Suchergebnisse

The Nordic countries are generally considered relatively low-corrupt systems. A host of different factors have been invoked to account for the region's distinctiveness in this respect, including both institutional and socio-cultural factors. The current study presents an addition to the literature on Nordic state building and corruption through the less studied case of Iceland. It is argued that the Icelandic case is important when weighing the relative impact of sociocultural vs. institutional factors in the emergence of corruption. Unlike the other Nordic states, Iceland experienced a significant amount of corruption during the twentieth century even if it shares many social and cultural features with the other Nordic states. What makes it stand apart is the lack of a strong institutional basis for bureaucratic autonomy, which contributed to relatively high levels of politicization in public life and greater corruption than commonly found in the Nordic countries.

Political scientists have developed three main interpretations of the Icelandic power structure – namely, traditional elitism, competitive elitism and professional pluralism. These can be seen to some extent as successive regimes, with traditional elitism prevalent in the nineteenth century, competitive elitism for much of the twentieth century and professional pluralism in more recent decades. However, their relative strength at different times, and the extent to which they still predominate, remains uncertain. This article evaluates how the different models reflect on the position of the political elite over time and how helpful they are in understanding contemporary power structures. Data on the composition of the political elite on one hand, and eight contemporary elite groups on the other are analysed in order to evaluate elite openness, elite selection and network patterns. The results provide support for conventional interpretations, in that competitive elitism replaced traditional elitism in important respects during the twentieth century, but has itself been replaced in many respects by professional pluralism. Accordingly, professional pluralism is characteristic of the contemporary power structure, with relatively open access to elite groups, strong influence of meritocratic and professional criteria and network patterns which are concentrated within, rather than across, spheres of influence. Remnants of traditional elite privilege and competitive elitism, where political parties play a central role, can be found in a number of areas, and professional pluralism has important elitist features.

Political scientists have developed three main interpretations of the Icelandic power structure – namely, traditional elitism, competitive elitism and professional pluralism. These can be seen to some extent as successive regimes, with traditional elitism prevalent in the nineteenth century, competitive elitism for much of the twentieth century and professional pluralism in more recent decades. However, their relative strength at different times, and the extent to which they still predominate, remains uncertain. This article evaluates how the different models reflect on the position of the political elite over time and how helpful they are in understanding contemporary power structures. Data on the composition of the political elite on one hand, and eight contemporary elite groups on the other are analysed in order to evaluate elite openness, elite selection and network patterns. The results provide support for conventional interpretations, in that competitive elitism replaced traditional elitism in important respects during the twentieth century, but has itself been replaced in many respects by professional pluralism. Accordingly, professional pluralism is characteristic of the contemporary power structure, with relatively open access to elite groups, strong influence of meritocratic and professional criteria and network patterns which are concentrated within, rather than across, spheres of influence. Remnants of traditional elite privilege and competitive elitism, where political parties play a central role, can be found in a number of areas, and professional pluralism has important elitist features. ; Peer Reviewed

Political control is an important value of democratic governance and without it democratic accountability can hardly mean much. This is why a number of authors have seen politicization of public service appointments and greater control by the centre as a potential counterweight against trends in recent decades towards more networked and less hierarchical organizational forms of directing public policy. It may help to reassert democratic control. The option of strengthening political control, however, has not been much studied with regard to its likely effects on corruption. Power has the potential to corrupt unless adequately controlled and strengthening political power in a networked environment may create a structure of temptation which conventional deterrents to corruption are unable to curb. The impact of strong political leadership on corruption is here studied in the context of Icelandic local government, making use of institutional variations in the office of Mayor, which provide a unique opportunity for testing the effects of strong political control on corruption. The analysis indicates that municipalities with strong political mayors are likely to be associated with perceptions of corruption even when other factors, such as the structure of temptation and deterrents, are accounted for.

Samkvæmt kenningum um raunhæfa skynsemi er litið á skynsamlega stefnumótun og ákvarðanatöku sem ferli af ákveðinni tegund þar sem hugað er að dagskrá, rannsókn og greiningu, og ákvörðun fullnægir lágmarksskilyrðum. Þessu sjónarhorni er hér beitt á undirbúning stefnumótunar í fjórum löndum, þ.e. Íslandi og Skandinavíuríkjunum þremur. Áhugaverður munur kemur í ljós. Hvað dagskrá stefnumótunarinnar varðar sker Ísland sig frá hinum löndunum á þann hátt að samþætting og forgangsröðun virðist í minna mæli hlutverk ríkisstjórnar en í hinum ríkjunum en falla meira í hlut einstakra ráðherra og þingsins. Þróun og greining stefnukosta virðist einnig ómarkvissari á Íslandi og rannsókn mála er ekki í eins föstum skorðum. Forsendur opinberrar stefnumótunar eru því almennt ekki eins ljósar eins og í hinum ríkjunum. Á ákvarðanatökustiginu er mun algengara á Íslandi en í hinum ríkjunum að vikið sé í veigamiklum atriðum frá þeim niðurstöðum sem stefnumótun á fyrri stigum hefur gefið tilefni til. Niðurstaðan er að stefnumótun á Íslandi fullnægir mun síður forendum kenningarinnar um raunhæfa skynsemi en ríkin í Skandinavíu.

