Artykuł omawia problematykę prowadzenia wywiadów jakościowych w kontekście ich potencjału terapeutycznego oraz potrzeby przygotowania zespołu badawczego do ich realizacji. Opierając się na przykładzie badań własnych z awansującymi społecznie akademikami (2020-2022) oraz projektu dotyczącego biograficznego doświadczenia posttransformacji (2022-), w artykule odpowiadam na następujące pytania: Dlaczego wywiady biograficzne mają potencjał do przeistoczenia się w rozmowę terapeutyczną? W jaki sposób można przygotować się do jego prowadzenia? Kto powinien wydawać zgodę lub rekomendacje dotyczące prowadzenia takiego wywiadu? Ze względu na poruszaną w obu projektach tematykę, wywiad może przekształcić się z typowo socjologicznej formy pomiaru rzeczywistości społecznej w rozmowę o charakterze terapeutycznym lub quasi-terapeutycznym, która zaspokaja potrzeby emocjonalne rozmówców i umożliwia zmianę ich zachowań (m.in. dzięki zwiększonej autorefleksyjności).
Artykuł skupia się na analizie pojęć uwrażliwiających, które pozwalają uchwycić indywidualny wymiar doświadczenia klasowego, ze szczególnym uwzględnieniem losów akademików pochodzących z klas ludowych. Opracowanie opiera się na analizie wtórnej jakościowych badań empirycznych oraz koncepcji teoretycznych poświęconych procesowi awansu społecznego. Ze względu na nieporównywalność źródeł, z których korzystałem, praca nie jest klasyczną metaanalizą, lecz ma charakter hermeneutyczny. Wiele z analizowanych prac oparto o źródła autobiograficzne, co powoduje, że uwidacznia się w nich terapeutyczny wymiar pisania, który pozwala autorkom i autorom przepracować przeszłe doświadczenia związane z szybkim awansem społecznym. Choć poddane analizie prace nie mają charakteru stricte teoretycznego, nie brakuje w nich autoteoretyzowania charakterystycznego dla każdej pracy biograficznej. W toku analizy zidentyfikowano i poddano szczegółowemu badaniu koncepcje wstydu klasowego, syndromu oszusta, piętna klasowego, opodatkowania kulturowego oraz nerwicy klasowej. Celem artykułu jest przedstawienie polskiemu czytelnikowi pojęć uwrażliwiających, które mogą okazać się przydatne przy interpretacji nowych danych empirycznych.
The paper presents the results of the analysis of 25 biographical narrative interviews conducted between 2020–2021 with people from working-class backgrounds who, in the process of becoming academic workers, experienced the costs of cultural mobility. International literature suggests that upward mobility is not only a source of satisfaction or prestige but also suffering for academics from the unprivileged classes. Therefore, in our paper, we aim to answer two research questions: (1) what adaptation strategies do academics from the working-class use to deal with difficult experiences?, and (2) what resources do they mobilize at different stages of life (childhood, school years, the beginning of a research career) to implement these strategies? The analysis of empirical material allowed us to distinguish a number of practices that, in the long term, enabled the interviewees to develop an academic career, e.g., collaboration with "significant others" (of higher social positions), hiding deficits of a capital, context-dependent manifestation of various sets of cultural practices, or the rebellion against the rules and norms present in the family or academic environment. Based on these practices, we define six categories of adaptation strategies: "hacking the system", "hyper-productivity", "borrowing capital", "class manoeuvring", "indirect career path", and "resistance".
Pandemia koronawirusa COVID-19 i wielomiesięczny lockdown wymusiły na części badaczy społecznych kontynuowanie badań jakościowych w trybie zdalnym oraz prowadzenie wywiadów za pomocą komunikatorów internetowych. Upowszechnienie takiej formy zbierania materiału empirycznego nastręcza nie tylko trudności technicznych, lecz także stanowi kolejny problem etyczny. Celem niniejszego artykułu jest analiza zagrożeń i korzyści, jakie wiążą się z prowadzeniem wywiadów narracyjnych online ze szczególnym naciskiem na realizację wywiadów biograficznych. Główne pytanie, które poddajemy dyskusji, brzmi następująco: czy wskazane i etyczne jest kontynuowanie realizacji badań biograficznych online, biorąc pod uwagę specyfikę tej metody? Materiał źródłowy, będący podstawą tego artykułu, to, po pierwsze, literatura metodologiczna, na bazie której dokonujemy przeglądu podejść i stanowisk dotyczących prowadzenia badań zdalnie oraz przeglądu argumentów za i przeciw realizowaniu wywiadów narracyjnych przez Internet. Po drugie, opieramy się na autoetnograficznych obserwacjach badaczy realizujących projekt w czasie pandemii COVID-19 i rezultatach wewnętrznych dyskusji zespołu po przeprowadzeniu próbnie trzech wywiadów biograficznych za pomocą programu Zoom, na wyraźną prośbę rozmówców. Na koniec przedstawiamy wnioski, uwagi i rekomendacje, jakie pojawiły się podczas dyskusji zespołu projektowego odnośnie do prowadzenia wywiadów biograficznych przez Internet
How to study highly skilled migrants? Practical methodological guidelines The article presents research experiences from a qualitative project concerning foreign-born academics in Poland, constituting one category of highly skilled migrants. It describes consecutive stages of the research process, problematizing methodological issues such as using the onomastic method and languages other than Polish, as well as not stigmatizing minority groups. In every part we make recommendations about possible decisions in further research projects. Streszczenie Artykuł przedstawia doświadczenia badawcze z projektu jakościowego dotyczącego urodzonych za granicą pracowników akademickich (UZPA) pracujących w Polsce jako jednej z kategorii wysoko wykwalifikowanych migrantów. Omawia kolejne etapy procesu badawczego, problematyzując zagadnienia metodologiczne, takie jak stosowanie metody onomastycznej, wykorzystanie języków innych niż polski, niestygmatyzowanie grup mniejszościowych. W każdej z części formułujemy praktyczne zalecenia dotyczące możliwych dróg postępowania w kolejnych projektach badawczych.
