Zmiana instytucjonalna jest nieodłącznym procesem wpisującym się w rozwój społeczeństwa i gospodarki. Najistotniejszym procesem w ramach transformacji instytucji wydaje się dopasowywanie (się) instytucji formalnych i nieformalnych. Jest to niezbędne, aby system instytucjonalny działał sprawnie, aby generował odpowiednie bodźce na rzecz aktywności gospodarczej (niski koszt transakcyjny, przewidywalność, zaufanie). Efektem takich dostosowań jest ład instytucjonalny, który jest warunkiem trwałości rozwoju gospodarczego. Cechą instytucji jest długookresowe trwanie, choć jednocześnie odbywa się ich nieprzerwana ewolucja. Powstaje pytanie, w jaki sposób kształtuje się ład instytucjonalny, jaką rolę odgrywają w nim instytucje nieformalne. Za cel artykułu przyjęto określenie roli instytucji nieformalnych w kreowaniu ładu instytucjonalnego. Można wysunąć przypuszczenie, że instytucje nieformalne wraz z upływem czasu stają się trwałą podstawą ładu instytucjonalnego. W artykule wskazano również przejawy niesprawności systemu instytucji w Polsce, w tym instytucji nieformalnych. ; Institutional change is an integral process in the development of the society and economy. The seemingly most significant process in the transformation of institutions is the adjustment (also, mutual adjustment) of formal and informal institutions. This is critical to the proper functioning of the institutional system, so that it generates sufficient stimuli for economic activity (low transaction costs, predictability, trust). The result of such adjustments is institutional order which is a prerequisite of sustainable economic growth. One of the features of imitations is their longevity, even though they are constantly evolving. The question arises about how institutional order is formed and what the role of informal institution in this process is. The aim of the article is to determine the role of informal institutions in the formation of institutional order. It is possible that, given time, informal institutions become a solid foundation of institutional order. The article also indicates signs of irregularities in the institutional system in Poland, including in informal institutions. ; gruszad@gmail.com ; Uniwersytet w Białymstoku ; Aoki M., 2001, Toward a Comparative Institutional Analysis, MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London ; Boettke P.J., Coyne Ch.J., Leeson P.T., 2008, Institutional stickiness and the New Development Economics, American Journal of Economics & Sociology, vol. 67, iss. 2 ; Bossak J.W., 2008, Instytucje, rynki i konkurencja we współczesnym świecie, SGH, Warszawa ; Casson M.C., Della Giusta M., Kambhampati U.S., 2010, Formal and informal institutions and development, World Development, vol. 38, no. 2 ; Chavance B., 2008, Formal and informal institutional change: the experience of postsocialist transformation, The European Journal of Comparative Economics, vol. 5, no. 1 ; Eggertsson T., 2006, On the survival of imperfect institutions, Revista de Análisis Económico, vol. 21, no. 2. ; Gardocka A., 2005, Kultura ekonomiczna jako instytucja, [w:] Teoretyczne aspekty gospodarowania, red. D. Kopycińska, Katedra Mikroekonomii US, Szczecin ; Gruszewska E., 2012, Transformacja instytucji nieformalnych w Polsce, Gospodarka Narodowa, nr 3 (247) ; Gruszewska E., 2013, Instytucje a proces tworzenia kapitału w Polsce, UwB, Białystok ; Helmke G., Levitsky S., 2004, Informal institutions and comparative politics: a research agenda, Perspectives on Politics, vol. 2, no. 4 ; Kostro K., 2004, Nieformalne instytucje w życiu gospodarczym, Studia Ekonomiczne, nr 1–2 ; Leković V., 2011, Interaction of formal and informal institutions – impact on economic success, Facta Universitatis, vol. 8, no. 4 ; Lissowska M., 2008, Instytucje gospodarki rynkowej, C.H. Beck, Warszawa ; Marody M., Wilkin J., 2002, Meandry instytucjonalizacji: dostosowanie Polski do Unii Europejskiej, EU – monitoring, Friedrich Bert Stifung, MSAP, AE w Krakowie, Kraków ; Mączyńska E., 2014, Ordoliberalizm – użyteczność w warunkach nieładu instytucjonalnego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, WN PWN, Warszawa ; Meredyk K., 2014, Ład gospodarczy jako kategoria ekonomiczna, [w:] Spontaniczne i stanowione elementy ładu gospodarczego w procesie transformacji – dryf ładu czy jego doskonalenie?, red.P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PTE, Warszawa ; Nelson R.R., 2008, What enables rapid economic progress: What are the needed institutions?, Research Policy, vol. 37, no. 1 ; North D.C., 2009, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, New York ; Ostrom E., 2008, Institutions and the environments, Economic Affairs, vol. 28, no. 3 ; Platje J., 2007, Bodźce i koszty transakcyjne a zmiany instytucjonalne oraz stan polskiej gospodarki w latach 1970–2000, UO, Opole ; Platje J., 2008, "Institutional Capital" as a factor of sustainable development – the importance of an institutional equilibrium, Technological and Economic Development, vol. 14, no. 2. ; Rudolf S., 2010, Nowa ekonomia instytucjonalna, Przedsiębiorstwo Przyszłości, nr 1(2) ; Sautet F., 2005, The role of institutions in entrepreneurship: implications for development policy, Mercatus Policy Series, Policy Premier, no. 1 ; Soysa I. de, Jütting J., 2006, Informal Institutions and Development: Think Local, Act Global?, OECD and Development, Paris, s. 3, http://www.oecd.org/dataoecd/52/16/37790393.pdf. ; Tkacz A., 2008, Zmiany instytucjonalne w gospodarce: doświadczenia ukraińskie i polskie, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 10, s. 333. ; Vaal A. de, Ebben W., 2011, Institutions and the relation between corruption and economic growth, Review of Development Economics, vol. 15, no. 1, s. 110. ; Wilkin J., 2011, Institutional Equilibrium: What Is it about and what Is its Role in the Economy?, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 208, Ekonomia, vol. 15, s. 32. ; Williamson C.R., 2009, Informal institutions rule: institutional arrangements and economic performances, Public Choice, vol. 139, iss. 3–4, s. 373. ; Williamson C.R., Kerekes C.B., 2011, Securing private property: formal versus informal institutions, Journal of Law and Economics, vol. 54, no. 3, s. 544. ; Williamson O.E., 2000, The new institutional economics: Taking stocks, looking ahead, Journal of Economic Literature, vol. 38, no. 3. ; Woźniak M.G., 2009, Instytucjonalne uwarunkowania wzrostu gospodarczego i sprawiedliwych nierówności społecznych, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 14, s. 40. ; Ząbkowicz A., 2014, Transformacja ładu instytucjonalnego. Samoregulująca się gospodarka z perspektywy Waltera Euckena i Karla Polanyi'ego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PWN, Warszawa, s. 40. ; 405 ; 55 ; 69
