Suchergebnisse

Do proleća 1917. godine, na teritoriji (bivšeg) Ruskog carstva našlo se nekoliko desetina hiljada ratnih zarobljenika Južnih Slovena, od kojih su se mnogi direktno uključili u revolucionarna događanja započeta padom monarhije u februaru. Nakon Oktobarske revolucije, hiljade Bugara, Hrvata, Slovenaca i Srba borile su se na strani boljševika. Od 1918. godine, imali su svoju Južnoslovensku komunističku grupu pri Boljševičkoj partiji, kao i novine Svetska revolucija. Grupa se, međutim, brzo sukobila po pitanju ustrojstva posleratnog projekta. Jedni su se zalagali za stvaranje Jugoslavije kao države Južnih Slovena, dok su drugi smatrali da buduća socijalistička država treba biti Balkanska federacija, stari projekat balkanske socijaldemokratije. Ovo neslaganje dovelo je u konačnici do odvajanja Bugara iz Južnoslovenske komunističke grupe. Iako pitanje buduće radničke federacije na Balkanu nije razrešeno čak ni formiranjem Komunističke internacionale, ova zaboravljena rana debata između tada vodećih južnoslovenskih komunista bila je uvod u kasnije marksističke rasprave o nacionalnom pitanju u Bugarskoj i Kraljevini SHS. Analiza ovih projekata otvara pitanja o prijemu boljševičkih ideja među Južnim Slovenima, kontinuitetu i diskontinuitetu marksističke misli među balkanskim socijalistima pre i posle 1917. godine, kao i o razvoju koncepta lenjinističkog prava na samoopredeljenje u kontekstu političke situacije na Balkanu u posleratnom periodu. ; By the spring of 1917, tens of thousands of South Slavic prisoners of war had found themselves on the territory of the (former) Russian Empire, and many of them took an active part in the revolutionary events which had begun with the collapse of the monarchy in February. After the October Revolution, thousands of Bulgarians, Croats, Slovenes, and Serbs fought on the side of the Bolsheviks. Beginning from 1918, they had their own South Slavic Communist Group of the Bolshevik Party, as well as a newspaper called Svetska revolucija (The World Revolution). However, the Group soon became divided over the question of building a future postwar order. Some communists supported the creation of Yugoslavia as a country of South Slavs, while others thought that the future socialist state must be a Balkan Federation, an old project of Balkan social democracy. The pro-Yugoslav current was composed primarily of people who were radicalized by the world war and the revolution and who fought together in the South Slavic units of the Russian Imperial Army before 1917. The supporters of a Balkan federation were those who were active in the labor movement before 1914. The Bulgarian communists, influenced by the theoretical tradition of "narrow socialism" developed by Dimitar Blagoev, were the standard bearers of the idea of Balkan federalism, while most Serbs, Croats, and Slovenes eventually opted for Yugoslavia, also as a federal state. This disagreement eventually led to the separation of Bulgarians from the South Slavic Communist Group. Even though the question of the future workers' federation in the Balkans was not ultimately resolved even after the creation of the Communist International, this forgotten early debate between the leading South Slavic communists foreshadowed the later Marxist discussions on the national question in Bulgaria and Yugoslavia. The analysis of these projects raises new questions regarding the reception of Bolshevik ideas among the South Slavs, the continuities and discontinuities of Marxist thought before and after 1917, as well as the development of the concept of the Leninist right to self-determination in the context of the political situation in the Balkans in the post-WWI period.

Predmet ove uporedne analize je istraţivanje sadrţaja i realizacije izbornih programa relevantnih političkih partija iz BiH, Srbije i Hrvatske u periodu od 2002 do 2012 godine. Analizom izbornih programa utvrĎeni su sadrţaji po relevantnosti, mjerljivosti, sektorskoj pripadnosti, obećanjima i usklaĎenosti sa javnim interesom, a istraţivanjem realizacije izbornih programa relevantnih vladajućih partija dobijeni su rezultati o ispunjavanju izbornih obećanja. TakoĎe, analiziran je partijski, izborni i politički kontekst i procesi, kako bi se rezultati ove analize doveli u vezu sa rezultatima analize sadrţaja i realizacije izbornih programa relevantnih političkih partija. Za ovo istraţivanje odabrani su izborni programi relevantnih političkih partija, koje su bile vodeće vladajuće i opozicione u prethodna tri izborna ciklusa, u tri susjedne drţave, koje imaju zajedničku drţavnu prošlost i druge sličnosti. UsklaĎenost izbornih programa sa javnim interesom i njihova realizacija su problem koji je direktno povezan sa izbornim legitimisanjem, zastupanjem javnog interesa, predstavničkom demokratijom, partokratskim i drugim sistemskim deformacijama i potrebom redefinisanja partijskog i drugih dijelova političkog sistema. Kriza izbornog legitimiteta i institucionalnog zastupanja graĎana polazi od partijskih izbornih programa, koji su nesuklaĎeni sa javnim interesom i koji se, kao takvi, nezadovoljavajuće realizuju, a manifestuje se kada partokratija zamijeni demokratiju, kada privatno-partijski nadvlada javni interes i kada, umjesto zastupanja javnog interesa u institucijama vlasti, postoji samo puko predstavljanje. NeusklaĎeni izborni programi sa javnim interesom i neispunjavanje izbornih obećanja su posljedica sistemske greške, čijim se otklanjanjem stvaraju uslovi za uspostavljanje i postojanje predstavničke i drugih oblika demokratije. ; Subject of this comparison analysis is research of contents and realization of electoral programs of relevant political parties from BiH, Serbia and Croatia in period from year 2002 to 2012. By analysis of electoral programs contents were determined by its relevance, measurability, sector belonging, promises and harmonization with public interest, and by research of realization of electoral programs of relevant ruling political parties results were acquired about fulfilment of electoral promises. Also, we have analyzed partisan, electoral and political context and processes, so we could correlate results of this analysis with results of content analysis and realization of electoral programs and relevant political parties. For this research we have selected electoral programs of relevant political parties which were prime ruling and opposition parties in previous three electoral cycles in three neighbouring countries and which have mutual state history and other similarities. Harmonization of electoral programs with public interest and its realization is a problem which is directly linked with electoral legitimacy, representing of public interest, representative democracy, partisan and other systematic anomalies and need for redefining partisan and other parts of political system. Crisis of political legitimacy and institutional representation of citizens derives from partisan electoral programs which are in disharmony with public interest and which are, as such, and not sufficiently realized, and it is manifested when partisanship replaces democracy, when private-partisan overcomes public interest and when, instead of representing public interest in institutions of authority, there is only mere or symbolic representation. Electoral programs which are not harmonized with public interest and lack of fulfilment of electoral promises is consequence of systematic error, and by its removal, conditions are created for establishing and existence of representative and other forms of democracy.

Imajući na umu da je Strategijom razvoja obrazovanja u Srbiji primećeno da u obrazovanju u Srbiji postoji "problem sa pravednošću" i da je kao jedan od ciljeva razvoja obrazovanja navedeno stvaranje "socijalno pravičnog društva", u ovom radu se preispituje u kojoj meri su donošenje Zakona o dualnom obrazovanju i javno insistiranje na ekspanziji ovog vida obrazovanja koraci usmereni ka smanjenju nejednakosti. Oslanjajući se na ideje različitih francuskih sociologa obrazovanja (Burdije, Budon, Bodlo i Estable), kroz rad se ispituje u kojoj meri dualno obrazovanje otvara prostor za izjednačavanje obrazovnih šansi i uspostavljanje pravičnijeg društva. Iz teorijskih uvida spomenutih autora koji se tiču povezanosti klasnih struktura sa obrazovnim šansama, može se zaključiti da svako "grananje" unutar obrazovnog sistema doprinosi većim nejednakostima, o čemu eksplicitno govori Rejmon Budon. Odlike dualnog obrazovanja podsećaju na "primarno zanatsko" obrazovanje o kojem govore Bodlo i Estable koji pokazuju da je ovakvo obrazovanje predviđeno za učenike iz neprivilegovanih društvenih slojeva kojima se kroz ovaj vid obrazovanja ograničava mogućnost vertikalne društvene pokretljivosti. Analizirajući različite interesne optike aktera, Burdije smatra da opšte obrazovanje, nasuprot obuci u firmi, radnicima daje određeni vid slobode, jer ih čini manje vezanim za jedno preduzeće. Školski sistem povezan sa industrijom, prema mišljenju ovog autora, oblikovan je interesima poslodavaca i suprotan je interesima radnika, jer čini društvo manje pravičnim umanjujući šanse za vertikalnu i horizontalnu društvenu pokretljivost. Na osnovu navedenog se može zaključiti da dualno obrazovanje ne doprinosi smanjenju društvenih nejednakosti, te da bi u cilju stvaranja pravičnijeg društva od ovakvih obrazovnih politika trebalo odustati. ; Bearing in mind that the Strategy for Education Development in Serbia perceives the existence of a "justice issue" in education in Serbia, and that one of the stated goals of education development is creating a "socially just society", this paper explores to which extent adopting the Law on Dual Education and public insistence on expansion of this mode of education are the steps towards reducing injustice. Relying on the ideas of different French sociologists of education (Bourdieu, Boudon, Baudelot and Establet), the paper examines to which extent dual education opens up the space for balancing educational opportunities and establishing a more just society. From theoretical insights of the aforementioned authors regarding the relation between class structures and educational opportunities, it can be concluded that any "branching" within an educational system contributes to greater inequalities, as explicitly asserted by Raymond Boudon. The characteristics of dual education correlate to the "primary professional" education mentioned by Baudelot and Establet, illustrating that such education is intended for students from underprivileged social strata, who have limited opportunities for vertical social mobility due to this kind of education. By analysing various interest optics of the actors, Bourdieu finds that general education, as opposed to company training, provides workers with a certain form of freedom because it makes them less attached to a single company. The school system associated with industry, in the opinion of this author, is shaped by the interests of employers and contrary to the interests of workers, as it makes society less fair by reducing the chances of vertical and horizontal social mobility. Based on the above, it can be concluded that dual education does not contribute to reducing social inequalities, and that in order to create a fairer society, such educational policies should be abandoned. ; Zbornik rezimea / 24. Međunarodna naučna konferencija "Pedagoška istraživanja i školska praksa ; Book of abstracts / 24th International Scientific Conference "Educational Research and School Practice"

Since the end of the 1980s, the intensifying of the politicization process has been one of the important characteristics of the EU integration process. The politicization in the EU is understood as the way of contesting and decision-making on public issues, the way that is opposite to the elitist and technocratic mode of decision-making, typical for the first decades of EU integration. Thus, the politicization, and also the politicization in the EU, is grasped as complementary to the public character of modern politics, especially with democracy. The European union is conceptualized as an extremely compound and non-centralized political system of a non-state type with the elements of consensus democracy and with a deeply segmented society as its basis, divided by national and many transnational lines. Within that society, as well as within its political institutions, the politicization process has been developing which has been influencing the functioning of the system considerably. We explore the experiences of politicization in other compound, consensus democracies in Europe – Belgium and Switzerland – and by comparing the specific cases of politicization, we are searching for the possible specific characteristics of politicization in the EU that stem from its described nature. Also, we are analyzing the possible impact of such politicization on the future of integration and politics in the EU. Although not always contributing to deepening of integration, the politicization in the EU, under specific circumstances, could have a democratizing effect. It serves as the opportunity for stimulating the debates on important issues and articulating the will of the citizens while the adequate forms of participation in the political process are still missing in the EU. In addition, we discuss the potential impact of the politicization of European issues on the gradual creation of the European public sphere or the Europeanisation of the national public spheres, as well as on the Europeanisation of society and emergence of the European political identity among the EU citizens. ; Jedna od značajnijih karakteristika u razvoju evropske integracije od kraja 1980- ih godina jeste intenziviranje procesa politizacije. Politizacija u Evropskoj uniji se razume kao način raspravljanja i odlučivanja o javnim pitanjima suprotan elitističkom i tehnokratskom načinu donošenja odluka, uobičajenom naročito za prve decenije razvoja evropske integracije. Stoga se politizacija, pa i politizacija u Evropskoj uniji, shvata kao komplementarna sa javnim karakterom moderne politike, posebno sa demokratijom. Evropska unija je konceptualizovana kao izrazito složen i necentralizovan politički sistem nedržavnog tipa sa elementima konsensualne demokratije koji za osnovu ima duboko segmentirano društvo, ispresecano osim nacionalnim i mnogim transnacionalnim podelama. Unutar tog društva, kao i unutar političkih institucija, odvija se proces politizacije koja ima značajnog uticaja na funkcionisanje sistema. Rad nastoji da izuči iskustva politizacije drugih složenih, konsensualnih demokratija u Evropi – Belgije i Švajcarske – te poređenjem pojedinih slučajeva politizacije traga za posebnim karakteristikama politizacije u EU koje proističu iz njene opisane prirode, kao i o mogućem uticaju takve politizacije na budućnost integracije i politike u EU. Iako neće uvek doprineti produbljivanju integracije, politizacija u EU pod određenim uslovima može imati demokratizujući uticaj jer predstavlja način da se oživi rasprava o važnim pitanjima i artikuliše volja građana u nedostatku adekvatnih oblika učešća u političkom procesu EU. Dodatno, razmatra se potencijalni uticaj koji politizacija evropskih pitanja može da ima na postepeno kreiranje evropske javne sfere ili evropeizaciju nacionalnih javnih sfera, kao i na evropeizaciju društva i kreiranje evropskog političkog identiteta među građanima Unije.

