The aim of this paper is to examine the possibilities and scope of the participatory model of BIH libraries in the period of self-governing socialism for the purpose of rethinking the way of doing business and relations with library users through a new, participatory approach. Participatory activities in pre-war BIH libraries and theoretical assumptions of participatory librarianship can serve as a starting point for considering the current model of involving library users in their capacity as its members. The results of this paper will try to show that the participatory library model always depends on certain socio-political aspects of government, starting from different methodologies and ways of cooperation, but also that certain type of understanding of participation further implies wider civic engagement or verification of the existing social situation. The importance of this analysis is in a better understanding of the two types of participatory approaches in libraries that, due to redefining relationships with users, can lead to different forms of social action and management. ; Cilj ovog rada jeste propitati mogućnosti i domete učesničkog modela djelovanja bh. biblioteka u periodu samoupravnog socijalizma za potrebe reosmišljavanja načina poslovanja i odnosa s korisnicima/cama biblioteke kroz novi, participativni pristup. Učesničko djelovanje u prijeratnim bh. bibliotekama i teorijske postavke participatornog bibliotekarstva mogu poslužiti kao polazna tačka za promišljanje modela uključivanja korisnika/ca biblioteke u svojstvu njenih članova/ica. Rezultati ovog rada nastojat će pokazati da učesnički bibliotečki model uvijek zavisi od pojedinih društveno-političkih aspekata državnog uređenja, polazi od različitih metodologija i načina suradnje, ali i da određena vrsta shvatanja učešća dalje implicira širi građanski angažman ili pak verifikaciju postojećeg društvenog stanja. Važnost je ove analize u boljem razumijevanju dvije vrste učesničkog pristupa u bibliotekama koji zbog redefiniranja odnosa s korisnicima/cama mogu polučiti različite oblike društvenog djelovanja i upravljanja.
Rad koristi interdisciplinarni pristup u okviru kulturne politike, kako bi predstavio potrebe za decentralizacijom kulturnog sistema u Srbiji i istovremeno predložio model decentralizacije kulture koji može biti primenjen. Uvodni deo prvo predstavlja značaj decentralizacije u kulturi za Srbiju, ali istovremeno i naglašava prepreke koje su vezane za tranzicioni period u kome se zemlja nalazi. Takođe, u teoretizaciji same decentralizacije u kulturi, rad uvodi nove ključne aspekte – jednakost, ravnopravnost i pravednost, koji se predstavljaju kroz političko – ekonomske teorije poput liberalizma, socijalizma, anarhizma i feminizma, da bi se socijalna pravda uvela kao glavni princip. Iz toga proizilazi i glavna hipoteza - uz primenu principa pravednosti u modelu, može se ostvariti i princip jednakosti/ravnopravnosti u decentralizaciji kulturnog sistema Srbije. Metodološki postupak zasnovan je na interdisciplinarnim teorijsko-empirijskim istraživanjima koja obuhvataju kulturnu politiku, menadžment u kulturi, teoriju upravljanja, političke nauke, ekonomske nauke, pravne nauke i sociologiju. Cilj istraživanja je modelovanje novog kulturnog sistema decentralizacije u Srbiji, zasnovanog na principu pravednosti. Oslanjajući se na evropske primere decentralizacije kulture, kojima se teži kao pripadajućem prostoru države, rad predstavlja i istorijski pregled decentralizacije u širem smislu, političke i fiskalne, kao preduslova pune decentralizacije u kulturi. U opštem teoretisanju decentralizacije, istovremeno se i sama decentralizacija terminološki odvaja od pojmova poput dekocentracije, demetropolizacije, devolucije i delegacije, a predstavljaju se i suplementarni poput regionalizacije i supsidijarnosti, kao i međusobna uslovljenost navedenih oblika decentralizacije (političke, ekonomske i kulturne). Polazne definicije decentralizacije, trodelna definicija uslovljenosti decentralizacije u kulturi Nobuko Kavašime kao "fer distribucija resursa" i Meklijeva "decentralizacija odlučivanja", odnosno dva principa – top down demokratizacije kulture i bootom up kulturne demokratije, u radu se ne isključuju nego zajedno koriste u susretnom smislu. Rad analizira i teorije o decentralizaciji kulture (Malro i Mekli u Francuskoj, Kavašima u Engleskoj, kao i regionalne poput Dragojevića u Hrvatskoj), kao i teoretske pojmove koje smatra neophodnim za primenu decentralizacije u kulturi poput socijalne (shvatanje Džona Rolsa) i tranzicione pravde, društvene sektore sa posebnim naglaskom na civilni sektor u kulturi, populistički diskurs decentralizacije koji koristi politika, participaciju kao neophodan element decentralizacije kulture, commons i spillover efect. Analiza je obuhvatila i praktične, nekadašnje i sadašnje modele decentralizacije u kulturi u Evropi (sa posebnim naglaskom na