The text is an attempt to analyze the international political situation in the security sector in the context of the crisis which has arisen as a result of the aggressive actions of the Russian Federation in relation to Ukraine: in particular the forcible annexation of the sovereign territory of Ukraine in violation of all the principles and norms of international law and the inspiration of the armed conflict in the eastern regions of Ukraine. For the first time after the end of the World War II aggression has become a fact of reality in European politics. Pan-European and transatlantic security institution – the Organization for Security and Cooperation in Europe – was not sufficiently effective mechanism for crisis management. In two years, the conflict in eastern Ukraine killed about 10 thousand men. The conflict in Eastern Ukraine has radically changed the perception of security in Europe. The problem is that Ukraine, like most of the "new democracies" of Eastern Europe as a result of the transformation processes of the early 90th appeared in a "gray zone" of security. Most of the Eastern European countries overcame the security gap by joining NATO/EU. At the same time, Ukraine remained in the buffer zone and became an object of intense economic, political, informational and military pressure from the Russian Federation. As a result, Ukraine is forced to rely primarily on their own capabilities and the military-industrial potential (not being part of the European collective defense/security), on the other – the international political, economic, informational support from the international community plays a key role in the possibility of Ukraine resist aggression. However, the crisis has led to a certain re-evaluation of existing regional security system: 1) The failure of attempts to build a pan-European security system became obvious; 2) The OSCE in Ukrainian crisis has created a platform for the negotiations and the peace process, but did not provide, at least until now, the mechanism of a real resolution to the crisis; 3) The question of inefficiency, lack of prospects and obsolescence of NATO as a collective security organization may be withdrawn from the agenda; 4) There is an activization of existing and search for new formats of cooperation between European countries in the development and improvement of the international security system in Europe. ; W artykule podjęto próbę analizy bezpieczeństwa w wymiarze polityczno-międzynarodowym w kontekście kryzysu wywołanego agresywnymi działaniami Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy – w szczególności aneksji części terytorium Ukrainy przy użyciu siły z pogwałceniem wszelkich norm prawa międzynarodowego oraz "instalacji" konfliktu zbrojnego we wschodnich obwodach państwa ukraińskiego. Po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej agresja stała się rzeczywistością polityki europejskiej. Ponadto ogólnoeuropejskie i transatlantyckie struktury bezpieczeństwa – Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – nie jest zbyt efektywnym mechanizmem zarządzania kryzysowego. W ciągu dwóch lat konfliktu zginęło ok. 10 tys. osób. Konflikt na wschodzie Ukrainy radykalnie zmienił postrzeganie bezpieczeństwa na kontynencie europejskim. Problemem jest to, że Ukraina jak większość "nowych demokracji" Europy Wschodniej w wyniku procesów transformacyjnych znalazła się w szarej strefie bezpieczeństwa. Większość wschodnioeuropejskich państw rozwiązało problem security gap, wstępując do NATO i UE, podczas gdy Ukraina pozostała w szarej strefie, stając się celem ekonomicznych, politycznych, informacyjnych i wojskowych nacisków ze strony Federacji Rosyjskiej. Po pierwsze, w wyniku rozwoju kryzysu Ukraina jest zmuszona w pierwszej kolejności liczyć na własne możliwości i potencjał wojskowo-przemysłowy (nie będąc częścią europejskiego systemu bezpieczeństwa kolektywnego/obronnego). Po drugie, wsparcie polityczne, ekonomiczne i informacyjne ze strony społeczności międzynarodowej odgrywa kluczowe znaczenie w kontekście przeciwstawienia się Ukrainy rosyjskiej agresji. Razem z tym kryzys doprowadził do przewartościowań w zakresie istniejących w regionie systemów bezpieczeństwa: 1) możemy konstatować nieudane próby wybudowania ogólnoeuropejskich mechanizmów zagwarantowania bezpieczeństwa; 2) OBWE stworzyło platformę rozmów w ramach pokojowego rozwiązania konfliktu, ale nie wybudowała do tej pory realnego mechanizmu rozwiązania konfliktu; 3) NATO jako system bezpieczeństwa kolektywnego nie powinno być traktowane w kategoriach nieefektywności, archaiczności i braku perspektyw; 4) pojawiły się formy aktywizacji istniejących i poszukiwanie nowych form współpracy pomiędzy państwami europejskimi w celu rozwoju i doskonalenia systemów bezpieczeństwa międzynarodowego w Europie. ; Текст является попыткой анализа международно-политической ситуации в секторе безопасности в контексте кризиса, возникшего в результате агрессивных действий Российской Федерации по отношению к Украине: в частности насильственная аннексия части суверенной территории Украины в нарушение всех принципов и норм международного права и инспирирования вооруженного конфликта в восточных областях украинского государства. Впервые после завершения Второй мировой войны агрессия стала фактом действительности европейской политики. При этом общеевропейская и трансатлантическая структура безопасности – Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе – оказалась не достаточно эффективным механизмом кризисного урегулирования. За два года конфликта погибло около 10 тыс. человек. Конфликт на востоке Украины радикально изменил восприятие безопасности на европейском континенте. Проблемой стало то, что Украина, как и большинство «новых демократий» Восточной Европы в результате трансформационных процессов начала 90-х гг. оказались в «серой зоне» безопасности». Большинство восточно-европейских государств решило проблему security gap путем присоединения к НАТО/ЕС. В то же время Украина остались в этой «зоне» и стала объектом интенсивного экономического, политического, информационного и военного давления со стороны Российской Федерации. В результате развития кризиса с одной стороны Украина вынуждена полагаться в первую очередь на свои собственные возможности и военно-промышленный потенциал (не будучи частью европейской системы коллективной обороны/безопасности), с другой – международно-политическая, экономическая, информационная поддержка со стороны международного сообщества играет ключевую роль в возможности Украины противостоять агрессии. Вместе с тем, кризис привел к определенной переоценке существующих в регионе систем безопасности: 1) Можно засвидетельствовать провал попыток выстроить общеевропейские механиз- мы обеспечения безопасности; 2) ОБСЕ создала платформу для переговоров и мирного процесса, но не обеспечила, по крайней мере, до сих пор, механизма реального урегулирования кризиса; 3) Вопрос о неэффективности, бесперспективности и устарелости НАТО как организации коллективной безопасности может быть снят с повестки дня; 4) Происходить активизация существующих и поиск новых форматов сотрудничества между европейскими государствами в целях развития и усовершенствования системы международной безопасности в Европе.