Interesovanje za teoriju i praksu rane intervencije u Srbiji je intenzivirano poslednjih desetak godina. U praksi su odavno zastupljeni različiti oblici rada sa decom sa smetnjama u razvoju ranog uzrasta, dok su teorijsko uobličavanje znanja i sistemski pristup ranoj intervenciji, sagledani kroz donošenje državnih odluka, uključivanje sadržaja iz ove oblasti u studijske programe fakulteta koji školuju defektologa, novijeg datuma. Cilj ovog rada je da ukaže na ključne promene i aktivnosti usmerene na razvoj nacionalnih sistema rane intervencije, s posebnim osvrtom na Srbiju. Od šest priotiteta sadržanih u dokumentu Poziv na akciju: Podrška razvoju dece u ranom detinjstvu koji je Vlada Srbije sačinila u saradnji sa UNICEFOM, a koji je zasnovan na Konvenciji o pravima deteta, Ciljevima održivog razvoja i najboljim interesima za svako dete posebno je značajan prvi podrška roditeljstvu. Izdvajanje ovog prioriteta bazirano je na činjenici da je podrška dobrobiti deteta jedan od najvažnijih ciljeva predškolskog vaspitanja i obrazovanja i da je ostvariv samo onda kada porodica može na adekvatan način da oblikuje sopstvene životne okolnosti. Osim toga takozvani model F-reči, utemeljen na odrednicama Međunarodne klasifikacije funkcionisanja, invalidnosti i zdravlja, vidi porodicu kao centralni "kontekstualni" činilac razvoja, koji ima najbolji potencijal za pružanje fizičke i emocionalne bezbednosti deteta i čija dobrobit treba da bude primarni cilj uključivanja u programe rane intervencije i obezbeđivanja usluga. Iako je rad sa porodicom, ključni činilic pozitivnih ishoda rane intervencije, dosadašnja praksa u ovom segmentu rada može da se opiše kao dugo putovanje od pristupa usmerenog na stručnjake koji donose odluke i sprovodi tretman, do pristupa u čijem fokusu je porodica Veštine uspostavljanja saradničkog odnosa su za stručnjake, koji prihvataju model usmeren na porodicu još uvek velik izazov, jer je neophodno da se uloga donosioca odluka, "prepisivača saveta", zameni ulogom partnera, slušaoca, pomagača i konsultanta. ; Interest in the theory and practice of early intervention in Serbia, has intensified in the last ten years. In practice, various forms of work with children with disabilities at an early age have long been represented, whereas theoretical shaping of knowledge and systematic approach to early intervention seen through state-decision making, inclusion of contents from this area in university programmes for educating defectologist, are of the more recent date. The aim of this paper is to point out the key changes and activities directed to development of national early intervention systems, with special reference to Serbia. Considering the six priorities contained in the document Call to Action: Support to children development in early childhood, created by Government of Serbia in cooperation with UNICEF, based on Convention on the rights of the child, Sustainable development goals and best interest for each child individually, the first one is especially important, parenting support. The selection of this priority is based on the fact that supporting the welfare of the child is one of the most important goals of preschool education and that it is achievable only in case when the family can adquately shape their own life circumstances. Besides, the so-called F-word model based on the International Classification of Functioning Disability and Health, recognizes the family as the central "contextual" factor, with best potential for providing physical and emotional security to the child, whose welfare should be the primary goal of inclusion in early intervention and service providing programmes. Although, the work with family is the key factor in positive outcomes of early intervention, current practice in this segment of work can be described as a long journey from and approach focused on decision-making and treatment professionals, to the family-oriented approach. Collaborative skills are still the great challenge for professionals who accept family-oriented model, as it is necessary to replace the role of decision-maker, "advice transcriber" with the role of partner, listener, assistant and consultant.

Predmet istraživanja doktorske disertacije odnosi se na analizu značaja i mehanizama na koji institucionalna obeležja utiču na efikasnost nacionalnih ekonomija. Pritom, cilj je da se istraživanjem identifikuju relevantne normativne i pozitivne pozicije u pogledu uloge koju institucije imaju u ekonomskim procesima, kao i njihov međusobni odnos i relativna važnost pri uticaju na ekonomske performanse, sa posebnim osvrtom na iskustva privrednih sistema zemalja u tranziciji. Iz tog razloga, analizirane su osobenosti institucija kao jedinica ekonomske analize, raznovrsnost elemenata institucionalne strukture, kroz, naročit, osvrt na interakciju koja se pojavljuje između formalnih i neformalnih institucionalnih pravila. Uslovljenost ekonomskih performansi institucionalnim svojstvima analizirana je iz perspektive teorije transakcionih troškova, kao i teorije vlasničkih prava i mehanizmima kojima oni ostvaruju uticaj na ekonomske performanse. Iz razloga što značajan deo institucionalne strukture nastaje, ali se i menja, u okviru političkog sistema, efekti na ekonomsku aktivnost posmatrani su kroz uticaje koji nastaju kao posledica specifičnosti političkih institucija, odnosno, njihove stabilnosti, forme i centralizovanosti, kao i kvaliteta javnog upravljanja, uticaja rent-seeking-a i političkih konjunkturnih ciklusa. S obzirom da su postojanost i dinamika integralna svojstva svakog segmenta institucionalne strukture, deo istraživanja je orijentisan na analizu osnovnih elemenata, tipova i teorija institucionalnih promena, zavisnost promene institucija od istorijskog institucionalnog, formalnog i neformalnog, nasleđa, kontroverzi u pogledu transplantacije institucija, kao i uzroka institucionalne histereze i neuspeha. Na osnovu empirijskog istraživanja odnosa ekonomskih performansi i institucionalnog kvaliteta, utvrđeno je da nivo per capita dohotka odlučujuće zavisi od kvaliteta institucionalne strukture, efikasne zaštite vlasničkih prava, usklađenosti između formalnih i neformalnih pravila, čime institucionalne promene u pravcu unapređenja svih institucionalnih segmenata predstavljaju neophodnu pretpostavku efikasnijoj ekonomskoj aktivnosti. ; This paper refers to the analysis of the importance of the institutions and the mechanisms through which the institutional characteristics influence the efficiency of national economies. In this context, the main goals of the research are to identify and explain relevant normative and positive aspects of institutional theory, the way in which institutions affect economic processes, as well as the interrelation and relative importance of different institutional units in their influence on economic performance, with special emphasis on the experience of transition countries. For this purpose, the author has reviewed the uniqueness of institutions as units of economic analysis, the diversity of the elements of institutional structure, with the particular accent on interaction between formal and informal institutional rules. Dependence of economic performance upon the institutional characteristics has been analyzed from the perspective of transaction-cost theory, as well as the theory of property rights. Special attention is paid to the mechanism through which the property rights exercise their influence upon the efficient operation of economic system. Bearing in mind the fact that the important part of institutional structure is made within a political process, the effects of institutions are observed through the influences derived from political stability, political regime and the level of administrative and fiscal centralization. The quality of governance, the impact of rent-seeking activities and the influence coming from political and business cycles are additional important features in this regard. Since the institutions display the persistence and changeability at the same time, the important part of the research is dedicated to the analysis of different types and theories of institutional changes, the dependency of changes on the past formal and informal institutional development, the issues related to the transplantation of institutions and the causes of institutional hysteresis. Based on the empirical part of the thesis, we have reached the conclusion that the level of per capita income largely depends on the quality of institutions, especially the protection of property rights, as well as the harmonization between formal and informal institutions. This makes good institutions a decisive and long-lasting factor of the success and efficiency of national economies.