Francusku i Englesku), nekadašnjoj Jugoslaviji (sa posebnim akcentom na samoupravni sistem), država u regionu (Hrvatska posebno) i samoj Srbiji (Nacrt strategije Komisije za decentralizaciju kulture), kako bi se predstavile strategije koje se mogu iskoristiti za predloženi model. Utvrđujući putem empirijskog istraživanja (stavovi kreatora kulture u unutrašnjosti Srbije), finansijske analize javnih izdvajanja za kulturu, strateških planova i medijske vidljivosti, visok stepen centralizma, rad predlaže i konkretne mere za ostvarivanje decentralizacije u kulturi. Poseban segment istraživanja je utvrdio i potencijalnu ulogu civilnog sektora u kulturi u decentralizaciji kulture, gde se merio njegov potencijal, održivost, povezivanje (poput Asocijacije nezavisne kulturne scene Srbije i njene uloge) i prevashodno primeri dobre prakse u svetu (omladinski centri Estonije) i kod nas nekada (Otvoreni klubovi Savezne republike Jugoslavije) i danas. Glavni rezultat ovog rada je predlog modela za implementaciju decentralizacije u kulturi Srbije, koji je adekvatan specifičnim uslovima sredine i realno primenljiv. Model je nazvan "susretno-pravednim" jer u sebi sadrži više pristupa koji nisu samostalni nego upravo povezani uslovljenim obligacijama odlučivanja koje dvosmerno dolaze vertikalno (nivoi vlasti) i horizontalno (korisnici i sektori) uz primenu načela pravednosti kao glavnog kriterijuma. Model je trostepeni (kulturna decentralizacija bez političke i fiskalne, kulturna i fiskalna decentralizacija i sva tri vida zajedno) sa trogodišnjim trajanjem svake faze. On predlaže mere i strategije poput regionalizacije (politička decentralizacija), "skandinavskog modela finansiranja" lokalnih samouprava (fiskalna decentralizacija) i kao najbitnije za kulturnu decentralizaciju: jačanje regionalnih i lokalnih resursa (razvoj kadrova i publike, departizaciju, deinstitucionalizaciju, izgradnju i revitalizaciju infrastrukture i obavezne lokalne i regionalne strategije kulture), "kapilarnu decentralizaciju" kulture putem jačanja uloge civilnog sektora, obavezni "lokalni spillover" za manifestacione kreativne industrije i primenu faktora socijalne pravde u finansiranju kulture, difuziji institucija i manifestacija od nacionalnog značaja i u nacionalnoj medijskoj promociji. Naučni doprinos rada je dalja teoretizacija pojma decentralizacije u kulturi sa stanovišta principa jednakosti, ravnopravnosti i pravde. U oblasti kulturne politike, vrednost dizajniranog modela je u tome što može imati i potencijalnu praktičnu primenu, kako od strane nacionalnih, tako i lokalnih subjekata u kulturi Srbije. ; The paper uses an interdisciplinary approach within cultural policy to present the needs for decentralization of the cultural system in Serbia and at the same time propose a model for decentralization of culture that can be applied. The introductory part first presents the importance of decentralization in culture for Serbia, but at the same time highlights the obstacles that are associated with the transition period in which the country is located. Also, in the theorizing of decentralization in culture, the paper introduces new key aspects - equality, equal and justice, which are presented through political - economic theories such as liberalism, socialism, anarchism and feminism, to introduce social justice as the main principle. This leads to the main hypothesis - with the application of the principle of equity in the model, the principle of equality in the decentralization of the cultural system of Serbia can be realized. The methodological procedure is based on interdisciplinary theoretical and empirical research covering cultural policy, cultural management, management theory, political science, economic sciences, legal sciences and sociology. The aim of the research is to model a new cultural system of decentralization in Serbia, based on the principle of equity. Drawing on European examples of decentralization of culture, which strives as belonging to the state space, the paper also presents a historical overview of decentralization in the broad sense, political and fiscal, as a precondition for full decentralization in culture. In the general theorizing of decentralization, decentralization itself is terminologically detached from concepts such as decocentiation, demetropolisation, devolution and delegation, and they are also complementary such as regionalization and subsidiarity, as well as the interdependence of these forms of decentralization (political, economic and cultural). The initial definitions of decentralization, the three-part definition of the conditionality of decentralization in the culture of Nobuko Kawashima as a "fair distribution of resources" and Moeckli's "decentralization of decision-making", that is, two principles - top down of culture democratization and bootom up of cultural democracy, are not mutually exclusive but used together. The paper analyzes