Suchergebnisse

Bu makalede XX. yüzyılda İran'da ortaya çıkan ideolojik eğilimler ışığında modern İran tarih yazıcılığının düşünsel kökenleri üzerinde durulmuştur. Tarih yazıcılığına etki eden faktörler tartışma konusu yapılmıştır. Öncelikle modernleşme kavramına kısaca değindikten sonra İran'da modernleşme hamlelerine yer verilmiştir. Özellikle modernleşmenin getirdiği bilimsel yaklaşımlar ve İran aydını üzerindeki etkisine dikkat çekilmiştir. Tarihçinin modern dönemde sosyal ve siyasal değişimlerden kaynaklanan bir kimlik sorunu ile karşı karşıya kaldığı belirtilmiştir. Bu süreçte yoğunlukla modern milliyetçi yaklaşımların, tarih yazıcılığının temel ideolojik söylemlerini nasıl inşa ettiği sorusuna yanıt aranmıştır. Bunun yanında tarihçinin kimlik yapısı, tarih yazıcılığında önemli bir husus olarak değerlendirilmiştir.
Çalışmada Mîrzâ Feth Ali Ahundzâde, Mîrzâ Ağa Han Kirmânî, Celâleddîn Mîrzâ gibi isimlerin, milliyetçi yaklaşımın temellerini atan düşünürler olarak tarihçiler üzerindeki etkisine yer verilmiştir. Ayrıca modern milliyetçi yaklaşımın kök salmasında Berlin Halkası olarak bilinen tarihçi ve yazarların çalışmalarına değinilmiştir. Bu yazarların Kâve, Îrânşehr ve Âyende dergilerinde çıkan yazılarının sadece tarihsel metinler olmadığı, aynı zamanda milliyetçi ideolojinin sistemli olarak geliştirilmesi için bir perspektif sunduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda Seyyid Hasan Takīzâde, Mahmûd Afşar ve Seyyid Ahmed Kesrevî'nin modernleşme çerçevesinde İran toplumunun kimlik inşasına dönük çabaları ele alınmıştır.

ÖZETBu çalışma, İran İslâm Cumhuriyeti ders kitaplarında geçen bilgiler ışığında İran eğitim sistemi ve politikalarında, Türk imajı hakkında genel yargıyı tespit etme hedefi taşımaktadır. Bu hedef doğrultusunda ders kitaplarının analizi yapılmış, ulaşılan bilgiler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiş ve bir sonuç ortaya konulmuştur. İran'da okutulan ders kitaplarını incelediğimizde vardığımız sonuç, Türk imajının oldukça olumlu yansıtılmış olduğudur. Samanîler, Gazneliler, Selçuklular, Osmanlılar ve Türkiye Cumhuriyeti ile ilgili coğrafî ve tarihî bilgilerin yer aldığı kitaplarda genel olarak olumsuz ifadelere rastlanmamıştır. İran'da kurulan devletlerin kurucu hanedanları ve yöneticileri olan Türklerin, bu imajın olumlu yönde oluşmasında katkıları büyüktür. Ayrıca ders kitaplarında bu devletleri oluşturan halkların büyük çoğunluğunun Fars olması hasebiyle söz konusu devletlerin birer İran devletleri olarak ele alınması önemlidir. Bu da her iki ülkede yaşayan milletlerin yüzyıllar boyunca nasıl kaynaştığını göstermektedir. Buna karşın özellikle Osmanlı-Safevî çekişmeleri ve sonrasında meydana gelen bazı anlaşmazlıkların, her iki ülkenin ders müfredatlarında mezhep çatışması şeklinde yorumlanmış olması dikkat çekicidir. Aslında devletler arasındaki bu anlaşmazlıkların temel nedeninin, aynı dönemde komşu iki devletin bölgede hâkimiyet kurma mücadelesi olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir. Anahtar KelimelerTürkler, İran, İran İslâm Cumhuriyeti Eğitim Sistemi, Türk İmajı, Samanîler, Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular, Moğollar, Harezmşahlar, Timurlular, Safevîler, Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti, İran İslâm CumhuriyetiABSTRACTThis project aims, under the spotlight of the information took place in text books of Islamic Republic of Iran, to determine the public notion about the image of Turks in political and educational system of Iran. In the direction of this target, the analysis of the text books has been made, the information obtained has been assessed comparatively and the conclusion has been put forth. The conclusion that we have come through after scrutinizing the text books in Iran is that the image of Turks in Iran has been reflected in a very much positive way. In the text books which contain historical and geographical information about Samanis, Ghaznavids, Seljuks, Ottomans and Turkish Republic, there has been no negative statements found in general. The Turks have a great deal of contribution in the establishment of this positive image as being the dynasties and governors of the states which were founded in Iran before. Furthermore, it is significant that these states are handled as Iranian in the text books because of most of the peoples of these states were Fars. And this shows how the nations of these two countries have been commingled along centuries. Whereas, it is remarkable that the Ottoman-Safavid conflictions and some disagreements which appeared after, have been interpreted as "sectarian conflicts" in the curriculums of both countries. Essentially, it should not be ignored that the basic reason of these conflicts between these two countries was the fight of establishing dominance of two neighboring states in the area.