Suchergebnisse

Ova teza treba da istraži vezu između motiva, ciljeva i principa kanadske spoljno-političke agende, u odnosu na njen učinak na području očuvanja i izgradnje mira na Zapadnom Balkanu. Vremenski opseg obuhvata period od 1991. do 1999.godine. U vezi sa pojašnjenjem ovog pitanja, posebno se elaborira idejna osnova te spoljno-političke agende, zatim njeno formiranje kroz viziju međunarodne pozicije Kanade u međunarodnoj politici i na kraju kontekstualizacija te vizije u spoljno-političku misiju Kanade u regiji Zapadnog Balkana. Teza na teorijskom nivou uključuje istraživanje savremenih trendova u oblasti bezbjednosti, uticaja ideja na spoljnu politiku, proces kreiranja i realizacije spoljno-politikih strategija kao i istraživanje učinka spoljno-političkih akcija u kontekstu očuvanja i izgradnje mira. Naučni cilj ovog istraživanja je evaluacija učinka onog dijela kanadske agende ljudske bezbjednosti koji se odnosi na učešće u međunarodnim mirovnim misijama na Zapadnom Balkanu tokom devedesetih godina prošlog vijeka. Teza se zasniva na činjenici da kanadski pristup i doprinos regionalnoj bezbjednosti, posmatran iz ugla teorijskog pravca ljudske bezbjednosti, u regiji Zapadnog Balkana nije dovoljno istražen na naučnoj osnovi. To se posebno odnosi na učinak kanadskih snaga u okviru međunarodnih mirovnih misija u Hrvatskoj, BiH i na Kosovu, u odnosu na kanadsku agendu ljudske bezbjednosti. Naučni doprinos ovog rada bio bi u naučnoj sintezi međunarodno afirmisane agende ljudske bezbjednosti i njenoj kontekstualnoj primjeni kroz djelovanje kanadske mirovne misije u Regiji. Društveni doprinos ovog rada ogleda se u činjenici da se na temeljan način skreće pažnja stručnoj javnosti na kanadski doprinos izgradnji mira na Zapadnom Balkanu, na osnovama liberalnog internacionalizma. ; This thesis aims to explore the links among the motives, purposes and principles of the Canadian foreign policy agenda, with respect to its impact in the field of preserving and building peace in the Western Balkans. The timeframe covers the period from 1991 to1999. With regards to the clarification of this issue, particularly elaborated is the conceptual basis for this foreign policy agenda, then its shaping through the vision of the international position of Canada in the global politics and finally the contextualization of this vision into the Canadian foreign policy mission in the Western Balkans. On a theoretical level, the thesis includes the research into contemporary trends in the field of security, the impact of ideas on foreign policy, the development and implementation of foreign policy strategy, and it also explores the impact of foreign policy actions in the context of preserving and building peace. The scientific objective of this research is appraisal of the effect of that part of Canadian human security agenda relating to participation in international peacekeeping missions in the Western Balkans during the nineteen nineties. The thesis is based on the fact that the Canadian approach and contribution to regional security, observed from the perspective of the theoretical line of human security in the Western Balkans region has not been sufficiently explored from the scientific point of view. This is especially true of the effect of the Canadian troops in the international peacekeeping missions in Croatia, Bosnia and Herzegovina and in Kosovo, in relation to the Canadian human security agenda. Scientific contribution of this work would be in the scientific synthesis of the internationally-established human security agenda and its application through contextual actions of Canadian peacekeeping mission in the region. The social contribution of this work is reflected in the fact that the attention is drawn to the expert public in a fundamental way to the Canadian contribution towards peacebuilding in the Western Balkans, on the bases of liberal internationalism.