Richard Florida claims that members of the "creative class" move to cities, perceived as open and conducive to creative work – a phenomenon which Florida insists is a fundamental economic driver in the Western world. This includes academics and researchers and results in the transfer of knowledge and skills. As the concept of "creative class" was coined in the United States, we may pose the question if it is applicable in other social contexts. The geographical focus of the current paper is on the Polish borderlands. We investigate how international academic commuters, i.e. academics travelling to work in Poland from the neighbouring countries, contribute to the knowledge transfer, or more broadly, the "creative transfer". This study, a part of a broader research project involving 100 foreign-born scholars working in Poland, uses a sub-sample of the 16 in-depth interviews with international commuting scholars (as opposed to those who presently live in Poland). The results show that most of the internationally commuting scholars come to Poland strictly to deliver teaching. Focused on this goal, they do not take part in social or cultural life in Poland. Although not earning enough money in their home countries, they do not want to move permanently to Poland. Instead, they use the opportunities given by living near the border. These practices make them more similar to regular economic migrants, rather than members of the "creative class", although some traces of the "creative transfer" can be identified.
W Polsce przypada średnio 2,4 lekarza w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców (Eurostat 2020) i tym samym Polska zajmuje ostatnie miejsce w Unii Europejskiej pod względem liczby lekarzy (OECD 2019). Podobnie niekorzystnie wyglądają dane dotyczące liczby pielęgniarek i położnych. Problem ten wydaje się wyjątkowo palący w kontekście trwającego kryzysu epidemiologicznego COVID-19, który dodatkowo obnażył braki kadrowe w polskiej ochronie zdrowia i niejako "zmusił" władze do podjęcia działań mających na celu zapełnienie tych luk z pomocą medyków obcokrajowców. Działania te mogą budzić sprzeczne emocje, ponieważ będąc pracownikami ściśle poszukiwanymi na rynku pracy, medycy z zagranicy są jednocześnie imigrantami, a stosunek do przybyszów polaryzuje obecnie polskie społeczeństwo. Celem niniejszego artykułu jest analiza przedstawień medialnych wysoko wykwalifikowanych migrantów, wykonujących zawody lekarskie lub pielęgniarskie, którzy zdecydowali się mieszkać i pracować w Polsce. Praca odpowiada na pytania, w jaki sposób przekazy medialne z polskiej prasy tworzą obraz tych grup oraz jakie czynniki na niego wpływają. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że wizerunek medyka pochodzącego z zagranicy nie został utrwalony w polskich mediach, choć wraz z wybuchem epidemii COVID-19 nastąpił wzrost zainteresowania tym zagadnieniem. Problematyka migracji pracowników sektora medycznego jest rozpatrywana głównie w kontekście niedoborów kadrowych w systemie ochrony zdrowia, a opisom zazwyczaj nie towarzyszą silne emocje dotyczące migrantów.
Abstract
In Poland, on average, there are 2.4 doctors per 1,000 population (Eurostat 2020), and thus Poland ranks last in the European Union in terms of the number of doctors per capita (OECD 2019). The data on the number of nurses and midwives look similarly unfavourable. This problem seems to be highly pressing in the context of the ongoing COVID-19 epidemiological crisis, which additionally exposed staff shortages in Polish health care and somehow "forced" the authorities to take action to fill these gaps with the help of foreign medics. The emergence of such a category of migrants may arouse contradictory emotions as, despite the obvious need to employ them, the attitude towards newcomers currently polarises Polish society. The aim of this article is to analyse the media representations of highly qualified migrant medics (doctors and nurses) who decided to live and work in Poland. The article explains how the media coverage creates the image of various groups of highly qualified medical migrants in Poland and what factors influence this image. The analysis results show that the image of foreign doctors has not yet been sufficiently recorded in the media, but with the outbreak of the COVID-19 epidemic there has been a growing interest in this issue. However, the migration of workers in the medical sector is analysed mainly in the context of staff shortages in the health service, and the descriptions are usually not accompanied by strong emotions towards migrants.