In his book author explains social and political phenomena that are connected with political change in local conditions in Poland in 1989. As yet there has been no empirical study that would consider first partly free election to the last parliament of People's Republic of Poland in local conditions. In 1989 there were 108 electoral constituencies in Poland to the Sejm elections, and free election to the Senate were conducted in 49 provinces of Poland. Chojnice was a capital city of election constituency no. 14 to the Sejm and a part of election to the Senate conducted in Bydgoszcz Province. As over the time social issues are perceived through stereotypes and tend to be mythologized, it seems important to author to show such events and phenomena on firm basis. It is worth emphasizing that results from 1989 elections in local conditions are generally unknown. Poles do not know results in their local constituencies because nearly thirty years after the elections official results from local constituencies still have not been not published anywhere. Thus, this study is based on primary sources, newspapers from that time, literature of this particular issue. The analysis and synthesis is based on a number of theoretical perspectives: behaviorism to describe interaction between political actors – electoral system – party systems; political process and political change; Joseph Schumpeter's assumption that political competition is of fundamental importance for the democracy; Samuel Huntington's theory of third wave of democratization. All the data is analyzed in quantitative perspective. There is no hypothesis as the study is a descriptive and explanatory one. Its main goal is to highlight earlier unknown phenomena. This study is about local politics in a one-party state during the time of political change, so author refers to the politics on state level from that time. The most important questions refer to: continuity of activity of new social movement members from the time of the carnival of Chojnice "Solidarity" in the years 1980-1981 and their involvement in 1989; political negotiations and emergence of political leaders during that time; political will of citizens to take part in political change and their will to change the political system; attitudes of political actors from PUWP and "Solidarity"; individual nature of facts from that time taken under consideration from the perspective of local reality; attitudes of local regime members towards political change; results of elections in Chojnice constituency on 4th and 18th June 1989; differentiation of political behavior in Chojnice constituency; picture of society of that time; influence of cultural and ethnical identity as well as people's ties (mainly with Catholic Church) and roots on their political choices. Political behavior is one of the main category of this study. Author highlights not only electoral system but also describes process of political leaders' emergence on local scale. In this perspective election campaign is portrayed as a political fight between candidates of Citizen Committee of "Solidarity" and candidates of Polish United Worker's Party (PUWP) and its political satellites. As a matter of fact, author stresses the importance of category of the legitimization and shows that members of PUWP (in Poland known as PZPR) were not totally delegitimized by citizens in 1989 election in Chojnice constituency. In fact, PUWP was mostly legitimized by Poles in the northern part of Bydgoszcz Province during that election. The study consists of the following parts: introduction, 8 chapters, summary, bibliography, index and appendix. The first chapter describes electoral system and law that was enforced in 1989. The second one analyzes political climate and political situation around elections to the Sejm and the Senate. The third chapter is also mostly analytical one. Author describes local communists apparatchiks' attitude towards political change. The fourth chapter shows the process of political leaders emergence from both sides of the political conflict. The fifth chapter describes personal features of candidates to the Sejm and the Senate. The sixth chapter shows election campaign. The seventh one shows election results. The eighth chapter describes political attitudes and behavior of citizens in Chojnice constituency. In the appendix readers may find results from constituency districts of Chojnice town, and Chojnice country. As a result of this study some unexpected conclusions emerged after empirical study, for example: one of the most prominent one is that citizens of People's Republic of Poland do not reject totally PUWP and its monopoly for power and authority; paradoxically candidates from "Solidarity" movement were not selected as democratically as candidates from PUWP ; deep differences in political attitudes in Chojnice constituency depended on the scale of people's religiousness and the tradition of political opposition in town, as well as on ethnic groups; the highest support for political change was among Kashubians, whereas the lowest in the groups called Krajniacy and Borowiacy. ; Monografia powstała ona w wyniku analizy procesu wyborczego tzw. przełomu politycznego związanego z wyborami czerwcowymi 1989 r. Jest to studium zdarzeń i zjawisk z tamtego okresu, z okręgu wyborczego nr 14 Chojnice, który to okręg do Sejmu PRL obejmował w wyborach kontaktowych całą północną część województwa bydgoskiego i był jednym ze 108 takich okręgów w Polsce. W książce przedstawiono zarówno genezę decyzji politycznych stojących za wyborem przedterminowych wyborów w 1989 r. przez reżim komunistyczny, jak i między innymi proces wyłaniania liderów na listy wyborcze. Zaprezentowano postawy polityczne, kontekst społeczno-polityczny, stanowisko lokalnych struktur Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i jej działaczy wobec perspektywy głębokich przemian politycznych, które zapowiadały wybory czerwcowe, jak i też zaprezentowano reakcje powyborcze chojnickich komunistów. Dokonano także analizy porównawczej, według podstawowej jednostki jaką była gmina, ukazując zróżnicowanie postaw również w odniesieniu do przynależności etnograficznej wyborców w okręgu wyborczym nr 14. Analizie poddano także wybory do Senatu, koncentrując się na przebiegu kampanii, kandydatach oraz wynikach z terenu północnej części województwa bydgoskiego. Całość studium jest wynikiem analizy materiałów źródłowych - tj. dokumentów Państwowej Komisji Wyborczej, Rady Państwa oraz Komitetu Miejskiego PZPR w Chojnicach i Komitetu Gminnego PZPR w Chojnicach oraz relacji i wspomnień.