Úr niðurstöðum:
Að mínu viti er augljóst að niðurstaðan er hvorki nægilega upplýst né um hana nægileg samstaða til að hægt sé að setja lokapunkt við ferlið. Stór hluti hinnar sérfræðilegu vinnu er eftir, þar á meðal mat á einstökum tillögum og samhengi þeirra. En það skiptir líka máli að stór hluti hinnar pólitísku vinnu er eftir. Víða eru gerðar sérstakar kröfur til stjórnarskrárbreytinga um aukinn meirihluta til að stuðla að breiðri samstöðu um niðurstöðurnar. Á Íslandi virðist hins vegar ferlið hafa verið hannað til að koma í veg fyrir aðkomu þeirra sem höfðu efasemdir um róttæka uppstokkun stjórnarskrárinnar.


Aftanmálsgrein: Upphaflega flutt sem erindi á ráðstefnu Háskóla Íslands í samvinnu við háskólana á Bifröst, Reykjavík og Akureyri föstudaginn 9. nóvember 2012 "Eru þingmenn bundnir af niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um breytingar á íslensku stjórnarskránni?" Heiti erindisins var "Á byrjunarreit eða í endatafli: Hvar stendur stjórnarskrárvinnan?"

Institutional theories of party cohesion may be divided into "nomination theories" and "structure of the executive theories". The former seek explanations of cohesion in the way nominations are conducted, predicting that de-centralized and inclusive nominations will reduce party cohesion. The latter attempt to explain cohesion by reference to the structure of the executive, and predict that parliamentary government will increase cohesion. Party cohesion in the Icelandic Althingi has, hitherto, not been extensively studied. In this article, large amounts of data are explored to test hypotheses derived from the two theoretical approaches. The analysis is based on roll-call data dating back to 1961 and electronic voting records from 1991 onwards. The main conclusion is that party cohesion is at a high level in Iceland, despite decentralized and inclusive nominations, and hypotheses derived from nomination theories therefore find no support in our data. Hypotheses derived from "structure of the executive theories" fare much better and the main reason for high party cohesion in Iceland seems to be parliamentary government. Various features of our data, however, encourage us not to ignore other contextual features affecting party cohesion, which neither of the two institutional theories can account for satisfactorily.

Ísland hefur þá sérstöðu meðal lýðræðisþjóða að mun hærra hlutfall kjósenda er skráð í stjórnmálaflokka en þekkist annars staðar. Þetta vekur spurningar um eðli og hlutverk flokksaðildar og kallar á skýringar á sérstöðu Íslands. Auk þess hefur meðlimum stjórnmálaflokkanna fjölgað hér á landi, þvert á reynsluna í öðrum löndum. Víða um heim veldur fækkun meðlima í stjórnmálaflokkunum áhyggjum, en spyrja má hvort mikill fjöldi meðlima í þeim íslensku sé heilbrigðismerki á íslenska flokkakerfinu. Í þessari grein er leitast við að kortleggja og skýra meðlimaþróun íslensku stjórnmálaflokkanna með hliðsjón af kenningum um skipulag stjórnmálaflokka. Forsenda mikils meðlimafjölda er að aðild að flokkunum er í raun frígæði á Íslandi en þróun prófkjaranna hefur átt meginþátt í því að gera þá möguleika til fjölgunar meðlima sem frígæðin skapa að veruleika.

Considering its importance in democratic theory, public impact on public policy is a strangely neglected theme in political science. The main theoretical traditions in political science, in fact, seem sceptical of claims that the public can influence public policy in a systematic manner. The present article is an attempt to consider the ways in which public impact may be studied and evaluated through a study of citizen influence in planning and environmental issues in Icelandic local government. The results indicate - even if only tentatively - that the impact of the citizens is greater than would be expected on the basis of the main theoretical traditions in political science.(The article is part of a larger research project supported by the Icelandic Centre for Research, the University of Iceland Research Fund, Association of Local Authorities in Iceland, Landsbanki Íslands and Orkuveita Reykjavíkur.)

Í greininni er gerð tilraun til að þróa greiningarramma fyrir lýðræðiskerfi sem byggist á þróun lýðræðishugmynda og kenninga undanfarna áratugi. Ramminn gengur út á að kanna hvaða meginspurningum öll lýðræðiskerfi þurfa að svara í framkvæmd og jafnframt gera grein fyrir því hvernig tekið hefur verið á hliðstæðum álitaefnum í fræðikenningum á sviðinu. Útkoman er greiningarrammi sem byggist á fjórum meginvíddum lýðræðishugtaksins: borgararéttindum, yfirvegun, almannahag og meirihlutaræði.

