiek w teatrze życia codziennego).
Celem artykułu jest przesunięcie perspektywy metodologicznej w badaniach nad terroryzmem z opisu normatywnego (etyka) na poziom analizy estetycznej (fenomen), co poszerzy zakres epistemiczny nauk o bezpieczeństwie. Takie przesunięcie poznawcze doprowadzi do racjonalizacji zjawiska oraz uwolnienia interpretatora (społeczeństwo) od obciążeń emocjonalnych. Do walki z terroryzmem niezbędna jest kontrola obywatelska, zapewnia ona bowiem nadzór nad mediami społecznościowymi (panoptykon obywatelski, imperatyw transparencji).

For years there have been significant structural and intercultural attempts to reduce the significance of the division the Oder border constitutes in the perception of the local population on both sides of the river. Nonetheless, this division remains present and stifles contacts between the two sides, with mutual interests restricted primarily to the material sphere (availability of jobs, education, goods). In youth exchanges especially we find that outside of these material interests the majority of participants has no existing links to the other side of the border. Yet intercultural exchange that is based on interests and motivation to learn about each other is necessary to truly reduce the barriers constituted by the border, and increase the radius of movement for the rural population. Increasingly, this well-known and often referenced deficit-oriented view on the German-Polish border region is being contradicted by positive developments. There are various cooperations, joint projects and events that bring together people from both sides of the border and decrease distance through personal contact. Many important steps to a joint development of the border region have been taken in the past 12 years and we can point to many areas in which new, cross-border structures have been growing. These developments are encouraging and should create interest in the opportunities for future developments of transnational civil society in the German-Polish border region. In the article the author raises the following issues: he discusses the areas and conclusions which result form the literature on the subject of the transnational projects of civil involvement, and presents chosen associations, organisations, and initiatives on the German-Polish border region – their aims, chances, and difficulties. ; Społeczeństwo obywatelskie, obszar wiejski i pogranicze: niemiecko-polski przykładMimo że od wielu lat podejmuje się strukturalne i interkulturowe starania, aby zburzyć granicę na Odrze w głowach społeczności zamieszkującej ten teren, to nadal one istnieją i utrudniają kontakty po obu stronach rzeczywistej granicy. Wzajemne zainteresowanie dotyczy głównie kwestii materialnych: wykształcenia, zawodu, wymiany towarowej. W przypadku młodzieży większość nie zbudowała innych niż wyżej wskazane punktów zaczepienia po drugiej stronie granicy. Właściwe zburzenie granicy, które zmieniłoby nastawienie społeczne, szczególnie na terenach wiejskich, wymaga interkulturowych kontaktów, których treści i cele będą motywować do uczestnictwa w oferowanych przedsięwzięciach. Naprzeciw temu wychodzą inicjatywy, które pokazują, że nakreślona na wstępie sytuacja zmienia się na polsko-niemieckim pograniczu. Przyczyniają się do tego liczne formy współpracy, wspólne projekty i inicjatywy po obu stronach granicy, które umożliwiają spotkania i zbliżają dzięki osobistym kontaktom. W ostatnich 12 latach podjęto wiele inicjatyw służących wspólnemu urządzaniu polsko-niemieckiego pogranicza. Te osiągnięcia dodają odwagi i rozbudzają zainteresowanie przyszłością transnarodowego obywatelskiego społeczeństwa po obu stronach Odry. Autor podejmuje w swoim artykule następujące kwestie: omawia obszary i wnioski wynikające z literatury przedmiotu na temat transnarodowych projektów obywatelskiego zaangażowania, a także