Početak dvadeset i prvog veka obeležio je najveći teroristički akt u istoriji čovečanstva, 11. septembar 2001. godine. Samoubilački napadi izvršeni tog dana na teritoriji Sjedinjenih Država su načinom na koji su izvedeni, svojom veličinom i posledicama, osigurali da početak novog milenijuma ostane upamćen u svetu po nagloj ekspanziji međunarodnog terorizma, koji je zbog neposrednih žrtava, materijalnih razaranja, i stalnog straha i nesigurnosti koje izaziva, gotovo sve šokirao i prestravio. Savremeni terorizam, dramatično oslikan kroz 11. septembar, danas predstavlja jedan od ključnih bezbednosnih problema i izazova globalizovanog društva, čiji sve češći, razorniji i smrtonosniji akti jasno ističu njegovu dominaciju nad drugim oblicima ugrožavanja bezbednosti. Ubrzo nakon 11. septembra, predsednik SAD Džordž V. Buš Mlađi objavio je sveopšti, prostorno i vremenski neograničen rat terorizmu, uz podršku većine zemalja u svetu kao i međunarodnih institucija, poput NATO i UN. Ovaj nekonvencionalni rat obuhvatio je mnoštvo vojnih, političkih i legislativnih akcija koje za glavni cilj imaju sprečavanje i suzbijanje terorizma na globalnom nivou. U tu svrhu donesene su posebne protivterorističke strategije kao i mnoštvo podstrategijskih dokumenata, kako u SAD, tako i u Evropskoj uniji kao i u njenim zemljama članicama. Američka nacionalna strategija za borbu protiv terorizma otklonila je propuste protivterorstičke prevencije i rezultirala podizanjem nivoa unutrašnje bezbednosti SAD. Glavni pokazatelj njene efikasnosti je činjenica da su Sjedinjene Države ostale pošteđene velikorazmernih terorističkih napada posle 11. septembra. To nije bio i slučaj sa Evropskom unijom, njihovim najvećim saveznikom, koju je u prvoj deceniji ovog rata Al Kaida prestravila sa dva velika napada (Madrid 2004. i London 2005. godine). Nažalost, EU je još uvek i meta i baza islamističkih ekstremista što predstavlja dokaz, a i najozbiljnije upozorenje, da je njena protivteroristička prevencija, za razliku od američke, u jednom ili više segmenata neadekvatna (propustljiva). ; The beginning of the twenty-first century was marked by the biggest terrorist act in the history of humanity, September 11, 2001. In the way that they were carried out, their size and consequences, suicide attacks committed on that day on the territory of the United States have ensured that the start of the new millennium will be remembered in the world by the rapid expansion of international terrorism, which has shocked and horrified almost everybody due to the direct victims, material damage, the fear and insecurity which evokes. Today, modern terrorism, dramatically portrayed through 9/11, represents one of the key security issues and challenges of a globalized society, whose frequent, more destructive and deadly acts clearly emphasize its domination over the other forms of endangering safety. Shortly after 9/11, the U.S. President George W. Bush Jr. announced an all-out, spatially and temporally unlimited war on terrorism, with the support of most countries in the world as well as international institutions, such as NATO and the UN. This unconventional warfare included a variety of military, political and legislative actions whose main objective is to prevent and combat terrorism on a global level. For this purpose, the special anti-terrorism strategies, and a number of other relevant strategic documents were adopted, both in the USA and in the European Union, as well as in its Member States. The U.S. National Strategy for Combating Terrorism has eliminated the glitches in American anti-terrorism prevention and resulted in raising the level of internal security of the United States. The main indicator of its effectiveness is the fact that the United States have been spared of large-scale terrorist attacks after the 9/11. This was not the case with the European Union, its biggest ally, which in the first decade of this war was terrified with two large attacks by Al Qaeda (Madrid 2004 and London 2005). Unfortunately, the EU is still the target and a base of Islamist extremists, which is an evidence and a most serious warning that its anti-terrorism prevention, unlike the U.S.'s, is in one or more segments inadequate (permeable).

U radu želimo da ukažemo na značaj republikanske misli za Dirkemovo shvatanje vaspitanja i obrazovanja. U sekundarnoj literaturi najčešće se ističu praktični i politički razlozi njegovog interesovanja za pedagogiju. Katolička crkva u Trećoj republici je – u vezi sa njenom ulogom u obrazovanju – doživljavana kao smetnja za dugoročni opstanak Republike. Obrazovanje novih generacija postavljeno je na temelje pozitivnih nauka kako bi se građani vaspitavali u duhu vrednosti novouspostavljene Republike. Proklamovani sekularizam Treće republike se nije mogao pomiriti sa obrazovnim sistemom kojim upravlja crkva. Dirkemov naučni rad je očigledno nosio i određeni politički značaj u Trećoj republici. Zapravo, bio je svojevrsni laički katehizis u obrazovnom sistemu Francuske. Ipak, čini nam se da uloga moralnog vaspitanja u novoj, sekularnoj državi nije bila samo puko provizorno rešenje. Republikanska misao je oduvek isticala značaj obrazovanja, odnosno vaspitanja koje bi omogućilo političku i moralnu stabilnost društvenog poretka. U ovom slučaju mislimo na dela klasika filozofije – Platona, Aristotela, Makijavelija, Monteskjea i Rusoa. Ako je Dirkemova sociologija i pedagogija imala ulogu supstituta katoličke veronauke, onda se sa sigurnošću može tvrditi da je u takvoj ulozi deo i duge tradicije republikanskog vaspitanja. Pomoću heurističkog pristupa pratićemo idejni razvoj republikanske misli o vaspitanju i obrazovanju. Sve navedeno iznosimo kako bismo pokazali na koji način se republikanska tradicija podudara sa projektom izgradnje Treće republike. Dirkemov odnos prema ulozi pedagogije nije puki proizvod određenih biografskih (akademskih) ili političkih kontingentnosti. Ovakav pristup može biti interesantan zbog načina na koji pristupamo razumevanju klasika sociologije i pedagogije. Dela klasika moramo posmatrati i kao proizvod kontinuiteta, a ne samo kroz prizmu njihove originalnosti ili konteksta u kojem su stvarali. U tom slučaju možemo postaviti drugačije interpretacije i posmatrati njihova dela iz drugog ugla. ; In the paper we want to point at significance of the Republican thought for Durkheim's understanding of education and upbringing. The secondary literature usually highlights practical and political reasons for his interest in pedagogy. Catholic Church was in the Third Republic - regarding its role in education - seen as a hindrance to a long-term survival of the Republic. Education of new generations was based on positive sciences so the citizens could be educated in line with the values of newly established Republic. The proclaimed secularism of the Third Republic could not be reconciled with the educational system governed by the church. Durkheim's academic work clearly bore a certain political significance in the Third Republic. Actually, it was a form of profane catechism in the education system of France. However, it seems that the role of moral education in the new, secular state was not merely a tentative solution. Republican thought has always emphasized the significance of education, i.e. upbringing, which would enable political and moral stability of the social order. In this case we allude to the works of prominent philosophers - Plato, Aristotle, Machiavelli, Montesquieu and Rousseau. If Durkheim's sociology and pedagogy acted as a substitute for Catholic catechism, then it is safe to say that so did a long tradition of Republican upbringing. Using a heuristic approach, we will follow conceptual development of the Republican thought on upbringing and education. The purpose of the above stated is to demonstrate how the Republican tradition coincides with the project of building the Third Republic. Durkheim's attitude towards the role of pedagogy is not a mere product of particular biographical (academic) or political contingencies. This view can be interesting because of our approach to understanding of classical authors of sociology and pedagogy. We must also regard the works of classical authors as products of continuity, and not just through the prism of their originality or context within which they created. In that case, we can set different interpretations and view their works from a different angle. ; Zbornik rezimea / 24. Međunarodna naučna konferencija "Pedagoška istraživanja i školska praksa ; Book of abstracts / 24th International Scientific Conference "Educational Research and School Practice"

The situation in Kosovo up to 1999, and all attempts which failed in order to find a just and lasting solution for that problem, have fully justified the above criteria for a lawful humanitarian intervention which was undertaken by the NATO forces against the territory of the Federal Republic of Yugoslavia. It seems, however, that the responsible persons in the NATO were not aware of the competence of the International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia to investigate to prosecute persons responsible for use of prohibited arms and for destruction of some objects. Some of these unlawful acts constitute grave breaches of the 1959 Geneva Conventions and violations of laws and customs of war. In these circumstances it is the legal duty of the Prosecutor to undertake an investigation. In case that he fails in his duty, there are no statutory limits in respect of the crimes provided in the Statute of the Tribunal. (SOI : SOEU: S. 98f.) + Most legal writers in their writings confuse notions of humanitarian intervention, intervention of a State in order to protect its citizens abroad and humanitarian relief. The use of force for protection of citizens abroad, when they are in immediate danger of losing their lives or suffering serious injury, can exceptionally be justified by a state of necessity as regulated in article 33 of Drafts Article on State Responsibility by the International Law Commission. Further conditions for such an intervention are provided in the wording of the US State Secretar, Daniel Webster in the Caroline case of 1837, relating to the self-defence. Actions of humanitarian relief have nothing unlawful in their character, but a question can arise of the obligation of parties to a conflict to receive and allow its distribution to a who are in need. The 1949 Geneva Conventions and the First Protocol of 1977, provide in this respect a legal obligation of all parties to internation armed conflicts. Such relief actions can be imposed as obligation to parties to internal armed conflicts as well, by UN Security Council resolutions based on Chap. VII of the UN Charter. + In the view of this author there is no rule of positive international law granting a right to foreign States to intervene by force, either in protection of their citizens, or when a humanitarian intervention is required. The matter can only be of exceptional circumstances precluding wrongfulness of the use of force, which otherwise remains prohibited. When the matter is of humanitarian intervention, circumstances precluding the wrongfulness would, according to this author, be the following: (1) There should be a situation of systematic, repeated and widespread commission of international crimes by a State authority against its own citizens. Special problems are created to the international community by widespread practices of ethnic cleansing. (2) Such a situation constitutes itself a "threat to the peace" calling for an enforcement action by the Security Council according to the Chap. VII of the UN Charter. (3) In case that the Security Council fails in its primary responsibility of maintaining international peace and security and when there are no other means, a group of States or an organization can undertake a humanitarian intervention by use of force in order to stop the commission of crimes. In these circumstances it acts as de facto organ of the entire international community of States. (4) In these extreme and exceptional circumstances, States taking part in such an action cannot obtain any advantages in their profit. (5) Collective intervention by a single State acting in the name of several other States or an organization. However, even such an intervention should have priority over humanitarian intervention undertaken by a State acting in its o name. (6) It is self-evident that in performing a humanitarian intervention there should not be committed international crimes especially against protected persons, including civilian population