the theories of decentralization of culture (Malro and Moeckli in France, Kawashima in England, as well as regional ones like Dragojevic in Croatia), as well as theoretical concepts that he considers necessary for the application of decentralization in culture such as social (John Rolls' understanding) and transitional justice, social sectors with particular emphasis on the civil sector in culture, a populist discourse of decentralization used by politics, participation as a necessary element of cultural decentralization, commons and spillover efect. The analysis also included practical, former and current models of decentralization in culture in Europe (with special emphasis on France and England), former Yugoslavia (with particular emphasis on the self-governing system), countries in the region (Croatia in particular) and Serbia itself (Draft Commission Strategy to decentralize culture), to outline strategies that can be used for the proposed model. By establishing through empirical research (views of cultural creators in the interior of Serbia), financial analysis of public appropriations for culture, strategic plans and media visibility, a high degree of centralism, the paper also proposes concrete measures for achieving decentralization in culture. A specific segment of the research identified the potential role of the civil sector in culture in decentralizing culture, measuring its potential, sustainability, networking (such as the Association of the Independent Cultural Scene of Serbia and its role) and, above all, examples of good practice in the world (Estonian youth centers) and in Balkan once (Open clubs of the Federal Republic of Yugoslavia) and today). The main result of this paper is the proposal of a model for the implementation of decentralization in the culture of Serbia, which is adequate to the specific environmental conditions and realistically applicable. The model has been called "counter-righteous" because it contains more approaches that are not standalone but just linked by conditioned decision-making obligations that come two-way vertically (levels of government) and horizontally (users and sectors), by applying the principle of fairness as the main criterion. The model is three-stage (cultural decentralization without political and fiscal, cultural and fiscal decentralization and all three aspects together) with a three-year duration of each phase. It proposes measures and strategies such as regionalization (political decentralization), the "scandinavian financing model" of local governments (fiscal decentralization) and as essential to cultural decentralization: strengthening regional and local resources (development of staff and audience, depoliticization, deinstitutionalization, construction and revitalization of infrastructure and mandatory local and regional cultural strategies), "capillary decentralization" of culture through strengthening the role of the civil sector, mandatory "local spillover" for creative industries and the application of social justice factors in the financing of culture, diffusion of institutions and events of national importance and in national media promotion. The scientific contribution of the paper is further theorization of the concept of decentralization in culture from the standpoint of the principles of equality and justice. In the field of cultural policy, the value of the designed model is that it can have potential practical application, both by national and local subjects in the culture of Serbia.
Rad koristi interdisciplinarni pristup u okviru kulturne politike, kako bi predstavio potrebe za decentralizacijom kulturnog sistema u Srbiji i istovremeno predložio model decentralizacije kulture koji može biti primenjen. Uvodni deo prvo predstavlja značaj decentralizacije u kulturi za Srbiju, ali istovremeno i naglašava prepreke koje su vezane za tranzicioni period u kome se zemlja nalazi. Takođe, u teoretizaciji same decentralizacije u kulturi, rad uvodi nove ključne aspekte – jednakost, ravnopravnost i pravednost, koji se predstavljaju kroz političko – ekonomske teorije poput liberalizma, socijalizma, anarhizma i feminizma, da bi se socijalna pravda uvela kao glavni princip. Iz toga proizilazi i glavna hipoteza - uz primenu principa pravednosti u modelu, može se ostvariti i princip jednakosti/ravnopravnosti u decentralizaciji kulturnog sistema Srbije. Metodološki postupak zasnovan je na interdisciplinarnim teorijsko-empirijskim istraživanjima koja obuhvataju kulturnu politiku, menadžment u kulturi, teoriju upravljanja, političke nauke, ekonomske nauke, pravne nauke i sociologiju. Cilj istraživanja je modelovanje novog kulturnog sistema decentralizacije u Srbiji, zasnovanog na principu pravednosti. Oslanjajući se na evropske primere decentralizacije kulture, kojima se teži kao pripadajućem prostoru države, rad predstavlja i istorijski pregled decentralizacije u širem smislu, političke