Suchergebnisse

Wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobligowane przez Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz Protokół w sprawie Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego do zapewnienia swoim bankom centralnym wysokiego poziomu niezależności oraz wprowadzenia zakazu bezpośredniego finansowania sektora publicznego przez banki centralne. Osiągniecie standardów nakreślonych przez prawo unijne w tym zakresie jest także jednym z warunków, które, przed dniem akcesji, muszą spełnić kraje kandydujące do członkostwa w Wspólnotach Europejskich. Bułgaria, Rumunia i Chorwacja osiągnęły już wysoki poziom zbieżności swojego prawa z wymogami stawianymi przez Unię Europejską. Zakres niezbędnych zmian w zakresie regulacji dotyczących banków centralnych jest nieduży i łatwy do przeprowadzenia. Zupełnie inaczej, mimo podjęcia pierwszych reform, przedstawia się sytuacja Turcji. Niezależności banku centralnego tego kraju wymaga wzmocnienia niemal we wszystkich aspektach. ; After the enlargement of the European Union to ten new Member States on 1 May 2004, they are four candidate countries: Bulgaria, Romania, Croatia and Turkey. In order to join the Union, they need to fulfil the economical and political conditions known as the Copenhagen criteria. Especially, the candidate States must adopt the common rules, standards and policies that make up the body of European Union law. European Union legislation on Economic and Monetary Union (EMU) contains specific rules requiring the independence of central banks in Member States and prohibiting direct financing of public sector by the central banks. These rules must have been implemented by the date of accession. Bulgaria, Romania and Croatia have taken major steps forward and have achieved a high level of alignment with the EMU-related acquis. However, some aspects of legislation on central bank independence need to be further corrected. Turkey's overall alignment concerning the EMU acquis is limited. The independence of the central bank should be further strengthened, particularly on the determination of the inflation target, on in the area of personal and institutional independence.

After the enlargement of the European Union to ten new Member States on 1 May 2004, they are four candidate countries: Bulgaria, Romania, Croatia and Turkey. In order to join the Union, they need to fulfil the economical and political conditions known as the Copenhagen criteria. Especially, the candidate States must adopt the common rules, standards and policies that make up the body of European Union law. European Union legislation on Economic and Monetary Union (EMU) contains specific rules requiring the independence of central banks in Member States and prohibiting direct financing of public sector by the central banks. These rules must have been implemented by the date of accession. Bulgaria, Romania and Croatia have taken major steps forward and have achieved a high level of alignment with the EMU-related acquis. However, some aspects of legislation on central bank independence need to be further corrected. Turkey's overall alignment concerning the EMU acquis is limited. The independence of the central bank should be further strengthened, particularly on the determination of the inflation target, on in the area of personal and institutional independence. ; Wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobligowane przez Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz Protokół w sprawie Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego do zapewnienia swoim bankom centralnym wysokiego poziomu niezależności oraz wprowadzenia zakazu bezpośredniego finansowania sektora publicznego przez banki centralne. Osiągniecie standardów nakreślonych przez prawo unijne w tym zakresie jest także jednym z warunków, które, przed dniem akcesji, muszą spełnić kraje kandydujące do członkostwa w Wspólnotach Europejskich. Bułgaria, Rumunia i Chorwacja osiągnęły już wysoki poziom zbieżności swojego prawa z wymogami stawianymi przez Unię Europejską. Zakres niezbędnych zmian w zakresie regulacji dotyczących banków centralnych jest nieduży i łatwy do przeprowadzenia. Zupełnie inaczej, mimo podjęcia pierwszych reform, przedstawia się sytuacja Turcji. Niezależności banku centralnego tego kraju wymaga wzmocnienia niemal we wszystkich aspektach.