U radu želimo da ukažemo na značaj republikanske misli za Dirkemovo shvatanje vaspitanja i obrazovanja. U sekundarnoj literaturi najčešće se ističu praktični i politički razlozi njegovog interesovanja za pedagogiju. Katolička crkva u Trećoj republici je – u vezi sa njenom ulogom u obrazovanju – doživljavana kao smetnja za dugoročni opstanak Republike. Obrazovanje novih generacija postavljeno je na temelje pozitivnih nauka kako bi se građani vaspitavali u duhu vrednosti novouspostavljene Republike. Proklamovani sekularizam Treće republike se nije mogao pomiriti sa obrazovnim sistemom kojim upravlja crkva. Dirkemov naučni rad je očigledno nosio i određeni politički značaj u Trećoj republici. Zapravo, bio je svojevrsni laički katehizis u obrazovnom sistemu Francuske. Ipak, čini nam se da uloga moralnog vaspitanja u novoj, sekularnoj državi nije bila samo puko provizorno rešenje. Republikanska misao je oduvek isticala značaj obrazovanja, odnosno vaspitanja koje bi omogućilo političku i moralnu stabilnost društvenog poretka. U ovom slučaju mislimo na dela klasika filozofije – Platona, Aristotela, Makijavelija, Monteskjea i Rusoa. Ako je Dirkemova sociologija i pedagogija imala ulogu supstituta katoličke veronauke, onda se sa sigurnošću može tvrditi da je u takvoj ulozi deo i duge tradicije republikanskog vaspitanja. Pomoću heurističkog pristupa pratićemo idejni razvoj republikanske misli o vaspitanju i obrazovanju. Sve navedeno iznosimo kako bismo pokazali na koji način se republikanska tradicija podudara sa projektom izgradnje Treće republike. Dirkemov odnos prema ulozi pedagogije nije puki proizvod određenih biografskih (akademskih) ili političkih kontingentnosti. Ovakav pristup može biti interesantan zbog načina na koji pristupamo razumevanju klasika sociologije i pedagogije. Dela klasika moramo posmatrati i kao proizvod kontinuiteta, a ne samo kroz prizmu njihove originalnosti ili konteksta u kojem su stvarali. U tom slučaju možemo postaviti drugačije interpretacije i posmatrati njihova dela iz drugog ugla. ; In the paper we want to point at significance of the Republican thought for Durkheim's understanding of education and upbringing. The secondary literature usually highlights practical and political reasons for his interest in pedagogy. Catholic Church was in the Third Republic - regarding its role in education - seen as a hindrance to a long-term survival of the Republic. Education of new generations was based on positive sciences so the citizens could be educated in line with the values of newly established Republic. The proclaimed secularism of the Third Republic could not be reconciled with the educational system governed by the church. Durkheim's academic work clearly bore a certain political significance in the Third Republic. Actually, it was a form of profane catechism in the education system of France. However, it seems that the role of moral education in the new, secular state was not merely a tentative solution. Republican thought has always emphasized the significance of education, i.e. upbringing, which would enable political and moral stability of the social order. In this case we allude to the works of prominent philosophers - Plato, Aristotle, Machiavelli, Montesquieu and Rousseau. If Durkheim's sociology and pedagogy acted as a substitute for Catholic catechism, then it is safe to say that so did a long tradition of Republican upbringing. Using a heuristic approach, we will follow conceptual development of the Republican thought on upbringing and education. The purpose of the above stated is to demonstrate how the Republican tradition coincides with the project of building the Third Republic. Durkheim's attitude towards the role of pedagogy is not a mere product of particular biographical (academic) or political contingencies. This view can be interesting because of our approach to understanding of classical authors of sociology and pedagogy. We must also regard the works of classical authors as products of continuity, and not just through the prism of their originality or context within which they created. In that case, we can set different interpretations and view their works from a different angle. ; Zbornik rezimea / 24. Međunarodna naučna konferencija "Pedagoška istraživanja i školska praksa ; Book of abstracts / 24th International Scientific Conference "Educational Research and School Practice"

Prema definiciji Interseks zajednice Severne Amerike, pojam interseks koristi se za osobe rođene sa hormonskim, hromozomskim ili anatomskim polnim obrascima koji ne odgovaraju društvenim i medicinskim očekivanjima muških ili ženskih polnih karakteristika. Između 0,05 i 1,7% stanovništva rađa se sa nekim od interseks stanja koji imaju veliki broj oblika. Standardna medicinska procedura postupanja sa interseksualnim licima podrazumeva postupak normalizacije pola, odnosno korektivne genitalne hirurške intervencije i horomonsku terapiju, sa ciljem da definiše polne organe u skladu sa jednim od dva priznata pola i odgovori na opresivne zahteve heteronormativnosti u kojoj je interseksualno telo devijacija od "normalne telesnosti". Rasprave o interseksualnosti posebno su aktualizovane na polju bioetike kroz radove E. Feder i A. Dreger. Uvidom u određeni broj teorijskih i empirijskih radova