prezentuje wybrane stowarzyszenia, organizacje i inicjatywy na polsko- -niemieckim pograniczu – ich cele, szanse i trudności. W literaturze przedmiotu zauważa, po pierwsze, wzrost liczby publikacji na temat partycypacji w transnarodowych inicjatywach, a jednocześnie częste pomijanie aspektów praktycznych w tym względzie. Osiągnięciem jest wypracowanie atrybutów powodzenia tego typu przedsięwzięć, takich jak: innowacyjność, całościowe ujęcie, zrównoważenie, wsparcie, wspólnotowość, ważność, niezależność, przestrzeganie zasad demokracji, adaptacyjność, odpowie-dzialność, ewaluacja. Po drugie, w literaturze przedmiotu dominują społeczne i historyczne aspekty transnarodowych warunków współpracy, które nie opierają się na badaniach empirycznych czy ewaluacji projektów. Po trzecie, w literaturze przedmiotu ważne miejsce zajmują studia przypadków udanych transnarodowych form współpracy, np. między szkołami wyższymi. Po czwarte, warto uzupełnić metodyczną literaturę przedmiotu o wyniki transnarodowych przedsięwzięć, w tym interkulturowej edukacji. Często analizowaną w literaturze kwestią jest dyskurs granicy, obszaru granicznego jako przestrzennego, geograficznego i politycznego fenomenu, szczególnie w kontekście zniesienia granic Unii Europejskiej. Częściej w literaturze przedmiotu są analizowane miasta niż obszary wiejskie. Podsumowując, można powiedzieć, że literatura uwzgledniająca badania na temat partycypacji, obywatelskiego zaangażowania i transnarodowej współpracy jest bogata, ma wiele interdyscyplinarnych wątków, międzynarodowych studiów porównawczych. Jednocześnie jest mocno naznaczona normatywnie, ma słabo ugruntowaną pojęciowość, niewiele w nich przykładów inicjatyw służących europejskiemu zaangażowaniu. Na polsko-niemieckim pograniczu jest wiele organizacji, które mają już długą tradycję wzajemnej współpracy, np. Stowarzyszenie Zamek Trebnitz Centrum Edukacji i Spotkań (Schloß Trebnitz Bildungs‐ und Begegnungszentrum; http://www.schloss-trebnitz.de/pl/), Regionalny Ośrodek Edukacji, Integracji i Demokracji (RAA Frankfurt/O; http://www.raa- -brandenburg.de), Inicjatywa Kreisau (Kreisau-Initiative; www.kriesau.de), Instytut Historii Stosowanej – Społeczeństwo i Nauka w Dialogu (Institut für angewandte Geschichte – Gesellschaft und Wissenschaft im Dialog; http://www.instytut.net), Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej (www.frdl.org.pl), Stowarzyszenie Kinderring Neuhardenberg (www.kinderring. eu), polsko-niemieckie przedszkola, np. we Frankfurcie/O. "Eurokita", w Słubicach "Pinokio"; Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie/O., Collegium Pollonicum, Centrum Interdyscyplinarnych Polskich Studiów. Poza tym w ostatnich latach po polskiej stronie powstało 12 nowych stowarzyszeń, które mają w swojej nazwie polsko-niemiecki człon, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu współpracą. Podobnie jest po niemieckiej stronie. Rośnie przy tym potrzeba tworzenia sieci instytucji i organizacji, które nie będą tylko ze sobą konkurowały, np. o środki finansowe, ale będą ze sobą współpracowały w dążeniu do wspólnych celów. Tymczasem wiele polsko-niemieckich inicjatyw ma akcyjny charakter, brakuje systematyczności i ustawiczności działania. Dużą barierą jest nadal język mimo wielu możliwości uczenia się po obu stronach granicy, począwszy od przedszkola. Brakuje też merytorycznego i organizacyjnego wsparcia polsko-niemieckich inicjatyw czy wskazówek opartych na ewaluacji i badaniach empirycznych, jak tę współpracę organizować. Lukę tę próbuje wypełnić od kilku lat Europejskie Centrum Transnarodowej Partycypacji (http://participation-transnational. eu/?language=pl), które dokumentuje współpracę polsko-niemiecką w obszarze kultury, sportu, polityki; oferuje ekspertyzy, pomaga w nawiązywaniu kontaktów, wspiera współpracę między podmiotami zaangażowanymi w polsko-niemiecką współpracę.