Tom Cyberbezpieczeństwo wyzwaniem XXI wieku jest opracowaniem, które wpisuje się w kontekst rozważań poświęconych wielorakim aspektom bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni. Autorzy, którzy zostali zaproszeni do realizacji tego projektu, prezentują różne spojrzenia na tę problematykę. Pomysłodawcą pierwszego rozdziału – Główni aktorzy cyberprzestrzeni i ich działalność jest Tomasz Hoffman. Autor, piszący z perspektywy prawno-politologicznej, posiłkujący się dorobkiem nauk o bezpieczeństwie, koncentruje się na ukazaniu potencjalnych aktorów cyberprzestrzeni, ich działalności, a w tym również zachowań niezgodnych z prawem. Cyberbezpieczeństwo, zdaniem Hoffmana, jest nową dziedziną bezpieczeństwa narodowego, z którą nieodłącznie wiążą się takie wyzwania, jak cyberprzestępczość oraz cyberterroryzm. Drugi rozdział – Cyberbezpieczeństwo jako wyzwanie dla współczesnego państwa i społeczeństwa – wyszedł spod pióra Marka Górki. Badacz dokonał przeglądu aktualnego stanu bezpieczeństwa cybernetycznego w kontekście rozprzestrzeniania się zagrożeń pochodzących z cyberprzestrzeni, tworzonych przez organizacje państwowe oraz niepaństwowe. Górka stoi na stanowisku, że cyberprzestrzeń stała się podstawową cechą świata i stworzyła nową rzeczywistość dla prawie wszystkich krajów, co sprawia, że problemy z cyberprzestępczością oraz cyberbezpieczeństwem mają istotne, globalne znaczenie zarówno w wymiarze politycznym, jak i gospodarczym. Z przemyśleniami Górki koresponduje tekst Bogusława Węglińskiego – Cyberterroryści w cyfrowych czasach – profesjonalizacja i digitalizacja współczesnych organizacji terrorystycznych. Autor poddał analizie ewoluujące wraz z rozwojem technologii instrumentarium wykorzystywane przez grupy terrorystyczne, zwracając uwagę na Internet, który otworzył przed nimi nowe możliwości oddziaływania, a w tym także w sferze kreowania przekazu medialnego. W tekście zawarte są również dociekania dotyczące możliwości użycia przez terrorystów dronów. Nadmieńmy, że także czwarty rozdział Ataki cyberfizyczne a system bezpieczeństwa narodowego, którego autorem jest Bogusław Olszewski, wpisuje się w nurt wcześniejszych dociekań. W tej części tomu poruszone zostały sprawy związane z niepożądanym oddziaływaniem systemów cyberfizycznych na bezpieczeństwo otoczenia międzynarodowego. Zdaniem Olszewskiego, ich hybrydowy (cyfrowo-materialny) charakter sprawia, że wpływają nie tylko na logiczną warstwę cyberprzestrzeni, ale także na dziedzinę fizyczną. Umożliwiają m.in. destabilizację porządku wewnętrznego państwa, co w konsekwencji może prowadzić do destrukcyjnych zmian w szerszym, międzynarodowym kontekście. Stanowią zatem wielowymiarowe zagrożenie dla szeroko pojętego systemu bezpieczeństwa globalnego W rozdziale piątym, Marcin Adamczyk przedłożył tekst Cyberszpiegostwo w relacjach chińsko-amerykańskich w kontekście potencjalnej zmiany światowego hegemona. Opracowanie poświęcone jest działaniom Chińskiej Republiki Ludowej w cyberprzestrzeni, ukierunkowanych na nielegalne pozyskanie amerykańskich technologii wojskowych i cywilnych. Zdaniem autora, Państwo Środka jest aktualnie jedynym krajem, który obecnie mógłby rzucić wyzwanie dominacji Stanów Zjednoczonych. Dążenie do uzyskania statusu państwa hegemonicznego wymaga zatem od Pekinu zbudowania odpowiedniej koalicji wspierającej Chiny na arenie międzynarodowej, ale również zmniejszenia dystansu ekonomicznego, jaki dzieli to państwo od Waszyngtonu. Autorem kolejnego rozdziału jest Kamil Baraniuk, którzy przygotował tekst Zarys przemian instytucjonalnych rosyjskiego wywiadu radioelektronicznego. Baraniuk podkreśla, że współczesny wysoki stopień zinformatyzowania społeczeństw i powszechności korzystania z technologii informatycznych sprawia, iż dane o charakterze sygnałowym i elektromagnetycznym stanowią bardzo istotne źródło informacji dla wyspecjalizowanych instytucji, zajmujących się ich gromadzeniem oraz przetwarzaniem. W tym kontekście zarysowuje genezę i przekształcenia instytucjonalne wywiadu radioelektronicznego Federacji Rosyjskiej, a co za tym idzie wojskowe i cywilne instytucje zajmujące się tego rodzaju działalnością na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, przy uwzględnieniu ich zadań, a także zmian personalnych w ich kierownictwie. Rozdział siódmy napisany został przez dwie autorki z Ukrainy. Tetiana W. Nagachevskaya i Lyudmila Frliksowa przygotowały rozważania zatytułowane Napriamky formuwannia miżnarodnoji konkurentospromożnosti IT-sektoru Ukrajiny. Zawierają one analizę stanu i osobliwości kształtowania się międzynarodowej konkurencyjności sektora IT na Ukrainie. Nagachevskaya i Frliksowa zaprezentowały pozycję ukraińskiego sektora IT rozpatrywaną w kontekście Networked Readiness Index, który mierzy skłonność do wykorzystywania przez kraje możliwości oferowanych przez technologie informacyjno-komunikacyjne. Ponadto, ukazały przewagę konkurencyjną i wady ukraińskich firm IT na rynkach międzynarodowych oraz kierunki wzrostu międzynarodowej konkurencyjności sektora informatycznego Ukrainy. Kolejne dwa rozdziały dotykają problematyki religijnej w cyberprzestrzeni. Autorem dociekań – Religijne i parareligijne grupy destrukcyjne: wyzwania cyberprzestrzeni – jest Wojciech Gajewski, który zwraca uwagę na sprawę penetrowania wirtualnej przestrzeni przez destrukcyjne grupy religijne. Jego zdaniem, stanowią one wzrastające zagrożenie nie tylko dla jej indywidualnych użytkowników, ale także zbiorowości społecznych. Religioznawca jest zwolennikiem podejmowania szeroko zakrojonych działań badawczych, edukacyjnych, a także prawnych, które wpłyną na ograniczenie negatywnych następstw ich aktywności w cyberprzestrzeni. Z kolei, Lucjan Klimsza przedłożył tekst Filozoficzne aspekty działania Internetu w kontekście zadań misyjnych Kościoła. Autor, który jest duchownym ewangelickim, zwraca uwagę na możliwości, jakie otwiera przed współczesnym chrześcijaństwem dostęp do przestrzeni cyfrowej. Klimsza wyraźnie zaznacza, że obecny Kościół musi być wspólnotą multimedialną, jednakże nie wirtualną, która jest oddalona od człowieka i jego realnej egzystencji. Autor, Internet postrzega zatem jako metamedium umożliwiające przekazywanie treści religijnych, które może być pomocne m.in. w spotkaniu i relacjach człowieka z człowiekiem oraz Boga z człowiekiem. Dziesiąty rozdziały Cyberbezpieczeństwo jako konstrukt w polskiej przestrzeni publicznej, będący rozważaniami o nachyleniu politologicznym, napisał Przemysław Mikiewicz. Tekst jest refleksją nad obecnością kategorii cyberbezpieczeństwa w polskiej przestrzeni publicznej, którą autor zawęził do opiniotwórczego oddziaływania centralnych instytucji państwowych oraz partii politycznych. Autor wskazuje, że pojęcie cyberbezpieczeństwa jest obecne w polskiej przestrzeni publicznej w różnym stopniu w dokumentach rządowych i w programach partii politycznych. Zdaniem Mikiewicza, występuje zasadnicza asymetria pomiędzy oboma typami dokumentów: dokumenty urzędowe poświęcają uwagę cyberbezpieczeństwu w znacznym stopniu, podczas gdy w dokumentach partyjnych kwestia ta jest jedynie wzmiankowana. Tak