Turkish current foreign and regional policy characterised as militaristic and oversecuritized, is being accompanied with the nationalistic and irredentist official rhetorics, which tends to revise the status-quo in the neighbouring regions. The article analyses the intensive use of military power in regional policy, the strategy based on the military interventions and proxy wars in the neighbouring regions and countries. Theoretical and academic approaches on the militarization and securitization of the Turkish foreign and regional policy and the influence of external and domestic factors on it were also viewed. Turkish military interventions and proxy wars in Syria, Libya, Iraq, provocative and aggresive behavour in the Eastern Mediterranian were observed. As a continuation of Turkish revisionism and interventionism, the South Caucasus became the next target of Turkish ambitions, when in 2020 Turkish-Azerbaijani tandem, with the involvement of foreign jihadist fighters, launched a full-scale war against Nagorno-Karabakh Republic. ; Թուրքիայի արդի արտաքին և տարածաշրջանային քաղաքականությունը բնութագրվում է որպես ռազմականացված և գերանվտանգայնացված, որն ուղեկցվում է ազգայնական ու ծավալապաշտական հռետորաբանությամբ, իր հարևան տարածաշրջաններում ստատուս-քվոյի վերանայմանը միտված ագրեսիվ նախաձեռնողականությամբ։ Հոդվածում դիտարկվում և վերլուծվում են Թուրքիայի արդի տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ ռազմական ներուժի կիրառման, հարևան երկրներում և տարածաշրջաններում ռազմական միջամտությունների ու պրոքսի պատերազմի վրա հիմնված ռազմավարությունը, արտաքին ու տարածաշրջանային քաղաքականության ռազմականացման ու անվտանգայնացման վերաբերյալ տեսական մոտեցումները, այդ ռազմատենչ քաղաքականության վրա ազդող ներքին և արտաքին գործոնների նշանակությունը, ռազմական միջամտություններն ու պրոքսի պատերազմները Սիրիայում, Իրաքում, Լիբիայում, սադրիչ գործողությունները արևելյան միջերկրականում։ 2020թ. Թուրքիայի տարածաշրջանային ագրեսիվ հավակնությունների թիրախ դարձավ նաև Հարավային Կովկասը, երբ Արցախը ենթարկվեց թուրք-ադրբեջանական ռազմական ագրեսիայի նաև վարձկան զինյալների ներգրավմամբ։ ; Современная внешняя и региональная политика Турции характеризуется как милитаристкая и сверхсекьюритизированная, которая сопровождается националистической и ирредентической риторикой, агрессивной инициативностью, направленной на пересмотр статус-кво в соседних регионах. В статье рассматривается и анализируется: стратегия Турции, основанная на применении военного потенциала в региональной политике, на военном вмешательстве в соседних странах и регионах, на прокси-войне; теоретические подходы к милитаризации и секьюритизации внешней и региональной политики; значимость внешних и внутренних факторов, влияющих на эти милитаристские подходы; военное вмешательство и прокси-войны в Сирии, Ираке, Ливии, провокационные действия в Восточном Средиземноморье. В 2020 г. мишенью агрессивных региональных посягательств Турции стал также Южный Кавказ, когда Арцах был подвергнут военной турецко-азербайджанской агрессии с привлечением наемников-джихадистов.
The article is dedicated to the study of the dynamics and ways of developing Georgia-US economic relations during the presidency of Mikheil Saakashvili in Georgia. The motives for the formation and strengthening of close economic relations between the parties are discussed in details, as well as the success achieved as a result of the frequent meetings of senior officials of the two countries. US Presidents George W. Bush's and Barack Obama's administrations' foreign economic and political approaches to Georgia, especially since the Rose Revolution in 2013, have been explored and studied. The role and significance of the bilateral documents on financial and economic relations signed between the parties were analyzed. Various facts have been observed that have hampered the multifaceted and balanced development of the Georgian economy. Particular attention is paid to the development of the economic relations between Georgia and the Russian Federation. The article also provides a comparative analysis of the volume of trade turnover (export and import) by year. ; Հոդվածը նվիրված է Վրաստանում Միխեիլ Սաակաշվիլիի նախագահության տարիներին Վրաստան-ԱՄՆ տնտեսական հարաբերությունների զարգացման դինամիկայի և ուղիների ուսումնասիրությանը: Մանրամասնորեն լուսաբանված են կողմերի միջև սերտ տնտեսական հարաբերությունների ձևավորման և ամրապնդման դրդապաճառները, ինչպես նաև երկու երկրների բարձրագույն պաշտոնյաների հաճախակի հանդիպումների արդյունքում ձեռքբերված հաջողությունները: Վերհանվել և ուսումնասիրվել են ԱՄՆ-ի նախագահներ՝ Ջորջ Բուշ Կրտսեր և Բարաք Օբամայի վարչակազմերի արտաքին տնտեսական ու քաղաքական մոտեցումները Վրաստանի նկատմամբ, հատկապես Վարդերի հեղափոխությունից մինչև 2013 թ.: Վերլուծվել են կողմերի միջև ֆինանսատնտեսական հարաբերությունների վերաբերյալ ստորագրված երկկողմ փաստաթղթերի դերն ու նշանակությունը: Դիտարկվել են տարաբնույթ փաստեր, որոնք խոչընդոտել են Վրաստանի տնտեսության բազմակող և համաչափ զարգացմանը: Առանձնակի ուշադրություն է դարձված Վրաստանի և Ռուսաստանի Դաշնության միջև տնտեսական հարաբերությունների զարգացման ընթացքին: Հոդվածում կարևոր տեղ է զբաղեցնում նաև ապրանքաշրջանառության (արտահանման և ներկրման) ծավալների համեմատական վերլուծությունն ըստ տարեթվերի: ; Статья посвящена изучению динамики и путей развития грузино-американских экономических отношений в период президентства Михаила Саакашвили в Грузии. Детально обсуждаются мотивы формирования и укрепления тесных экономических отношений между сторонами, а также успехи, достигнутые в результате частых встреч высокопоставленных чиновников двух стран. Внешнеэкономические и политические подходы президентов США Джорджа Буша и Барака Обамы к Грузии, особенно после революции роз в 2013 году, были также изучены. Проанализирована роль и значение двусторонних документов о финансово-экономических отношениях, подписанных сторонами. Наблюдаются различные факты, которые препятствуют многогранному и сбалансированному развитию экономики Грузии. Особое внимание уделяется развитию экономических отношений между Грузией и Российской Федерацией. В статье также приведен сравнительный анализ объема товарооборота (экспорта и импорта) по годам.
