This dissertation tries to prove that the so-called philosopher on the throne can be a better ruler not only than dictators but also than contemporary liberal democratic politician. Since the sixth century BC, when the human undertook a systematic and critical contemplation upon surrounding reality, she/he has begun to dream about political rulers to be guided in their doings by the imperative of reason. In principal, the higher level of spiritual culture characterized the rulers, the more likely their subjects were to live to a great age in relative peace. That is why for centuries it has been dreamed of a political system that is something like a kind of a sophocracy. The most complete picture of such a sovereign, which fulfilled dreams about a sage in the crown, was outlined by Plato in his State. In his point of view, as long as the lovers of wisdom will not have royal power in the states, or the rulers will not begin to love wisdom honestly, there is no help for states and for the human race. Nevertheless, over the centuries, authority was enforced mainly by physical strenght and not by reason. It was not until the twentieth century that democracy brought freedom and equality of rights, thanks to which political power became more rational. Unfortunately, also contemporary liberal democracy is not free from fundamental contradictions that can bring about its collapse. The main contradiction is the increasingly smaller influence of citizens – who in the theory of democracy are the only legal sovereign – on political decision-making. This is accompanied by the enhancing influence of entities with no democratic legitimacy, e.g. global corporations that do not care about the common (public) good, but only about their own. These entities use the growing intellectual and ethical weakness of democratic politicians whose purpose is their own particular interest and not the happiness (good) of their citizens. This may indicate a slow system disintegration. For this reason liberal democracy needs politicians who are wise enough to realize this threat. Of all the people in the history of the world who led political communities, to the Platonic ideal in the highest degree (among others, like T. G. Masaryk and Á. Göncz) got closer the man who, paradoxically, never wanted to be a ruler. Václav Havel's thought is a critique of both Soviet post-totalitarianism and Western democracy. In his opinion both systems, though to a different degree, alienate a human trying to reduce her/him to the role of a machine's cog. Havel proposes that each citizen take individual and global responsibility for herself/himself and the whole world, because only in this way she/he can consciously exert real influence over political decisions. What is more, this is the only way to build a politics that aims – if possible – the happiness of every person. Havel realizes that in today's world this attitude is extremely impractical and very difficult to apply in everyday life. Nevertheless, he knows no better possibility.
Publikacja recenzowana / Peer-reviewed publication ; Siły zbrojne Polski to jeden z fi larów bezpieczeństwa kraju. Obecnie Polska jako państwo członkowskie zarówno NATO, jak i Unii Europejskiej, może być zobowiązana do zaangażowania żołnierzy w obronie przeciwko zagrożeniom militarnym, do czego są powołani, a także mogą być pomocni w działaniach niemilitarnych dla dobra kraju i jego sojuszników. Głównym zadaniem sił zbrojnych jest utrzymanie bezpieczeństwa, ale również wsparcie w zapobieganiu sytuacjom, które mogą być uznane za niebezpieczne, zarówno w kraju, jak i poza jej terytorium, zgodnie ze strategią Paktu Północnoatlantyckiego. Rozwój cywilizacji, postęp techniczny, a także postępująca globalizacja współczesnego świata zmusza do dokonywania zmian dopasowanych do skali i charakteru zagrożeń. Celem artykułu jest analiza udziału Sił Zbrojnych RP w NATO oraz w całym systemie Unii Europejskiej w sytuacjach kryzysowych i próba poprawy tego systemu w zakresie wykorzystania sił zbrojnych i ich logistyki. Każde z państw członkowskich z zasady ponosi odpowiedzialność za zapewnienie pełnej logistyki dla swych sił zbrojnych, a także za kompatybilność podczas międzynarodowej działalności oraz podczas wspólnych operacji NATO. ; The armed forces of Poland are one of the pillars of the security