więc, cyberbezpieczeństwo jawi się jako rodzaj konstruktu, za pomocą którego kreowany jest obraz świata pełnego nienamacalnych niebezpieczeństw, do zwalczania których nieodzowne wydaje się publikowanie dokumentów pod postacią kolejnych doktryn i strategii walki z zagrożeniami w cyberprzrestrzeni. W nurt rozważań politologicznych wpisują się także dwa kolejne teksty. Autorem pierwszego jest Grzegorz Tokarz, którego dociekania zostały zatytułowane Internet jako instrument nawoływania do przemocy – przykład organizacji "Krew i Honor" Polska. Tekst przybliża działalność polskiej sekcji neonazistowskiej organizacji "Krew i Honor", a w tym zawartość jej strony internetowej, która jest istotnym narzędziem w propagowaniu idei tego środowiska, jak również źródłem informacji o osobach oraz instytucji uznawanych za zdrajców "białej rasy". Drugi tekst, który zarazem kończy niniejszy tom przygotował Mariusz Kozerski. W rozdziale Dawne afery polityczne ze współczesnej perspektywy: przykład sprawy Barschela/Pffeifera analizowana jest rola, jaką media odgrywają w nagłaśnianiu afer politycznych. Autor poddał oglądowi wydarzenia, które rozegrały się w latach 80 XX wieku, w północnoniemieckim landzie Szlezwik-Holsztyn, a w których ważną rolę odegrał opiniotwórczy tygodnik "Der Spiegel". Dodajmy, że Kozerski podejmuje się również próby odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób afera kilońska mogłaby przebiegać współcześnie, w kontekście potencjału informacyjnego/opiniotwórczego, którym charakteryzuje się globalna sieć komputerowa. ; "Cybersecurity as the challenge of the XXI century" is a collection of considerations dedicated to various aspects of security in cyberspace. Authors, who have been invited to this project, present different views on this subject. An author of the first chapter, "The main actors of cyberspace and their activities", is Tomasz Hoffman. Writing from a legal and political perspective, including the achievements of security sciences, he tries to present potential actors of cyberspace, and their activities, including behaviors against the law. Cybersecurity, according to Hoffman, is a new element of national security and is related to challenges, such as cybercrime and cyberterrorism. The second chapter, "Cybersecurity as a challenge for modern countries and societies", has been written by Marek Górka. The researcher has reviewed the current situation of the cybersecurity in the context of the spread of dangers in cyberspace, created by government and non-government organizations. Górka states that cyberspace has become a basic feature of the world and has created a new reality for almost all countries, what caused that the problems with cybercrime and cybersecurity became significant in both, the political and the economic aspect. A text, which corresponds to the Górka's thoughts, is the text "Cyberterrorists in digital times - professionalization and digitalization of modern terrorist organizations" by Bogusław Węgliński. The author has analyzed the instruments used by terrorist groups. The instruments which have been evolving along with the development of technology. The most important of them is the Internet, which has opened new opportunities for terrorists, including digital communicating. The text also includes aspects of the usage of drones by terrorists. The fourth chapter, "Cyber-physical attacks and the national security system", by Bogusław Olszewski, is also related to the previously mentioned issues. This part of the book deals with matters of the undesirable impact of cyber-physical systems on the safety of the international environment. According to Olszewski, their hybrid (digital-material) character causes that they affect not only the logical aspect of cyberspace but also the physical one. They enable destabilization of the internal structure of countries, what can lead to destructive changes in the wider, international context. They are a multifaceted danger to the broadly understood system of the global security. In the fifth chapter, Marcin Adamczyk has presented a text titled "Cyberspying in Chinese-American relations, in the context of the potential change of the world hegemon". The study is dedicated to the activities of the People's Republic of China in cyberspace, taken to acquire American military and civil technologies. The author claims that China is currently the only country that could challenge the global domination of the United States. However, to obtain the status of the hegemonic state, Beijing would need to build a solid coalition, supporting China on the international arena, but also reduce the economic distance between Beijing and Washington. An author of the next chapter is Kamil Baraniuk, who has prepared a text titled "Outline of the institutional changes in the Russian radio-electronic intelligence". Baraniuk emphasizes that the high level of computerization of societies and the common use of information technologies makes the signal and electromagnetic data a very important source of information for specialized institutions dealing with information collection and processing. In this context the author outlines the genesis and the institutional transformation of the Russian radio-electronic intelligence, as well as the military and civil institutions dealing with this kind of activities over the last decades, analyzing their tasks and personnel changes in their management. The seventh chapter has been written by two authors from Ukraine. Tetiana W. Nagachevskaya and Lyudmila Frliksowa prepared a text "Napryamky formuvannya mizhnarodnoyi konkurentospromozhnosti IT-sector Ukrayiny". This text contains an analysis of the current situation and peculiarities in the shaping of the international competitiveness of the IT sector in Ukraine. Nagachevskaya and Frliksowa have presented the position of the Ukrainian IT sector, considered in the context of the Networked Readiness Index, which measures the tendency of different countries to use the opportunities offered by informational and communicational technology. In addition, they have shown competitive advantages and disadvantages of Ukrainian IT companies on international markets, and directions of growth of the international competitiveness of the IT sector in Ukraine. Next two chapters have been related to religious issues in cyberspace. "Religious and pseudoreligious destructive groups: the challenges of cyberspace" has been written by Wojciech Gajewski, who pays attention to the matter of penetrating of the virtual space by various destructive religious groups. In his opinion, they become increasing dangers not only for individual users of the cyberspace but also for entire social groups. The religious scholar is a supporter of extensive research, educational and even legal activities, that suppose to reduce the negative consequences of the sectarian activity in cyberspace. Next author, Lucjan Klimsza, has presented a