The Sèvres syndrome, the fear of territorial loss being imposed on Turkey by foreign powers, again gains its active manifestation in modern Turkish official and political discourse. In parallel, Turkish authorities have taken aggressive and revisionist policy course in the neighbouring regions, based on the use of military force and continuous threat of it, bringing into agenda the territorial vision of the National oath. In the rhetorics of the authorities are combined the fear of territorial loss, the syndrome, on the other side as the countermeasure to it, aggressive and interventionist policy in neighboring regions, which is obviously not only in discoursive dimension but also in real military-political actions. So we can say that the current aggressive regional policyof Turkey is determined by the fear of territorial dismemberment of Turkey. The Sèvres syndrome, as in the past, today also influences Turkish politics and the understanding of politics and world affairs. ; Թուրքիայի ժամանակակից պաշտոնական դիսկուրսում ակտիվորեն դրսևորվում է «Սևրի սինդրոմը»՝ դրսից պարտադրված տարածքային կորուստների վախը: Միևնույն ժամանակ, Թուրքիայի իշխանությունները հավատարիմ են ծայրահեղ ագրեսիվ ռևիզիոնիստական քաղաքականությանը հարևան երկրների նկատմամբ ՝ հիմնված ուժի գործադրման և դրա մշտական սպառնալիքի վրա. միևնույն ժամանակ, դիսկուրսի մակարդակում առաջ է քաշվում «ազգային ուխտի» ուրվականը: Իշխանությունների հռետորաբանությունը մի կողմից համատեղում է Թուրքիայի մասնատման վախը, իսկ մյուս կողմից՝ որպես հակաքայլ, էքսպանսիոնիստական քաղաքականություն տարածաշրջանում, որն ակնհայտ է ոչ միայն դիսկուրսի մակարդակում, այլև հատուկ ռազմաքաղաքական գործողություններում: «Սևրի սինդրոմը» ազդել է անցյալում և դեռ ազդում է թուրքական քաղաքականության վրա, քանի որ ազդում է քաղաքական իրականության և միջազգային գործընթացների ընկալման վրա: ; В современном официальном дискурсе Турции активно проявляется «севрский синдром» – страх территориальных потерь, навязываемых ей извне. Вместе с тем турецкие власти придерживаются в отношении соседних стран крайне агрессивной ревизионистской политики, основанной на применении силы и постоянной её угрозе; при этом на уровне дискурса выдвигается призрак «национального обета». В риторике властей совмещаются, с одной стороны, страх раздела Турции, с другой стороны, в качестве противодействия – экспансионистская политика в регионе, очевидная не только на уровне дискурса, но и в конкретных военно-политических действиях. «Севрский синдром» влиял в прошлом и влияет ныне на турецкую политику, поскольку он воздействует на восприятие политической реальности и международных процессов.
Harvard University Professor Joseph Nye first revealed the concept of "soft power" which he describes as an ability of a state to form preferences of other actors of world policy using its attractiveness for them. This is connected with culture, political values, and the foreign policy of the USA. It is becoming obvious that the efficiency of using military forces is substantially limited, and the need for states to increase their influence cannot fully be realized. Ideas that in their essence are close to "soft power", appeared long before American political scientists started the discussion of the concept. It is necessary to pay attention to the works of G. Morgenthau, E. Carr, the Italian Marxist philosopher A.Gramsci, and others. Such concepts include the "concept of seduction" by J.Baudrillard, as well as the "concept of seduction" by Gilles Lipovetsky. Following John Hiring, researchers from different countries have made "soft power" the subject of their research. However, their positions concerning this concept are far from being unambiguous, and sometimes contradictory. An important rethinkingabout "soft power" is the Chinese school of research of this phenomenon. Chinese researchers point to the historical roots of the idea of "soft power", which can be found in the country's history, and that this concept is harmony and naturalness for Chinese society. ; Հարվարդի համալսարանի պրոֆեսոր Ջոզեֆ Նայը նախ բացահայտեց «փափուկ ուժ» հասկացությունը, որով նա հասկանում էր պետական ակտորի ունակությունը՝ ձևավորելու այլ ակտորների նախապատվություները՝ օգտագործելով իր գրավչությունը նրանց աչքերում: Սա վերաբերում էր ԱՄՆ մշակույթին, քաղաքական արժեքներին և արտաքին քաղաքականությանը: Ակնհայտ դարձավ, որ ռազմական ուժի կիրառումը սահմանափակ է, իսկ սեփական ազդեցությունը մեծացնելու անհրաժեշտությունը մնում է ոչ ամբողջովին իրականանալի: «Փափուկ ուժի» նման գաղափարներն ի հայտ եկան ամերիկյան քաղաքագիտության մեջ այդ հայեցակարգի քննարկումները սկսելուց շատ առաջ: Այս իմաստով պետք է նշել Հ. Մորգենթաուի, Է.Քարի, իտալացի մարքսիստ փիլիսոփա Ա. Գրամշիի և այլոց աշխատանքները: Նման հասկացությունները ներառում են Ժ.Բոդրիարի «գայթակղության հայեցակարգը», ինչպես նաև Ժ.Լիպովեցկիի «հրապուրման հայեցակարգը»: Հետևելով Ջ.Նային՝ տարբեր երկրների հետազոտողները «փափուկ ուժը» դարձրեցին իրենց հետազոտության առարկան: Նրանց դիրքորոշումները միանշանակ չեն: Այս երևույթի ուսումնասիրման չինական դպրոցը կարևոր է՝ մատնանշելով «փափուկ ուժի» գաղափարի պատմական արմատները: Այստեղից էլ թեզը չինական հասարակության համար՝ այս հայեցակարգի ներդաշնակության և բնականության մասին: ; Профессор Гарвардского университета Джозеф Най впервые раскрыл концепт «мягкой силы», под которой он понимал способность государства формировать предпочтения других акторов мировой политики, используя собственную привлекательность в их глазах. Это относилось к культуре, политическим ценностям и внешней политике США. Становилось очевидно, что применение военной силы ограничено, а потребность в увеличении своего влияния оказывается не вполне реализованной. Идеи, схожие по своему действию с «мягкой силой», появились задолго до того, как концепт начал обсуждаться в американской политологии. В этом смысле следует отметить работы Г. Моргентау, Э. Карра, итальянского философамарксиста А. Грамши и др. К подобным концепциям можно отнести «концепцию соблазна» Ж. Бодрийяра, а также «концепцию обольщения» Ж. Липовецки. Вслед за Дж. Наем исследователи разных стран сделали «мягкую силу» предметом своего исследования. Их позиции далеко не однозначны. Важной представляется китайская школа изучения данного феномена, указывающая на исторические корни идеи «мягкой силы». Отсюда - тезис о гармоничности, естественности данного концепта для китайского общества.