For years there have been significant structural and intercultural attempts to reduce the significance of the division the Oder border constitutes in the perception of the local population on both sides of the river. Nonetheless, this division remains present and stifles contacts between the two sides, with mutual interests restricted primarily to the material sphere (availability of jobs, education, goods). In youth exchanges especially we find that outside of these material interests the majority of participants has no existing links to the other side of the border. Yet intercultural exchange that is based on interests and motivation to learn about each other is necessary to truly reduce the barriers constituted by the border, and increase the radius of movement for the rural population. Increasingly, this well-known and often referenced deficit-oriented view on the German-Polish border region is being contradicted by positive developments. There are various cooperations, joint projects and events that bring together people from both sides of the border and decrease distance through personal contact. Many important steps to a joint development of the border region have been taken in the past 12 years and we can point to many areas in which new, cross-border structures have been growing. These developments are encouraging and should create interest in the opportunities for future developments of transnational civil society in the German-Polish border region. In the article the author raises the following issues: he discusses the areas and conclusions which result form the literature on the subject of the transnational projects of civil involvement, and presents chosen associations, organisations, and initiatives on the German-Polish border region – their aims, chances, and difficulties. ; Społeczeństwo obywatelskie, obszar wiejski i pogranicze: niemiecko-polski przykładMimo że od wielu lat podejmuje się strukturalne i interkulturowe starania, aby zburzyć granicę na Odrze w głowach społeczności zamieszkującej ten teren, to nadal one istnieją i utrudniają kontakty po obu stronach rzeczywistej granicy. Wzajemne zainteresowanie dotyczy głównie kwestii materialnych: wykształcenia, zawodu, wymiany towarowej. W przypadku młodzieży większość nie zbudowała innych niż wyżej wskazane punktów zaczepienia po drugiej stronie granicy. Właściwe zburzenie granicy, które zmieniłoby nastawienie społeczne, szczególnie na terenach wiejskich, wymaga interkulturowych kontaktów, których treści i cele będą motywować do uczestnictwa w oferowanych przedsięwzięciach. Naprzeciw temu wychodzą inicjatywy, które pokazują, że nakreślona na wstępie sytuacja zmienia się na polsko-niemieckim pograniczu. Przyczyniają się do tego liczne formy współpracy, wspólne projekty i inicjatywy po obu stronach granicy, które umożliwiają spotkania i zbliżają dzięki osobistym kontaktom. W ostatnich 12 latach podjęto wiele inicjatyw służących wspólnemu urządzaniu polsko-niemieckiego pogranicza. Te osiągnięcia dodają odwagi i rozbudzają zainteresowanie przyszłością transnarodowego obywatelskiego społeczeństwa po obu stronach Odry. Autor podejmuje w swoim artykule następujące kwestie: omawia obszary i wnioski wynikające z literatury przedmiotu na temat transnarodowych projektów obywatelskiego zaangażowania, a także prezentuje wybrane stowarzyszenia, organizacje i inicjatywy na polsko- -niemieckim pograniczu – ich cele, szanse i trudności. W literaturze przedmiotu zauważa, po pierwsze, wzrost liczby publikacji na temat partycypacji w transnarodowych inicjatywach, a jednocześnie częste pomijanie aspektów praktycznych w tym względzie. Osiągnięciem jest wypracowanie atrybutów powodzenia tego typu przedsięwzięć, takich jak: innowacyjność, całościowe ujęcie, zrównoważenie, wsparcie, wspólnotowość, ważność, niezależność, przestrzeganie zasad demokracji, adaptacyjność, odpowie-dzialność, ewaluacja. Po drugie, w literaturze przedmiotu dominują społeczne i historyczne aspekty transnarodowych warunków współpracy, które nie opierają się na badaniach empirycznych czy ewaluacji projektów. Po trzecie, w literaturze przedmiotu ważne miejsce zajmują studia przypadków udanych transnarodowych form współpracy, np. między szkołami wyższymi. Po czwarte, warto uzupełnić metodyczną literaturę przedmiotu o wyniki transnarodowych przedsięwzięć, w tym interkulturowej edukacji. Często analizowaną w literaturze kwestią jest dyskurs granicy, obszaru granicznego jako przestrzennego, geograficznego i politycznego fenomenu, szczególnie w kontekście zniesienia granic Unii Europejskiej. Częściej w literaturze przedmiotu są analizowane miasta niż obszary wiejskie. Podsumowując, można powiedzieć, że literatura uwzgledniająca badania na temat partycypacji, obywatelskiego zaangażowania i transnarodowej współpracy jest bogata, ma wiele interdyscyplinarnych wątków, międzynarodowych studiów porównawczych. Jednocześnie jest mocno naznaczona normatywnie, ma słabo ugruntowaną pojęciowość, niewiele w nich przykładów inicjatyw służących europejskiemu zaangażowaniu. Na polsko-niemieckim pograniczu jest wiele organizacji, które mają już długą tradycję wzajemnej współpracy, np. Stowarzyszenie Zamek Trebnitz Centrum Edukacji i Spotkań (Schloß Trebnitz Bildungs‐ und Begegnungszentrum; http://www.schloss-trebnitz.de/pl/), Regionalny Ośrodek Edukacji, Integracji i Demokracji (RAA Frankfurt/O; http://www.raa- -brandenburg.de), Inicjatywa Kreisau (Kreisau-Initiative; www.kriesau.de), Instytut Historii Stosowanej – Społeczeństwo i Nauka w Dialogu (Institut für angewandte Geschichte – Gesellschaft und Wissenschaft im Dialog; http://www.instytut.net), Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej (www.frdl.org.pl), Stowarzyszenie Kinderring Neuhardenberg (www.kinderring. eu), polsko-niemieckie przedszkola, np. we Frankfurcie/O. "Eurokita", w Słubicach "Pinokio"; Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie/O., Collegium Pollonicum, Centrum Interdyscyplinarnych Polskich Studiów. Poza tym w ostatnich latach po polskiej stronie powstało 12 nowych stowarzyszeń, które mają w swojej nazwie polsko-niemiecki człon, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu współpracą. Podobnie jest po niemieckiej stronie. Rośnie przy tym potrzeba tworzenia sieci instytucji i organizacji, które nie będą tylko ze sobą konkurowały, np. o środki finansowe, ale będą ze sobą współpracowały w dążeniu do wspólnych celów. Tymczasem wiele polsko-niemieckich inicjatyw ma akcyjny charakter, brakuje systematyczności i ustawiczności działania. Dużą barierą jest nadal język mimo wielu możliwości uczenia się po obu stronach granicy, począwszy od przedszkola. Brakuje też merytorycznego i organizacyjnego wsparcia polsko-niemieckich inicjatyw czy wskazówek opartych na ewaluacji i badaniach empirycznych, jak tę współpracę organizować. Lukę tę próbuje wypełnić od kilku lat Europejskie Centrum Transnarodowej Partycypacji (http://participation-transnational. eu/?language=pl), które dokumentuje współpracę polsko-niemiecką w obszarze kultury, sportu, polityki; oferuje ekspertyzy, pomaga w nawiązywaniu kontaktów, wspiera współpracę między podmiotami zaangażowanymi w polsko-niemiecką współpracę.