text "Philosophical aspects of the Internet in the context of missionary tasks of the Church". Klimsza, who is a Protestant pastor, pays attention to the possibilities that the access to the digital space opens to contemporary Christianity. He clearly states that the current Church must be a multimedia, but not a virtual community, distant from a man and his real existence. The author sees the Internet as a meta-medium enabling the transmission of religious content, which may be helpful in cognition and relationship between man and God, as well as between man and man. Tenth chapter, "Cybersecurity as a construct in the Polish public space", has been written by Przemysław Mikiewicz from a political perspective. The text is a reflection of the presence of the cybersecurity in Polish public space, which has been specified by the author as the opinion-making influence of the central government institutions and political parties. The author indicates that the concept of the cybersecurity is present in the Polish public space in government documents and programs of political parties. According to Mikiewicz, there is a fundamental asymmetry between these two types: government documents pay a lot of attention to cybersecurity, programs of political parties, however, only mention about the issue. Finally, cybersecurity appears as a kind of a construct used to create an image of the modern world, full of immaterial dangers, which might be eliminated only by publication of new doctrines and strategies, created to combat dangers in cyberspace. The political aspect of the cybersecurity issue is present also in the next two texts. An author of the first one is Grzegorz Tokarz, whose section has been titled "The Internet as an instrument to incite violence - an example of Poland". The text introduces activities of the Polish section of this neo- Nazi organization, including the content of its website, which is an important tool, used to promote the ideas of this environment, as well as a source of information about people and institutions considered to be the traitors of the "white race". The second text, which also ends this book, has been prepared by Mariusz Kozerski. In this chapter, titled "Former political scandals from a modern perspective: an example of the Barschel/Pffeifer case", the analyzed issue is the role played by media to publicize political scandals. The author has reviewed incidents that took place in the 1980s, in the German land of Schleswig-Holstein. A significant role in those happenings was played by "Der Spiegel", an opinion-forming weekly magazine. Let's add that Kozerski also tries to answer the question of how that, socalled "Kiel scandal" could look like if it happened today, in the context of the contemporary informational/opinion-forming potential, which characterizes the global computer network.
W artykule przyglądam się temu, jaką edukację polityczną warto rozwijać we współczesnej polskiej szkole i wszędzie tam, gdzie buduje się w ludziach zdolność do wspólnej i niewyalienowanej pracy. Kierunek rozważań wyznaczyła konieczność ustosunkowania się myśli pedagogicznej – i równoległego dostosowania praktyk wychowawczych – do zmian w sposobie koordynacji społeczeństwa, które dokonują się w atmosferze groźby wybuchu wojny. Rozważania te buduję na dotychczasowych badaniach własnych z obszaru uczenia się w ruchach społecznych, analizując trzy porządki zapewniające koordynację społeczeństw (neoliberalizm, nacjonalizm, militaryzm) w kontekście wykluczanych przez nie wartości: dobra wspólnego, samorządu i pokoju. Rezultatem pracy jest matryca przyporządkowująca te kontrwartości różnym typom współpracy (koordynacji, kooperacji i kolaboracji). Matryca pozwala identyfikować specyfikę konkretnych przykładów mobilizacji społecznej, jak i rozpoznawać luki w kształceniu kolektywnych umiejętności współdziałania. Rezultaty analizy pozwalają zoperacjonalizować praktyki oporu pod kątem celów wychowania i stawiają w nowym świetle problemy powiązań i nawarstwiania się wrogich szkole ideologii neoliberalizmu, nacjonalizmu i militaryzmu. ; The paper analyses types of political education worth developing in contemporary Polish schools and in other places dedicated to building human capacity to work together in a non-alienated way. The analysis is based on my own research from the area of learning in social movements. I analyze three orders ensuring social coordination (neoliberalism, nationalism, and militarism) in the context of the values they exclude: the common good, self-government and peace. The result of the work is a matrix assigning these counter-values, accordingly, to coordination, cooperation and collaboration. The matrix allows for identification of the specificity of some examples of social mobilization, as well as identification of gaps in teaching collective interaction skills. The results of the analysis can be used to operationalize the practices of resistance in terms of educational goals. They also put in a new light the problems of connections between and building up of ideologies hostile to schools, that is, neoliberalism, nationalism and militarism. ; satkow@gmail.com ; Uniwersytet Gdański ; Amici, F., & Bietti, L.M. (2015). Coordination , collaboration and cooperation. Interdisciplinary perspectives. Interaction Studies, 16 (3), 7–12. ; Armingeon, K., & Guthmann, K. (2014). Democracy in crisis? The declining support for national democracy in European countries, 2007–2011. European Journal of Political Research, 53 (3), 423–442. ; Bajaj, M. (2014). Pedagogies of resistance and critical peace education praxis. Journal of Peace Education, 12 (2), 154–166. ; Bieler, A., & Jordan, J. (2017). Commodification and 'the commons': The politics of privatising public water in Greece and Portugal during the Eurozone crisis. European Journal of International Relations, 24 (4), 934–957. ; Bocharova, O., & Giza, T. (2015). Ludzie w sytuacji granicznej – cazus Donbasu. Między niebem a ziemią. W: Сzłowiek w sytuacji granicznej. Filizoficzne, kulturowe i historyczne wymiary refleksji i jej implikacje pedagogiczne (s. 234–248). Radom: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji. ; Bohle, D. (2018). European Integration, Capitalist Diversity and Crisis Trajectories on Europe's Eastern Periphery. New Political Economy, 23 (2), 239–253. ; Braathen, E. (2000). New Social Corporatism: A Discursive-Critical Review of the WDR 2000/1, 'Attacking Poverty'. Forum for Development Studies, 27 (2), 331–350. ; Brantmeier, E.J. (2007). Connecting Inner and Outer Peace: Buddhist Meditation Integrated with Peace Education. In Factis Pax, 1 (2), 120–157. ; Brzechczyn, K. (2013). O ewolucji solidarnościowej myśli społeczno-politycznej w latach 1980–1981. Studium z filozofii społecznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. ; Cabada, L., & Tomšič, M. (2016). The Rise of Person-Based Politics in the New Democracies: The Czech