У теорији постоји сагласност да тероризам представља политички мотивисано насиље и да у том смислу представља један од облика насилне политичке борбе. Специфична разлика тероризма у односу на друге облике политичког насиља је примарна усмереност ка стварању, одржавању и експлоатацији страха ради застрашивања противника и јачања подршке међу присталицама. Суштинска одступања од теоријских и правних критеријума при одређивању тероризма постоје у пракси Савета безбедности. Општа оцена деловања Савета безбедности приликом доношења резолуција о тероризму јесте да прати владајући политички дискурс у коме су најпре државе биле одговорне за тероризам, да би потом "слабе", "неодговорне" и "репресивне" државе биле одговорне за омогућавање деловања међународних терористичких организација на својој територији. Савет безбедности усвајао је резолуције у којима је терористичке акте одређивао спрам природе акта, али и спрам извршиоца чиме су сви акти претходно одређене терористичке организације квалификовани као терористички акти. Истраживањем је утврђено и да је приликом усвајања појединих резолуција политичка сврсисходност утицала да се истоврсна понашања не квалификују увек као терористички акти. На основу изведених закључака утврђено је да сложеност борбе против тероризма представља последицу првенства политичке сврсисходности при квалификовању акта насиља као терористичког акта, а не због тешкоћа у дефинисању тероризма. Промене у концепцији тероризма у резолуцијама Савета безбедности и њихова усклађеност са владајућим јавним дискурсом одвијају се истовремено са настојањем САД и других западних држава да преобликују међународну заједницу и успоставе нови светски поредак. У таквим околностима тероризам почиње да егзистира као офанзивно политичко средство хибридног ратовања, при чему се негативна конотација тероризма експлоатише на два начина. Прво, тероризам постаје политичка оцена нечијег деловања без обзира на природу тако означене активности. Друго, тероризам се употребљава као насилно политичко средство које, у зависности од интереса онога ко цени одређено понашање, неће у свакој ситуацији бити означено као тероризам, већ понекад и као легитиман облик политичке акције. Офанзивни карактер одлуке истовремено води занемаривању научних критеријума у корист политичке сврсисходности при квалификацији неког понашања као терористичког акта. Доминација политичког критеријума при квалификовању терористичког акта утиче на инструментализацију тероризма и његово претварање у ефикасно средство хибридног ратовања. Садржај хибридног ратовања није последица неограниченог избора средстава односно оружја нити њихове софистицираности, већ способности безбедносног менаџмента да у свакој конкретној ситуацији независно од организационог нивоа примени такву комбинацију различитих, али међусобно компатибилних појединачних начина ратовања којом се остварује синергијски ефекат ради реализације претходно постављеног циља. Управо због тога тероризам као облик сложеног политичког насиља постаје предмет експлоатације у сврху хибридног ратовања. На основу резултата истраживања описана су три модела експлотације тероризма у сврху хибридног ратовања. Први модел експлоатације тероризма изведен је из политичке праксе САД да државе за које САД сматрају да користе тероризам као политичко средство ставе на Листу спонзора тероризма. Имајући у виду политички и сваки други утицај који САД имају, овакава пракса и њене последице формално или неформално су прихваћене широм света. Основне последице стављања на Листу спонзора тероризма су санкције, дискредитација у међународној јавности и легитимисање мера против таквих држава, док се у исто време таквом праксом врши притисак на државе које нису на Листи да ускладе своју политику са интересима великих сила. Други модел експлоатације тероризма у сврху хибридног ратовања манифестује се кроз организовање, финансирање, опремање, обуку и усмеравање сурогат снага против влада држава са којима није остварена компатибилност интереса, при чему су сурогат снаге представљене у јавном дискурсу као борци за слободу. Предмет експлоатације у Другом моделу јесте насиље које испуњава теоријске критеријуме да буде означено као тероризам, али је због политичке сврсисходности квалификовано као борба за слободу, отпор против угњетавања и сл. Експлоатација насиља у Другом моделу врши се у циљу промене носилаца политичке власти, стварање аутономних регија односно држава које би биле кооперативне са политиком државе која примењује Други модел или као део шире стратегије управљања безбедносним процесима. Трећи модел експлоатације тероризма у сврху хибридног ратовања подразумева организовање и управљање сурогат снагама које су квалификоване као терористичке организације или се врши инфилтрација појединаца у изворне и самосталне народне побуне ради преузимања руководећих места и управљања њиховим деловањем у складу са интересима државе која предузима Трећи модел. Предмет експлоатације у Трећем моделу јесте насиље које је квалификовано као тероризам, при чему је циљ експлоатације вишеструк: 1. Путем насиља и страха који настаје као последица вршења терористичких аката управља се безбедносном ситуацијом у држави која је мета агресије или у региону који је потребно политички и територијално контролисати, са или без физичког присуства оружаних снага државе која примењује Трећи модел; 2. Стварање страха код одређеног или унапред неодређеног броја држава од потенцијалних напада терористичких организација ради вршења латентног политичког притиска на државе да буде кооперативне, и 3. Стварање разлога за војну интервенцију ради присуства и политичке контроле одређене државе или региона. На основу претходно изнетих резултата истраживања изведен је закључак да први корак у спречавању експлоатације тероризма против наше државе представља отклањање или смањивање потенцијала за друштвене сукобе који настаје услед стварања или продубљивања друштвених противречности. Из тог разлога извршена је анализа нормативно – политичког и институционалног оквира у релевантним областима друштвеног живота. Истраживањем је утврђено да у Републици Србији постоји добар основ за ангажовање и интегрисање свих ресурса друштвене моћи на плану остваривања националне безбедности, али и да постоји потреба да се актуелни политички и безбедносни институционални оквир усклади са таквим могућностима. Као резултат истраживања предложене су три групе мера чија примена треба за резултат да има: отклањање и смањивање опасности од стварања потенцијала за друштвене сукобе; успостављање ефикасног и интегрисаног институционалног оквира за супротстављање политичком насиљу које евентуално проистекне из постојећих противречности и отклањање и смањивање штетних последица таквог политичког насиља. ; U teoriji postoji saglasnost da terorizam predstavlja politički motivisano nasilje i da u tom smislu predstavlja jedan od oblika nasilne političke borbe. Specifična razlika terorizma u odnosu na druge oblike političkog nasilja je primarna usmerenost ka stvaranju, održavanju i eksploataciji straha radi zastrašivanja protivnika i jačanja podrške među pristalicama. Suštinska odstupanja od teorijskih i pravnih kriterijuma pri određivanju terorizma postoje u praksi Saveta bezbednosti. Opšta ocena delovanja Saveta bezbednosti prilikom donošenja rezolucija o terorizmu jeste da prati vladajući politički diskurs u kome su najpre države bile odgovorne za terorizam, da bi potom "slabe", "neodgovorne" i "represivne" države bile odgovorne za omogućavanje delovanja međunarodnih terorističkih organizacija na svojoj teritoriji. Savet bezbednosti usvajao je rezolucije u kojima je terorističke akte određivao spram prirode akta, ali i spram izvršioca čime su svi akti prethodno određene terorističke organizacije kvalifikovani kao teroristički akti. Istraživanjem je utvrđeno i da je prilikom usvajanja pojedinih rezolucija politička svrsishodnost uticala da se istovrsna ponašanja ne kvalifikuju uvek kao teroristički akti. Na osnovu izvedenih zaključaka utvrđeno je da složenost borbe protiv terorizma predstavlja posledicu prvenstva političke svrsishodnosti pri kvalifikovanju akta nasilja kao terorističkog akta, a ne zbog teškoća u definisanju terorizma. Promene u koncepciji terorizma u rezolucijama Saveta bezbednosti i njihova usklađenost sa vladajućim javnim diskursom odvijaju se istovremeno sa nastojanjem SAD i drugih zapadnih država da preoblikuju međunarodnu zajednicu i uspostave novi svetski poredak. U takvim okolnostima terorizam počinje da egzistira kao ofanzivno političko sredstvo hibridnog ratovanja, pri čemu se negativna konotacija terorizma eksploatiše na dva načina. Prvo, terorizam postaje politička ocena nečijeg delovanja bez obzira na prirodu tako označene aktivnosti. Drugo, terorizam se upotrebljava kao nasilno političko sredstvo koje, u zavisnosti od interesa onoga ko ceni određeno ponašanje, neće u svakoj situaciji biti označeno kao terorizam, već ponekad i kao legitiman oblik političke akcije. Ofanzivni karakter odluke istovremeno vodi zanemarivanju naučnih kriterijuma u korist političke svrsishodnosti pri kvalifikaciji nekog ponašanja kao terorističkog akta. Dominacija političkog kriterijuma pri kvalifikovanju terorističkog akta utiče na instrumentalizaciju terorizma i njegovo pretvaranje u efikasno sredstvo hibridnog ratovanja. Sadržaj hibridnog ratovanja nije posledica neograničenog izbora sredstava odnosno oružja niti njihove sofisticiranosti, već sposobnosti bezbednosnog menadžmenta da u svakoj konkretnoj situaciji nezavisno od organizacionog nivoa primeni takvu kombinaciju različitih, ali međusobno kompatibilnih pojedinačnih načina ratovanja kojom se ostvaruje sinergijski efekat radi realizacije prethodno postavljenog cilja. Upravo zbog toga terorizam kao oblik složenog političkog nasilja postaje predmet eksploatacije u svrhu hibridnog ratovanja. Na osnovu rezultata istraživanja opisana su tri modela eksplotacije terorizma u svrhu hibridnog ratovanja. Prvi model eksploatacije terorizma izveden je iz političke prakse SAD da države za koje SAD smatraju da koriste terorizam kao političko sredstvo stave na Listu sponzora terorizma. Imajući u vidu politički i svaki drugi uticaj koji SAD imaju, ovakava praksa i njene posledice formalno ili neformalno su prihvaćene širom sveta. Osnovne posledice stavljanja na Listu sponzora terorizma su sankcije, diskreditacija u međunarodnoj javnosti i legitimisanje mera protiv takvih država, dok se u isto vreme takvom praksom vrši pritisak na države koje nisu na Listi da usklade svoju politiku sa interesima velikih sila. Drugi model eksploatacije terorizma u svrhu hibridnog ratovanja manifestuje se kroz organizovanje, finansiranje, opremanje, obuku i usmeravanje surogat snaga protiv vlada država sa kojima nije ostvarena kompatibilnost interesa, pri čemu su surogat snage predstavljene u javnom diskursu kao borci za slobodu. Predmet eksploatacije u Drugom modelu jeste nasilje koje ispunjava teorijske kriterijume da bude označeno kao terorizam, ali je zbog političke svrsishodnosti kvalifikovano kao borba za slobodu, otpor protiv ugnjetavanja i sl. Eksploatacija nasilja u Drugom modelu vrši se u cilju promene nosilaca političke vlasti, stvaranje autonomnih regija odnosno država koje bi bile kooperativne sa politikom države koja primenjuje Drugi model ili kao deo šire strategije upravljanja bezbednosnim procesima. Treći model eksploatacije terorizma u svrhu hibridnog ratovanja podrazumeva organizovanje i upravljanje surogat snagama koje su kvalifikovane kao terorističke organizacije ili se vrši infiltracija pojedinaca u izvorne i samostalne narodne pobune radi preuzimanja rukovodećih mesta i upravljanja njihovim delovanjem u skladu sa interesima države koja preduzima Treći model. Predmet eksploatacije u Trećem modelu jeste nasilje koje je kvalifikovano kao terorizam, pri čemu je cilj eksploatacije višestruk: 1. Putem nasilja i straha koji nastaje kao posledica vršenja terorističkih akata upravlja se bezbednosnom situacijom u državi koja je meta agresije ili u regionu koji je potrebno politički i teritorijalno kontrolisati, sa ili bez fizičkog prisustva oružanih snaga države koja primenjuje Treći model; 2. Stvaranje straha kod određenog ili unapred neodređenog broja država od potencijalnih napada terorističkih organizacija radi vršenja latentnog političkog pritiska na države da bude kooperativne, i 3. Stvaranje razloga za vojnu intervenciju radi prisustva i političke kontrole određene države ili regiona. Na osnovu prethodno iznetih rezultata istraživanja izveden je zaključak da prvi korak u sprečavanju eksploatacije terorizma protiv naše države predstavlja otklanjanje ili smanjivanje potencijala za društvene sukobe koji nastaje usled stvaranja ili produbljivanja društvenih protivrečnosti. Iz tog razloga izvršena je analiza normativno – političkog i institucionalnog okvira u relevantnim oblastima društvenog života. Istraživanjem je utvrđeno da u Republici Srbiji postoji dobar osnov za angažovanje i integrisanje svih resursa društvene moći na planu ostvarivanja nacionalne bezbednosti, ali i da postoji potreba da se aktuelni politički i bezbednosni institucionalni okvir uskladi sa takvim mogućnostima. Kao rezultat istraživanja predložene su tri grupe mera čija primena treba za rezultat da ima: otklanjanje i smanjivanje opasnosti od stvaranja potencijala za društvene sukobe; uspostavljanje efikasnog i integrisanog institucionalnog okvira za