na temu interseksulanosti u oblasti obrazovanja, zaključujemo da je njihova zastupljenost zanemarljiva. Cilj rada bio je da se, pošavši od konceptualnog okvira kvir studija kao analitičkog modela koji locira i eksploatiše nekoherentnost hromozomskog pola, roda i seksualne želje, formulišu smernice za unapređivanje obrazovnog zakonodavstva i obrazovne prakse kojima se na bolji način reguliše status interseks dece i mladih. Osnovu za teorijsku analizu predstavljali su rezultati studije "Interseks – ka stvaranju intersekcionalne platforme" organizacije Geten LGBTIQA iz 2019. godine čiji se globalni zaključak tiče pravne nevidljivosti interseks lica u Srbiji koju prati patologizujući medicinski diskurs. Na osnovu naše možemo zaključiti da je neophodno unaprediti obrazovne politike i prakse koje prepoznajemo i kao ključne predlažemo: vidljivost interseksualnih lica u obrazovnoj legislaturi počevši od predškolskog obrazovanja, informisanje aktera školskog života o stanju interseksualnosti i njegovim varijacijama, prevencija nasilja i diskriminacije prema interseks deci i mladima, ohrabrivanje prava interseks dece i mladih na samoodređenje. Ističe se potreba za osmišljavanjem i sprovođenjem kvalitativnih pedagoških istraživanja intreseksualnosti iz dečje perspektive koja mogu destabilizovati normativni diskurs polnosti/telesnosti i depatologizovati interseksualnost. Inkorporiranost zahteva iz dokumenta Promišljanje obrazovanja: ka zajedničkom globalnom dobru (UNESCO, 2015) vidimo kao dobru startnu osnovu za građenje nacrta obrazovne politike koja se temelji na humanističkim nasuprot utilitarističkim vrednostima. ; According to definition of the Intersex Society of North America, the term intersex is used to refer to persons born with hormonal, chromosomal or anatomical gender patterns which do not correspond with social and medical concepts of male or female gender characteristics. Between 0.05% and 1.7% of the population is born with an intersex condition that may take numerous forms. The standard medical procedure for dealing with intersex persons involves the gender normalizing procedure, i.e. corrective genital surgery and hormone therapy whose aim is to define sexual organs according to one of the two recognized genders and respond to oppressive demands of heteronormativity in which intersex body is a deviation from a "normal corporeality". Discussions about intersexuality have been particularly topical in the field of bioethics through the works of E. Feder and A. Dreger. By examining a number of theoretical and empirical papers on intersexuality in the field of education, we conclude that their representation is meagre. The aim of the paper is, starting from the conceptual framework of queer studies as analytical model that locates and exploits the incoherence of chromosomal sex, gender and sexual desire, to formulate guidelines for improvement of education legislation and practice so as to regulate the status of intersex children and young people better. The starting point for theoretical analysis is the result of the 2019 Geten LGBTIQA study: "Intersex – Towards Building an Intersectional Platform" whose global conclusion concerns the legal invisibility of the intersex persons in Serbia, followed by pathologizing medical discourse. Upon our analysis, we can conclude that it is necessary to improve educational policies and practices. The key improvements we propose are the following: visibility of intersex persons in education legislation starting from the pre-school education, informing the participants of school life about the state of intersexuality and its variations, prevention of violence and discrimination against intersex children and youth, encouraging the right of intersex children and young people to self-determination. The need to design and conduct qualitative pedagogic researches of intersexuality from the children's perspective that can destabilize normative discourse of sexuality/corporeality and depatologize intersexuality is emphasized. Inclusion of requirements from the document: Rethinking education: towards a common global good (UNESCO, 2015) is perceived as a good starting point for creating a draft of education policy which is based on humanistic and not utilitarian values. ; Zbornik rezimea / 24. Međunarodna naučna konferencija "Pedagoška istraživanja i školska praksa ; Book of abstracts / 24th International Scientific Conference "Educational Research and School Practice"

Докторска дисертација «Русија на почетку XXI века – геополитичка анализа» је рад који се састоји из шест делова. У првом делу «Теоретско – методолошки увод» је постављена методолошко појмовна основа рада, извршен преглед досадашњих истраживања на ову тему и сабрани и анализирани потребни извори и литература. Други део «Физичко – географске одлике територије данашње Русије» се бави анализом и вредновањем рељефа и педолошког покривача, климе, хидрографског потенцијала, биљног и животињског света, те рудног и енергетског блага на подручју савремене Русије. Док су први и други део рада квантитативно невелики (слично петом и шестом делу), трећи и четврти део обухватају највећи део дисертације. Трећи део «Историјска анализа геополитичке позиције Русије» се бави територијалним развојем руске државе кроз