İran Azerbaycanı'nın sosyo-kültürel yapısı ve siyasal coğrafyası ; The structur social coulture and political geography of İran?s Azerbaijan
Araştırma sahasını oluşturan İran Azerbaycanı, kuzeyde Ermenistan ve Azerbaycan Cumhuriyeti, doğuda Hazar Denizi, güneyde İran'ın güney kesimi, batıda Türkiye ile çevrilidir. İran Azerbaycanı'nın yüzölçümü 162.700 km2, nüfusu 2006 verilerine göre 12.714.400'dür. İran Azerbaycanı'nda nüfus yoğunluğu km2'ye 78,1'dir. İran Azerbaycanı'nın nüfusunun % 90'ını Türkler, % 10'unu ise başta Kürtler olmak üzere diğer etnik guruplar oluşturur. İran Azerbaycanı karasal bir iklime sahiptir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Yıllık ortalama yağış 350 mm. dir. İran Azerbaycanı'nda temel geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır. Önemli tarım ürünleri olarak buğday, arpa, pamuk, patates, şekerpancarı, tütün ve mısır sayılabilir. Sanayi faaliyetleri Tebriz, Zencan ve Kazvin şehirlerinde yoğunlaşmıştır. İran Azerbaycanı'nda en önemli sosyo-kültürel sorun, İran'ın 1925 yılından sonra Fars hâkimiyetine girmesiyle başlayan Farslaştırma, dolayısıyla diğer etnik unsurlar üzerinde uygulanan asimilasyon politikasıdır. İran Azerbaycanı konumu, beşeri yapısı ve ekonomik özellikleri bakımından Kafkasların, Ortadoğu'nun ve Orta Asya'nın kilit noktasında bulunmaktadır. Gelecekte İran Azerbaycanı'nın alacağı şekil tüm bölgede değişimlere yol açacaktır. Kuzeyinde ve batısında Türk Devletlerinin olması ise İran Azerbaycanı'nı bölgede daha da avantajlı bir konuma getirmektedir. Son yıllarda İran Azerbaycanı içerisinde yaşayan Türkler İran merkezli değil, Azerbaycan-Türk merkezli düşünmeye başlamışlardır. İran Azerbaycanı, doğudan batıya Türkiye ile Orta Asya, kuzeyden güneye ise Kafkaslar ile Basra Körfezi arasında bir geçiş koridoru olması dolayısı ile transit taşımacılık bakımından çok önemli bir konuma sahiptir. Türkiye'den Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine yapılan taşımacılık işleminde İran Azerbaycanı toprakları kullanılmaktadır. İran Azerbaycanı'nın geçiş güzergâhları üzerinde olması, Orta Asya petrol ve doğalgazının Türkiye üzerinden dünya pazarına ulaştırılması açısından da önemlidir. Zengin petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip olan Orta Asya coğrafyasının bu zenginliğinin İran Azerbaycanı'ndan taşınması halinde bu taşımacılıktan İran Azerbaycanı çok karlı çıkacaktır. Ayrıca Türkiye böylesi bir taşımacılığın harekete geçmesi halinde enerji piyasalarına yön veren ülkeler arasına girecektir. ; Iranian Azerbaijan, the field of this study, is surrounded by Armenia and the Republic of Azerbaijan in the North, the Caspian Sea in the east, the southern part of Iran in the South and Turkey in the west. Iranian Azerbaijan has an area of 162.700 square kilometers and population of 12.714.400 according to 2006 population census. The population density is 78.1 per square kilometer in Iranian Azerbaijan. The 90 % of the population of Iranian Azerbaijan is made up of Turks, whereas 10 % of that is made up of the other ethnic groups; mostly Kurds. Iranian Azerbaijan has a terrestrial climate. Summers are hot and rainless, winters are cold and snowy. Annual rain fall average is 350 mm. Agriculture and stock breeding are the most important living sources. Wheat, barley, cotton, potatoes, sugar beet, tobacco and corn are considered as the most important agricultural products. Industrial activities are densely carried out in the cities of Tebriz, Zencan and Kazvin. The most important socio-economic problem in Iranian Azerbaijan is the Persianization started in 1925 after the Persian Sovereignty, and the assimilation policy on the other ethnic groups. Iranian Azerbaijan is in a key position in the Caucasus, the Middle East and the Central Asia with its location, demographical structure and economical characteristics. The possible future conditions of Iranian Azerbaijan will cause changes in all parts of this region Having the Turkic Republics as the neighbors in the North and West makes Iranian Azerbaijan more advantageous in the region. In the recent years, Turks living in Iranian Azerbaijan have started to have Azerbaijan-Turkey oriented thoughts, but not Iranian oriented ones. Iranian Azerbaijan has a very important location in transit transportation because of being a corridor between Turkey and the Middle East from the east to the west, and between the Caucasus and the Caspian Sea from the north to the south. The land of Iranian Azerbaijan is used in transportations from Turkey to The Middle East Turkic Republics. Being on the transition routes, Iranian Azerbaijan is also important to transport the Oil and the Natural Gas of Middle East to the world market through Turkey. If this oil and natural gas abundance of the Middle East Geography is transported through Iranian Azerbaijan, Iranian Azerbaijan will make a real profit. Besides, Turkey will become one of the leading countries in the energy market if this transportation starts.