Po "aksamitnej rewolucji" w Czechach i na Słowacji w 1990 r. odbyły się wybory do Zgromadzenia Federalnego. Zwyciężyły w nich dwa ruchy polityczne: Forum Obywatelskie i Społeczeństwo Przeciwko Przemocy. W przypadku wyborów do Słowackiej Rady Narodowej większość partii politycznych akcentowała chęć akcesji do struktur europejskich oraz równouprawnienia w ramach federacji. Z czasem narastały rozbieżności pomiędzy Czechami a Słowakami odnośnie wizji przyszłego państwa. Spośród polityków czeskich i słowackich odrębność akcentowali Vacláv Klaus i Vladimír Mečiar oraz przedstawiciele partii nacjonalistycznych. Z kolei największym orędownikiem utrzymania federacji był prezydent Vacláv Havel. W związku z narastającymi tendencjami nacjonalistycznymi wśród Czechów i Słowaków proces dezintegracji wspólnego państwa był nie do powstrzymania. Ostatecznie 1 stycznia 1993 r. na politycznej mapie Europy pojawiły się dwa nowe państwa: Republika Czeska i Republika Słowacka.

W pierwszych miesiącach wojny w Ukrainie nastąpiła niespotykana mobilizacja społeczna, która osiągnęła globalną skalę. W wielu miejscach świata, często daleko oddalonych od pól bitewnych, obywatele organizowali wszelką możliwą do udzielenia pomoc milionom Ukraińców, którzy byli zmuszeni opuścić swoje domy. W Polsce przyjęto największą liczbę uchodźców. W kraju graniczącym z Ukrainą, z dnia na dzień, zrodził się masowy, oddolny, sieciowy ruch pomocowy, na który składały się trudne do wyliczenia akcje przyjmowania uchodźców w punktach recepcyjnych na granicy, wszelkiego typu zbiórki żywności, ubrań, leków, środków higieny oraz pieniędzy. Także organizowania pomocy medycznej, psychologicznej, zapewnienia zbiorowych miejsc pobytu, przyjmowania rodzin uchodźczych na dłuższy pobyt w domach prywatnych. Badanie, przeprowadzone przez trzyosobowy zespół z [anonim.] objęło pewien wycinek tego ruchu, a mianowicie organizacje pozarządowych i inicjatywy obywatelskie, które zaangażowały się w tę akcję pomocy od pierwszych dni rosyjskiej agresji. Na podstawie wywiadów pogłębionych udało się odtworzyć trzy zazębiające się ze sobą fazy działania pomocowego: przezwyciężanie chaosu, fazę lepszej organizacji i w końcu próby przystosowania się do sytuacji wojny długotrwałej. Teoretyczna warstwa opracowania odwołuje się do kategorii podmiotu lub kwestii moralności jako drivera ruchów społecznych. Jako kluczowe pojęcie dla zrozumienia tego fenomenu zostało opracowane pojęcie organizacji i grup społecznych ruchu społecznego. Całość analizy organizuje temat doświadczenia, ujętego w perspektywie jednostkowej, grupowej i społecznej. Dla wielu obywateli w Polsce, doświadczenie pomocy emigrantom wojennym z Ukrainy miało charakter progowy, który opisujemy w kategoriach "trajektorii biograficznej", kiedy zmienia się nasza tożsamość.