The article analyses bank levy both from the economic as well as legal perspective. Due to the fact that this tax solution has been applicable from 1 February 2016, its origin and previous projects are also presented, which illustrates the development of taxation of the banking sector in Poland that has been happening over the past dozen or more years. The bank levy is applicable in many European Union Member States and thus this paper contains a comprehensive comparative analysis of relevant solutions adopted in various states, which allows to see the similarities and differences between them. The paper is also concerned with the consequences that the bank levy has brought about in Poland. Analysis of its flaws makes it possible to propose changes as well, which would make the provisions of the law more precise. The bank levy applicable in Poland has also undergone analysis through the prism of tax avoidance. Mechanisms that might encourage tax avoidance, which might certainly impair the effectiveness of this tax, have been delineated. ; W artykule podjęta jest analiza podatku bankowego, zarówno z punktu widzenia ekonomicznego, jak i prawnego. W związku z tym, że podatek ten jest rozwiązaniem obowiązującym od 1 lutego 2016 roku, przedstawiona została również geneza tego podatku, jak również projekty go poprzedzające. Daje to obraz kształtowania się w ostatnich kilkunastu latach koncepcji opodatkowania sektora bankowego w Polsce. Konstrukcja podatku bankowego obowiązuje w wielu państwach Unii Europejskich, dlatego w niniejszym opracowaniu dokonana jest kompleksowa analiza porównawcza rozwiązań konstrukcyjnych zastosowanych w różnych państwach, co pozwala dostrzec różnice i podobieństwa. Opracowanie poświęcone jest również skutkom jakie wywiera podatek bankowy w Polsce. Analiza wad konstrukcyjnych pozwala również na przedstawienie propozycji zmian, które pozwoliłyby doprecyzować przepisy. Podatek bankowy obowiązujący w Polsce został również przeanalizowany przez pryzmat zjawiska unikania opodatkowania. Zaprezentowane zostały konstrukcje, które mogą sprzyjać unikaniu opodatkowania, co niewątpliwie może wpływać na skuteczność tego podatku.

Energy security is indisputably one of the pillars of national security and it is of paramount importance for both the political stability and the economy. Dissolution of the USSR in 1989 left many states in Central and Eastern Europe dependent on Russia in terms of energy. All of these countries commenced difficult and time consuming process of building their own energy security. After more than thirty years since the beginning of this process it is worth analyzing how these countries have coped with this challenge and what strategies of shaping energy security have been applied. For the purpose of this article three countries were analyzed: Poland, Lithuania and Belarus. The selection of these three particular states is justified by the fact that they vary in terms of population, economic potential and geopolitical situation. They have been implementing different models of energy security and this gives a solid base for assessment of their effectiveness. ; Bezpieczeństwo energetyczne państwa jest bezsprzecznie jednym z filarów bezpieczeństwa narodowego i ma fundamentalne znaczenie zarówno polityczne, jak i gospodarcze. Rozpad ZSRR w 1989 r. postawił szereg państw Europy Środkowo-Wschodniej w obliczu uzależnienia energetycznego od Rosji. Każde z nich rozpoczęło trudny i czasochłonny proces budowania bezpieczeństwa energetycznego. Po ponad 30 latach trwania tego procesu warto dokonać analizy, jak kraje poradziły sobie z tym wyzwaniem oraz jaką strategię kształtowania bezpieczeństwa energetycznego przyjęły. Na potrzeby niniejszego artykułu dokonano analizy trzech krajów regionu: Polski, Litwy oraz Białorusi. Wybór był nieprzypadkowy, gdyż państwa te są zróżnicowane pod względem liczby ludności, potencjału ekonomicznego i sytuacji geopolitycznej. Realizują różne modele bezpieczeństwa energetycznego, co daje podstawę do oceny ich efektywności.

