Catechese bij Dietrich Bonhoeffer
In deze scriptie is onderzoek gedaan naar het catechetisch onderwijs bij Dietrich Bonhoeffer. Daarbij is zowel gekeken naar de eigen praktijk van Bonhoeffer als naar de colleges catechetiek die hij heeft verzorgd op het Predigerseminar te Finkenwalde. Ook zijn in dit onderzoek de catechismi betrokken waarvan Bonhoeffer medeauteur is en zijn brieven van Bonhoeffer en getuigenissen van oud-catechisanten gebruikt. Wat betreft het curriculum staat Bonhoeffer vooral in de Lutherse traditie. Zijn eerste catechismus schreef hij samen met Franz Hildebrandt. Tijdens de colleges in Finkenwalde presenteert Bonhoeffer een onderwijsplan voor belijdeniscatechese, dat ook als een catechismus gezien kan worden. Vertalingen van beide catechismi zijn in dit onderzoek opgenomen. In het onderwijsplan grijpt hij wat betreft de structuur en inhoud met name terug op de Kleine Catechismus van Luther, maar ook de Heidelberger catechismus en een catechismusopzet van een van zijn studenten dienden als inspiratiebron. Daarnaast is er bij een aantal vragen duidelijk overeenkomst met de inhoud van de Barmer Thesen. Uit dit onderzoek blijkt dat de politiek-maatschappelijke context Bonhoeffer er toe bracht beide catechismi te schrijven. De eerste catechismus wil duidelijk maken wat het geloof op dat moment voor de opgroeiende generatie te zeggen heeft. De tweede catechismus of het onderwijsplan wil het belijden van de Bekennende Kirche formuleren. Heel nadrukkelijk is er daarom aandacht voor de positie van de Joden in de kerk en de positie van de overheid ten opzichte van de kerk. In de tweede catechismus komt nog duidelijker de afkeer van nationaalsocialistisch gedachtegoed naar voren dan in de eerste catechismus. Daarnaast toont dit onderzoek aan dat Bonhoeffer, anders dan wel wordt beweerd, oog had psychologie, pedagogiek en didactiek. Bonhoeffer neemt een eigen beargumenteerde positie in tegenover de opvoeding vanuit het nationaalsocialisme en het idealisme. Er moet in de catechese niet aangesloten worden bij de religieuze situatie van kinderen en jongeren, zoals dat bij het nationaalsocialisme het geval was. Het Woord van God moet bij de catechese zo gebracht worden dat ze ergernis oproept. Jongeren moeten in een crisis terecht komen en vandaaruit een beslissing voor God nemen. Van belang is volgens Bonhoeffer om jongeren lief te hebben en voor hen open te staan. Bonhoeffer gaf daarin zelf het voorbeeld door zijn omgang met de catechisanten in Berlijn. Alleen de kerk heeft het recht om de Bijbel uit te leggen aan jongeren in de catechese, dit is de zogenaamde Arkandisziplin. De catechese moet leiden tot navolging van Christus en participatie in de gemeenschap van de kerk.