Both in Turkey and Azerbaijan, there is a similar phenomenon: neither the transition from one political-economic system to another, nor the change of government turned these states away from the course of the Armenian Genocide. The fact suggests that the reasons for the genocidal policy must be searchednot only "in the depths" of the state (especially imperially oriented) as an institution, but also in the peculiarities of the historically formed political culture of the nation. It also turns out that in geopolitically tense regions (Western Asia and Transcaucasia were and remain such regions), the responsibility for the commission of genocide is not only the state that carried out the crime, but the great powers directly involved in the "affairs of the region". Their complicity manifests itself either in the form of inaction, then false neutrality, or indirect (and even direct) participation. ; Նմանատիպ մի երևույթ նկատվում է ինչպես Թուրքիայում, այնպես էլ Ադրբեջանում. ո՛չ անցումը մի քաղաքական համակարգից մյուսին, ո՛չ տնտեսական համակարգի փոփոխությունը, ո՛չ էլ կառավարությունների փոփոխությունն այս պետություններին ետ չի մղել Հայոց ցեղասպանության ընթացքից: Սա ենթադրում է, որ ցեղասպան քաղաքականության պատճառները պետք է որոնել ոչ միայն պետության հիմքում, որպես ինստիտուտ (ընդ որում՝ կայսերական ուղղվածություն), այլ նաև դրանից դուրս՝ ազգի պատմականորեն ձևավորված քաղաքական մշակույթի առանձնահատկությունների մեջ: Սակայն պարզվում է, որ աշխարհաքաղաքական լարվածության շրջաններում (Առաջավոր Ասիան և Անդրկովկասն այդպիսի տարածաշրջաններ էին և մնում են այդպիսին), ցեղասպանություն կատարելու պատասխանատվությունը կրում են ոչ միայն հանցագործություն կատարած պետությունը, այլ նաև տարածաշրջանի գործերով անմիջականորեն ներգրավված մեծ տերությունները: Նրանց ներգրավվածությունը դրսևորվում է կա՛մ անգործության, կա՛մ կեղծ չեզոքության, կա՛մ անուղղակի (և երբեմն ուղղակի) մեղսակցության տեսքով: ; Как в Турции, так и в Азербайджане наблюдается схожее явление: ни переход от одной политической системы к другой, ни изменение экономического строя, ни смены правительств не отвратили эти государства от курса на геноцид армян. Это наводит на мысль, что причины геноцидной политики надо искать не только в недрах государства как интитута (к тому же имперски ориентированного), но и за его пределами – в особенностях исторически сложившейся политической культуры нации. Однако выясняется, что в регионах геополитической напряжённости (Передняя Азия и Закавказье были и остаются такими регионами) ответственность за совершение геноцида несёт не только государство – исполнитель преступления, но и непосредственно вовлечённые в дела региона великие державы. Их причастность проявляется в форме то бездействия, то ложного нейтралитета, то косвенного (а подчас и прямого) соучастия.
The article examines the issue of the legitimacy of political power and argues that legitimacy is presented as an expression of faith, it stems from citizens' belief that the activities of political institutions are justified. Based on the above, it should be noted that there is no country in the world where the existing government is completely legitimate for the entire population. Legitimacy can never reach the level of unanimous recognition, because different groups and individuals do not equally recognize the authority of political power. Apparently, legitimacy and the ability to govern are equally important, because the crisis of legitimacy is a situation in which distrust of political institutions calls into question their existence. ; Քաղաքական իշխանության լեգիտիմության հիմնախնդրի ուսումնասիրությամբ հոդվածում հիմնավորվել է, որ լեգիտիմությունը ներկայացվում է որպես հավատի դրսևորում և բխում է քաղաքացիների այն համոզմունքից, որ քաղաքական ինստիտուտների գործունեությունը արդարացված է: Վերոհիշյալից ելնելով նշենք, որ չկա աշխարհում մի երկիր, որտեղ գոյություն ունեցող իշխանությունը ամբողջությամբ լեգիտիմ լինի ողջ բնակչության համար: Երբեք լեգիտիմությունը չի կարող հասնել միահամուռ ճանաչման, քանի որ տարբեր խմբերն ու անհատները հավասարապես չեն ճանաչում քաղաքական իշխանության հեղինակությունը: Ըստ ամենայնի, լեգիտիմությունն ու կառավարելու կարողություններն ունեն հավասարազոր նշանակություն, որովհետև լեգիտիմության ճգնաժամն այնպիսի իրավիճակ է, որում քաղաքական ինստիտուտների նկատմամբ անվստահությունը կասկածի տակ է դնում հենց դրանց գոյությունը: ; Исследование вопросов политической легитимности в статье было подтверждено, что легитимность представлена как выражение веры; она проистекает из убеждения граждан в том, что деятельность политических институтов оправдана; и становится гражданином государства. Исходя из вышеизложенного, следует отметить, что нет в мире страны, где существующая власть была бы полностью легитимной для всего населения. Легитимность никогда не может достичь уровня единодушного признания, потому что разные группы и отдельные лица неодинаково признают авторитет политической власти. Очевидно, легитимность и способность управлять одинаково важны, потому что кризис легитимности - это ситуация, в которой недоверие к политическим институтам ставит под сомнение само их существование.
Armenian abstract: Թուրքիա-Իրան բազմակողմ հարաբերությունները և երկու երկրների ներքաքաղաքական զարգացումները տարածաշրջանային անվտանգության տեսանկյունից և ՀՀ-իհամարկարևոր նշանա-կություն ունեն։ Հաշվի առնելով մոտ մեկ դարի ընթացքում տարածաշրջանում սկիզբ առած մարտահրավերները և երկուստեք տեղի ունեցած քաղաքական բնույթի փոփոխությունները, որոնք ընդհանուր առմամբ ազդում էին երկու երկրների միջպետական հարաբերությունների վրա` կարելի է փաստել, որ դրանք եղել են փխրուն, բայց միևնույն ժամանակ` հավասարակշռված։ English abstract: Turkey-Iran multilateral relations and the internal political developments of the two countries are of crucial importance for the regional security and for Armenia. Taking into account the challenges that have emerged in the region over the course of the last century and the political changes, that generally affect the interstate relations of the two countries, it can be stated that they are fragile, but at the same time balanced. Russian abstract: Разносторонние межгосударственные отношения Турции и Ирана, а также внутриполитические процессы в них, имеют особую важность для Республики Армения, в том числе по части региональной безопас-ности на Южном Кавказе.Принимая во внимание вызовы, возникшие в регионе в течение последнего столетия, а также политические изменения в каждой из них – все это в целом повлияло на межгосударственные отношения двух стран. В то же время отметим, что сущность ирано-турецких отношений можно определить как "хрупкие", которые, в то же время, являются достаточно сбалансированными.