историју, при чему су анализирани и остали геополитички значајни фактори генезе њеног историјског положаја. Посебно је посматран утицај који су на Русију кроз историју имали континенти на којима се распростире, а извршена је и анализа билатералних историјских односа са најзначајнијим суседима и светским силама, где су уочене и извесне геополитичке правилности (по историчару Броделу то би биле историјске појаве «средњег» и «дугог трајања»). Четврти део «Геополитичка позиција савремене Русије» анализира данашњу Русију са унутрашње и међународне позиције. У оквиру унутрашње позиције се анализира економија, демографија, социолошка структура, култура и унутрашњо – политичка позиција савремене руске државе. У односу на окружење се анализира укупна позиција Русије у свету и посебно у односу на суседе и поједине важне државе (са свим државама Европе и Азије и са најважнијим силама на другим континентима). Пети део «Перспективе Русије у следећим деценијама XXI века» садржи основне елементе предвиђања унутрашњег развоја земље, као и њену позицију у светским токовима. Шести део је прегледни «Закључак». ; Doktorska disertacija «Rusija na početku XXI veka – geopolitička analiza» je rad koji se sastoji iz šest delova. U prvom delu «Teoretsko – metodološki uvod» je postavljena metodološko pojmovna osnova rada, izvršen pregled dosadašnjih istraživanja na ovu temu i sabrani i analizirani potrebni izvori i literatura. Drugi deo «Fizičko – geografske odlike teritorije današnje Rusije» se bavi analizom i vrednovanjem reljefa i pedološkog pokrivača, klime, hidrografskog potencijala, biljnog i životinjskog sveta, te rudnog i energetskog blaga na području savremene Rusije. Dok su prvi i drugi deo rada kvantitativno neveliki (slično petom i šestom delu), treći i četvrti deo obuhvataju najveći deo disertacije. Treći deo «Istorijska analiza geopolitičke pozicije Rusije» se bavi teritorijalnim razvojem ruske države kroz istoriju, pri čemu su analizirani i ostali geopolitički značajni faktori geneze njenog istorijskog položaja. Posebno je posmatran uticaj koji su na Rusiju kroz istoriju imali kontinenti na kojima se rasprostire, a izvršena je i analiza bilateralnih istorijskih odnosa sa najznačajnijim susedima i svetskim silama, gde su uočene i izvesne geopolitičke pravilnosti (po istoričaru Brodelu to bi bile istorijske pojave «srednjeg» i «dugog trajanja»). Četvrti deo «Geopolitička pozicija savremene Rusije» analizira današnju Rusiju sa unutrašnje i međunarodne pozicije. U okviru unutrašnje pozicije se analizira ekonomija, demografija, sociološka struktura, kultura i unutrašnjo – politička pozicija savremene ruske države. U odnosu na okruženje se analizira ukupna pozicija Rusije u svetu i posebno u odnosu na susede i pojedine važne države (sa svim državama Evrope i Azije i sa najvažnijim silama na drugim kontinentima). Peti deo «Perspektive Rusije u sledećim decenijama XXI veka» sadrži osnovne elemente predviđanja unutrašnjeg razvoja zemlje, kao i njenu poziciju u svetskim tokovima. Šesti deo je pregledni «Zaključak». ; The doctor dissertation named "Russia in the beginning of the 21th century – geopolitical analyses" is the work which is consisting of the six parts. In the first part "Theoretical methodological introduction" is a setup of the methodologicaly conceptual basis of this work and noticed previous researches of this subject matter and summarized and analyzed the resources and literature. The second part of the work "Phiysical and geographical attributes of the nowdays Russian territory" engages in analyzing and valuing relief and soil cover, climate , hidrographycal potential, wildlife, mineral and energy resources of nowdays Russia. While the first and the second part of this work quantitative are a small (alike the fifth and the sixth parts of the work ) the third and the fourt parts borders is the largest part of dissertation . The third part of the work "An historical analyses geopolitical positions of Russia" engages in territorial development of the Russian Government trough its history whereat are analyzed another geopolitically important factors of genesis its historical position. Especially is observed influence to Russia by continents of its broadcasting and noticed some analyses of the bilateral historical attitudes to the most important neighbourhood and other major world powers , where is noticed some geopolitically regularities (accordin to a famous historian Brodel there are a historical apparations named a period of medium-sized duration and a period of long- sized duration) . The fourth part of the dissertation "Geopolitical position of modern Russia" analyzes nowdays Russia in domestic policy and international context .Within interior position is analysing economy, demography, social structures, culture, and domestic policy position of modern Russia. Concerning to surroundings is analysing position of Russia in wholle especially concerning to the neighbourhood and some important countries ( and all countries of Europe, Asia, and the most important powers of other continents). The fifth part "Perspective of Russia in the next decades of the 21 th century" conteins a basic elements of the anticipations of internal development and Russia's position in the world. The sixth part is a previewed "Epilogue".