Lýðræðisleg ábyrgð er ekki eitt af þeim viðfangsefnum sem hafa verið ofarlega á baugi umræðna um stjórnsýsluumbætur á Íslandi. Merking lýðræðislegrar ábyrgðar virðist hér að ýmsu leyti á huldu - sem birtist í því meðal annars að menn eru mjög sjaldan látnir sæta lýðræðislegri ábyrgð. Margir rugla saman lagalegri ábyrgð og lýðræðislegri ábyrgð sem eru þó að ýmsu leyti ólík fyrirbæri. Lagaleg ábyrgð ráðherra er skilgreind í lögum um ráðherraábyrgð en pólitísk ábyrgð er hins vegar innbyggð í lýðræðiskerfi okkar og þingræðisregluna. Deilan um pólitíska ábyrgð var kjarni stjórnarskrárdeilna 19. aldar í okkar heimshluta. Íhaldsmenn héldu því fram að taumhald laganna með opinberri stjórnsýslu væri fullnægjandi trygging fyrir vönduðum stjórnsýsluháttum. Krúnunni og embættismönnum hennar væri treystandi til að fara vel með opinbert vald og beita því með hag ríkisheildarinnar fyrir brjósti. Frjálslyndir höfðu hins vegar andúð á lokuðum forréttindaklíkum embættismanna og treystu þeim ekki vel til að stjórna í almannaþágu. Ríkisvaldið ætti uppsprettu hjá fólkinu og stjórnsýslan væri á endanum ábyrg gagnvart almenningi fyrir gjörðir sínar. Svo fór, eins og kunnugt er, að sjónarmið frjálslyndra urðu ofaná í þessum deilum: Evrópuríki tóku upp þingræði og gerðu embættismannakerfin og yfirstjórn þeirra ábyrg gagnvart fulltrúum almennings á þjóðþingunum.

Fjallað er um hvort sjálfstæði ráðherra, eins og það hefur verið túlkað af íslenskum lögfræðingum, samrýmist þingræðisreglunni. Þingræðisreglan felur í sér að ríkisstjórn þarf að geta sýnt fram á stuðning meirihluta þings þegar og ef eftir því er leitað. Ráðherrar í þingræðisríkjum starfa í pólitísku umboði ríkisstjórnar og þingmeirihlutans og þurfa að lúta pólitísku forræði þeirra en víkja úr embætti ella. Ráðherrar geta hins vegar verið yfirmenn stjórnsýslunnar, eins og tíðkast þar sem ráðherrastjórnsýsla ríkir, svo sem á Íslandi og í Danmörku. Það er hluti af lagalegri ábyrgð ráðherra að tryggja að fyrirmæli sem stjórnsýslan fær frá pólitískum yfirboðurum sínum séu í samræmi við lög. Pólitískt eru ráðherrar þannig undir vald ríkisstjórnarmeirihlutans seldir þótt þeir séu yfirmenn stjórnsýslunnar.

Í greininni er leitað leiða til að meta umfang pólitískra stöðuveitingar á Íslandi. Skipun í æðstu störf í stjórnsýslu ríkisins á tímabilinu 2001 til 2005 er skoðuð í því augnamiði, samtals 111 stöðuveitingar. Leitað var upplýsinga um þessar stöðuveitingar með viðtölum og ályktanir dregnar af þeim. Kynnt eru þrjú líkön af stöðuveitingum: klassíska skrifræðislíkanið, faglega líkanið og pólitíska líkanið. Stöðuveiting var talin samrýmast pólitíska líkaninu ef ástæða var til að ætla að stöðuveitandi hefði hagsmuni - aðra en þá stjórnsýslulegu og faglegu hagsmuni sem fyrri líkönin tvö gera grein fyrir - af ráðningu þess sem starf hreppti. Samkvæmt þeim gögnum sem aflað var með þessum hætti samrýmdust 44 prósent þeirra stöðuveitinga sem til rannsóknar voru pólitíska líkaninu. Niðurstöðurnar rannsóknarinnar eru túlkaðar í samhengi við þróun fyrirgreiðslukerfisins á Íslandi og skipulag stjórnmálaflokkanna.

This article explores the relationship between democratic participation and responsiveness. Data from Icelandic local governments is used to examine the assumptions of three different theories of democracy: the minimalist theory, the theory of party democracy and theories of participatory democracy. No support was found for the minimalist theory that merely the competitive element is sufficient to bring about responsive organisations. Party democracy receives some support in that party membership tends to increase the satisfaction of citizens with their local government. Party members, however, are only a small proportion of the electorate. Direct participation tends to increase the knowledge and satisfaction of the citizens but size and the non-representative nature of activists pose a problem for the theory.