suprotstavljanje političkom nasilju koje eventualno proistekne iz postojećih protivrečnosti i otklanjanje i smanjivanje štetnih posledica takvog političkog nasilja. ; There is a consensus in security studies that terrorism is a politically motivated violence and, therefore, it represents one of the forms of violent political struggle. What distinguishes terrorism from other forms of political violence is its primary focus on creating, maintaining and exploiting fear in order to intimidate opponents and strengthen support among allies. Fundamental deviations from theoretical and legal criteria in determination of terrorism are identified in the pratice of the Security Council. The general assessment of the Security Council's actions related to terrorism is that the Council has been following the prevailing political discourse in which, initially, states in their entirety were responsible for terrorism, and later the blame was put on "weak", "irresponsible" and "repressive" states for enabling international terrorist organizations to operate on their territories. The Security Council passed resolutions in which it classified terrorist acts according to the nature of the act but also to the nature of the perpetrator, which resulted in treating all acts of a previously designated terrorist organization as terrorist acts. The research also determined that during the adoption of certain resolutions, political expediency influenced the fact that similar behaviors do not always qualify as terrorist acts. Based on the previously derived conclusions, it could be said that the complexity of fight against terrorism is a consequence of the primacy of the political criterion in designation of an act of violence as a terrorist act, and not because of the difficulties in defining the notion of terrorism. Changes in the concept of terrorism in the Security Council Resolutions and their harmonization with the prevailing public discourse coincides with the efforts of the United States and other Western countries to reshape the international community and establish a new world order. In such circumstances, terrorism becomes an offensive political tool of hybrid warfare, with the negative connotation of terrorism being exploited in two ways. First, terrorism has become a political assessment of one's actions, regardless of the nature of the such activities. Second, terrorism has become a violent political tool which, depending on the interests of those in the position to evaluate certain behaviors, will not be labeled as terrorism in each situation, but rather as a legitimate form of political action at times. Offensive character of the decision leads to the neglect of scientific criteria in favor of political expediency in the process of terrorist act designation. Dominance of the political criterion in designation of a terrorist act influences the instrumentalisation of terrorism and its transformation into an effective means of hybrid warfare. Content of hybrid warfare is not a consequence of an unlimited variety of weapons used, nor their sophistication, but the ability of security management to apply such combinations of different, yet mutually compatible types of warfare in order to achieve a previously determined aim. These are reasons why terrorism, as a form of complex political violence, is exploited in hybrid warfare. Based on the results of the research, three models of exploitation of terrorism for the purposes of hybrid warfare are described. The First Model of exploitation is derived from the political practice of the United States to put countries on the U.S list of state sponsors of terrorism. In accordance with the political and any other influence that the United States has, this practice and its consequences are formally or informally accepted around the world. The main consequences of being placed on the List are sanctions, discredit on the international level and legitimization of measures against such states, while at the same time putting pressure on countries that are not on the List to harmonize their policies with the interests of great powers. The Second Model of exploitation of terrorism for the purpose of hybrid warfare consists of organizing, financing, equipping, training and directing surrogate forces against the governments of countries with whom compatibility of interests has not been achieved, where surrogate forces are presented in the public discourse as freedom fighters. The subject of exploitation in the Second Model is violence that meets the theoretical criteria to be designated as terrorism. However, due to its political expediency it is qualified as a fight for freedom, resistance against oppression etc. The exploitation of violence used in the second model is done with the intention of shifting political power in order to create autonomous regions or states that would be cooperative with the policy of the state that applies the Second Model or as a part of a broader strategy for managing security processes. The Third Model of exploitation of terrorism for the purposes of hybrid warfare implies organization and managing of surrogate forces that are qualified as terrorist organizations or infiltrating individuals into original and independent popular uprisings in order to take leadership positions and manage their actions in accordance with the interests of the state which apply the Third Model. The subject of exploitation in the Third Model is violence that is qualified as terrorism, with multiple goals: 1. Violence and fear that arises as a result of terrorist acts allows crisis management in the country targeted by aggression or in the region in need of political and territorial control, with or without the physical presence of the armed forces of the State applying the Third Model; 2. Creating fear of potential terrorist attacks in order to exert latent political pressure on states to be cooperative, and 3. Creating reasons for a military intervention which results in physical presence and political control of a certain state or region. Based on the previously presented research results, it may be concluded that the first step to prevent terrorist exploitation against our country should be to eliminate or reduce the potential for social conflicts driven by social contradictions. For this reason, an analysis of the normative - political and institutional framework in the relevant areas of social life was conducted. The research has determined that in the Republic of Serbia there is a good basis for engaging and integrating all resources of national power in terms of achieving national security. In addition, there is a need to harmonize the current political and institutional framework for national security with such possibilities. As a result of the research, three groups of measures have been proposed: elimination or reduction of the potential for social conflicts; establishment of an effective and integrated institutional framework for countering political violence that may arise from the aforementioned contradictions, and elimination and reduction of harmful consequences of such political violence.

Pitanje mogućnosti formiranja ekološkog pokreta u Srbiji u kontekstu postsocijalistiĉke transformacije društva i procesa evrointegracija, predstavlja predmet bavljenja ove doktorske disertacije. Rad se sastoji iz tri veće celine i poglavlja u kome su izneta zakljuĉna razmatranja. U prvom delu rada, razvijeni su uporedno-istorijski, kontekstualni, konceptualni i metodološki okvir istraţivanja, kao polazne osnove za dalje analize. Kako bi mogle biti obuhvaćene sve relevantne dimenzije kompleksnog fenomena ekološkog pokreta i sloţena mreţa ĉinilaca koji utiĉu na njegov nastanak i razvoj, u istraţivanju su kombinovano korišćene razliĉite metodološke tehnike: anketno ispitivanje stavova i praksi na reprezentativnom uzorku graĊana Srbije (N=1952) i predstavnika lokalnih samouprava (N=232), polustrukturisani intervjui sa predstavnicima nevladinih organizacija (N=44), kao i dve studije sluĉaja zajednica sa izraţenim ekološkim problemima - Panĉeva i Bora. Drugi deo rada je posvećen opisu i analizi pojedinaĉnih elemenata ekološkog pokreta: ekoloških aktivista, ekoloških grupa / organizacija, ekoloških mreţa, kolektivnog identiteta i ekoloških konflikata. Na osnovu detaljne analize karakteristika osnovnih elemenata pokreta, u zakljuĉnom poglavlju drugog dela rada daje se odgovor na pitanje: da li u Srbiji postoji ekološki pokret? Osnovni istraţivaĉki nalaz je da u Srbiji nije došlo do formiranja klasiĉnog participativnog tipa ekološkog pokreta, kakav je prisutan u zemljama Zapada. TakoĊe, nema ni naznaka znaĉajnijeg prisustva elemenata transakcionog ekološkog aktivizma (pokreta), ĉiji je prisustvo zabeleţeno u zemljama Centralne Evrope. Umesto toga, svedoci smo razvoja specifiĉnog modela ekološkog kolektivnog delanja koji smo nazvali "ekološkim trećim sektorom". Naime, za razliku od participativnog i transakcionog delanja, koji imaju naglašeno politiĉku dimenziju, aktivnosti organizacija u okviru trećeg sektora su preteţno "apolitiĉne" po karakteru, usmerene na pruţanje usluga u oblastima iz kojih se, u sklopu neoliberalnih reformi, drţava povukla. Pored nerazvijenosti konfliktne (politiĉke) dimenzije, ekološki treći sektor odlikuje i atomizovano delanje profesionalnih ekoloških organizacija, koje samo izuzetno (pod spoljnim pritiscima ili podsticajima) uspostavljaju fiziĉke veze (mreţe) meĊu sobom, dok se na planu kolektivnog identiteta razvija samo kognitivna dimenzija (formalno prihvatanje odreĊenih ekoloških vrednosti i naĉela koja ĉine sastavni deo ekološkog diskursa dominantnog na Zapadu). GraĊani, po pravilu, nisu ukljuĉeni u rad ovih organizacija, izuzev kao korisnici usluga. U trećem delu rada se razmatraju razlozi usled kojih ne dolazi do razvoja participativnog i/ili transakcionog ekološkog pokreta (aktivizma). Za potrebe objašnjenja nastanka specifiĉne hibridne forme ekološkog trećeg sektora, kreiran je sintetiĉki eksplanatorni model koji kombinuje elemente razvijene u okviru razliĉitih teorijskih pristupa fenomenu društvenih pokreta. Eksplanatorna shema je formulisana na sledeći naĉin: za pokretanje kolektivnog delanja i nastanak ekološkog pokreta neophodno da prethodno budu ispunjeni sledeći uslovi: potrebno je da postoji izvesno socijalno-konstruisano nezadovoljstvo (problem) kod većeg broja pojedinaca / profesionalnih zastupniĉkih organizacija (socijalno-konstruktivistiĉka reinterpretacija klasiĉnih pristupa); zatim, grupa pojedinaca koja oseća dati problem / zalaţe se za njegovo rešavanje, mora posedovati odreĊene resurse za pokretanje i odrţavanje 5 kolektivne akcije (pristup teorije mobilizacije resursa); šire okruţenje treba da bude relativno povoljno kako bi nagovestilo mogućnost pozitivnog ishoda aktivnosti koja se ţeli realizovati (pristup strukture politiĉkih mogućnosti), a vrednosni okvir na takav naĉin podešen da usmerava na delanje predstavnike profesionalnih ekoloških organizacija i / ili neposredno ugroţenu populaciju (nezadovoljne) i (eventualno) širi krug podrţavalaca (pristup Novih društvenih pokreta). Na proces formiranja ekološkog pokreta, kroz ĉetiri neposredna faktora (socijalna-konstrukcija ekoloških rizika, dostupnost i karakteristike resursa, struktura politiĉkih mogućnosti, vrednosni sistem),indirektno deluju širi društveni procesi - postsocijalistiĉka transformacija i evropeizacija srpskog društva, kao i ĉinioci duţeg trajanja ((pred)socijalistiĉko nasleĊe). Testiranje postavljenih eksplikativnih hipoteza je pokazalo da ni jedan od uslova neophodnih za formiranje ekološkog pokreta, nije delimiĉno ili u potpunosti zadovoljen. Postojeći ekološki problemi su dominantno odreĊeni u kategorijama niskog rizika i male vaţnosti u odnosu na druga društvena pitanja, usled ĉega je i njihov podsticajni kapacitet za kolektivnu (re)akciju bitno sniţen. Pored toga, vladajuće shvatanje prema kome u ekološkoj modernizaciji leţi rešenje za gotovo sve ekološke probleme, pokazuje se kao ĉinilac koji nepovoljno utiĉe na graĊanski aktivizam, jer upućuje na pasivno išĉekivanje uvoĊenja obećanih mehanizama odrţivog razvoja. Većini graĊana na raspolaganju stoji vrlo ograniĉena koliĉina resursa, usled ĉega, u velikom broju sluĉajeva, oni odustaju od uĉešća u ekološkim akcijama. Ekološke organizacije, takoĊe, imaju poteškoća da obezbede neophodne resurse za rad, a dodatni problem predstavlja i naĉin njihove mobilizacije, usled kojeg gube samostalnost postajući zavisne od stranih izvora finansiranja. Kao posledica, ekološko delanje je atomizovano, a rivalitet i konflikti unutar ekološkog civilnog sektora, naglašeni; ekološke mreţe se teško formiraju i odrţavaju, kolektivni identitet je slab (nad njim prevagu odnose partikularni interesi), a kritiĉko delovanje ekoloških organizacija, nerazvijeno. Struktura politiĉkih mogućnosti se, uprkos postojanju relativno povoljnog zakonskog okvira, pokazuje zatvorenom prema uĉešću graĊana u donošenju odluka. GraĊani percipiraju predstavnike vlasti