Ekološke i klimatske promene na planeti postoje koliko i sama planeta, a čovek se od svog postanka prilagođavao ovim promenama. Jedan od načina adaptacije jesu migracije stanovništva u potrazi za hranom, boljim uslovima života i prijatnijim vremenskim uslovima za život. Posebnu pažnju u poslednjoj deceniji izazivaju takozvane ekološke izbeglice. Faktori sredine su oduvek pokretači ljudskih kretanja, a sa porastom svesti o promenama koje se dešavaju u prirodnoj sredini i aktuelnog problema klimatskih promena povećalo se interesovanje za moguće obrasce po kojima će se odvijati kretanja u budućnosti. U ovoj doktorskoj disertaciji ćemo se baviti uzrocima nastanka ekoloških katastrofa, njihovim političkim, ali i drugim posledicama. Takođe ćemo proučiti migracije stanovništva koje nastaju pod uticajem ekoloških katastrofa. Uticaj čoveka na promenu uslova života vrlo je veliki, a stepen uticaja se povišavao zajedno sa razvojem civilizacije, kako u pozitivnom tako i u negativnom smislu. Čovek je uspeo da veliki deo prirode vremenom potčini svojim potrebama, što je dovelo i do kumulativnog efekta u vidu neželjenih posledica za životnu sredinu u formi prirodnih i tehnološki prouzrokovanih katastrofa. Uvodna razmatranja u doktorskoj disertaciji biće posvećena globalnom problemu zagađenja životne sredine, ekološkim katastrofama okvirno i problemu migracija, a u prvom delu će biti razrađen metodološki okvir po kojem će se odvijati istraživanje. Drugi deo teze odnosiće se na teorijski okvir istraživanja, sa akcentom na pojmovnom definisanju ekoloških katastrofa uopšte, njihovim potencijalnim uzrocima i posledicama kroz istoriju čovečanstva, kao i uticaju ekoloških katastrofa na pokretanje migracije stanovništva. Treći deo doktorske teze obuhvataće problem miigracija, teorijsko određenje, komparativnu analizu uslova pod kojima su nastale najveće migracije pokrenute ekološkim katastrofama u svetu, političke, socijalne, kulturalne i ekonomske posledice kakve su nastupile u zemljama koje su naselili ljudi izbegli sa tih područja. Četvrti deo ove teze odnosiće se na pripremljenost Evrope za slučaj iznenadne ekološke katastrofe, sa akcentom na empirijskom istraživanju uticaja trenutne krize sa izbeglicama iz severne Afrike, na Evropu kao krajnje odredište ljudi koji napuštaju svoje domove zbog nemogućih uslova za život, politiku koju sprovodi Evropska unija prema izbeglicama; nastale i očekivane političke, socijalne, ekonomske i kulturološke posledice ove tzv. "migrantske krize". Dobijeni podaci će se analizirati i poslužiti u izvođenju zaključaka iz rezultata empirijskog istraživanja. U petom delu ćemo razmatrati uslove pod kojima može doći do pojave konflikta na teritoriji koju naseljavaju imigranti. Šesti deo će sadržati predlog modela za rešavanje tekuće migrantske krize, a sedmi će sadržati istraživanje o tome koliko je javnost uopšte upoznata sa terminologijom i problemima kojima se bavimo u ovoj doktorskoj disertaciji, kao i odnosu javnosti prema trenutnoj situaciji sa migrantima. U osmom delu biće izneta sistematizovana zaključna razmatranja o onome što smo utvrdili i šta smo postigli izradom ove teze. ; Environmental and climate change on the Earth is as old as the planet itself, but the man from its inception adapted to these changes. One way of adapting to these changes is the migration of people in search of food, better living conditions and pleasant weather circumstances for life. A special attention in the last decade has been devoted to so-called environmental refugees. Environmental factors have always triggered human movement, with increasing awareness of the changes that occur in the natural environment and the current problems of climate change, which has increased interest in possible patterns of movement that will take place in the future. In this doctoral thesis we deal with the causes of ecological disasters, but also their political and other consequences. We will also study the migration of population that occured under the influence of environmental disasters. The impact of man on the changing conditions of life is high and the degree of influence has evolved along with the development of civilization, both in a positive and in a negative way. The man managed to a large part of nature eventually submit to its needs, which led to a cumulative effect in the form of adverse consequences for the environment in the form of natural and technological disasters. Preliminary thoughts in this doctoral dissertation will be devoted to the global problem of environmental pollution, ecological disasters framework, and the problem of migration, and in part one the methodological framework will be worked out according to which the research will take place. The second part of the thesis refers to the theoretical framework of research with emphasis on the conceptual definition of ecological disasters in general, their potential causes, and consequences throughout the history of mankind, as well as the impact of environmental disasters on the launch of the migration of the population. The third part of the doctoral thesis will include migration problem, theoretical determination, a comparative analysis of the conditions under which they incurred the largest migration initiated environmental disasters in the world, political, social, cultural and economic consequences that followed in countries that are settled people fled from those areas. The fourth part of this thesis will relate to the preparation of Europe in case of sudden environmental disasters, with an emphasis on empirical study of the impact of the current crisis with refugees from the Northern Africa to Europe as the final destination of people who leave their homes because of the impossible conditions of life, the policy implemented by the European Union for refugees; incurred and expected political, social, economic and cultural consequences of this so-called "Migrant crisis". The data will be analyzed and used in the performance of drawing conclusions from the results of empirical research. In the fifth section, we discuss the conditions under which a conflict may occur on the territory inhabited by immigrants. The sixth part will contain a model for resolving the current crisis, migrant, a seventh part will include research abou how much the general public is familiar with the terminology and the problems we deal with in this dissertation, as well as public attitudes towards the current situation with migrants. In the eighth part there will be presented systematized concluding observations about what we have established and what we have achieved by doing this thesis.