i fiskalne, kao preduslova pune decentralizacije u kulturi. U opštem teoretisanju decentralizacije, istovremeno se i sama decentralizacija terminološki odvaja od pojmova poput dekocentracije, demetropolizacije, devolucije i delegacije, a predstavljaju se i suplementarni poput regionalizacije i supsidijarnosti, kao i međusobna uslovljenost navedenih oblika decentralizacije (političke, ekonomske i kulturne). Polazne definicije decentralizacije, trodelna definicija uslovljenosti decentralizacije u kulturi Nobuko Kavašime kao "fer distribucija resursa" i Meklijeva "decentralizacija odlučivanja", odnosno dva principa – top down demokratizacije kulture i bootom up kulturne demokratije, u radu se ne isključuju nego zajedno koriste u susretnom smislu. Rad analizira i teorije o decentralizaciji kulture (Malro i Mekli u Francuskoj, Kavašima u Engleskoj, kao i regionalne poput Dragojevića u Hrvatskoj), kao i teoretske pojmove koje smatra neophodnim za primenu decentralizacije u kulturi poput socijalne (shvatanje Džona Rolsa) i tranzicione pravde, društvene sektore sa posebnim naglaskom na civilni sektor u kulturi, populistički diskurs decentralizacije koji koristi politika, participaciju kao neophodan element decentralizacije kulture, commons i spillover efect. Analiza je obuhvatila i praktične, nekadašnje i sadašnje modele decentralizacije u kulturi u Evropi (sa posebnim naglaskom na Francusku i Englesku), nekadašnjoj Jugoslaviji (sa posebnim akcentom na samoupravni sistem), država u regionu (Hrvatska posebno) i samoj Srbiji (Nacrt strategije Komisije za decentralizaciju kulture), kako bi se predstavile strategije koje se mogu iskoristiti za predloženi model. Utvrđujući putem empirijskog istraživanja (stavovi kreatora kulture u unutrašnjosti Srbije), finansijske analize javnih izdvajanja za kulturu, strateških planova i medijske vidljivosti, visok stepen centralizma, rad predlaže i konkretne mere za ostvarivanje decentralizacije u kulturi. Poseban segment istraživanja je utvrdio i potencijalnu ulogu civilnog sektora u kulturi u decentralizaciji kulture, gde se merio njegov potencijal, održivost, povezivanje (poput Asocijacije nezavisne kulturne scene Srbije i njene uloge) i prevashodno primeri dobre prakse u svetu (omladinski centri Estonije) i kod nas nekada (Otvoreni klubovi Savezne republike Jugoslavije) i danas. Glavni rezultat ovog rada je predlog modela za implementaciju decentralizacije u kulturi Srbije, koji je adekvatan specifičnim uslovima sredine i realno primenljiv. Model je nazvan "susretno-pravednim" jer u sebi sadrži više pristupa koji nisu samostalni nego upravo povezani uslovljenim obligacijama odlučivanja koje dvosmerno dolaze vertikalno (nivoi vlasti) i horizontalno (korisnici i sektori) uz primenu načela pravednosti kao glavnog kriterijuma. Model je trostepeni (kulturna decentralizacija bez političke i fiskalne, kulturna i fiskalna decentralizacija i sva tri vida zajedno) sa trogodišnjim trajanjem svake faze. On predlaže mere i strategije poput regionalizacije (politička decentralizacija), "skandinavskog modela finansiranja" lokalnih samouprava (fiskalna decentralizacija) i kao najbitnije za kulturnu decentralizaciju: jačanje regionalnih i lokalnih resursa (razvoj kadrova i publike, departizaciju, deinstitucionalizaciju, izgradnju i revitalizaciju infrastrukture i obavezne lokalne i regionalne strategije kulture), "kapilarnu decentralizaciju" kulture putem jačanja uloge civilnog sektora, obavezni "lokalni spillover" za manifestacione kreativne industrije i primenu faktora socijalne pravde u finansiranju kulture, difuziji institucija i manifestacija od nacionalnog značaja i u nacionalnoj medijskoj promociji. Naučni doprinos rada je dalja teoretizacija pojma decentralizacije u kulturi sa stanovišta principa jednakosti, ravnopravnosti i pravde. U oblasti kulturne politike, vrednost dizajniranog modela je u tome što može imati i potencijalnu praktičnu primenu, kako od strane nacionalnih, tako i lokalnih subjekata u kulturi Srbije. ; The paper uses an interdisciplinary approach within cultural policy to present the needs for decentralization of the cultural system in Serbia and at the same time propose a model for decentralization of culture that can be applied. The introductory part first presents the importance of decentralization in culture for Serbia, but at the same time highlights the obstacles that are associated with the transition period in which the country is located. Also, in the theorizing of decentralization in culture, the paper introduces new key aspects - equality, equal and justice, which are presented through political - economic theories such as liberalism, socialism, anarchism and feminism, to introduce social justice as the main principle. This leads to the main hypothesis - with the application of the principle of equity in the model, the principle of equality in the decentralization of the cultural system of