kao neprijemĉive za njihove potrebe, što se nepovoljno odraţava na njihovu spremnost da se organizuju i pokušaju da nametnu svoje zahteve. S druge strane, ekološke organizacije su iskljuĉene iz procesa odluĉivanja i svedene na ulogu asistenata u podizanju kapaciteta drţave za sprovoĊenje programa u oblasti zaštite ţivotne sredine. Konfliktno delanje organizacija je ograniĉeno, s jedne strane, time što ne dobijaju podršku moćnih aktera (meĊunarodne ekološke organizacije, strani donatori), a sa druge, finansijskim uslovljavanjem od strane drţavnih struktura. Karakteristike kulturološkog konteksta se, takoĊe, pokazuju nepovoljnim za razvoj ekološkog pokreta u Srbiji. Dominacija materijalistiĉkog sistema vrednosti i s njim povezano visoko vrednovanje ekonomskog razvoja, koje u senci ostavlja ekološke probleme, negativno utiĉe na ekološko aktiviranje graĊana. Ipak, uprkos preteţno materijalistiĉkoj vrednosnoj orijentaciji, graĊanima su vrlo bliske vrednosti Nove ekološke paradigme. MeĊutim, od naĉelnog prihvatanja vrednosti karakteristiĉnih za ovu paradigmu do aktivnog delanja, u kontekstu materijalne oskudice, put je dug i vrlo neizvestan. Zakljuĉno poglavlje je posvećeno rezimiranju i diskusiji empirijskih nalaza, kao i razmatranju širih implikacija nerazvijenosti ekološkog pokreta na zaštitu ţivotne sredine u Srbiji. ; he environmental movement in Serbia, in the context of post-socialist transformation and the EU integration process. The paper consists of three major parts and the concluding chapter. In the first part a comparative - historical, contextual, conceptual and methodological framework of the research is developed, as a starting point for the further analyses. In order to capture all relevant dimensions of the complex phenomenon of environmental movement and the composite set of factors that influence its emergence and development, the study is using a combination of different methodological techniques: a survey of attitudes and practices based on a representative sample of Serbian citizens (N = 1952) and local government representatives (N = 232), in parallel with the semi-structured interviews with representatives of non-governmental organizations (N = 44), and the two case studies of communities with serious environmental problems – the municipalities of Pancevo and Bor. The second part contains the description and analysis of individual elements of the environmental movement: environmental activists, environmental groups / organizations, environmental networks, collective identity and environmental conflicts. Based on a detailed analysis of the characteristics of the key elements of environmental movement, the concluding chapter of this part of the paper offers an answer to the question - is there an environmental movement in Serbia? The main research finding is that participatory type of environmental movement that is typical for the Western countries has not been formed in Serbia. There are even no indications of the existence of significant elements of transactional environmental activism (movement), that is present in the countries of Central Europe. Instead, we are witnessing the development of a distinct model of collective environmental action that we have named "the third environmental sector". Different from the participative and transactional activism which have an emphasized political dimension, the nature of the activities of the third sector organizations is mostly "non-political", aimed at providing services in those areas that the state has withdrew from, in the context of neo-liberal reforms. In addition to the underdeveloped conflict/political dimension, the environmental third sector is characterized by atomized actions of professional environmental organizations, which establish physical connections (networks) among themselves only as an exception (under external pressures or incentives), while at the level of collective identity only the cognitive dimension is being developed (the formal acceptance of the environmental values and principles which form an integral part of the environmental discourse dominant in the West). Citizens, as a rule, are not included in the work of these organizations, except as users of services. In the third part, the reasons for the absence of the participatory and / or transactional environmental movement (activism) are discussed. In order to explain the emergence of the specific hybrid form of the environmental third sector, a synthetic explanatory model was established, combining elements developed within different social movement theories. The explanatory scheme has been formulated as follows: for the launch of collective action and the emergence of the environmental movement certain conditions are necessary to be met - a certain level of socially-constructed 8 dissatisfaction (problem) needs to be generated in large numbers of individuals / professional advocacy organizations (social constructivist reinterpretation of classical approaches); then, a group of individuals who perceive the problem / advocates for its solution must possess appropriate resources to initiate and sustain a collective action (the Resource Mobilization Theory approach); the wider context should be relatively favorable as to suggest the possibility of a positive outcome of the action (the Political Opportunities Structure approach); the value framework should be set up in such a way to initiate the action of professional environmental organizations and / or the directly affected population, and possibly also of a wider circle of supporters (the New Social Movements approach). Through the four direct factors (social – construction of environmental risks, the availability and characteristics of resources, the structure of political opportunities, the value system), the process of development of the environmental movement is indirectly affected by wider-scale social processes – the post-socialist transformation and Europeanization of Serbian society, as well as by the factors of longer duration ((pre-) socialist heritage).The testing of the set of explicative hypotheses showed that the necessary pre-conditions for the formation of the environmental movement in Serbia have neither been fully, nor even partially met. In comparison with other issues, the existing environmental problems are dominantly defined in the terms of low-risk and low-importance, due to which their capacities to induce collective (re)action are significantly reduced. In addition, the prevailing concept of environmental modernization, presented as a solution to almost all environmental problems, proves to be a factor that adversely affects civic activism, as it leads to passive anticipation of the promised introduction of mechanisms for sustainable development. Since the majority of citizens have access only to very limited resources, they, in many cases, tend to give up their participation in environmental actions. Environmental organizations also face difficulties in obtaining necessary resources for their operation. An additional problem lies in the way resources are being mobilized: becoming increasingly dependent on foreign funding, organizations tend to lose their autonomy. As a result, the environmental action is atomized and rivalries and conflicts within the environmental civil society accentuated; environmental networks are difficult to establish and maintain and the collective identity is weak (due to domination of particular interests); the conflictual dimension of environmental organizations remains undeveloped. Despite the relatively favorable legal framework, the structure of political opportunities seems closed to the participation of citizens in the decision-making process. Citizens perceive government representatives as unresponsive to their needs, which negatively affects their readiness to act in an organized way and to attempt to impose their demands. On the other hand, environmental organizations are excluded from the decision-making process and reduced to the assisting role in the capacity building of the state bodies for the implementation of programs in the field of environmental protection. Conflicting action of such organizations is limited, on the one hand by the lack of support from powerful actors (international environmental organizations, international donors), and on the other - by the financial preconditions imposed by the state authorities. The characteristics of the cultural context also appear to be unfavorable for the development of the environmental movement in Serbia. The dominance of the materialistic value system and the related high priority attributed to the economic 9 growth, leaves the environmental problems on the margins, thus negatively affecting the environmental activation of citizens. However, despite the predominantly materialistic value orientation, the values of the New environmental paradigm are very familiar to the citizens. Still, in the context of material insecurity, the road from the general acceptance of such values to active action towards reaching them, is long and very uncertain. The concluding chapter is devoted to summarizing and discussing the empirical findings, as well as to considerations of implications of the under-developed environmental movement to the overall state of environmental protection in Serbia.

Prema definiciji Interseks zajednice Severne Amerike, pojam interseks koristi se za osobe rođene sa hormonskim, hromozomskim ili anatomskim polnim obrascima koji ne odgovaraju društvenim i medicinskim očekivanjima muških ili ženskih polnih karakteristika. Između 0,05 i 1,7% stanovništva rađa se sa nekim od interseks stanja koji imaju veliki broj oblika. Standardna medicinska procedura postupanja sa interseksualnim licima podrazumeva postupak normalizacije pola, odnosno korektivne genitalne hirurške intervencije i horomonsku terapiju, sa ciljem da definiše polne organe u skladu sa jednim od dva priznata pola i odgovori na opresivne zahteve heteronormativnosti u kojoj je interseksualno telo devijacija od "normalne telesnosti". Rasprave o interseksualnosti posebno su aktualizovane na polju bioetike kroz radove E. Feder i A. Dreger. Uvidom u određeni broj teorijskih i empirijskih radova na temu interseksulanosti u oblasti obrazovanja, zaključujemo da je njihova zastupljenost zanemarljiva. Cilj rada bio je da se, pošavši od konceptualnog okvira kvir studija kao analitičkog modela koji locira i eksploatiše nekoherentnost hromozomskog pola, roda i seksualne želje, formulišu smernice za unapređivanje obrazovnog zakonodavstva i obrazovne prakse kojima se na bolji način reguliše status interseks dece i mladih. Osnovu za teorijsku analizu predstavljali su rezultati studije "Interseks – ka stvaranju intersekcionalne platforme" organizacije Geten LGBTIQA iz 2019. godine čiji se globalni zaključak tiče pravne nevidljivosti interseks lica u Srbiji koju prati patologizujući medicinski diskurs. Na osnovu naše možemo zaključiti da je neophodno unaprediti obrazovne politike i prakse koje prepoznajemo i kao ključne predlažemo: vidljivost interseksualnih lica u obrazovnoj legislaturi počevši od predškolskog obrazovanja, informisanje aktera školskog života o stanju interseksualnosti i njegovim varijacijama, prevencija nasilja i diskriminacije prema interseks deci i mladima, ohrabrivanje prava interseks dece i mladih na samoodređenje. Ističe se potreba za osmišljavanjem i sprovođenjem kvalitativnih pedagoških istraživanja intreseksualnosti iz dečje perspektive koja mogu destabilizovati normativni diskurs polnosti/telesnosti i depatologizovati interseksualnost. Inkorporiranost zahteva iz dokumenta Promišljanje obrazovanja: ka zajedničkom globalnom dobru (UNESCO, 2015) vidimo kao dobru startnu osnovu za građenje nacrta obrazovne politike koja se temelji na humanističkim nasuprot utilitarističkim vrednostima. ; According to definition of the Intersex Society of North America, the term intersex is used to refer to persons born with hormonal, chromosomal or anatomical gender patterns which do not correspond with social and medical concepts of male or female gender characteristics. Between 0.05% and 1.7% of the population is born with an intersex condition that may take numerous forms. The standard medical procedure for dealing with intersex persons involves the gender normalizing procedure, i.e. corrective genital surgery and hormone therapy whose aim is to define sexual organs according to one of the two recognized genders and respond to oppressive demands of heteronormativity in which intersex body is a deviation from a "normal corporeality". Discussions about intersexuality have been particularly topical in the field of bioethics through the works of E. Feder and A. Dreger. By examining a number of theoretical and empirical papers on intersexuality in the field of education, we conclude that their representation is meagre. The aim of the paper is, starting from the conceptual framework of queer studies as analytical model that locates and exploits the incoherence of chromosomal sex, gender and sexual desire, to formulate guidelines for improvement of education legislation and practice so as to regulate the status of intersex children and young people better. The starting point for theoretical analysis is the result of the 2019 Geten LGBTIQA study: "Intersex – Towards Building an Intersectional Platform" whose global conclusion concerns the legal invisibility of the intersex persons in Serbia, followed by pathologizing medical discourse. Upon our analysis, we can conclude that it is necessary to improve educational policies and practices. The key improvements we propose are the following: visibility of intersex persons in education legislation starting from the pre-school education, informing the participants of school life about the state of intersexuality and its variations, prevention of violence and discrimination against intersex children and youth, encouraging the right of intersex children and young people to self-determination. The need to design and conduct qualitative pedagogic researches of intersexuality from the children's perspective that can destabilize normative discourse of sexuality/corporeality and depatologize intersexuality is emphasized. Inclusion of requirements from the document: Rethinking education: towards a common global good (UNESCO, 2015) is perceived as a good starting point for creating a draft of education policy which is based on humanistic and not utilitarian values. ; Zbornik rezimea / 24. Međunarodna naučna konferencija "Pedagoška istraživanja i školska praksa ; Book of abstracts / 24th International Scientific Conference "Educational Research and School Practice"