of the country. Currently, as a member of both NATO and the European Union, Poland might be required to engage soldiers in defending against military threats, or they may be involved in non-military activities for the benefi t of the country and its allies. The primary role of the armed forces is to perform tasks to maintain security, but they also help in preventing situations which can be considered as dangerous both in a country and outside its territory, all in accordance with the strategy of the North- Atlantic Pact. The development of civilization, technical progress, as well as the progressive globalization of the contemporary world necessitate the introduction of changes to match the scale and nature of threats. The aim of the article is to analyse the participation of Polish Armed Forces in NATO and in the European Union in crisis situations and to suggest improvements to this system in terms of the use of the armed forces. Each of the member states bears the responsibility for providing full logistics support for their armed forces, as well as for compatibility in both international and NATO-led operations. ; Вооруженные Силы Польши являются одним из столпов безопасности страны. В настоящее время Польша, как государство-член НАТО и Европейского союза, может быть вынуждена предоставить своих солдат для защиты от военной угро- зы, а также армия может быть использована внутри страны и на территории стран-союзников в операциях невоенного типа. Основной задачей вооружен- ных сил является выполнение задач по обеспечению безопасности, но также, в соответствии со стратегией Североатлантического договора, армия должна помогать в предотвращении ситуаций, которые могут считаться опасными, как в стране, так и за ее пределами. Развитие цивилизации, технический прогресс и растущая глобализация современного мира, заставляет вносить изменения в соответствии с возникающими масштабами и характерами угроз. В статье дан анализ участия Вооруженных Сил Польши в НАТО и во всей системе Европей-ского союза в кризисных ситуациях, указаны возможности усовершенствования этой системы использования вооруженных сил и их материально-технического обеспечения. Каждая страна-член Североатлантического договора, в принци- пе, несет ответственность за обеспечение полной логистики для своих воору- женных сил, а также за совместимость во время международных, совместных операций НАТО.
Voor ik een persoonlijk antwoord geef op de vraag die wordt voorgelegd, wil ik in eerste instantie een andere vraag opwerpen. Mijn eerste spontane reactie op de vraag die gesteld werd, was immers: 'Is het wel zo dat studenten wetenschappelijkheid identificeren met kwantitatief onderzoek?' Het stellen van de vraag is onmiddellijk ook het halve antwoord: is hier misschien sprake van een ander aanvoelen in Nederland dan in Vlaanderen? Vanuit de Vlaamse context heb ik niet de indruk dat er een onderscheid gemaakt wordt tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek in de mate waarin ze al dan niet wetenschappelijke resultaten opleveren en bijdragen aan kennisopbouw. Studenten schrijven op grote schaal masterscripties die gebruik maken van allerhande kwalitatieve technieken en lijken niet bezorgd dat deze eindverhandelingen minder wetenschappelijk zouden zijn. Bij het vergeven van academische posities lijkt het bovendien ook niet zo dat er bij selecties een onderscheid gemaakt wordt op basis van de bij de eindverhandeling gebruikte methoden. Als er al een onderscheid waar te nemen is, dan is het in de toepassing van de methoden in onderzoek. Soms meen ik tendensen te zien die ook in het Verenigd Koninkrijk waar te nemen zijn, namelijk dat studenten vluchten van het kwantitatieve, statistische werk en zich eerder richten op kwalitatieve methoden. Dat is een negatieve keuze, die echter niet te maken heeft met wetenschappelijkheid maar met cijferangst.De vraag blijft dan wel hangen of er een structureel verschil bestaat in de organisatie van het Vlaamse en Nederlandse onderwijs dat het wantrouwen tegenover kwalitatief onderzoek voedt? Het is niet mogelijk om hier een eenduidig antwoord op te geven. Daarvoor ben ik onvoldoende vertrouwd met alle opleidingsprogramma's in Nederland. Misschien ligt een mogelijk verschil in de mate van specialisering die door opleidingen nagestreefd wordt. In Vlaanderen worden