Pitanje mogućnosti formiranja ekološkog pokreta u Srbiji u kontekstu postsocijalistiĉke transformacije društva i procesa evrointegracija, predstavlja predmet bavljenja ove doktorske disertacije. Rad se sastoji iz tri veće celine i poglavlja u kome su izneta zakljuĉna razmatranja. U prvom delu rada, razvijeni su uporedno-istorijski, kontekstualni, konceptualni i metodološki okvir istraţivanja, kao polazne osnove za dalje analize. Kako bi mogle biti obuhvaćene sve relevantne dimenzije kompleksnog fenomena ekološkog pokreta i sloţena mreţa ĉinilaca koji utiĉu na njegov nastanak i razvoj, u istraţivanju su kombinovano korišćene razliĉite metodološke tehnike: anketno ispitivanje stavova i praksi na reprezentativnom uzorku graĊana Srbije (N=1952) i predstavnika lokalnih samouprava (N=232), polustrukturisani intervjui sa predstavnicima nevladinih organizacija (N=44), kao i dve studije sluĉaja zajednica sa izraţenim ekološkim problemima - Panĉeva i Bora. Drugi deo rada je posvećen opisu i analizi pojedinaĉnih elemenata ekološkog pokreta: ekoloških aktivista, ekoloških grupa / organizacija, ekoloških mreţa, kolektivnog identiteta i ekoloških konflikata. Na osnovu detaljne analize karakteristika osnovnih elemenata pokreta, u zakljuĉnom poglavlju drugog dela rada daje se odgovor na pitanje: da li u Srbiji postoji ekološki pokret? Osnovni istraţivaĉki nalaz je da u Srbiji nije došlo do formiranja klasiĉnog participativnog tipa ekološkog pokreta, kakav je prisutan u zemljama Zapada. TakoĊe, nema ni naznaka znaĉajnijeg prisustva elemenata transakcionog ekološkog aktivizma (pokreta), ĉiji je prisustvo zabeleţeno u zemljama Centralne Evrope. Umesto toga, svedoci smo razvoja specifiĉnog modela ekološkog kolektivnog delanja koji smo nazvali "ekološkim trećim sektorom". Naime, za razliku od participativnog i transakcionog delanja, koji imaju naglašeno politiĉku dimenziju, aktivnosti organizacija u okviru trećeg sektora su preteţno "apolitiĉne" po karakteru, usmerene na pruţanje usluga u oblastima iz kojih se, u sklopu neoliberalnih reformi, drţava povukla. Pored nerazvijenosti konfliktne (politiĉke) dimenzije, ekološki treći sektor odlikuje i atomizovano delanje profesionalnih ekoloških organizacija, koje samo izuzetno (pod spoljnim pritiscima ili podsticajima) uspostavljaju fiziĉke veze (mreţe) meĊu sobom, dok se na planu kolektivnog identiteta razvija samo kognitivna dimenzija (formalno prihvatanje odreĊenih ekoloških vrednosti i naĉela koja ĉine sastavni deo ekološkog diskursa dominantnog na Zapadu). GraĊani, po pravilu, nisu ukljuĉeni u rad ovih organizacija, izuzev kao korisnici usluga. U trećem delu rada se razmatraju razlozi usled kojih ne dolazi do razvoja participativnog i/ili transakcionog ekološkog pokreta (aktivizma). Za potrebe objašnjenja nastanka specifiĉne hibridne forme ekološkog trećeg sektora, kreiran je sintetiĉki eksplanatorni model koji kombinuje elemente razvijene u okviru razliĉitih teorijskih pristupa fenomenu društvenih pokreta. Eksplanatorna shema je formulisana na sledeći naĉin: za pokretanje kolektivnog delanja i nastanak ekološkog pokreta neophodno da prethodno budu ispunjeni sledeći uslovi: potrebno je da postoji izvesno socijalno-konstruisano nezadovoljstvo (problem) kod većeg broja pojedinaca / profesionalnih zastupniĉkih organizacija (socijalno-konstruktivistiĉka reinterpretacija klasiĉnih pristupa); zatim, grupa pojedinaca koja oseća dati problem / zalaţe se za njegovo rešavanje, mora posedovati odreĊene resurse za pokretanje i odrţavanje 5 kolektivne akcije (pristup teorije mobilizacije resursa); šire okruţenje treba da bude relativno povoljno kako bi nagovestilo mogućnost pozitivnog ishoda aktivnosti koja se ţeli realizovati (pristup strukture politiĉkih mogućnosti), a vrednosni okvir na takav naĉin podešen da usmerava na delanje predstavnike profesionalnih ekoloških organizacija i / ili neposredno ugroţenu populaciju (nezadovoljne) i (eventualno) širi krug podrţavalaca (pristup Novih društvenih pokreta). Na proces formiranja ekološkog pokreta, kroz ĉetiri neposredna faktora (socijalna-konstrukcija ekoloških rizika, dostupnost i karakteristike resursa, struktura politiĉkih mogućnosti, vrednosni sistem),indirektno deluju širi društveni procesi - postsocijalistiĉka transformacija i evropeizacija srpskog društva, kao i ĉinioci duţeg trajanja ((pred)socijalistiĉko nasleĊe). Testiranje postavljenih eksplikativnih hipoteza je pokazalo da ni jedan od uslova neophodnih za formiranje ekološkog pokreta, nije delimiĉno ili u potpunosti zadovoljen. Postojeći ekološki problemi su dominantno odreĊeni u kategorijama niskog rizika i male vaţnosti u odnosu na druga društvena pitanja, usled ĉega je i njihov podsticajni kapacitet za kolektivnu (re)akciju bitno sniţen. Pored toga, vladajuće shvatanje prema kome u ekološkoj modernizaciji leţi rešenje za gotovo sve ekološke probleme, pokazuje se kao ĉinilac koji nepovoljno utiĉe na graĊanski aktivizam, jer upućuje na pasivno išĉekivanje uvoĊenja obećanih mehanizama odrţivog razvoja. Većini graĊana na raspolaganju stoji vrlo ograniĉena koliĉina