The article is devoted to the study of diplomatic relations between Georgia and the United States during the first period of the presidency of Mikhail Saakashvili in Georgia in 2004-2007. The history of the formation, strengthening and deepening of diplomatic relations between the countries, developments in domestic and foreign policy, as well as diplomatic successes achieved as a result of frequent meetings of high-ranking officials of the two countries have been highlighted in details. The foreign policy approaches of the US President George W. Bush's administration to Georgia, in particular, from the Rose Revolution to the end of 2007, as well as the problems that arose for Armenia as a result of the changes that took place in Georgia, have been identified and studied. The specifics of President Bush's visit to Tbilisi (May 2005), expected changes in the region and Georgia's tendencies to become an "exporter" of democracy have been comprehensively considered. The role and significance of bilateral documents signed by the parties have been analyzed. Various facts have been considered that have contributed to the development of bilateral and multilateral diplomatic relations between Georgia and the United States. Particular attention has been paid to identifying the real reasons for the deterioration of diplomatic relations between Georgia and the Russian Federation. A special attention has been paid in the article to the study of the goals of the US financial and active support for holding fair and transparent snap elections in Georgia. ; Հոդվածը նվիրված է Վրաստանում Միխեիլ Սաակաշվիլիի նախագահության առաջին շրջանում՝ 2004-2007 թթ., Վրաստան-ԱՄՆ դիվանագիտական հարաբերությունների ուսումնասիրությանը: Մանրամասնորեն լուսաբանված են կողմերի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների ձևավորման, խորացման և ամրապնդման պատմությունը, ներքին ու արտաքին քաղաքական զարգացումները, ինչպես նաև երկու երկրների բարձրաստիճան պաշտոնյաների հաճախակի հանդիպումների արդյունքում ձեռքբերված դիվանագիտական հաջողությունները: Վերհանվել և ուսումնասիրվել են ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշ Կրտսեր վարչակազմի արտաքին քաղաքական մոտեցումները Վրաստանի նկատմամբ, մասնավորապես Վարդերի հեղափոխությունից մինչև 2007 թ. վերջերը, ինչպես նաև Վրաստանում կատարվող փոփոխությունների հետևանքով ՀՀ-ի համար առաջացած խնդիրները: Ամբողջապես քննության առարկա են դարձել նախագահ Բուշի (2005 թ. մայիսին)՝ Թբիլիսի կատարած այցի առանձնահատկությունները, տարածաշրջանում սպասվող փոփոխությունները և Վրաստանը ժողովրդավարություն «արտահանող» երկրի վերածման միտումները: Վերլուծվել են կողմերի միջև ստորագրված երկկողմ փաստաթղթերի դերն ու նշանակությունը: Դիտարկվել են տարաբնույթ փաստեր, որոնք նպաստել են Վրաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև երկկողմ ու բազմակողմ դիվանագիտական հարաբերությունների զարգացմանը: Առանձնակի ուշադրություն է դարձված Վրաստանի և Ռուսաստանի Դաշնության միջև դիվանագիտական հարաբերությունների վատթարացման իրական պատճառների բացահայտմանը: Հոդվածում կարևոր տեղ է հատկացված նաև Վրաստանում արտահերթ ընտրությունների արդար ու թափանցիկ կազմակերպման համար ԱՄՆ ֆինանսական և գործուն աջակցության նպատակների ուսումնասիրությանը: ; Статья посвящена исследованию дипломатических отношений между Грузией и США в первый период президентства Михаила Саакашвили в Грузии в 2004-2007 гг. Подробно освещена история формирования, укрепления и углубления дипломатических отношений между странами, развития во внутренней и внешней политике, а также дипломатические успехи, достигнутые в результате частых встреч высокопоставленных официальных лиц двух стран. Выявлены и изучены внешнеполитические подходы администрации президента США Джорджа Буша к Грузии, в частности, от «революции роз» до конца 2007 года, а также проблемы, которые возникли для Армении в результате изменений, имевших место в Грузии. Были всесторонне рассмотрены особенности визита президента Буша в Тбилиси (май 2005 г.), ожидаемые изменения в регионе и тенденции Грузии стать «экспортером» демократии. Проанализированы роль и значение двусторонних документов, подписанных сторонами. Были рассмотрены различные факты, способствовавшие развитию двусторонних и многосторонних дипломатических отношений между Грузией и США. Особое внимание было уделено выявлению реальных причин ухудшения дипломатических отношений между Грузией и Российской Федерацией. Особое место в статье отведено изучению целей финансовой и активной поддержки США для проведения справедливых и прозрачных внеочередных выборов в Грузии.
A comprehensive examination of the relevant facts in the article shows that Turkey was one of the first to recognize the independence of Armenia, but no diplomatic relations were established between the countries, since Ankara presented the Armenian authorities some preconditions: not to mention the 1915 Armenian Genocide, to renounce claims officially, to put pressure on to stop the struggle for Nagorno-Karabakh, to recognize the sovereignty and territorial integrity of Azerbaijan. At the same time, Turkey demanded that the Republic of Armenia refrain from actions contrary to the interests of Turkey and in any way neutralize the anti-Turkish activities of the Armenians of the Diaspora. The Republic of Armenia rejected these preconditions and requirements, which are incompatible with the international practice. Turkey, in its turn, took a pronounced anti-Armenian position, unilaterally closing the border with Armenia, continuing to keep Armenia in a blockade. Therefore, it is no coincidence that Turkey's approaches to normalizing relations with Armenia were largely conditioned by the achievements of the Armenian armed forces in Artsakh, because the more obvious these successes, the tougher Turkey's position towards Armenia became. This manifested itself during the liberation of Karvachar (early April 1993) by the armed forces of Armenia, after which Turkey not only closed the border, but also began to accumulate troops near the border with Armenia, but Russia's sharp reaction deterred Turkey from further actions. We consider it appropriate to mention that during the period under discussion, such an approach of Turkey to the issue of normalizing relations with Armenia posed a serious threat to our national security. Analyzing the influence of the economic factor of mutual interest in the Armenian-Turkish relations, it was emphasized that no matter how favorable the development of economic relations with Armenia is for Turkey, Armenia is not of serious interest for Turkey in terms of its economic development. Some activation does not give us grounds to characterize this as a serious breakthrough in the normalization of the Armenian-Turkish relations. Therefore, it is no coincidence that, given a certain perspective of the Armenian-Turkish economic cooperation, the Turkish side tried to create the illusion of some progress in the Armenian-Turkish relations with the Armenian leadership, thereby prompting the Armenian leadership to convince the diaspora to stop encouraging the process of the international recognition of the Armenian Genocide. This circumstance, of course, also testifies to the impact of the process of the international recognition of the Armenian Genocide on the Armenian-Turkish relations. As for the economic factor, the fact that the Armenian leadership did not properly analyze in previous period the initiatives of the Turkish side to intensify economic contacts between the two countries, did not even catch the moment that the economic factor and the Turkish version of the solution to the Karabakh conflict were combined. Meanwhile, with the preconditions put forward, Turkey