Energy security is indisputably one of the pillars of national security and it is of paramount importance for both the political stability and the economy. Dissolution of the USSR in 1989 left many states in Central and Eastern Europe dependent on Russia in terms of energy. All of these countries commenced difficult and time consuming process of building their own energy security. After more than thirty years since the beginning of this process it is worth analyzing how these countries have coped with this challenge and what strategies of shaping energy security have been applied. For the purpose of this article three countries were analyzed: Poland, Lithuania and Belarus. The selection of these three particular states is justified by the fact that they vary in terms of population, economic potential and geopolitical situation. They have been implementing different models of energy security and this gives a solid base for assessment of their effectiveness. ; Bezpieczeństwo energetyczne państwa jest bezsprzecznie jednym z filarów bezpieczeństwa narodowego i ma fundamentalne znaczenie zarówno polityczne, jak i gospodarcze. Rozpad ZSRR w 1989 r. postawił szereg państw Europy Środkowo-Wschodniej w obliczu uzależnienia energetycznego od Rosji. Każde z nich rozpoczęło trudny i czasochłonny proces budowania bezpieczeństwa energetycznego. Po ponad 30 latach trwania tego procesu warto dokonać analizy, jak kraje poradziły sobie z tym wyzwaniem oraz jaką strategię kształtowania bezpieczeństwa energetycznego przyjęły. Na potrzeby niniejszego artykułu dokonano analizy trzech krajów regionu: Polski, Litwy oraz Białorusi. Wybór był nieprzypadkowy, gdyż państwa te są zróżnicowane pod względem liczby ludności, potencjału ekonomicznego i sytuacji geopolitycznej. Realizują różne modele bezpieczeństwa energetycznego, co daje podstawę do oceny ich efektywności.

Badając, jak wzajemne postrzeganie Europy Środkowej i Rosji zmieniało się na tle złożonych relacji między Wschodem a Zachodem, artykuł czerpie z elementów teorii komunikacji i studiów międzykulturowych (C. Gullién, H. Dyserinck, D. H. Pageaux, D. Ďurišin, etc.) znanych jako imagologia. Jako obszar geograficzny kulturowych przecięć, gdzie weszły ze sobą w kontakt niesłowiański Zachód i słowiański Wschód, Europa Środkowa zawsze wyróżniała sięzmienną pozycją przejściowych centrów i peryferii ze specyficzną mieszanką grup etnicznych, kultur, religii i ideologii. Fakt, że leży ona pomiędzy dwoma tak potężnymi narodami, jak Niemcy i Rosja, wywarł fundamentalny wpływ nie tylko na polityczną, ale i estetyczną komunikację pomiędzy narodami słowiańskimi i Zachodem, który często ujmowany był za pomocą mitów, tzn. fikcjonalnych i subiektywnych obrazów służących do interpretowania rzeczywistości. Wzajemne schodzenie się i rozchodzenie Rosji i Zachodu wynikało z różnic religijnych i "rozdarcia" narodów słowiańskich (przede wszystkim Słowian zachodnich), którzy oprócz trzymania się zachodniej religii i reguł politycznych, pielęgnowali niechęć w stosunku do plemiennej wspólnoty z Rosją. Najsilniejsze więzy z Rosją demonstrowały więc małe narody słowiańskie, żyjące w imperium habsburskim, podczas gdy rosyjskie interesy w Europie skierowane były raczej na Niemcy, Francję lub Anglię, a obszar środkowoeuropejski uznano za strefęprzejściową, traktowaną przez carską Rosję lub Związek Radziecki jako siłę polityczną do prowadzenia własnej polityki względem Zachodu. W przeciwieństwie do tego stanowiska, narody środkowoeuropejskie, nie wyłączając z nich Czechów, nawiązywały relacje z Rosją jako inspirującym liderem i symbolem słowiańskiej niezależności, szczególnie w czasach kłopotów, zagrożenia narodowego i politycznej niestabilności. Ich oczekiwania opierały się na powszechnym przekonaniu, że "nieeuropejska" Rosja i jej inność zdemokratyzuje się poprzez podążanie drogąlokalnej tradycji i popieranie czeskich interesów w geopolitycznej konfrontacji z niesłowiańskim Zachodem. Jak się wydaje, relacja pomiędzy Europą Środkową i Rosją pozostanie centrum permanentnej refleksji metakrytycznej nawet na początku XXI wieku i pozostaje mieć nadzieję, że będzie to model harmonijnej współegzystencji, wzajemnego zrozumienia i szacunku. ; While examining mutual perception of Central Europe and Russia as it has changed against the background of the complex East-West relation, the paper employs the motives of the theory of communication and intercultural studies (C. Guillén, H. Dyserinck, D. H. Pageaux, D. Ďurišin, etc.) known as imagology. As a cultural crossroads and geographicalarea where the non-Slavonic West and the Slavonic East come into contact, Central Europe has always featured a changeable position of transitional centres and peripheries with the specific mingling of ethnics, cultures, religions and ideologies. The fact that it is situated between two powerful nations, such as Germany and Russia, has fundamentally influenced not only political but also aesthetical communication between the Slavonic peoples and the West, which has often been maintained through myths, i.e. fictional and subjective images to interpret the reality. The mutual converging or diverging of Russia and the West has resulted from the religious oscillation and "splitting" of Slavonic peoples (namely the West Slavs) who, despite adhering to Western religion and policies, have fostered awareness of tribal affinity with Russia. The strongest ties with Russia were thus maintained by small Slavonic nations living in the Hapsburg Empire, whereas the Russian interest in Europe was rather aimed at Germany, France or England, andCentral European area was deemed to be a zone of transition employed by Tsarist Russia or the Soviet Union as political powers to pursue their goals in the West. In contrast to it, Central European nations, the Czechs not excluding, forged ties with Russia as the inspiring leader and symbol of Slavonic independence, the more so in times of troubles, national danger and political instability. Their expectations were based on the common belief that "non-European" Russia and its otherness would become democratised through following the local tradition and supporting Czech interests in the geopolitical confrontation with the non-Slavonic West. As it seems, the relation between Central Europe and Russia will remain the focus of permanent metacritical discourse even in the early 21st century and one can only cherish hope that it will be a model of harmonious coexistence, mutual understanding and respect.

