Suchergebnisse

Przeobrażenia współczesnych społeczeństw, w tym szeroko rozumiana modernizacja, wywierają wpływ na socjologiczno-psychologiczny i demograficzny obraz rodziny. W koncepcjach wyjaśniających przemiany zjawisk matrymonialnych i prokreacyjnych akcentuje się indywidualność osób, ich emocje, uczucia, specyficzne potrzeby, a nie tylko pojmowanie rodzin w kategoriach instytucji i interesu. Teorią opisującą współczesne przemiany w obszarach małżeńskości i rozrodczości jest koncepcja drugiego przejścia demograficznego, sformułowana przez Dirka van de Kaa i Rona Lesthaeghe na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku. W wyjaśnianiu znaczenia czynników sprzyjających odraczaniu małżeńskości i rozrodczości odniesiono się także do ekonomicznych i socjologicznych koncepcji związku partnerskiego i małżeńskiego oraz wzrostu preferencji do ograniczania liczby potomstwa. W artykule zaprezentowano przemiany form życia małżeńsko-rodzinnego w miastach przy wykorzystaniu dostępnych danych statystycznych z lat 1990–2019. Celem opracowania była identyfikacja i ocena zmian w obszarze zachowań matrymonialnych i prokreacyjnych w miastach w Polsce, w tym szczególnie w dużych ośrodkach miejskich. Z przeprowadzonej analizy danych statystycznych wynika, że przemiany zjawisk matrymonialno-prokreacyjnych są zróżnicowane w czasie i przestrzeni. Otrzymane wyniki analizy zjawisk matrymonialnych i prokreacyjnych w dużych miastach potwierdziły wnioski z innych badań, ale też dostarczyły nowych spostrzeżeń w zakresie zmian w zachowaniach demograficznych. Występujące na początku okresu transformacji wyraźne dysproporcje w dynamice przemian demograficznych w miastach różnej wielkości ulegają osłabieniu. W wielu obszarach zmian matrymonialno-prokreacyjnych tempo przeobrażeń jest obecnie większe w miastach średniej wielkości. Potwierdzono również utrwalony od lat podział kraju na wschód, południowy wschód oraz zachód i północ, które są odmienne pod względem zachowań demograficznych. Niemniej jednak to mieszkańcy dużych aglomeracji miejskich najszybciej przyswajają nowe wzorce zachowań, stąd zróżnicowanie przestrzenne form życia małżeńsko-rodzinnego nie w pełni pokrywa się z ww. układem przestrzennym. Bezpośrednią implikacją współczesnych przemian ludnościowych związanych z drugim przejściem demograficznym są procesy depopulacyjne i przeobrażenia struktury demograficznej, szczególnie w zakresie niekorzystnych trendów starzenia się społeczeństwa oraz niskiego wskaźnika urodzeń. Pogłębianie się ubytku demograficznego w większości ośrodków miejskich oraz starzenie się społeczeństwa wymusza prowadzenie polityki miejskiej zorientowanej na trudności związane z tą sytuacją. Wyzwania demograficzne mają wymiar strukturalny i ogólnokrajowy, stąd przede wszystkim winny być przedmiotem zainteresowania polityki demograficznej i społecznej państwa. Nie oznacza to jednak, że nie powinny być one również brane pod uwagę w przypadku polityki miejskiej – rozumianej jako terytorialny wymiar zarówno polityk państwa wobec zagadnienia rozwoju miast, jak i polityk rozwojowych prowadzonych przez poszczególne miasta.

Mieszkańcy miast w Polsce stanowią ponad 60% ludności kraju. W systemie osadniczym naszego kraju występuje wykształcona, kilkustopniowa struktura hierarchiczna miast, a stolica kraju odznacza się niewielką, na tle innych krajów europejskich, przewagą nad innymi ośrodkami regionalnymi. Rozmieszczenie miast, zwłaszcza małych i średniej wielkości, jest równomierne w przestrzeni. Te cechy systemu osadniczego wskazują, że jest to system policentryczny. Obserwowane od kilkudziesięciu lat przemiany demograficzne w Polsce, w tym także starzenie się ludności, dotyczą mieszkańców miast zarówno dużych, średnich, jak i małych. Jednak poziom starzenia się mieszkańców miast różnej wielkości, a także dynamika tego procesu są zróżnicowane przestrzennie. Głównym celem opracowania jest określenie poziomu i dynamiki starzenia się mieszkańców miast małych, średnich oraz dużych w Polsce.