tried to make Armenia its servant, and through it to dictate its will to the Armenians of the Diaspora. Concerning the Armenian-Turkish contacts at the level of non-governmental organizations, it was noted that the activities of such organizations were initially doomed to failure due to the extremely opposite views of the parties. The leadership of the Republic of Armenia at that time, being aware of such contacts, however, did not properly analyze their possible positive and negative consequences both for the Republic of Armenia and for the Diaspora: it did not express a clear position on this issue. Meanwhile, the subsequent course of the events showed that Turkey, using the presence of such contacts, tried to move the issue of the Armenian Genocide from the political sphere to the sphere of scientific and public discussions, once again striving to stop the process of the international recognition of the Armenian Genocide. By and large, the same goal was pursued by the slogan "zero problems with neighbors" put forward by the Turkish leadership, which, despite the specific steps taken, does not lead to the normalization of the Armenian-Turkish relations. Thus, sometimes positive glimpses in the policy of the Turkish leadership in the relations with Armenia can be explained by various geopolitical interests of Turkey, in particular, the issue of joining the European Union. Specific facts have proved that even the fact of signing the famous Zurich Protocols on October 10, 2009 could not force Turkey to fulfill its obligations, to refuse to put forward preconditions for the establishing diplomatic relations with Armenia. Analyzing the content of the Zurich Protocols, it was noted that this does not fully meet the vital interests of all Armenians, since certain provisions of the protocols, especially the provision on mutual recognition of borders, make it senseless to continue the process of the international recognition of the Armenian Genocide, as well as steps to be taken to overcome consequences. Particular attention was paid to the fact that during the period under discussion a new phenomenon was observed in the process of the international recognition of the Armenian Genocide: some European countries are adopting laws criminalizing the denial of the genocide, some of which cannot be called finalized, which also affects the process itself in future. Summing up the results of the efforts of the second president of Armenia to normalize the Armenian-Turkish relations, it was emphasized that they, like during his predecessors, did not lead to the establishment of diplomatic relations between the two countries, and Turkey, in fact, got one more chance to show the world its "passionate desire" to settle relations with Armenia. Presenting the Centennial of the Armenian Genocide and the further process of recognition in the context of the Armenian-Turkish relations, the article draws special attention to the fact that on the eve of the Centennial of the Armenian Genocide, official Turkey does not change its policy of denial of the Armenian Genocide, nevertheless, it makes some changes into the strategy. The meaning of such changes was the theses put forward by Erdogan and Davutoglu about "common grief" and "fair memory". It was emphasized that such a new manifestation of Turkish denial was no less dangerous, since it was an attempt to equate "executioner" with "victim". It was further noted that this approach of Turkey did not give tangible results, since in the context of the Centennial of the Armenian Genocide, the process of the official recognition and condemnation of the Armenian Genocide by various countries and authoritative international organizations continued. The fact that after the adoption of the resolution on the Centennial of the Armenian Genocide in the Armenian realities the issue of transferring the Genocide to the legal field, in addition to the recognition of the Genocide, and the improvement of the international law, introducing a new wording - "patricide", was not ignored. In this regard, it was emphasized that the implementation of such an idea, although welcomed, would require tremendous efforts and energy. In addition, the idea was noted that the possibility of implementing these provisions will be much greater if Armenia becomes one of the influential "players" in the region, dictating its own rules of the game. As for the further efforts of the Armenian authorities to establish diplomatic relations between the two countries, it is obvious that it was not endlessly possible to endure Turkey's destructive approach to this issue. Consequently, the speech of the President of the Republic of Armenia on September 20, 2017 at the UN General Assembly was the first logical step towards the abolition of the Zurich Protocols by the Republic of Armenia, a process that came to its logical conclusion on March 1, 2018 by the decree of the President of the Republic of Armenia "On the termination of the procedure for establishing the Armenian Turkish relations". Not only did Turkey not establish diplomatic relations with Armenia, but 100 years after the Turkish-Armenian war, on September 27, 2020, it made an attempt to forcefully resolve its precondition on the Artsakh question. Through the direct instigation and support to "fraternal" Azerbaijan, it unleashed the war against the Republic of Artsakh and the Republic of Armenia, and, through military aggression, about 75% of the territory of the Republic of Artsakh was captured, not only 7 previously liberated regions, but also Hadrut and Shushi. Not satisfied with all this, on the advice of the same Turkey, Azerbaijan, in May 2021, invaded the sovereign territory of the independent Republic of Armenia, creating a real threat to the existence of the Armenian statehood, a real "threat to the security of the Armenian people", trying to connect Azerbaijan and Turkey through the so-called Zangezur corridor through Nakhichevan for the implementation of the long-standing program of Pan-Turkism. ; Հոդվածում համապատասխան փաստերի համակողմանի քննությամբ ցույց է տրված, որ թեև Թուրքիան առաջիններից մեկը ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը, բայց նրա հետ դիվանագիտական հարաբերություններ չհաստատվեցին, քանզի Անկարան հայկական իշխանություններին նախապայմաններ ներկայացրեց չհիշատակել 1915թ․ Հայոց ցեղասպանությունը, պաշտոնապես հրաժարվել պահանջատիրությունից, ճնշում գործադրել Լեռնային Ղարաբաղի վրա՝ դադարեցնելու պայքարը և ընդունելու Ադրբեջանի գերակայությունն ու տարածքային ամբողջականությունը։ Միաժամանակ պահանջեց, որ Հայաստանի հանրապետությունը զերծ մնա Թուրքիայի շահերին հակասող գործողություններից և ամեն կերպ չեզոքացնեի սփյուռքահայության հակաթուրքական գործունեությունը; Հայաստանի հանրապետությունը մերժեց միջազգային պրակտիկային անհարիր այս նախապայմաններն ու պահանջները։ Թուրքիան իր հերթին որդեգրեց ընգծված հակահայկական դիրքորոշում, միակողմանիորեն փակելով ՀՀ-ի հետ սահմանը, շարունակելով շրջափակման մեջ պահել Հայաստանը։ Ուստի պատահական չէր, որ Թուրքիայի մոտեցումները՝ ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու հարցում մեծապես պայմանավորված էին նաև Արցախում հայկական զինված ուժերի ձեռքբերումներով, քանզի որքան ակնառու էին այդ հաջողությունները, այնքան ավելի էր կոշտանում Թուրքիայի դիրքորոշումը ՀՀ-ի նկատմամբ։ Դա դրսևորվեց հայկական զինված ուժերի կողմից Քարվաճառի (1993թ․ ապրիլի սկզբին) ազատագրման ժամանակ, որից հետո Թուրքիան ոչ միայն փակեց սահմանը, այլև Հայաստանի հետ սահմանաներձ շրջանում զորքեր սկսեց կուտակել, սակայն Ռուսաստանի կտրուկ անդրադարձը Թուրքիային հետ պահեց իր հետագա գործողություններից։ Կարծում ենք սխալված չենք լինի, եթե նշենք, որ քննարկվող