Dyskusja wokół kwestii konfliktu interesów między funkcją realizacji polityki pieniężnej a funkcją nadzoru bankowego wpływa na rozwiązanie instytucjonalne polegające na włączeniu lub niewłączaniu funkcji nadzoru do zadań banku centralnego. Z tego też względu przez wiele lat Europejski Bank Centralny (EBC) nie sprawował nadzoru w stosunku do instytucji kredytowych. Przy konstrukcji Europejskiego Systemu Banków Centralnych zwyciężyła koncepcja niemiecka całkowitego wydzielenia nadzoru z EBC. Gdyby nie kryzys finansowy lat 2008-2013, prawdopodobnie do dziś EBC nie sprawowałby nadzoru nad instytucjami kredytowymi. Pomimo utworzenia w 2011 r. Europejskiego Urzędu Nadzoru Finansowego dwa lata później zdecydowano się powierzyć EBC nadzór bankowy nad najważniejszymi instytucjami finansowymi na obszarze Unii Europejskiej. Trudno dziś rozstrzygnąć, czy połączenie polityki pieniężnej i nadzoru pod jednym dachem EBC było posunięciem korzystnym, dopiero za kilka lat będzie można ocenić, czy zwiększyła się efektywność nadzoru. ; The discussion involving the conflict of interest between the implementation of monetary policy and banking supervision influences the institutional solution to the question of the inclusion or non-inclusion of the supervisory function among the tasks of the central bank. Consequently, credit institutions were, for many years, left unsupervised. This situation would have probably continued until today, had it not been for the financial crisis of 2008-2013. Despite the appointment of the European Financial Supervision Office in 2011, supervision of the main EU financial institutions has recently been vested in the European Central Bank. Whether this decision was the right move will only be known in (the) years to come, when the effectiveness of this supervisionhas been assessed.