resursa, usled ĉega, u velikom broju sluĉajeva, oni odustaju od uĉešća u ekološkim akcijama. Ekološke organizacije, takoĊe, imaju poteškoća da obezbede neophodne resurse za rad, a dodatni problem predstavlja i naĉin njihove mobilizacije, usled kojeg gube samostalnost postajući zavisne od stranih izvora finansiranja. Kao posledica, ekološko delanje je atomizovano, a rivalitet i konflikti unutar ekološkog civilnog sektora, naglašeni; ekološke mreţe se teško formiraju i odrţavaju, kolektivni identitet je slab (nad njim prevagu odnose partikularni interesi), a kritiĉko delovanje ekoloških organizacija, nerazvijeno. Struktura politiĉkih mogućnosti se, uprkos postojanju relativno povoljnog zakonskog okvira, pokazuje zatvorenom prema uĉešću graĊana u donošenju odluka. GraĊani percipiraju predstavnike vlasti kao neprijemĉive za njihove potrebe, što se nepovoljno odraţava na njihovu spremnost da se organizuju i pokušaju da nametnu svoje zahteve. S druge strane, ekološke organizacije su iskljuĉene iz procesa odluĉivanja i svedene na ulogu asistenata u podizanju kapaciteta drţave za sprovoĊenje programa u oblasti zaštite ţivotne sredine. Konfliktno delanje organizacija je ograniĉeno, s jedne strane, time što ne dobijaju podršku moćnih aktera (meĊunarodne ekološke organizacije, strani donatori), a sa druge, finansijskim uslovljavanjem od strane drţavnih struktura. Karakteristike kulturološkog konteksta se, takoĊe, pokazuju nepovoljnim za razvoj ekološkog pokreta u Srbiji. Dominacija materijalistiĉkog sistema vrednosti i s njim povezano visoko vrednovanje ekonomskog razvoja, koje u senci ostavlja ekološke probleme, negativno utiĉe na ekološko aktiviranje graĊana. Ipak, uprkos preteţno materijalistiĉkoj vrednosnoj orijentaciji, graĊanima su vrlo bliske vrednosti Nove ekološke paradigme. MeĊutim, od naĉelnog prihvatanja vrednosti karakteristiĉnih za ovu paradigmu do aktivnog delanja, u kontekstu materijalne oskudice, put je dug i vrlo neizvestan. Zakljuĉno poglavlje je posvećeno rezimiranju i diskusiji empirijskih nalaza, kao i razmatranju širih implikacija nerazvijenosti ekološkog pokreta na zaštitu ţivotne sredine u Srbiji. ; he environmental movement in Serbia, in the context of post-socialist transformation and the EU integration process. The paper consists of three major parts and the concluding chapter. In the first part a comparative - historical, contextual, conceptual and methodological framework of the research is developed, as a starting point for the further analyses. In order to capture all relevant dimensions of the complex phenomenon of environmental movement and the composite set of factors that influence its emergence and development, the study is using a combination of different methodological techniques: a survey of attitudes and practices based on a representative sample of Serbian citizens (N = 1952) and local government representatives (N = 232), in parallel with the semi-structured interviews with representatives of non-governmental organizations (N = 44), and the two case studies of communities with serious environmental problems – the municipalities of Pancevo and Bor. The second part contains the description and analysis of individual elements of the environmental movement: environmental activists, environmental groups / organizations, environmental networks, collective identity and environmental conflicts. Based on a detailed analysis of the characteristics of the key elements of environmental movement, the concluding chapter of this part of the paper offers an answer to the question - is there an environmental movement in Serbia? The main research finding is that participatory type of environmental movement that is typical for the Western countries has not been formed in Serbia. There are even no indications of the existence of significant elements of transactional environmental activism (movement), that is present in the countries of Central Europe. Instead, we are witnessing the development of a distinct model of collective environmental action that we have named "the third environmental sector". Different from the participative and transactional activism which have an emphasized political dimension, the nature of the activities of the third sector organizations is mostly "non-political", aimed at providing services in those areas that the state has withdrew from, in the context of neo-liberal reforms. In addition to the underdeveloped conflict/political dimension, the environmental third sector is characterized by atomized actions of professional environmental organizations, which establish physical connections (networks) among themselves only as an exception (under external pressures or incentives), while at the level of collective identity only the cognitive dimension is being developed (the formal acceptance of the environmental values and principles which form an integral part of the environmental discourse dominant in the West). Citizens, as a rule, are not included in the work of these organizations, except as users of services. In the third part, the reasons for the