Republic and Slovenia. Politics in Central Europe, 12 (2), 29–50. ; Callan, E. (1997). Creating Citizens: Political Education and Liberal Democracy. Oxford: Oxford University Press. ; Christiano, T. (1990). Freedom, Consensus, and Equality in Collective Decision Making. Ethics, 101 (1), 151–181. ; Clark, P. (2007). Hybridity, holism, and "traditional" justice: the case of the gacaca courts in post-genocide Rwanda. The George Washington International Law Review, 39 (4), 765–838. ; Diani, M. (2009). The structural bases of protest events: Multiple memberships and civil society networks in the 15 February 2003 anti-war demonstrations. Acta Sociologica, 52 (1), 63–83. ; Eisenstein, C. (2011). Sacred Economics: Money, Gift, & Society in the Age of Transition. Berkeley: Evolver Editions. ; Ertesvåg, S.K. (2014). Teachers' collaborative activity in school-wide interventions. Social Psychology of Education, 17 (4), 565–588. ; Fegley, R. (2008). Comparative Perspectives on the Rehabilitation of Ex-Slaves and Former Child Soldiers with Special Reference to Sudan. African Studies Quarterly, 10 (1), 35–69. ; Ferrelli, A. (2016). Military Use of Educational Facilities during Armed Conflict: An Evaluation of the Guidelines for Protecting Schools and Universities from Military Use during Armed Conflict as an Effective Solution. Ga. J. Int'l & Comp. L., 44 (2), 339–367. ; Foreman, E., Perry, C., & Wheeler, A. (2015). Higher Education Scholarships: A review of their impact on workplace retention and career progression. Open Review of Educational Research, 2 (1), 155–166. ; Fotaki, M., Kenny, K., & Scriver, S. (2015). Whistleblowing and Mental Health: A New Weapon for Retaliation? W: D. Lewis & W. Vandekerckhove (eds), Developments in Whistleblowing Research (s. 106–121). International Whistleblowing Research Network Under. ; Gerdes, F. (2006). Forced Migration and Armed Conflict. An Analytical Framework and a Case Study of Refugee-Warriors in Guinea. ; Giroux, H.A. (2017). War Culture and the Politics of Violence. Symploke, 25 (1–2), 191–218. ; Glăveanu, V.P., & Laurent, C.D. Saint. (2015). Political Imagination, Otherness and the European Crisis. Europe's Journal of Psychology, 11 (4), 557–564. ; Góralczyk, B. (2017). Powrót Historii, czyli rewolucja antyliberalna. Studia Europejskie, 1, 9–32. ; Gower, A.L., Cusin, M., & Borowsky, I.W. (2017). A Multilevel, Statewide Investigation of School District Anti-Bullying Policy Quality. Journal of Chool Health, 87 (3), 174–181. ; Greybush, N.J. (2011). Privatizing Iceland's Geothermal Energy Sector: A Critical Analysis. Retrieved from http://martindale.cc.lehigh.edu/sites/martindale.cc.lehigh.edu/files/Private-Geother.pdf ; Harris, I. (2004). Peace education theory. Journal of Peace Education, 1 (1), 5–20. ; Head, G. (2003). Effective collaboration: Deep collaboration as an essential element of the learning process. Journal of Educational Enquiry, 4 (2), 47–62. ; Ignatowicz, A. (2009). Tajna oświata i wychowanie w okupowanej Warszawie: Warszawskie Termopile 1939–1945. Warszawa: Fundacja "Warszawa Walczy 1939–1945". ; Jabłecka, J. (1993). Niezależność, autonomia i wolność akademicka a modele koordynacji szkolnictwa wyższego. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 1, 58–77. ; Janicka, I. (2016). Are These Bubbles Anarchist? Peter Sloterdisjk's Spherology and the Question of Anarchism. Anarchist Studies, 24 (1), 62–84. ; Kawula, S. (1980). Wychowanie dla pokoju i w warunkach pokoju.pdf. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Studia Pedagogiczne, 6, 99–107. ; Kołodko, G. (2017). Jak zniszczyć kraj. Ekonomia i polityka greckiego kryzysu. Ekonomista, 2, 204–224. ; Kotarbiński, T. (1975). Traktat o dobrej robocie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ; Kowzan, P. (2012). Pierwszych pięć tysięcy lat długu Davida Graebera. Praktyka Teoretyczna, 5, 255–266. ; Kowzan, P. (2015). Kooperacja, koordynacja i kolaboracja. O trudnych relacjach międzyludzkich w ruchach społecznych wokół edukacji. W: Kooperatyzm jako czynnik formowania inteligencji w Polsce. Warszawa, Gdańsk. ; Kowzan, P. (2016). Światopogląd Grundtviga w świetle polskich tłumaczeń jego pism – implikacje dla ruchu uniwersytetów ludowych. W: T. Maliszewski (red.), Uniwersytety ludowe – pomiędzy starymi a nowymi wyzwaniami (s. 167–190). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. ; Kowzan, P. (2017). Monografia długu jako urządzenia wychowawczego [The Monograph of Debt as an Educationl Dispositif]. University of Gdańsk. ; Kowzan, P., & Krzymiński, D. (2012). Pomiędzy alienacją a emancypacją: rola rad doktoranckich w ustalaniu pozycji doktorantów na przykładzie Uniwersytetu Gdańskiego. W: M. Trawińska, M. Maciejewska (red.), Uniwersytet i emancypacja: wiedza jako działanie polityczne – działanie polityczne jako wiedza (s. 57–73). Wrocław: Interdyscyplinarna Grupa Gender Studies. Retrieved from http://www.gender.uni.wroc.pl/download/ebook_uniwersytet_emancypacja/uniwersytet_i_emancypacja.pdf. ; Kowzan, P., Krzymiński, D., Hurko, K., Życzyńska, J., Koenig, M., Bloch, P., Rainka, D., Mojzykiewicz, M., Bigus, W. (2018). Protestujące dzieci. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: Kwartalnik Myśli Społeczno-Pedagogicznej, 1, 45–62. ; Kowzan, P., & Prusinowska, M. (2009). Uczenie się (w) ruchu: Studenci przeciw komercjalizacji edukacji. Rocznik Andragogiczny, 208–234. ; Kucinskas, J. (2014). The unobtrusive tactics of religious movements. Sociology of Religion: A Quarterly Review, 75 (4), 537–550. ; Kwiek, M. (2015). The unfading power of collegiality? University governance in Poland in a European comparative and quantitative perspective. International Journal of Educational Development, 43, 77–89. ; Lenin, W.I. (1951). Co robić? Palące zagadnienia naszego ruchu. Warszawa: Książka i Wiedza. ; Leoni, J. (2006). 'Communicating Quietly: Supporting Personal Growth with Meditation and Listening in Schools'. Support for Learning, 21 (3), 121–128. ; MacFarquhar, N. (2015). Seizing Assets in Crimea, From Shipyard to Film Studio. The New York Times. Retrieved from http://www.nytimes.com/2015/01/11/world/seizing-assets-in-crimea-from-shipyard-to-film-studio.html?_r=0. ; Masschelein, J., & Simons, M. (2013a). In Defence of the School. A Public Issue. Leuven: Education, Culture & Society Publishers. ; Masschelein, J., & Simons, M. (2013b). The Politics of the University: Movements of (de-)Identification and the Invention of Public Pedagogic Forms. W: T. Szkudlarek (red.), Education and the Political: New Theoretical Articulations (s. 107–120). Rotterdam: Sense Publishers. ; Matuszewski, S., & Laskowski, P. (2018). "Rządzący używają pojęcia narodu, by oferować fałszywą dumę". List nauczycieli Liceum im. Jacka Kuronia do uczniów. Gazeta Wyborcza. Retrieved from http://wyborcza.pl/7,95891,22981443,rzadzacy-uzywaja-pojecia-narodu-by-oferowac-falszywa-dume.html?disableRedirects=true. ; Mendel, M. (2007). Ometkowane serce szkoły. O tym, jak widać w szkole ślady wielkich korporacji w przestrzeni uczniowskiej i co one znaczą. W: M. Dudzikowa & M. Czerepaniak-Walczak (red.), Wychowanie. Pojęcia, procesy, konteksty. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. ; Midthassel, U.V., Minton, S.J., & O'Moore, A.M. (2009). Conditions for the implementation of anti-bullying programmes in Norway and Ireland: A comparison of contexts and strategies. Compare, 39 (6), 737–750. ; Milerski, B., & Śliwerski, B. (2000). Pedagogika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ; Milton, S. (2018). Higher Education and Post-Conflict Recovery. Cham: Palgrave Macmillan. ; Naczyk, M. (2014). Budapest in Warsaw: Central European Business Elites and the Rise of Economic Patriotism Since the Crisis, 1–30. ; Nowak, J. (2016). The Good, the Bad, and the Commons: A Critical Review of Popular Discourse on Piracy and Power During Anti-ACTA Protests. Journal of Computer-Mediated Communication, 21 (2), 177–194. ; Oręziak, L. (2014). OFE. Katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Prasa. ; Page, J. (2008). The United Nations and peace education. W: Encyclopedia of peace education (s. 75–83). ; Perelman, A.M., Miller, S.L., Clements, C.B., Rodriguez, A., Allen, K., & Cavanaugh, R. (2012). Meditation in a Deep South Prison: A Longitudinal Study of the Effects of Vipassana. Journal of Offender Rehabilitation, 51 (3), 176–198. ; Polanska, D.V., Piotrowski, G., & Martinez, M.A. (eds.). (2018). Skłoting w Europie Środkowej i Rosji. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności. ; Ponticelli, J. (2011). Austerity and Anarchy: Budget Cuts and Social Unrest in Europe, 1919–2008. ; Potulicka, E., & Rutkowiak, J. (2010). Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków: Impuls. ; Radil, S.M., Dezzani, R.J., & McAden, L.D. (2016). Geographies of U.S. Police Militarization and the Role of the 1033 Program. The Professional Geographer, 69 (2), 203–213, https://doi.org/10.1080/00330124.2016.1212666. ; Ratajczak, M. (2011). Poza paradygmat immunizacji: biopolityka w projekcie filozoficznym Roberta Esposita. Praktyka Teoretyczna, 2–3, 173–186. Retrieved from http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr2-3_2011_Biopolityka/13.ratajczak.pdf. ; Roth, S. (2015). The Paradoxes of Aid Work: Passionate Professionals. London, New York: Routledge. ; Rutkowiak, J. (2010). Czy istnieje edukacyjny program ekonomii korporacyjnej? W: E. Potulicka & J. Rutkowiak (red.), Neoliberalne uwikłania edukacji (s. 13–37). Kraków: Impuls. ; Sayarı, S. (2014). Interdisciplinary Approaches to Political Clientelism and Patronage in Turkey. Turkish Studies, 15 (4), 655–670. ; Sekuła, Z. (2015). Partycypacja pracowników w zarządzaniu a dialog społeczny na poziomie zakładu pracy. Gospodarka Rynek Edukacja, 16 (3), 5–11. ; Sloterdijk, P. (2014). Musisz życie swe odmienić. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ; Smith, H. (2014, marzec). Greece protests over government plans to sell off historic national buildings. Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/world/2014/mar/16/greece-protests-sell-off-historic-buildings. ; Sowa, J. (2015). Inna Rzeczpospolita jest możliwa! Widma przeszłości, wizje przyszłości. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. ; Stahler-Sholk, R. (2007). Resisting neoliberal homogenization: The Zapatista autonomy movement. Latin American Perspectives, 34 (2), 48–63. ; Starego, K. (2012). Sensus communis jako wspólnota równych. Teoretyczne podstawy animacji jako procesu demokratyzacji. Zoon Politikon, 3, 163–188. ; Straubhaar, R. (2012). A Broader Definition of Fragile States: The Communities and Schools of Brazil's Favelas. Current Issues in Comparative Education, 15 (1), 41–51. ; Suchodolski, B. (1983). Wychowanie dla pokoju. W: Wychowanie dla pokoju (s. 11–40). Wrocław: Wszechnica Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Polska Akademia Nauk. ; Sun, K. (2013). China and the Arctic: China's Interests and Participation in the Region. East-Asia Arctic Relations: Boundry, Security and International Politics. Waterloo: The Centre for International Governance Innovation. ; Szadkowski, K. (2017). The University of the Common: Beyond the Contradictions of Higher Education Subsumed under Capital. W: M. Izak, M. Zawadzki, & M. Kostera (red.), The Future of University Education (s. 39–62). London: Palgrave Macmillan. ; Szkudlarek, T. (2005). "Koniec pracy" czy koniec zatrudnienia? Edukacja wobec presji światowego rynku. W: T. Szkudlarek, A. Kargulowa, & S.M. Kwiatkowski (red.), Rynek i kultura neoliberalna a edukacja (s. 13–32). Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls." ; Szkudlarek, T. (2013). Introduction: Education and the Political. W: T. Szkudlarek (red.), Education and the Political: New Theoretical Articulations (s. 1–13). Rotterdam: Sense Publishers. ; Szwabowski, O. (2014a). Paradygmat i pedagogika. Hybris, 25, 110–138. ; Szwabowski, O. (2014b). Uniwersytet metropolitalny, korupcja i wychowanie przez dług. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: Kwartalnik Myśli Społeczno-Pedagogicznej, 68 (4), 173–184. ; Szyling, G. (2015). Pytania o ocenianie w szkole wyższej. Zarys zagadnienia. Dyskursy Młodych Andragogów, 16, 9–22. ; Varoufakis, Y. (2017). Adults in the Room: My Battle with Europe's Deep Establishment. London: The Bodley Head. ; Virilio, P. (2006). Speed and Politics. Los Angeles: Semiotext(e). ; Walters, R. (2014). Air Pollution and Invisible Violence. W: P. Davies, P. Francis, & T. Waytt (red.), Invisible Crimes and Social Harms. Critical Criminological Perspectives (s. 142–160). London: Palgrave Macmillan. ; Williams, J. (2011). Pedagogika długu. W: J. Sowa & K. Szadkowski (red.), EduFactory: Samoorganizacja i opór w fabrykach wiedzy (s. 95–110). Kraków: korporacja ha!art. ; Włodarczyk, C., & Badora-Musiał, K. (2017). Trwałość niektórych wyobrażeń: niespełnione obietnice profesjonalizmu. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 36 (1), 43–62. ; Zalewska, E. (2000). Ideologiczne konteksty działalności zawodowej nauczycieli w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. ; Zbróg, Z. (2010). Dynamika rozwoju niepublicznych szkół podstawowych. Forum Oświatowe, 43 (2), 143–159. ; Zielińska, M. (2016). Polacy w Reykjaviku: Miejsce, mobilność i edukacja. Gdańsk: Stowarzyszenie Na Styku. ; Zielinska, M., Kowzan, P., & Prusinowska, M. (2011). Social Movement Learning: From Radical Imagination to Disempowerment? Studies in the Education of Adults, 43 (2), 251–267. ; Ziółkowski, P. (2014). Samorząd uczniowski – idee, uwarunkowania i doświadczenia. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki. ; Zomorrodian, A. (2011). New approach to strategic planning: The impact of leadership and culture on plan implantation via the three Cs: Cooperation, collaboration and coordination. ASBBS Annual Conference, 18 (1), 1121–1132. ; 1(9) ; 24 ; 42