The article discusses the roles played by multilateral diplomacy of the Central European states. These roles have changed following historical developments. In the interwar period Central European states had to establish their diplomatic services. Important role played at that time multilateral diplomacy within the League of Nations. After the II World War the Central European states were part of the Soviet sphere of influence and multilateral diplomats were active in communist organisations such as the Warsaw Pact and the Council for Mutual Economic Assistance (CMEA). However, multilateral principles such as indivisibility, diffused reciprocity and generalized principles of conduct were not applied. In the UN system and the CSCE Central European diplomats represented interests of Soviet Block. After regaining independence in 1989 Central European states founded regional organisations such as the Visegrad Group and the Central European Free Trade Agreement (CEFTA), as well as acceded Western organizations, such as the Council of Europe, economic and financial organizations (World Bank, IMF, OECD), NATO and the European Union. Today multilateral diplomacy plays important role in foreign services of Central European states. ; W artykule przedstawiona została rola wielostronnej dyplomacji państw środkowoeuropejskich. Rola ta zmieniała się wraz z rozwojem historycznym. W okresie międzywojennym nowo powstałe państwa środkowoeuropejskie musiały utworzyć własną służbę dyplomatyczną. Duże znaczenie miała wówczas dyplomacja wielostronna, prowadzona w ramach Ligi Narodów. Po II wojnie światowej, kiedy to państwa środkowoeuropejskie znalazły się w sowieckiej strefie wpływów, dyplomaci wielostronni byli aktywni w komunistycznych organizacjach międzynarodowych, takich jak Pakt Warszawski i Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Jednak multilateralne zasady, takie jak niepodzielność, rozszerzona wzajemność i powszechne zasady postępowania, nie były w tych organizacjach przestrzegane. W systemie ONZ i w KBWE środkowoeuropejscy dyplomaci reprezentowali interes bloku sowieckiego. Po uzyskaniu niepodległości w 1989 roku państwa środkowoeuropejskie utworzyły organizacje regionalne, takie jak Grupa Wyszehradzka i Środkowoeuropejskie Porozumienie Wolnego Handlu, oraz przystąpiły do organizacji zachodnich – Rady Europy, organizacji finansowych i gospodarczych (Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej. Dyplomacja wielostronna w służbach zagranicznych państw środkowoeuropejskich odgrywa dziś ważną rolę.

Analiza obejmuje procesy transformacyjne w regionie Europy Środkowej i Wschodniej zainaugurowane 25 lat temu. Obejmują one zróżnicowane sfery - polityczne, społeczne, gospodarcze, kulturowe oraz międzynarodowe. Pomimo wcześniejszego optymizmu w badaniach politologicznych, dłuższa analiza procesów zmian pozwala na dostrzeżenie wielu scenariuszy realizowanych w poszczególnych państwach. Termin "tranzycja" jako przejście od systemu niedemokratycznego do systemu liberalnej demokracji okazał się mało przydatny do bardziej szczegółowych analiz politologicznych. Część państw bałkańskich czy poradzieckich wybrało model "hybrydowy" zawieszony pomiędzy rozwiązaniami demokratycznymi i rynkowymi a porządkami obowiązującymi w państwie socjalistycznym do końca lat 80. Powyższe tło wydarzeń i zachodzących procesów w omawianym regionie Europy uzupełnia "europeizacja" - traktowana jako rozpowszechnianie rozwiązań Europy Zachodniej na cały kontynent oraz ujednolicanie porządków politycznego, społeczno-gospodarczego czy kulturowego. ; The analysis embraces the transformation processes Central and Eastern Europe embarked upontwenty five years ago. They occurred in different fields - politics, society, economy, culture, and internationalrelations. Despite initial optimism in political science research, the prolonged analysis of thetransformations reveals a number of scenarios implemented in different countries. The notion of 'transition'(tranzycja in Polish), defined as the transformation of non-democracy into a system of liberal democracy,turns out to be of little value in a more detailed analysis in political science. A portion ofBalkan or post-Soviet states has gone for a 'hybrid' model, lying somewhere between democratic andmarket solutions on the one hand, and the routine of a socialist state at the end of the 1980s on the other.This background of events and processes is completed by 'Europeanization', treated as the promulgationof West European solutions to the whole continent and the unification of political, socio-economic andcultural systems.