Stvaranje Evropske unije bespovratno je narušilo tradicionalno ustrojstvo drţava, pa i samog meĊunarodnog poretka. Uspostavljanje strukture koja obuhvata više centara moći u okviru kojih se (ne)ravnopravno donose odluke od znaĉaja za ţivot graĊana, uticalo je na slabljenje nacionalnih, a nedovoljnu samostalnost nadnacionalnog nivoa unutar nje. Stalno pregovaranje i lobiranje na kojima poĉiva Unija pruţa mogućnost za ostvarivanje ciljeva pojedinih interesnih grupa i drţava. Koncept demokratije je ovakvim stanjem najviše izgubio. Pojаm demokrаtije je teško definisаti, isto koliko je komplikovаno pronаći kriterijume za njeno identifikovanje a koji su primjenljivi nа sve politiĉke sisteme. Situаcijа se dodаtno usloţnjаvа kаdа je ove kriterijume neophodno prepoznati u okviru nedovršenog politiĉkog sistema kаkаv je onаj u Evropskoj uniji. Problemi u demokrаtskoj legitimizаciji Unije, koji se jаvljаju uporedo sа uspjesimа u integrаciji, otvаrаju pitаnje primjenljivosti "stаndаrdnog" modelа demokrаtije nа ovu tvorevinu. Prirodа funkcionisаnjа Evropske unije, u kojoj je na snazi uprаvljаnje nа više nivoа, zаhtijevа prilаgoĊаvаnje demokrаtskih principа njenom specifiĉnom politiĉkom sistemu. Mada ne postoji konsenzus meĊu teoretiĉаrima koji su dali doprinos objašnjavanju pojma demokratije u Evropskoj uniji dа li postoji demokratski deficit unutar nje, kаo ni koji su nаjbolji uslovi zа rаzvoj аutentiĉne demokrаtije u EU, moguće je identifikovati brojne strukturne probleme demokratije u politiĉkom sistemu Evropske unije. U okviru postojećeg institucionаlnog mehаnizmа Evropske unije problemi nastaju usljed isprepletenih nаdleţnosti izmeĊu institucijа i osjetnog jаĉаnjа izvršne u odnosu nа zаkonodаvnu grаnu vlаsti. Centrаlnu ulogu od institucija imа Sаvjet koji funkcioniše po principu meĊuvlаdine sаrаdnje. Prаktiĉno nijednа evropskа politikа ne moţe se usvojiti bez djelovаnjа ove institucije i uplitаnjа drţаvа ĉlаnicа, što Savjet ĉini glavnim zakonodavnim tijelom Unije. Evropski parlament, sa druge strane, iako neposredno izabran, zbog svojih još uvijek ogrаniĉenih nаdleţnosti, i dаlje je glаvni uzroĉnik demokrаtskog deficitа u Uniji. Stoga bi talas demokratizacije institucija Unije trebalo da obuhvati "prelivаnje" moći sа Sаvjetа nа Evropski pаrlаment i jаĉаnje meĊuinstitucionаlne sаrаdnje izmeĊu Evropskog pаrlаmentа i Evropske komisije. Evropskа unijа nemа ureĊenje poput trаdicionаlne nаcionаlne drţаve. Ne postoji ni demos nа evropskom nivou, te, stoga, nemа ko dа obezbijedi neophodni legitimitet evropskim politikama. Iako je nesumnjivo da politike Evropske unije proizvode velike koristi zа njene grаĊаne, ovа reаlnost, zаjedno sа rаzvijenim mehаnizmimа konsultovаnjа sа grаĊаnimа, ipаk ne umаnjuje kljuĉni problem u komunikаciji Unija – graĎani: mаnjаk аdekvаtnog predstаvljаnjа grаĊаnа, što je zа zаjednicu kojа se u svojim osnivаĉkim dokumentimа deklаriše kаo predstavniĉka ipak nedostаtаk. Ni sаmi grаĊаni ne pokreću politiĉku debаtu o specifiĉnim evropskim pitаnjimа nа nivou koji bi bio izаzov zа nаcionаlne vlаde. Demokrаtskа legitimizаcijа evropskih institucijа zаhtijevа i veću ulogu politiĉkih pаrtijа i njihovu revitаlizаciju nа evropskom nivou, kao i otvoreno politiĉko takmiĉenje koje ukljuĉuje grаĊаne. Proces integrisаnjа zemаljа Evropske unije prouzrokovаo je ozbiljne demokrаtske probleme ne sаmo nа nivou Unije, već i u drţаvаmа ĉlаnicаmа. "Problemi demokratije" u drţavama ĉlanicama koji proizilaze iz funkcionisanja Unije drugаĉije se reflektuju u rаzliĉitim nаcionаlnim politiĉkim sistemimа. Pritisku koji dolаzi od integrisаnjа unutar Evropske unije bolje se prilagoĊavaju drţаve koje imаju federаlno od onih koje imаju unitаrno ureĊenje. Federаlni kаrаkter ureĊenjа u drţаvi već podrаzumijevа više nivoа odluĉivаnjа i decentrаlizаciju vlasti, pа se ovаj sistem lаkše prilаgoĊаvа uprаvljаnju nа više nivoа unutаr Evropske unije. To ne moţe biti sluĉаj sа zemljаmа koje su trаdicionаlno centrаlizovаne. Dalji razvoj Evropske unije moţe ići u pravcu zadrţavanja trenutnih principa integrisanja uz obrazloţenje da su demokratske drţave ĉlanice garant legitimiteta Unije. Na taj naĉin bi i dalje meĊuvladin princip imao primat u odnosu na nadnacionalni. Model koji bi trаnsformisаo Evropsku uniju u zаjednicu demokrаtskog kаrаkterа jeste federаlni. Evropskа unijа posjeduje elemente federalizma, a toj konstrukciji nedostaje kаpаcitet zа oporezivаnje i mogućnost predlaganja izmjena osnivаĉkih, konstitutivnih, ugovora. Trenutno postojanje federalnih elemenata u funkcionisanju Unije ukazuje da njihovo dodatno osnaţivanje neće neminovno dovesti do njene trаnsformаcije u zajednicu federalnog karaktera, ali će svakako uticati na smanjivanje postojećeg demokratskog deficita.Nauĉno-istraţivaĉki pristup korišćen u ovom radu odreĊen je predmetom i ciljevima istraţivanja. Znaĉajnu primjenu imale su metodologija svojstvena politiĉkim naukama, komparativna metoda, analiza sadrţaja dokumenata, kao i specijalizacija. U dokazivanju postavljenih hipoteza primjenu su našle i sinteza, generalizacija, indukcija i dedukcija. ; The creation of the European Union has irreversibly undermined the traditional establishment of states, including the international order thereof. The establishment of a structure encompassing multiple power centers entailing (un)equal decision making relevant to the lives of citizens, has triggered the downturn in national, subsequently weakening the supranational level of autonomy within it. Constant negotiations and lobbying representing the cornerstones of the Union, provides for an opportunity for achieving the objectives of individual groups and states. In the light of the above, the democracy concept has suffered the most. The democracy concept is difficult to define, being leveraged by the complication in finding criteria for its identification which are applicable to all political systems. The situation is further complicated in case of a need to identify these criteria within an unfinished political system like the one in the European Union. The problems behind democratic legitimization of the Union, arising along with the integration success, are opening up the question of the applicability of "standard" democracy model to this creation. The nature of the European Union functioning governed by the multiple levels management, requires adjustment of the democratic principles to its specific political system. Although there is no consensus among theorists who have contributed to clarifying the democracy concept in the European Union on neither whether there is a democratic deficit within it, nor what are the best conditions for the development of a genuine democracy in the EU, nevertheless it is possible to identify a number of structural problems of democracy in the political system of the European Union. In the framework of existing institutional mechanism of the European Union, the problems arise because of overlapping responsibilities between the institutions and the appreciable strengthening of the executive over the legislative branch of government. The Council plays the central role, operating on the principle of intergovernmental cooperation. Practically not a single European policy may be adopted without the operation of this institution and the interference of the member states, making the Council the leading legislative authority of the Union. The European Parliament, on the other hand, although directly elected, due to its still limited competences, being the main trigger of the democratic deficit in the Union. Thus, the wave of democratization of the EU institutions should include the "spillover" of power from the Council to the European Parliament and strengthening the inter-institutional cooperation between the European Parliament and European Commission. The European Union has not been grounded as the traditional national state. Demos don"t exist at the European level and, therefore, there is no one to provide the necessary legitimacy of the European policies. Although undoubtedly, the European Union policies are generating great benefits for its citizens, this reality, along with developed mechanisms of consultation with citizens, however, does not reduce the key problem in communication between the Union - citizens: lack of adequate representation of citizens, representing a deficiency having in mind that its founding documents are declaring it as a representative Community. Even the citizens themselves are failing to launch political debate on specific issues at the European level that would be a challenge for the national governments. Democratic legitimization of European institutions requires a greater role of political parties and their revitalization at the European level, as well as open political competition involving the citizens The integration process of the European Union counties has caused serious democratic problems not only at the level of the Union, but also in the member states. "Democracy problems" in the member states deriving from the functioning of the Union are reflected differently in different national political systems. Unlike unitary governments, federal ones are better adapting to the pressure deriving form the integration within the European Union. Federal feature of organization in the state already implies the multiple levels of decision making and decentralization of powers, thus the system is easily adapting to the multiple levels of management within the European Union. This is not the case with countries that are traditionally centralized. The further EU development may be directed in retaining the current integration principles with the rationale that the democratic member states represent legitimacy guarantor of the Union. In the light of the above, the intergovernmental principle should supersede the supranational. However, a model that would transform the EU into a democratic community is federal. The European Union has elements of federalism and this structure lacks the capacity for taxation and possibility of proposing amendments to founding, constitutional contracts. Currently the existence of federal elements in the functioning of the Union is pinpointing that its further strengthening will not inevitably lead to the transformation of the Union into the community with federal character, but will most likely impact on reducing the existing democratic deficit However, the model that would transform the European Union into the Community with democratic feature is the federal one. The European Union has the federalism features, and this structure suffers the lack of taxation capacity and the option of proposing amendments to the founding and constitutional treaties. The current existence of federal elements within the functioning of the Union is implying that its additional strengthening will not inevitably generate the transformation of the Union into the Community of federal feature, yet it will affect the decline in the current democratic deficit. Scientific methods used in this thesis are based on specific topic and research objective. Therefore, the methodology inherent in political science, comparative method, content analysis of documents, as well as specialization are used to a large extent. In proving the hypotheses a great usage has found the synthesis, generalization, induction and deduction.