absence of the participatory and / or transactional environmental movement (activism) are discussed. In order to explain the emergence of the specific hybrid form of the environmental third sector, a synthetic explanatory model was established, combining elements developed within different social movement theories. The explanatory scheme has been formulated as follows: for the launch of collective action and the emergence of the environmental movement certain conditions are necessary to be met - a certain level of socially-constructed 8 dissatisfaction (problem) needs to be generated in large numbers of individuals / professional advocacy organizations (social constructivist reinterpretation of classical approaches); then, a group of individuals who perceive the problem / advocates for its solution must possess appropriate resources to initiate and sustain a collective action (the Resource Mobilization Theory approach); the wider context should be relatively favorable as to suggest the possibility of a positive outcome of the action (the Political Opportunities Structure approach); the value framework should be set up in such a way to initiate the action of professional environmental organizations and / or the directly affected population, and possibly also of a wider circle of supporters (the New Social Movements approach). Through the four direct factors (social – construction of environmental risks, the availability and characteristics of resources, the structure of political opportunities, the value system), the process of development of the environmental movement is indirectly affected by wider-scale social processes – the post-socialist transformation and Europeanization of Serbian society, as well as by the factors of longer duration ((pre-) socialist heritage).The testing of the set of explicative hypotheses showed that the necessary pre-conditions for the formation of the environmental movement in Serbia have neither been fully, nor even partially met. In comparison with other issues, the existing environmental problems are dominantly defined in the terms of low-risk and low-importance, due to which their capacities to induce collective (re)action are significantly reduced. In addition, the prevailing concept of environmental modernization, presented as a solution to almost all environmental problems, proves to be a factor that adversely affects civic activism, as it leads to passive anticipation of the promised introduction of mechanisms for sustainable development. Since the majority of citizens have access only to very limited resources, they, in many cases, tend to give up their participation in environmental actions. Environmental organizations also face difficulties in obtaining necessary resources for their operation. An additional problem lies in the way resources are being mobilized: becoming increasingly dependent on foreign funding, organizations tend to lose their autonomy. As a result, the environmental action is atomized and rivalries and conflicts within the environmental civil society accentuated; environmental networks are difficult to establish and maintain and the collective identity is weak (due to domination of particular interests); the conflictual dimension of environmental organizations remains undeveloped. Despite the relatively favorable legal framework, the structure of political opportunities seems closed to the participation of citizens in the decision-making process. Citizens perceive government representatives as unresponsive to their needs, which negatively affects their readiness to act in an organized way and to attempt to impose their demands. On the other hand, environmental organizations are excluded from the decision-making process and reduced to the assisting role in the capacity building of the state bodies for the implementation of programs in the field of environmental protection. Conflicting action of such organizations is limited, on the one hand by the lack of support from powerful actors (international environmental organizations, international donors), and on the other - by the financial preconditions imposed by the state authorities. The characteristics of the cultural context also appear to be unfavorable for the development of the environmental movement in Serbia. The dominance of the materialistic value system and the related high priority attributed to the economic 9 growth, leaves the environmental problems on the margins, thus negatively affecting the environmental activation of citizens. However, despite the predominantly materialistic value orientation, the values of the New environmental paradigm are very familiar to the citizens. Still, in the context of material insecurity, the road from the general acceptance of such values to active action towards reaching them, is long and very uncertain. The concluding chapter is devoted to summarizing and discussing the empirical findings, as well as to considerations of implications of the under-developed environmental movement to the overall state of environmental protection in Serbia.