Analiza obejmuje procesy transformacyjne w regionie Europy Środkowej i Wschodniej zainaugurowane 25 lat temu. Obejmują one zróżnicowane sfery – polityczne, społeczne, gospodarcze, kulturowe oraz międzynarodowe. Pomimo wcześniejszego optymizmu w badaniach politologicznych, dłuższa analiza procesów zmian pozwala na dostrzeżenie wielu scenariuszy realizowanych w poszczególnych państwach. Termin "tranzycja" jako przejście od systemu niedemokratycznego do systemu liberalnej demokracji okazał się mało przydatny do bardziej szczegółowych analiz politologicznych. Część państw bałkańskich czy poradzieckich wybrało model "hybrydowy" zawieszony pomiędzy rozwiązaniami demokratycznymi i rynkowymi a porządkami obowiązującymi w państwie socjalistycznym do końca lat 80. Powyższe tło wydarzeń i zachodzących procesów w omawianym regionie Europy uzupełnia "europeizacja" – traktowana jako rozpowszechnianie rozwiązań Europy Zachodniej na cały kontynent oraz ujednolicanie porządków politycznego, społeczno-gospodarczego czy kulturowego. ; The analysis embraces the transformation processes Central and Eastern Europe embarked upon twenty five years ago. They occurred in different fields – politics, society, economy, culture, and international relations. Despite initial optimism in political science research, the prolonged analysis of the transformations reveals a number of scenarios implemented in different countries. The notion of 'transition' (tranzycja in Polish), defined as the transformation of non-democracy into a system of liberal democracy, turns out to be of little value in a more detailed analysis in political science. A portion of Balkan or post-Soviet states has gone for a 'hybrid' model, lying somewhere between democratic and market solutions on the one hand, and the routine of a socialist state at the end of the 1980s on the other. This background of events and processes is completed by 'Europeanization', treated as the promulgation of West European solutions to the whole continent and the unification of political, socio-economic and cultural systems.

Unia Europejska dopiero w 2007 r. zaproponowała wobec regionu Azji Centralnej strategię, w której odniesiono się do różnych problemów, w tym deficytu demokracji i łamania praw człowieka. Istotnym ograniczeniem działań UE jest występowanie w cieniu USA oraz brak ambicji by także rozwijać współpracę w innych obszarach jak bezpieczeństwo czy zwiększenie europejskich inwestycji. Kolejnym problemem jest po zakończeniu jedynej strategii brak nakreślenia priorytetów, które umożliwiłoby UE na odgrywanie większej roli w Azji Centralnej. ; European Union after years of relatively small activity, in 2007 offered a strategy to Central Asia. In that strategy were addressed many issues, including democratic deficit or human rights violations. EU in its activity is overshadowed by the US and has small capacity for pursuing its own policy to the Central Asia. Another problem is a fact that after accomplishing EU strategy to Central Asia there are no new initiatives which will contribute for more visible European activity in that region.

Unia Europejska dopiero w 2007 r. zaproponowała wobec regionu Azji Centralnej strategię, w której odniesiono się do różnych problemów, w tym deficytu demokracji i łamania praw człowieka. Istotnym ograniczeniem działań UE jest występowanie w cieniu USA oraz brak ambicji by także rozwijać współpracę w innych obszarach jak bezpieczeństwo czy zwiększenie europejskich inwestycji. Kolejnym problemem jest po zakończeniu jedynej strategii brak nakreślenia priorytetów, które umożliwiłoby UE na odgrywanie większej roli w Azji Centralnej. ; European Union after years of relatively small activity, in 2007 offered a strategy to Central Asia. In that strategy were addressed many issues, including democratic deficit or human rights violations. EU in its activity is overshadowed by the US and has small capacity for pursuing its own policy to the Central Asia. Another problem is a fact that after accomplishing EU strategy to Central Asia there are no new initiatives which will contribute for more visible European activity in that region.

Due to amalgamation of Polish and EU systems, the shape of many public policies in the country is the consequence of decisions taken within the EU – but what is more important – with participation of Poles. Complexity of the challenges ahead demands making decisions that the society shall feel are acceptable, or even proceeded with their co-authorship. Relevantly high degree of cooperation, co-decision making and shared responsibility – between executive and legislative power and non-public entities, within political decision making, is important in order to get as properly stable as possible standpoint of Poland, and for efficient implementation. Because of that, the aim of this analysis is the search for the answer to the question whether within challenges that await the EU, we may find those, that will lay especially in the field of interest of Polish non-public entities. In addition – is it justified (and to what extend) to include in such cases those entities into processes of working out standpoints of Polish officials. With such a research objective a thesis is being advanced, that in Poland awareness of EU functioning mechanisms, but also the level of inclusion of non-public entities into political decision making, is little and in face of challenges awaiting the union it is necessary to raise it.