ժամանակաշրջանում Թուրքիայի նման մոտեցումը ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու հարցում լուրջ սպառնալիք էր մեր ազգային անվտանգությունը։ Վերլուծելով հայ-թուրքական հարաբերություններում երկուստեք հետաքրքություն ներկայացնող տնտեսական գործոնի ազդեցությունը , շեշտվել է այն հանգամանքը, որ որքան էլ ՀՀ-ի հետ տնտեսական շփումների զարգացումը ձեռնտու էր Թուրքիային, այդուհանդերձ, Հայաստանն իր տնտեսական զարգացման մակարդակով Թուրքիայի համար լուրջ հետաքրքրություն չէր ներկայացնում և հայ-թուրքական շփումներում նկատվող որոշակի աշխուժացումը, մեզ բավարար հիմք չի տալիս բնութագրել այն որպես լուրջ բեկում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հարցում: Ոստի, ամենևին էլ պատահական չէր, որ հայ- թուրքական տնտեսական փոխհամագործակցության որոշակի հեռանկարով թուրքական կողմը փորձում էր ՀՀ ղեկավարության մոտ հայ-թուրքական հարաբերություններում որոշակի առաջընթացի պատրանք ստեղծել և դրանով իսկ շահագրգռել ՀՀ ղեկավարությանը' համոզելու Սփյուռքին ևս հետ կանգնելու Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը հետամուտ լինելուց: Այս հանգամանքն, անշուշտ, վկայում է նաև Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի հայ-թուրքական հարաբերությունների վրա ունեցած ազդեցության մասին: Տնտեսական գործոնի առումով կարևորվել է նաև այն հանգամանքը, որ ժամանակին ՀՀ ղեկավարությունը պատշաճ վերլուծության չենթարկելով թուրքական կողմի երկու երկրների միջև տնտեսական շփումները ակտիվացնելու նախաձեռնությունները, չէր էլ նկատում, որ դրանցում, փաստորեն, մեկտեղվում էին տնտեսական գործոնն ու ղարաբաղյան հիմնահարցի լուծման Թուրքիայի տարբերակը: Մինչդեռ, Թուրքիան իր կողմից առաջադրած նախապայմաններով փորձում էր ՀՀ-ին դարձնել իր կամակատարը և նրա միջոցով իր սեփական կամքը թելադրել նաև սփյուռքահայությանը: Անդրադարձ կատարելով հասարակական կառույցների մակարդակով հայ-թուրքական շփումներին, նշվել է, որ նման կառույցների գործունեությունն ի սկզբանե դատապարտված էր ձախողման' կողմերի ծայրահեղ հակադիր հայացքների պատճառով: Ժամանակի ՀՀ ղեկավարությունը, տեղյակ լինելով նման շփումներին, այնուամենայնիվ, պատշաճ վերլուծության չէր ենթարկել դրանց հնարավոր դրական և բացասական հետևանքները ինչպես ՀՀ-ի, այնպես էլ Սփյուռքի համար և չուներ հստակ դիրքորոշում այդ հարցում: Մինչդեռ, իրադարձությունների հետագա ընթացքը ցույց է տվել, որ Թուրքիան, շահարկելով նման շփումների առկայությունը, փորձել է Հայոց ցեղասպանության հարցը քաղաքական հարթությունից տեղափոխել գիտական և հասարակական քննարկումների ոլորտ' հերթական անգամ նպատակ ունենալով այդ կերպ հնարավորինս կասեցնել Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացը: Մեծ հաշվով, նույն նպատակն էր հետապնդում նաև Թուրքիայի ղեկավարության կողմից առաջ քաշված «զրո խնդիր հարևանների հետ» կարգախոսը, որը, չնայած ձեռնարկած կոնկրետ քայլերին, այդպես էլ չի հանգեցնում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը: Ուստի, ՀՀ- ի հետ հարաբերությունների հարցում թուրքական ղեկավարության որդեգրած քաղաքականության մեջ երբեմն առկայծող դրական միտումները կարելի է բացատրել Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական զանազան շահախնդրություններով և, մասնավորապես, Եվրամիությանն անդամակցելու խնդրով: Կոնկրետ փաստերով ապացուցվել է, որ անգամ 2009 թ. հոկտեմբերի 10- ին ցյուրիխյան հայտնի արձանագրությունների ստորագրումն ի զորու չի լինում ստիպելու Թուրքիային կատարել իր կողմից ստանձնած պարտավորությունները և հրաժարվել Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու հարցում նախապայմաններ առաջադրելուց: Վերլուծելով ցյուրիխյան արձանագրությունների բովանդակությունը նշվել է, որ այն իր ամբողջության մեջ չէր բխում համայն հայության կենսական շահերից, քանզի արձանագրություններում առանձին դրույթներ և, հատկապես սահմանների փոխադարձ ճանաչման դրույթը, մեծ հաշվով անիմաստ էր դարձնում ինչպես Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացին հետամուտ լինելը, այնպես էլ հետագայում դրա հետևանքների հաղթահարմանն ուղղվելիք քայլերը: Հատուկ ուշադրություն է դարձվել նաև այն փաստին, որ քննարկվող ժամանակահատվածում Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացում նկատվում է նաև նոր երևույթ՝ առանձին եվրոպական երկրներ ընդունում են ցեղասպանության ժխտումը քրեականացնող օրենքներ, որոնց մի մասի անկատար լինելու հանգամանքն իր ազդեցությունն է թողնում դրանց հետագա ճակատագրի վրա: Ամփոփելով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված ՀՀ երկրորդ նախագահի գործադրած ջանքերի արդյունքները, շեշտվել է, որ դրանք ևս, իր նախորդների նման, չեն հանգեցրել երկու երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատմանը, մինչդեռ Թուրքիան, փաստորեն, կրկին հնարավորություն ստացավ աշխարհին ցույց տալ ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու իր «բուռն ձգտումը»: Հայոց ցեդասպանության 100-ամյակն ու ճանաչման հետագա ընթացքը ներկայացնելով հայ թուրքական հարաբերությունների համատեքստում, հատուկ ուշադրություն է դարձնում այն հանգամանքին, որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի նախաշեմին, պաշտոնական Թուրքիան չհրաժարվելով Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցում իր որդեգրած ժխտոոական դիրքորոշումից, այնուամենայնիվ, որոշակի փոփոխություններ է կիրառում այդ հարցում իր ռազմավարության մեջ: Նման փոփոխությունների իմաստը հանգում էր Էրդողանի և Դավութօղլուի կողմից առաջ քաշած «համատեղ վշտի» և «արդար հիշողության» թեզերին: Ընդգծվել է, որ թուրքական ժխտողականության նման նոր դրսևորումը պակաս վտանգավոր չէր, քանի որ դրանով փորձ էր արվում հավասարության նշան դնել «դահճի» և «զոհի» միջև: Այնուհետև նշվել է, որ Թուրքիայի նման մոտեցումը շոշափելի արդյունք չի տվել, քանի որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի համատեքստում շարունակվում էր աշխարհի տարբեր երկրների և միջազգային հեղինակավոր կազմակերպությունների կողմից Հայոց ցեղասպանության պաշտոնական ճանաչման և դատապարտման գործընթացը: Չի անտեսվել նաև այն փաստը, որ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի հռչակագրի ընդունումից հետո, հայ իրականության մեջ որպես ՀՀ արտաքին քաղաքական առաջնահերթություններ առաջ են քաշվում Ցեղասպանությունը ճանաչման դաշտից բացի, իրավական դաշտ փոխադրելու և միջազգային իրավունքը նոր հայրենազրկում «պատրիոցիդ» իրավական ձևակերպումով բարելավելու խնդիրը: Դրա հետ կապված շեշտվել է, նման գաղափարի իրագործումը ողջունելի լինելով հանդերձ պահանջելու է վիթխարի ջանք ու եռանդ: Բացի այդ, կարևորվել է նաև այն գաղափարը, որ նշված դրույթների կենսագործման հնարավորությունը շատ ավելի կմեծանա, եթե Հայաստանը դառնա տարածաշրջանի ազդեցիկ «խաղացողներից» մեկը՝ թելադրելով խաղի սեփական կանոնները: Ինչ վերաբերում է երկու երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու ՀՀ իշխանությունների հետագա ջանքերին, ապա ինքնին հասկանալի է, որ հնարավոր չէր անվերջ հանդուրժել Թուրքիայի ապակառուցողական մոտեցումն այդ հարցում և միանգամայն տրամաբանական էր, որ արդեն 2017 թ. սեպտեմբերի 20-ին ՄԱԿ- ի Գլխավոր ասամբլեայի նստաշրջանի ամբիոնից ՀՀ նախագահի ելույթը դարձավ առաջին քայլը ՀՀ-ի կողմից ցյուրիխյան արձանագրությունների չեղարկման ճանապարհին, գործընթաց, որն իր տրամաբանական ավարտին հասավ 2018 թ. մարտի 1-ին՝ ՀՀ նախագահի «Հայ- թուրքական հարաբերությունների կնքման ընթացակարգը դադարեցնելու վերաբերյալ» հրամանագրով: ; Всестороннее рассмотрение соответствующих фактов в статье показывает, что Турция одной из первых признала независимость Армении, но никаких дипломатических отношений между странами установлено не было, поскольку Анкара представила властям Армении предварительные условия: не упоминать Геноцид армян 1915 года, официально отказаться от претензий, оказать давление на то, чтобы остановить борьбу за Нагорный Карабах, признать суверенитет и территориальную целостность Азербайджана. При этом Турция потребовала от Республики Армения воздержаться от действий, противоречащих интересам Турции и любым способом нейтрализовать антитурецкую деятельность армян диаспоры. Республика Армения отвергла эти предварительные условия и требования, несовместимые с международной практикой. Турция, в свою очередь, заняла ярко выраженную антиармянскую