studenten inhoudelijk gespecialiseerd. Dat wil zeggen dat methodologische opleidingsonderdelen door grote groepen studenten gevolgd worden, maar dat inhoudelijke richtingen steeds specifieker gaan en met kleinere studentenpopulaties te maken krijgen. Op enkele uitzonderingen na wordt studenten niet gevraagd om ook methodologisch een keuze te maken. Zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek wordt door de hele opleiding heen en naast elkaar gedoceerd, zodat iedere student op het einde van de rit beide methoden (min of meer) onder de knie heeft. Op deze manier ontstaat er geen concurrentie tussen studenten die deze of gene methode gebruiken. Ze zijn in beide geschoold en de inhoudelijke keuzes van domein en onderzoeksvragen bepalen hun uiteindelijke specialisatie. Hierdoor is er voor de ene groep studenten geen reden om een andere methode als minder wetenschappelijk af te doen, noch voor onderzoekers die met elkaar concurreren om (beurs of project) middelen. De strijd om de fondsen en om de (goede) studenten wordt in Vlaanderen nooit uitgevochten op methodologische keuzes, en zeker niet op basis van het onderscheid kwantitatief of kwalitatief.Tot zover de kadering vanuit een Vlaamse achtergrond. Maar daarmee is de essentie van de vraag niet aangeraakt: gegeven dat studenten kwalitatief onderzoek nog steeds afdoen als minder wetenschappelijk, wat zijn dan mogelijke strategieën om studenten te helpen hierover te raken? Om strategieën hiertegen te bedenken moeten we ons heel erg bewust zijn van de mogelijke structurele oorzaken van dit wantrouwen. Nog steeds is het zo dat overheden eerder geïnteresseerd zijn in cijfergegevens dan in interviews en focusgroepen. De roep om representativiteit vanuit het parlement is oorverdovend. De bede van kabinetten om trendanalyses en simulaties is enorm. Het is niet zo dat overheden blind blijven voor inzichtelijke kwalitatieve studies, maar als je de balans maakt in onderzoeksmiddelen wordt duidelijk dat het grote geld niet gaat naar kwalitatieve inzichten. Veelal zit hier ook een wantrouwen achter tegenover 'softe' kwalitatieve gegevens. Los daarvan zijn er ook nog steeds academische tijdschriften die kwantitatieve kwaliteitsvereisten opleggen aan kwalitatieve bijdragen (intercodeurbetrouwbaarheid is daar de meest prominente van). Hoewel ook daar de methodenstrijd in veel gevallen is gestreden, is het wantrouwen nog niet helemaal verdwenen. Beide tendensen raken het academisch personeel en sijpelen op die manier door tot bij studenten. Als ik lesgeef aan doctoraatsstudenten over NVivo is de interesse voor de ingebouwde Coding Comparison Query (die toelaat intercodeurbetrouwbaarheid te testen) steeds aanwezig. Vaak zijn er verhitte discussies over hoe sterk je kwalitatief onderzoek moet kwantificeren om toch te kunnen publiceren of om toch dat ene project binnen te halen. De macht van het cijfer zit dus ook bij een deel van het onderwijzend personeel in het hoofd. Niet dat hun dat kan worden aangewreven, want als de oudere generatie hen in die traditie vormt of als de externe wereld blijft vragen om oude proeven van wetenschappelijkheid, dan weet je dat het nog enkele decennia zal duren om dergelijke tendensen om te buigen. Een mogelijke strategie is dan ook niet om de tendens om te buigen bij de studenten, maar bij het academisch personeel zelf. Als er steeds opnieuw wordt gehamerd op de eigenheid van kwalitatief onderzoek, op de eigenheid van ons kwaliteitsbewakingssysteem (Guba en Lincoln doen het hier nog prima in mijn ogen) bij overheden, bij parlementariërs en bij onze collega-redactieleden, dan draait het inzicht op lange termijn vanzelf wel bij. Kijk naar hoe in de jaren negentig het kwalitatief onderzoek internationaal een boost kreeg en opnieuw omarmd werd als wetenschappelijke methode. Ook dat is sneller gegaan dan misschien ooit voor mogelijk werd gehouden.Is er dan geen werk naar studenten toe? Uiteraard kunnen we op korte termijn als kwalitatieve onderzoekers en lesgevers alleen maar blijven hameren op het verhaal dat we al zo lang vertellen. En blijkbaar winnen we daarmee slechts heel langzaam terrein. Als studenten kwalitatief onderzoek niet wetenschappelijk vinden, dan is mijn ervaring dat ze steeds opnieuw twee argumenten bovenhalen: het is geen representatief onderzoek en het is geen betrouwbaar onderzoek