Starzenie się ludności jest procesem, który obecnie ma zasięg globalny i dotyczy niemal wszystkich regionów świata, choć przebiega bardzo nierównomiernie w skali poszczególnych krajów. Niewątpliwie obserwowane współcześnie przemiany zachowań demograficznych przyczyniają się do pogłębiania rozmiarów tego zjawiska, niemniej jednak sam proces rozpoczął się dużo wcześniej. W opracowaniu poddano analizie dane statystyczne i potwierdzono, że najwyższy poziom starości demograficznej występuje już od pół wieku na kontynencie europejskim. Należy jednak stwierdzić, że dynamika starzenia się ludności w Europie począwszy od lat dziewięćdziesiątych jest niższa niż w Ameryce Środkowej i Południowej czy w Azji, co oznacza rozprzestrzenianie się tego zjawiska na inne kontynenty. Głównym celem opracowania jest pokazanie zróżnicowania przestrzennego starzenia się ludności na świecie według kontynentów i krajów.

The work presents a research approach of behavioural geography to the analysis of man's spatial behaviours. Matrimonial behaviours constitute those which are influenced to a greater degree by behavioural factors (social status, education, nationality, religion) than spatial factors. Although in the process of marital selection, the future spouse's spatial features are important during selection, other features, such as demographic and social ones are also taken into consideration. This study presents selected theoretical approaches to marital selection. Yet another purpose thereof is to present and exemplify the spatial dimension of marital selection in Poland on different levels: of voivodeships, of city-village units and of cities (on the example of Łódź).

W krajach UE 28 obserwujemy od wielu lat starzenie się ludności. Jest to proces zróżnicowany przestrzennie. Powiększanie się odsetka ludzi starych nie pozostaje bez wpływu na sytuację zdrowotną społeczeństw. Wśród czynników wpływających na jakość życia ludzi starych, ich stan zdrowia jest elementem bardzo istotnym, związanym z potrzebą subiektywnego odczuwania satysfakcji ze swojego pełnego potencjału zdrowotnego i pełnienia aktywnego życia społecznego. Celem opracowania jest zaprezentowanie wybranych aspektów procesu starzenia się ludności krajów unijnych oraz wybranych aspektów zdrowotnej charakterystyki mieszkańców powyżej 65. roku życia w krajach unijnych.

W opracowaniu dokonano przeglądu wybranych dokumentów organizacji i instytucji międzynarodowych i wykazano, że problem poprawy jakości życia obywateli był podnoszony już od lat 50. ubiegłego wieku. Zwracano w nich uwagę na godziwe życie, zapewniające mieszkańcom naszego globu zaspokojenie podstawowych potrzeb egzystencjalnych. W ostatnim z przytaczanych dokumentów, tj. w Agendzie na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 podnoszona jest kwestia promocji szeroko rozumianego dobrobytu dla wszystkich ludzi w każdym wieku. Dużo miejsca w dokumentach organizacji i instytucji międzynarodowych i krajowych zajmuje kwestia stanu zdrowia osób starszych i jego poprawy. Szczególną uwagę zwraca się w tym przypadku na upowszechnianie stylu życia i zachowań sprzyjających zdrowiu.Celem opracowania jest wskazanie działań i rozwiązań, jakie są wyznaczane i podejmowane w inicjatywach międzynarodowych, unijnych i krajowych skierowanych do ludzi starszych i zmierzające do poprawy ich jakości życia.

Głównym celem artykułu jest określenie wybranych demograficznych skutków pandemii i działań podejmowanych w czasie rzeczywistym oraz polityk zdrowia, które przemodelowane były na skutek jej wybuchu. Podmiotem zainteresowania autorek jest Polska, a jednostkami odniesienia były województwa i powiaty. Zarysowano jednak szersze, europejskie tło podczas omawiania działań instytucji międzynarodowych. Materiał źródłowy pochodzi z baz danych Głównego Urzędu Statystycznego i Ministerstwa Zdrowia. Oprócz poznawczego wymiaru artykułu autorki chciały zwrócić uwagę na problemy metodologiczne. Wydaje się, że jeszcze jednym ze skutków pandemii jest obnażenie braku spójności metodologicznej na poziomie krajowym i europejskim, gdy chodzi o kwestie statystyki medycznej i szerzej jakości życia.
Analiza materiałów statystycznych jednoznacznie wykazała, że w przeważającej liczbie jednostek administracyjnych (województw/powiatów) odnotowano wzrost liczby zgonów (covidowych i noncovidowych), który wpłynął na powiększenie się ubytku naturalnego w Polsce. Pandemia zdecydowanie pogorszyła sytuację w poziomie zdrowotności, o czym świadczy wzrost zgonów, w tym szczególnie nadmiarowych, niezwiązanych z COVID-19. W konsekwencji tych wydarzeń zaobserwowano powiększenie się długu zdrowotnego, który jest efektem niedrożności publicznego systemu zdrowia, utrudniającym obywatelom dostęp do efektywnej opieki medycznej i leczenia.