позицию, в одностороннем порядке закрыв границу с Арменией, продолжая держать Армению в блокаде. Поэтому не случайно подходы Турции к нормализации отношений с Арменией во многом были обусловлены достижениями армянских вооруженных сил в Арцахе, ведь чем очевиднее были эти успехи, тем жестче становилась позиция Турции по отношению к Армении. Это проявилось во время освобождения Карвачара (начало апреля 1993 г.) вооруженными силами Армении, после чего Турция не только закрыла границу, но и начала накапливать войска у границы с Арменией, но резкая реакция России удержала Турцию от ее дальнейших действий. Считаем уместным упомянуть, что в обсуждаемый период такой подход Турции в вопросе нормализации отношений с Арменией представлял серьезную угрозу нашей национальной безопасности. Анализируя влияние экономического фактора, представляющего взаимный интерес, в армяно-турецких отношениях, было подчеркнуто, что каким бы благоприятным ни было развитие экономических отношений с Арменией для Турции, Армения не представляет серьезного интереса для Турции с точки зрения ее экономического развития. Некоторая активизация не дает нам оснований охарактеризовать это как серьезный прорыв в нормализации армяно-турецких отношений. Поэтому не случайно при определенной перспективе армяно-турецкого экономического сотрудничества турецкая сторона пыталась создать иллюзию некоторого прогресса в армяно-турецких отношениях с руководством Армении, тем самым побуждая руководство Армении убедить диаспору прекратить поощрение процесса международного признания Геноцида армян. Это обстоятельство, безусловно, также свидетельствует о влиянии процесса международного признания Геноцида армян на армяно-турецкие отношения. Что касается экономического фактора, то тот факт, что руководство Армении не проанализировало в свое время должным образом инициативы турецкой стороны по активизации экономических контактов между двумя странами, даже не уловило тот момент, что экономический фактор и турецкая версия решения Карабахского конфликта были комбинированными. Между тем, с выдвинутыми предварительными условиями Турция пыталась сделать Армению своим прислужником, и через нее диктовать свою волю также армянам диаспоры. Касаясь армяно-турецких контактов на уровне неправительственных организаций, было отмечено, что деятельность таких организаций изначально была обречена на провал из-за крайне противоположных взглядов сторон. Руководство Республики Армения в то время, зная о таких контактах, однако не проанализировало должным образом их возможные положительные и отрицательные последствия как для Республики Армения, так и для диаспоры: оно не выразило четкой позиции по этому вопросу. Между тем последующий ход событий показал, что Турция, используя наличие таких контактов, пыталась вывести вопрос Геноцида армян из политической в сферу научных и общественных дискуссий, в очередной раз стремясь остановить процесс международного признания Геноцида армян. По большому счету, той же цели преследовал выдвинутый турецким руководством лозунг «ноль проблем с соседями», который, несмотря на предпринятые конкретные шаги, не приводит к нормализации армяно-турецких отношений. Таким образом, позитивные иногда проблески в политике турецкого руководства в отношениях с Арменией можно объяснить различными геополитическими интересами Турции, в частности, вопросом вступления в Евросоюз. Конкретными фактами доказано, что даже факт подписания 10 октября 2009 года знаменитых Цюрихских протоколов не смог заставить Турцию выполнить взятые на себя обязательства, отказаться от выдвижения предварительных условий для установления дипломатических отношений с Арменией. Анализируя содержание Цюрихских протоколов, было отмечено, что это не полностью отвечает жизненно важным интересам всех армян, поскольку определенные положения протоколов, особенно положение о взаимном признании границ, делают бессмысленным продолжение процесса международного признания Геноцида армян, а также шаги, которые необходимо будет предпринять для преодоления последствий. Особое внимание было уделено тому факту, что в обсуждаемый период в процессе международного признания Геноцида армян наблюдается новое явление: некоторые европейские страны принимают законы, криминализирующие отрицание геноцида, некоторые из которых нельзя назвать доработанными, что также влияет на сам процесс в будущем. Подводя итоги усилий второго президента Армении по нормализации армяно-турецких отношений, было подчеркнуто, что они, как и при его предшественниках, не привели к установлению дипломатических отношений между двумя странами, а Турция, по сути, снова получила шанс показать миру свое «страстное желание» урегулировать отношения с Арменией. Представляя 100-летие Геноцида армян и дальнейший процесс признания в контексте армяно-турецких отношений, в статье обращается особое внимание на то, что накануне 100-летия Геноцида армян официальная Турция не отказывается от своей политики отрицания Геноцида армян, тем не менее, вносит некоторые изменения в свою стратегию. Смыслом таких изменений стали выдвинутые Эрдоганом и Давутоглу тезисы о «совместной скорби» и «справедливой памяти». Было подчеркнуто, что такое новое проявление турецкого отрицания было не менее опасным, поскольку это была попытка приравнять «палача» к «жертве». Далее было отмечено, что такой подход Турции не дал ощутимых результатов, поскольку в контексте 100-летия Геноцида армян продолжался процесс официального признания и осуждения Геноцида армян различными странами и авторитетными международными организациями. Тот факт, что после принятия резолюции 100-летия Геноцида армян в армянских реалиях не был оставлен без внимания вопрос переноса Геноцида в правовое поле помимо признания Геноцида, и совершенствования международного права, внеся новую формулировку - «патрицид». В этой связи было подчеркнуто, что реализация такой идеи, хотя и приветствуется, потребует огромных усилий и энергии. Кроме того, была отмечена идея о том, что возможность реализации этих положений будет намного больше, если Армения станет одним из влиятельных «игроков» в регионе, диктующих свои правила игры. Что касается дальнейших усилий властей Армении по установлению дипломатических отношений между двумя странами, то очевидно, что терпеть деструктивный подход Турции к этому вопросу бесконечно не представлялось возможным. Следовательно, выступление Президента Республики Армения 20 сентября 2017 года с трибуны Генеральной Ассамблеи ООН стало первым логическим шагом на пути к отмене Цюрихских протоколов Республикой Армения, процесс, который пришел к своему логическому завершению 1 марта 2018 года указом Президента РА «О прекращении процедуры установления армяно-турецких отношений». Мало того, что Турция не установила дипломатические отношения с Арменией, но и через 100 лет после турецко-армянской войны, 27 сентября 2020 года сделала попытку силой дать решение своему предусловию по Арцахскому вопросу. Путем ее непосредственного подстрекательства и поддержке «братскому» Азербайджану война, развязанная против Республики Арцах и Республики Армения, посредством военной агрессии было захвачено около 75% территории Республики Арцах, не только 7 ранее освобожденных районов, но также Гадрут и Шуши. Не удовлетворившись всем этим, по совету той же Турции, Азербайджан в мае 2021 года вторгся на суверенную территорию независимой Республики Армения, создав реальную угрозу существованию армянской государственности, реальную «угрозу безопасности армянского народа», пытаясь через так называемый Зангезурский коридор соединить через Нахичевань Азербайджан и Турцию для реализации давней программы пантюркизма.