Jevrejski istorijski muzej (JIM) u Beogradu predstavlјa jednu celovitu, po mnogo čemu jedinstvenu muzejsku ustanovu u Srbiji. To je jedini jevrejski muzej u našoj zemlјi, tematski specijalizovan, a sadržajno veoma kompleksan. Osim muzejskog materijala, Jevrejski istorijski muzej ima sopstveni, srazmerno veliki arhiv čija dokumentacija i foto-dokumentacija svedoči kako o Holokaustu, u kojem su mnoge jevrejske opštine bukvalno nestale, tako i o životu i aktivnostima jevrejskih zajednica iz Srbije i sa teritorije cele bivše Jugoslavije u 19, još više 20. veku, uklјučujući i savremene periode. Jevrejski istorijski muzej je osnovan 1948. godine u okviru Saveza jevrejskih opština bivše Jugoslavije. Zanimlјiva je činjenica da je ideja o osnivanju muzeja ovakvog tipa mnogo starija. Već posle prvog Redovnog kongresa Saveza jevrejskih veroispovednih opština Kralјevine Srba, Hrvata i Slovenaca održanog 1921. godine u Zagrebu, bilo je predloga i planova za stvaranje muzeja - pravog mesta za čuvanje jevrejske baštine i kulturnog identiteta. Ipak, ova ideja nije ostvarena. Imajući u vidu Drugi svetski rat i događaje koju su usledili počev od 1941. godine u Jugoslaviji, sa ove vremenske distance, može se slobodno reći da je ״sreća u nesreći" što jevrejski muzej nije tada osnovan. Pošto je uspeo da se obnovi, kao vodeća institucija preživelih jevrejskih opština oslobođene Republike Jugoslavije, Savez se, u jesen 1945. godine, obratio svojim članicama sa molbom da prikupe sve raspoložive podatke o Holokaustu i učešću Jevreja u Norodnooslobodilačkoj borbi. Bio je to prvi, ali sasvim konkretan korak ka muzeju. Relativno brzo, u Zagrebu je formiran Muzejsko-istorijski odsek u okviru Pravnog odelјenja Saveza. Otpočelo je sistematsko traganje za sačuvanom arhivskom građom. Godine 1952. do tada sakuplјena građa je preselјena u Beograd, kada se nastavilo sa traganjem i sakuplјanjem. ״Odsek" je počeo da se razvija u pravcu kompletne muzejske ustanove. Te 1952. godine, organizovana je izložba povodom otkrivanja impresivnog spomenika Bogdana Bogdanovića na sefardskom groblјu u Beogradu, posvećenog jevrejskim žrtvama Holokausta. Povodom obeležavanja desetogodišnjice obnove, Savez je 1955. postavio još jednu izložbu o radu celokupne jevrejske zajednice u tadašnjoj Jugoslaviji. Za sve to vreme, kao osnivač i vlasnik Muzeja, Savez je bio u stalnom kontaktu sa svim svojim jevrejskim opštinama, obnovlјenim posle neviđenog stradanja 1941-1945. godine. Za zajednički Muzej i dalјe su stizali materijali koji su se odnosili na istoriju jugoslovenskih Jevreja. Pozivu Saveza su se odazivali i pojedinci, preživeli Jevreji koji su donosili poneki predmet ili porodične fotografije, kolekcionari čije su zbirke opstale sakrivene, i drugi . Mnogi su Muzeju zaveštali predmete iz porodičnih kuća od istorijskog, etnološkog ili umetničkog značaja, a povremeno je vršen i otkup eksponata, u zavisnosti od trenutnih uslova. Počev od datuma osnivanja, pa do 1959. godine, sakuplјen je muzejski i arhivski materijal, dovolјan da se iste godine otvori lepa, slikovita - prva stalna, muzejska postavka. Na dan 19. maja 1960. godine, za javnost je otvoren Muzej Saveza jevrejskih opština Jugoslavije, u istoj zgradi u kojoj je i Savez. Posle izvesnog vremena, naziv muzeja je preinačen u Jevrejski istorijski muzej (JIM), što mnogo više odgovara njegovoj nameni i sadržaju. Sa sakuplјanjem i stručnom obradom materijala se nastavilo, pa je 1969. godine otvorena druga stalna postavka Jevrejskog istorijskog muzeja, znatno bogatija i izražajnija. Za njenu koncepciju je bila zaslužna prof. dr Vidosava Nedomački, prvi upravnik Muzeja. Posle raspada Jugoslavije 1992. godine, formiran je Savez jevrejskih opština Srbije u kojem se okupilo deset jevrejskih opština, koliko ih ukupno ima u našoj zemlјi. Status Jevrejskog istorijskog muzeja ostao je isti - on je deo Saveza jevrejskih opština Srbije. Iako je u sastavu Saveza, Muzej se razvio u instituciju za sebe, sa svojim specifičnim životom, svojom stručnom ekipom i svojim poslovnim kontaktima sa drugim muzejima. S obzirom na to da je stalna izložbena postavka Muzeja otvorena mnogo pre raspada Jugoslavije, ona se bavi istorijskim, etnološkim i opštekulturnim temama vezanim za jevrejstvo celokupnog nekadašnjeg jugoslovenskog područja. Usled teških političkih i ekonomskih problema koji su, počev od 1992. godine pritiskali našu zemlјu, Srbiju, nisu se zasad stekli uslovi za izradu nove, drugačije koncipirane postavke. Međutim, ako imamo u vidu činjenicu da su Jevreji ovog dela Balkana imali zajedničku istoriju i kulturna obeležja - onda je neizbežno da i koncept nove postavke zadrži, bar delimično, širi pristup u svojoj budućoj prezentaciji. Zbog svega toga, a i zahvalјujući složenoj i veoma suptilno osmišlјenoj koncepciji, realna starost stalne izložbene postavke Jevrejskog istorijskog muzeja nikome ne smeta, jer ne utiče na izvanredan kvalitet informacija o jevrejskoj istoriji i načinu života. ; The Jewish Historical Museum (JHM) in Belgrade is a comprehensive and, in manу ways, a unique museum in Serbia. It is the only Jewish museum in the country, thematically specialized, and very complex in terms of contents. Apart from museum exhibits, the Jewish Historical Museum also has its own, relatively large, archives whose documentation and photo documentation are testimony both of the Holocaust, during which manу Jewish communities literally perished, and of the life and activities of Jewish communities from Serbia and the whole territory of former Yugoslavia during the 19th and, even more, the 20th century, including the present times. The Jewish Historical Museum was founded in 1948, as part of the Federation of Jewish Communities of Yugoslavia. It is interesting to note that the idea of founding a museum of this type dates much further back. Already after the First Congress of the Federation of Jewish Religious Communities of the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes, held in 1921 in Zagreb, there were recommendations and plans concerning the foundation of such a museum as the right place to preserve the heritage and cultural identity. Yet, the idea had not materialized. Having in mind the World War II and the events that followed from 1941 in Yugoslavia, from this time perspective one could say that it is, in fact, a lucky coincidence that the Jewish museum had not been founded at that time. After the Federation managed to revive itself as the leading institution of the surviving Jewish communities of the liberated Republic of Yugoslavia, in autumn of 1945, it invited its members to collect all data available about the Holocaust and the participation of Jews in the National Liberation Movement. This was the first and very specific step towards founding a museum. Relatively soon afterwards, the Museum - Historical Department was established in Zagreb within the Legal Division of the Federation. Systematic efforts to identify and preserve the archives began. In 1952 all the archives collected until that time were moved to Belgrade, and the search and collection efforts continued. The ״Department" was beginning to develop towards a full museum institution. The same уеаг, 1952, an exhibition was organized on the occasion of launching the impressive monument by artist Bogdan Bogdanovic at the Sephardic cemetery in Belgrade, dedicated to the Jewish victims of the Holocaust. On the occasion of commemorating the tenth anniversary of its revival, in 1955, the Federation staged another exhibition on the topic of activities of the whole Jewish community in the then Yugoslavia. During that period, the Federation, as the founder and owner of the Museum, was in permanent contact with all the member Jewish communities that were revitalized after the unprecedented persecution during the period 1941-1945. The Museum continued to receive materials relevant to the history of Yugoslav Jews. The individual, surviving Jews also responded to the invitation of the Museum and contributed individual exhibits and family photographs, and there were contributions from collectors whose collections were hidden and preserved, and others as well. Маnу of them made legacies to the Museum containing artefacts from their families and homes, and these legacies possessed historical, ethnological and artistic value; also depending on its resources available the Museum on occasions also purchased exhibits. From its very establishment, until the уеаг 1959, the Museum had managed to collect sufficient museum and archive materials to establish that same уеаг a good and picturesque permanent museum exhibition. On 19 Мау 1960, the Museum of the Federation of Jewish Communities of Yugoslavia was opened to the public, in the same building which presently houses the Federation. Soon afterwards, the name of the Museum was changed to The Jewish Historical Museum (JHM), which is much better suited to its purpose and content. The collection and professional processing of collected materials continued, so that in 1969 the second permanent exhibition of the Jewish Historical Museum, much richer and more expressive, was presented. The credit for its concept goes to Vidosava Nedomacki, Ph.D., the first Museum Manager. After the disintegration of Yugoslavia in 1992, The Federation of Jewish Communities of Serbia was established, consisting of ten Jewish communities, which is the total existing in our country. The status of the Jewish Historical Museum remained unchanged - it is an integral part of the Federation of Jewish Communities of Serbia. Although existing within the framework of the Federation, the Museum developed into an institution of its own right, living its own specific life, its professional team and business contacts with other museums. Since the permanent exhibition of the Museum was opened long before the disintegration of Yugoslavia, it deals with the historical, ethnological and general cultural topics relevant to the Jewery of the overall then Yugoslav region. Due to the grave political and economic difficulties which, beginning in 1992, overwhelmed our country, Serbia, it has not yet been possible to develop a new, differently designed museum exhibition. However, having in mind the fact that the Jews from this part of the Balkans have had a common history and cultural features - it is unavoidable that the concept of such a new exhibition should maintain, at least partially, a more comprehensive approach to such a presentation which will develop in the future. For all of these reasons, and thanks to the complex and subtly designed concept, the actual age of the permanent exhibition of the Jewish Historical Museum does not bother аnyone, as it does not have an impact on the excellent quality of information regarding Jewish history of the way of life. ; 2. dopunjeno izdanje (2nd enlarged edition). ; Uporedo srpski tekst i engleski prevod. ; Ilustracija za korice knjige: Tora i jad - pokazivač za tekst Tore iz Judaika zbirke Jevrejskog istorijskog muzeja (motive for the cover page: The Torah scroll with a Torah pointer from the Judaica collection of the Jewish Historical Museum).