omdat twee onderzoekers steeds tot andere resultaten zullen komen wanneer ze op dezelfde gegevens werken. Op het gebied van representativiteit kunnen we alleen maar blijven aantonen dat representativiteit ook anders geïnterpreteerd kan worden dan statistisch representatief. Er zijn mooie voorbeelden aan te halen van hoe onderzoek ook theoretisch representatief kan zijn, ook al is het slechts uitgevoerd op kleine aantallen. Wat de betrouwbaarheid betreft geloof ik steeds minder dat kwantitatieve onderzoekers op dit vlak beter scoren. Natuurlijk moet een enkelvoudige frequentietabel er bij iedere onderzoeker identiek uitzien. Maar als je naar multivariate statistiek gaat, is dat dan nog steeds het geval? Net zoals een doorgedreven kwalitatieve analyse door twee onderzoekers niet exact hetzelfde oplevert, zo zal een doorgedreven multivariate analyse die door twee onderzoekers onafhankelijk wordt uitgevoerd ook niet exact hetzelfde opleveren. Misschien moeten we wel eens een groot experiment uitvoeren in Vlaanderen en Nederland waarbij we masterstudenten of doctoraatsstudenten dezelfde database geven met de vraag een bepaalde onderzoeksvraag uit te spitten en te beantwoorden. Mijn voorspelling is dat niet alleen de kwalitatieve onderzoekers, maar ook de kwantitatieve onderzoekers met heel verschillende modellen en interpretaties naar voor zullen komen. Dit soort levende experimenten zou studenten kunnen aantonen dat zowel in kwalitatief als in kwantitatief onderzoek de rol van de onderzoeker cruciaal is in het verwerven van resultaten. Het zou 'van binnenuit' een doorleefde ervaring kunnen zijn die in een cursus tot een diepgaand debat onder studenten kan leiden over hoe wetenschap in de praktijk tot stand komt en hoe wetenschappelijke inzichten groeien. Op die manier helpen we studenten misschien over de simplistische clichés van 'wetenschappelijkheid' heen.
Zmiana instytucjonalna jest nieodłącznym procesem wpisującym się w rozwój społeczeństwa i gospodarki. Najistotniejszym procesem w ramach transformacji instytucji wydaje się dopasowywanie (się) instytucji formalnych i nieformalnych. Jest to niezbędne, aby system instytucjonalny działał sprawnie, aby generował odpowiednie bodźce na rzecz aktywności gospodarczej (niski koszt transakcyjny, przewidywalność, zaufanie). Efektem takich dostosowań jest ład instytucjonalny, który jest warunkiem trwałości rozwoju gospodarczego. Cechą instytucji jest długookresowe trwanie, choć jednocześnie odbywa się ich nieprzerwana ewolucja. Powstaje pytanie, w jaki sposób kształtuje się ład instytucjonalny, jaką rolę odgrywają w nim instytucje nieformalne. Za cel artykułu przyjęto określenie roli instytucji nieformalnych w kreowaniu ładu instytucjonalnego. Można wysunąć przypuszczenie, że instytucje nieformalne wraz z upływem czasu stają się trwałą podstawą ładu instytucjonalnego. W artykule wskazano również przejawy niesprawności systemu instytucji w Polsce, w tym instytucji nieformalnych. ; Institutional change is an integral process in the development of the society and economy. The seemingly most significant process in the transformation of institutions is the adjustment (also, mutual adjustment) of formal and informal institutions. This is critical to the proper functioning of the institutional system, so that it generates sufficient stimuli for economic activity (low transaction costs, predictability, trust). The result of such adjustments is institutional order which is a prerequisite of sustainable economic growth. One of the features of imitations is their longevity, even though they are constantly evolving. The question arises about how institutional order is formed and what the role of informal institution in this process is. The aim of the article is to determine the role of informal institutions in the formation of institutional order. It is possible that, given time, informal institutions become a solid foundation of institutional order. The article also indicates signs of irregularities in the institutional system in Poland, including in informal institutions. ; gruszad@gmail.com ; Uniwersytet w Białymstoku ; Aoki M., 2001, Toward a Comparative Institutional Analysis, MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London ; Boettke P.J., Coyne Ch.J., Leeson P.T., 2008, Institutional stickiness and the New Development