Serbia can be realized. The methodological procedure is based on interdisciplinary theoretical and empirical research covering cultural policy, cultural management, management theory, political science, economic sciences, legal sciences and sociology. The aim of the research is to model a new cultural system of decentralization in Serbia, based on the principle of equity. Drawing on European examples of decentralization of culture, which strives as belonging to the state space, the paper also presents a historical overview of decentralization in the broad sense, political and fiscal, as a precondition for full decentralization in culture. In the general theorizing of decentralization, decentralization itself is terminologically detached from concepts such as decocentiation, demetropolisation, devolution and delegation, and they are also complementary such as regionalization and subsidiarity, as well as the interdependence of these forms of decentralization (political, economic and cultural). The initial definitions of decentralization, the three-part definition of the conditionality of decentralization in the culture of Nobuko Kawashima as a "fair distribution of resources" and Moeckli's "decentralization of decision-making", that is, two principles - top down of culture democratization and bootom up of cultural democracy, are not mutually exclusive but used together. The paper analyzes the theories of decentralization of culture (Malro and Moeckli in France, Kawashima in England, as well as regional ones like Dragojevic in Croatia), as well as theoretical concepts that he considers necessary for the application of decentralization in culture such as social (John Rolls' understanding) and transitional justice, social sectors with particular emphasis on the civil sector in culture, a populist discourse of decentralization used by politics, participation as a necessary element of cultural decentralization, commons and spillover efect. The analysis also included practical, former and current models of decentralization in culture in Europe (with special emphasis on France and England), former Yugoslavia (with particular emphasis on the self-governing system), countries in the region (Croatia in particular) and Serbia itself (Draft Commission Strategy to decentralize culture), to outline strategies that can be used for the proposed model. By establishing through empirical research (views of cultural creators in the interior of Serbia), financial analysis of public appropriations for culture, strategic plans and media visibility, a high degree of centralism, the paper also proposes concrete measures for achieving decentralization in culture. A specific segment of the research identified the potential role of the civil sector in culture in decentralizing culture, measuring its potential, sustainability, networking (such as the Association of the Independent Cultural Scene of Serbia and its role) and, above all, examples of good practice in the world (Estonian youth centers) and in Balkan once (Open clubs of the Federal Republic of Yugoslavia) and today). The main result of this paper is the proposal of a model for the implementation of decentralization in the culture of Serbia, which is adequate to the specific environmental conditions and realistically applicable. The model has been called "counter-righteous" because it contains more approaches that are not standalone but just linked by conditioned decision-making obligations that come two-way vertically (levels of government) and horizontally (users and sectors), by applying the principle of fairness as the main criterion. The model is three-stage (cultural decentralization without political and fiscal, cultural and fiscal decentralization and all three aspects together) with a three-year duration of each phase. It proposes measures and strategies such as regionalization (political decentralization), the "scandinavian financing model" of local governments (fiscal decentralization) and as essential to cultural decentralization: strengthening regional and local resources (development of staff and audience, depoliticization, deinstitutionalization, construction and revitalization of infrastructure and mandatory local and regional cultural strategies), "capillary decentralization" of culture through strengthening the role of the civil sector, mandatory "local spillover" for creative industries and the application of social justice factors in the financing of culture, diffusion of institutions and events of national importance and in national media promotion. The scientific contribution of the paper is further theorization of the concept of decentralization in culture from the standpoint of the principles of equality and justice. In the field of cultural policy, the value of the designed model is that it can have potential practical application, both by national and local subjects in the culture of Serbia.
