Prvi spomen Bosne nalazi se u poznatom djelu bizantskog cara Konstantina VII Porfirogenita (945-959) De administrando imperio. Na samom kraju 32. poglavlja, O Srbima i zemlji koju sada obitavaju, car je, u dijelu u kojem je smjestio spisak srpskih kastra oikoumena, dodao kratku rečenicu: ... καί εἰς τὸ χωρίον Βόσονα, τὸ Κάτερα καὶ τὸ Δεσνήκ. S obzirom na to da se ova primjedba nalazi na kraju spiska kastra oikoumena u Srbiji, to bi moglo značiti da je, barem za Konstantina Porfirogenita, Bosna smatrana regijom unutar granica Srbije. Car nikada nije napisao posebno poglavlje o Bosni, kao što je to učinio u slučaju Hrvatske, Srbije, Travunije, Zahumlja, Paganije i Duklje.
This paper presents an overview of historical research of one of the most important documents for the earliest history of South Slavs – the De administrando imperio by the Byzantine Emperor Constantine VII Porphyrogenitus (944–959). It is evident that previous researchers investigated this work according to a black/white, correct/incorrect template and that the most important things remained unanalysed – where does all this information come from, who collected it and when, for which occasion was it written and with which aim? The researchers posed of the source legitimate questions but in an incorrect order. The firstthing which should have been asked is: on what sources is the work based on, when and where was it written, and who wrote it. Beside the historiographic part of the work, the author, using his own methodological template, also provides information about the newest results in the study of this historical text. He argues that the Emperor's main source on the settlement of theSouth Slavic peoples on the Balkan peninsula was the now lost work titled De conversione Croatorum et Serborum. Including this element into research allows us to understand some of the Emperor's claims which but which were never properly understood by historians.
In: Godišnjak / Akademija Nauka i Umjetnosti Bosne i Hercegovine: Jahrbuch / Akademie der Wissenschaften und Künste von Bosnien-Herzegowina, Volume 41, p. 201-210
Tibor Živković Η χρονολογία της δημιουργίας του θέματος ΠελοποννήσουΣτην ιστορική επιστήμη υπάρχει, για τη δημιουργία του θέματος Πελοποννήσου, η κυρίαρχη άποψη ότι προέκυψε μεταξύ των ετών 783 και 812, είτε ως διαίρεση του θέματος Ελλάδος είτε ανεξάρτητα από αυτό. Στην παρούσα μελέτη, προσπαθήσαμε να λύσουμε και τα δύο αυτά ζητήματα, της χρονολόγησης και του τρόπου δημιουργίας του θέματος Πελοποννήσου. Το συμπέρασμα μας είναι ότι το θέμα Πελοποννήσου προέκυψε από την διαίρεση του θέματος Ελλάδος. Από την άλλη πλευρά, θεωρήσαμε την χρονολόγηση του στο πλαίσιο των διπλωματικών σχέσεων του Βυζαντίου προς τη Δύση (τους Φράγκους) κατά τη βασιλεία της αυτοκράτειρας Ειρήνης. Εξετάζοντας τις πηγές (Χρονικόν της Μονεμβασίας, Σχόλια του Αρέθα και De Administrando Imperio), συμπεράναμε ότι το θέμα. Πελοποννήσου υπήρχε ήδη όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Νικηφόρος Α' (802). Στα πλαίσια της πολιτικής της Ειρήνης προς τους Φράγκους στην Ιταλία, συμπεράναμε ότι η εκστρατεία του λογοθέτη Σταυρακίου το 783 ήταν η αρχή της πραγματοποίησης ενός ευρύτερου σχεδίου. Περαιτέρω όξυνση των βυζαντινο-φραγκικών σχέσεων, που κορυφώθηκε με την επίθεση του Καρόλου του Μεγάλου εναντίον του Benevento το 786, οδήγησε στην εκστρατεία του ευνούχου Ιωάννη το 788/89 στην Ιταλία. Ως εκ τούτου, συμπεραίνουμε ότι το θέμα Πελοποννήσου δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 784 και 788, στα πλαίσια των προετοιμασιών για τον πόλεμο με τους Φράγκους, πιο συγκεκριμένα μεταξύ του χειμώνα 786 και του καλοκαιριού 788. ; Tibor Živković Η χρονολογία της δημιουργίας του θέματος ΠελοποννήσουΣτην ιστορική επιστήμη υπάρχει, για τη δημιουργία του θέματος Πελοποννήσου, η κυρίαρχη άποψη ότι προέκυψε μεταξύ των ετών 783 και 812, είτε ως διαίρεση του θέματος Ελλάδος είτε ανεξάρτητα από αυτό. Στην παρούσα μελέτη, προσπαθήσαμε να λύσουμε και τα δύο αυτά ζητήματα, της χρονολόγησης και του τρόπου δημιουργίας του θέματος Πελοποννήσου. Το συμπέρασμα μας είναι ότι το θέμα Πελοποννήσου προέκυψε από την διαίρεση του θέματος Ελλάδος. Από την άλλη πλευρά, θεωρήσαμε την χρονολόγηση του στο πλαίσιο των διπλωματικών σχέσεων του Βυζαντίου προς τη Δύση (τους Φράγκους) κατά τη βασιλεία της αυτοκράτειρας Ειρήνης. Εξετάζοντας τις πηγές (Χρονικόν της Μονεμβασίας, Σχόλια του Αρέθα και De Administrando Imperio), συμπεράναμε ότι το θέμα. Πελοποννήσου υπήρχε ήδη όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Νικηφόρος Α' (802). Στα πλαίσια της πολιτικής της Ειρήνης προς τους Φράγκους στην Ιταλία, συμπεράναμε ότι η εκστρατεία του λογοθέτη Σταυρακίου το 783 ήταν η αρχή της πραγματοποίησης ενός ευρύτερου σχεδίου. Περαιτέρω όξυνση των βυζαντινο-φραγκικών σχέσεων, που κορυφώθηκε με την επίθεση του Καρόλου του Μεγάλου εναντίον του Benevento το 786, οδήγησε στην εκστρατεία του ευνούχου Ιωάννη το 788/89 στην Ιταλία. Ως εκ τούτου, συμπεραίνουμε ότι το θέμα Πελοποννήσου δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 784 και 788, στα πλαίσια των προετοιμασιών για τον πόλεμο με τους Φράγκους, πιο συγκεκριμένα μεταξύ του χειμώνα 786 και του καλοκαιριού 788.