Economics, American Journal of Economics & Sociology, vol. 67, iss. 2 ; Bossak J.W., 2008, Instytucje, rynki i konkurencja we współczesnym świecie, SGH, Warszawa ; Casson M.C., Della Giusta M., Kambhampati U.S., 2010, Formal and informal institutions and development, World Development, vol. 38, no. 2 ; Chavance B., 2008, Formal and informal institutional change: the experience of postsocialist transformation, The European Journal of Comparative Economics, vol. 5, no. 1 ; Eggertsson T., 2006, On the survival of imperfect institutions, Revista de Análisis Económico, vol. 21, no. 2. ; Gardocka A., 2005, Kultura ekonomiczna jako instytucja, [w:] Teoretyczne aspekty gospodarowania, red. D. Kopycińska, Katedra Mikroekonomii US, Szczecin ; Gruszewska E., 2012, Transformacja instytucji nieformalnych w Polsce, Gospodarka Narodowa, nr 3 (247) ; Gruszewska E., 2013, Instytucje a proces tworzenia kapitału w Polsce, UwB, Białystok ; Helmke G., Levitsky S., 2004, Informal institutions and comparative politics: a research agenda, Perspectives on Politics, vol. 2, no. 4 ; Kostro K., 2004, Nieformalne instytucje w życiu gospodarczym, Studia Ekonomiczne, nr 1–2 ; Leković V., 2011, Interaction of formal and informal institutions – impact on economic success, Facta Universitatis, vol. 8, no. 4 ; Lissowska M., 2008, Instytucje gospodarki rynkowej, C.H. Beck, Warszawa ; Marody M., Wilkin J., 2002, Meandry instytucjonalizacji: dostosowanie Polski do Unii Europejskiej, EU – monitoring, Friedrich Bert Stifung, MSAP, AE w Krakowie, Kraków ; Mączyńska E., 2014, Ordoliberalizm – użyteczność w warunkach nieładu instytucjonalnego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, WN PWN, Warszawa ; Meredyk K., 2014, Ład gospodarczy jako kategoria ekonomiczna, [w:] Spontaniczne i stanowione elementy ładu gospodarczego w procesie transformacji – dryf ładu czy jego doskonalenie?, red.P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PTE, Warszawa ; Nelson R.R., 2008, What enables rapid economic progress: What are the needed institutions?, Research Policy, vol. 37, no. 1 ; North D.C., 2009, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, New York ; Ostrom E., 2008, Institutions and the environments, Economic Affairs, vol. 28, no. 3 ; Platje J., 2007, Bodźce i koszty transakcyjne a zmiany instytucjonalne oraz stan polskiej gospodarki w latach 1970–2000, UO, Opole ; Platje J., 2008, "Institutional Capital" as a factor of sustainable development – the importance of an institutional equilibrium, Technological and Economic Development, vol. 14, no. 2. ; Rudolf S., 2010, Nowa ekonomia instytucjonalna, Przedsiębiorstwo Przyszłości, nr 1(2) ; Sautet F., 2005, The role of institutions in entrepreneurship: implications for development policy, Mercatus Policy Series, Policy Premier, no. 1 ; Soysa I. de, Jütting J., 2006, Informal Institutions and Development: Think Local, Act Global?, OECD and Development, Paris, s. 3, http://www.oecd.org/dataoecd/52/16/37790393.pdf. ; Tkacz A., 2008, Zmiany instytucjonalne w gospodarce: doświadczenia ukraińskie i polskie, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 10, s. 333. ; Vaal A. de, Ebben W., 2011, Institutions and the relation between corruption and economic growth, Review of Development Economics, vol. 15, no. 1, s. 110. ; Wilkin J., 2011, Institutional Equilibrium: What Is it about and what Is its Role in the Economy?, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 208, Ekonomia, vol. 15, s. 32. ; Williamson C.R., 2009, Informal institutions rule: institutional arrangements and economic performances, Public Choice, vol. 139, iss. 3–4, s. 373. ; Williamson C.R., Kerekes C.B., 2011, Securing private property: formal versus informal institutions, Journal of Law and Economics, vol. 54, no. 3, s. 544. ; Williamson O.E., 2000, The new institutional economics: Taking stocks, looking ahead, Journal of Economic Literature, vol. 38, no. 3. ; Woźniak M.G., 2009, Instytucjonalne uwarunkowania wzrostu gospodarczego i sprawiedliwych nierówności społecznych, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 14, s. 40. ; Ząbkowicz A., 2014, Transformacja ładu instytucjonalnego. Samoregulująca się gospodarka z perspektywy Waltera Euckena i Karla Polanyi'ego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PWN, Warszawa, s. 40. ; 405 ; 55 ; 69