The purpose of the article is to analyze the interests and contradictions between Russia and Turkey in the South Caucasus, which have been aggravated in many aspects by the influence of the Syrian and Ukrainian crises. In these circumstances, Azerbaijan became a key player for Ankara, which allowed the latter to gradually move on its interests in the region. Meanwhile, the formation of the EAEU with the participation of Armenia (without any preconditions on its end) negatively affected the latter's factor, first of all, for Moscow as an ally. On top of it, Turkey and Azerbaijan, contrary to the interests of Armenia, significantly strengthened their geopolitical factors before Russia, against the backdrop of West's political and economic sanctions against Moscow. ; Հոդվածի նպատակը Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի և Թուրքիայի շահերի ու հակասությունների վերլուծությունն է, որոնք հիմնականում սրվեցին սիրիական և ուկրաինական ճգնաժամերի ազդեցության տակ: Այդպիսի պայմաններում Ադրբեջանն առանցքային գործիք դարձավ Անկարայի համար, ինչը թույլ տվեց վերջինիս աստիճանաբար առաջ մղել իր շահերը տարածաշրջանում: Միաժամանակ, Հայաստանի մասնակցությամբ ԵԱՏՄ-ի ձևավորումը (նրա կողմից առանց որևէ նախապայմանի) բացասաբար անդրադարձավ նրա գործոնի վրա առաջին հերթին դաշնակից Մոսկվայի հետ հարաբերություններում: Իսկ Մոսկվայի նկատմամբ Արևմուտքի քաղաքական և տնտեսական պատժամիջոցների ֆոնին Թուրքիան և Ադրբեջանը, ի հեճուկս Հայաստանի շահերի, զգալիորեն ամրապնդեցին իրենց աշխարհաքաղաքական գործոնները Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում: ; Целью статьи является анализ интересов и противоречий России и Турции на Южном Кавказе, которые, во многом, обострились под влиянием сирийского и украинского кризисов. В этих условиях Азербайджан стал ключевым инструментом для Анкары, что позволило последней приступить к постепенному продвижению своих интересов в регионе. Тем временем, образование ЕАЭС с участием Армении (без каких-либо предварительных условий с ее стороны), отрицательно отразилось на ее факторе, в первую очередь, в отношениях с союзной Москвой. А на фоне политических и экономических санкций Запада против Москвы, Турция и Азербайджан, в противовес интересам Армении, значительно усилили свои геополитические факторы в отношениях с Россией.
In March 2011, rallies and demonstrations started in Syria, which later developed into an armed conflict and large-scale military operations between the Syrian government and opposition all over the country. With the gradual escalation of the conflict at the end of 2011, the Syrian government adopted a strategy of defending the western territories and regional centers, which were of strategic importance in Syria, and avoiding large-scale military operations in these areas. The situation in Syria changed dramatically at the end of 2015. It was due to Russia's direct military assistance to the Syrian government.The Syrian conflict has affected regional and extra-regional developments in the Middle East, paving the way for new realities, for the active engagement of a number of power centers in the Middle East and the processes of various formats aimed at a peaceful resolution of the conflict.During the conflict (2011-2020) there were some results in the negotiation process (regulated by various international formats) of the crisis. Though they had mainly solved problems partially in certain parts of Syria, the importance of meetings in such formats cannot be underestimated. The peculiarity and global nature of the conflict provided no other solution than partial solutions to the Syrian crisis, which had an enormous impact and created opportunities for the views of the conflicting parties to be heard. The aforementioned resolution processes of the conflict allow us to assume that the parties involved in the conflict have shifted to a partial solution to the Syrian crisis. It presupposes a short-term solution or freezing of issues related to some areas of military-political and socio-economic importance, ensuring predictability of developments, after which it will be possible to get a comprehensive agreement on the Syrian conflict.The Syrian conflict has long ceased to be a Middle Eastern regional reality, affecting global processes. Conflict resolution must have both regional and extra-regional dimensions, based on sensible and sincere approaches, which should prompt parties concerned with a quick resolution to the conflict to find the key to resolving the Syrian issue. ; 2011թ. մարտին Սիրիայում սկսվեցին բողոքի ցույցերը, որոնք վերաճեցին զինված բախումների և լայնածավալ ռազմական գործողությունների ողջ երկրում կառավարական ուժերի և ընդդիմության միջև: Իրավիճակը կտրուկ փոխվեց 2015թ. վերջին, երբ Ռուսաստանը կառավարությանն ուղղակի ռազմական օգնություն ցույց տվեց: Ճգնաժամին ուղեկցող բանակցային գործընթացն ընթացավ տարբեր ձևաչափերով և միայն մասամբ հարթեց ծագած խնդիրները: Հակամարտության լայնամասշտաբ բնույթը թույլ չտվեց ավելին, քան մասնատված լուծումներ: Բայց դրանք նաև հնարավորություն ստեղծեցին կողմերի տեսակետները լսելու համար: Սիրիայում արյունալի հակամարտությունը վաղուց դադարել է լինել այս երկրի ներքին գործը: Դրա կարգավորումը, անշուշտ, պետք է ունենա նաև արտատարածաշրջանային հարթություն՝ հիմնված ողջամիտ մոտեցումների վրա: ; С марта 2011 г. в Сирии начались акции протеста, которые переросли в вооружённые столкновения и крупномасштабные военные действия по всей стране между правительственными войсками и оппозицией. Ситуация резко изменилась к концу 2015 г., когда Россия оказала непосредственную военную помощь правительству. Переговорный процесс, сопровождавший кризис, протекал в разных форматах и лишь частично сглаживал возникшие проблемы. Масштабный характер конфликта не позволял большего, чем фрагментарноые решения. Но и они создали возможность, чтобы мнения сторон были услышаны. Кровопролитный конфликт в Сирии давно перестал быть внутренним делом этой страны. Его урегулирование непременно должно также иметь и внерегиональное измерение, основанное на разумных подходах.