Due to amalgamation of Polish and EU systems, the shape of many public policies in the country is the consequence of decisions taken within the EU – but what is more important – with participation of Poles. Complexity of the challenges ahead demands making decisions that the society shall feel are acceptable, or even proceeded with their co-authorship. Relevantly high degree of cooperation, co-decision making and shared responsibility – between executive and legislative power and non-public entities, within political decision making, is important in order to get as properly stable as possible standpoint of Poland, and for efficient implementation. Because of that, the aim of this analysis is the search for the answer to the question whether within challenges that await the EU, we may find those, that will lay especially in the field of interest of Polish non-public entities. In addition – is it justified (and to what extend) to include in such cases those entities into processes of working out standpoints of Polish officials. With such a research objective a thesis is being advanced, that in Poland awareness of EU functioning mechanisms, but also the level of inclusion of non-public entities into political decision making, is little and in face of challenges awaiting the union it is necessary to raise it.

Celem artykułu jest próba ukazania mocy eksplanacyjnej i prognostycznej teorii stosunków międzynarodowych (neorealizm, neoliberalny instytucjonalizm i konstruktywizm społeczny) w sytuacji widocznych problemów z przewidzeniem końca zimnej wojny i wyjaśnieniem procesu demokratyzacji w państwach Europy Środkowej i Wschodniej oraz innych częściach świata. W obliczu istotnych przemian, które miały wpływ na kształtowanie się nowego pozimnowojennego porządku międzynarodowego, należy zastanowić się nad znaczeniem teorii w przyjmowaniu odpowiednich strategii badawczych, aby z jednej strony, można było z jakimś stopniem prawdopodobieństwa przewidzieć bieg wydarzeń oraz z drugiej, wyjaśnić ich istotę i znaczenie. Koniec zimnej wojny oraz proces transformacji państw Europy Środkowej i Wschodniej stawiają więc generalne i niezwykle istotne pytanie o możliwość rozwijania naukowego podejścia do analizy stosunków międzynarodowych, które wychodzi poza jedynie krótkoterminową obserwację bieżących wydarzeń. W artykule poddane są analizie najważniejsze podejścia teoretyczne w kontekście przyjęcia takiej strategii badawczej, dzięki której można by odchodzić od dominacji skrajnych wykluczających się wzajemnie stanowisk. Toczone do tej pory wielkie debaty pokazały, że bogactwo w nauce wynika nie z jednostronnego podejścia, nawet jeżeli w pewnym momencie, czy okresie mamy do czynienia z supremacją określonej teorii czy podejścia metodologicznego. Fiasko nauki o stosunkach międzynarodowych w przewidzeniu końca zimnej wojny ukazało konieczność podjęcia takich działań, których zadaniem byłoby łączenie a nie wykluczanie. Koniec zimnej wojny i proces transformacji Europy Środkowej i Wschodniej są więc traktowane jako studia przypadku pomocne w testowaniu teorii stosunków międzynarodowych jako adekwatnych narzędzi do analizy zmieniającej się sytuacji międzynarodowej. ; The aim of the article is to show the explanatory and prognostic power of theories of international relations (neorealism, neo-liberal institu¬tionalism and social constructivism) in the situation of visible problems with predicting the end of the Cold War and explaining the democratization pro¬cess in the countries of Central and Eastern Europe and other parts of the world. In the face of significant changes that have influenced the formation of a new post-Cold War international order, it is necessary to consider the im¬portance of the theory in adopting appropriate research strategies so that on the one hand, it is possible to predict the course of events with some degree of probability and on the other, to explain their essence and importance. The end of the Cold War and the process of transforming the countries of Central and Eastern Europe thus pose a general and extremely important question about the possibility of developing a scientific approach to the analysis of international relations, which goes beyond only short-term observation of cur¬rent events. The article analyzes the most important theoretical approaches in the context of adopting such a research strategy, thanks to which one could depart from the dominance of extreme, mutually exclusive positions. The great debates that have been held so far have shown that wealth in science is not a one-sided approach, even if at some point or time we are dealing with the supremacy of a particular theory or a methodological approach. The fiasco of the science of international relations in predicting the end of the Cold War has shown the necessity of undertaking such activities whose task would be to combine rather than exclude. The end of the Cold War and the trans¬formation process of Central and Eastern Europe are therefore treated as case studies that help in testing the theory of international relations as adequate instruments for analyzing the changing international situation.