Search results

Economic relations between Comecon countries led by the Soviet Union (communist bloc) and OECD countries (Western Europe, the USA, Canada and Japan) in the 1980s were characterized by deep stagnation in all areas of mutual cooperation. This was due to many negative factors interconnected in a short time. They were very diverse in terms of nature, range and durability of impact. The article contains an analysis of the development of the financial and credit relations of the Soviet bloc countries with the West in the 1980s in the existing political and economic conditions of East-West relations. The financial and credit dependence of the socialist countries was very clear and intense at that time. Its elimination or reduction as a result of the development of connections in other directions was only partially possible. Its negative impact also covered areas vital for individual economies. In addition, it was of a long-term nature, which made this type of dependence useful as an economic instrument for political purposes, both in the aspect of short-term and long-term pressure on the implementation of political intentions. When analyzing the entirety of East-West economic contacts, one cannot omit the problem of the debt of the Comecon countries, which largely determines the development of all areas of cooperation. In the 1980s, in Comecon-OECD credit relations, two trends clearly intersected: negative and positive. A negative trend was manifested in the increase in debt burdening the economies of many Central and Eastern European countries. This was caused by an increase in payment liabilities for servicing debts resulting from the postponement of loan repayment dates.

The economic crisis of 1957–1958 brought to an end the first and started the second post-war business cycle in the West Germany's economy. The long-term growth trend of the 1958–1970 period was interlaced with two downturns in the economic development, in the 1962–1963 and 1965–1967 periods, respectively. As in the entire period following the World War II, the downturn in economic activity did not lead to an absolute decline in industrial production and gross domestic product (GDP) on the year to year basis, but only to a reduction in the economic growth rate, or in other words – negative deviation of the growth rate from the long-term development trend.

Polityka pienina jest bardzo wanym elementem polityki makroekonomicznej. Za pomoc dostpnych instrumentw finansowych bank centralny ma moliwo ksztatowania koniunktury gospodarczej, poziomu cen oraz bezrobocia. To oglne stwierdzenie, wspczenie powszechnie akceptowane, nie byo tak oczywiste w przeszoci. W pierwszych dwch dekadach po II wojnie wiatowej polityka pienina, zgodnie z doktryn keynesowsk penia tylko rol uzupeniajc w stosunku do polityki fiskalnej, ktra bya podstawowym narzdziem stabilizacji gospodarki. W tym okresie gwnym celem polityki monetarnej byo podtrzymywanie koniunktury i wysokiego zatrudnienia. Jej charakter, nastawiony na tanie finansowanie pastwa, w pierwszych latach powojennych by zdeterminowany potrzeb odbudowy osabionych gospodarek, a w okresie pniejszym realizacj wizji pastwa opiekuczego. Znaczenie miaa take niska stopa inflacji, ktra nie stanowia wwczas wikszego zagroenia.Sytuacja zmienia si na przeomie lat 60. i 70., kiedy nastpio wyrane przyspieszenie wzrostu cen i pojawiy si trudnoci gospodarcze. W teorii ekonomii na pierwszy plan zacza wysuwa si doktryna monetarystyczna akcentujca znaczenie stabilnoci poziomu cen dla rozwoju i sprawnego funkcjonowania gospodarki, a polityka pienina zacza by gwnym narzdziem polityki stabilizacyjnej i antyinflacyjnej. Znalazo to odbicie rwnie w hierarchii celw polityki gospodarczej. Za najwaniejszy cel uznano ograniczenie inflacji. Nakadajc realizacj tego zadania na barki bankw centralnych, systematycznie uwalniano je od obowizku prowadzenia polityki pobudzania wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.Lata 197478 stanowiy okres stopniowego wprowadzania do polityki pieninej zasad monetarystycznych. Jednak nadal podstawowym narzdziem ksztatowania sytuacji na rynku pienino-kredytowym byy stopy procentowe, utrzymanie wysokiego zatrudnienia stanowio rwnie wany cel polityki pieninej jak stabilizacja cen, a regulacja poday pienidza penia w tym okresie wyranie pomocnicz rol. Niezadowalajcy postp w walce z inflacj i recesja gospodarcza po drugim kryzysie energetycznym (1980 r.) spowodoway w nastpnych latach odejcie od keynesowskich priorytetw polityki pieninej.Sowa kluczowe: polityka pienina, bank centralny, instrumenty polityki pieninej, krzywa Philipsa, monetaryzm, zatrudnienie, bezrobocie i inflacja, bezporedni cel inflacyjny

Do pocztku lat 90. XX w., na pierwszym planie zada polityki gospodarczej by wariant opierajcy si na walce z inflacj, a gwnym narzdziem ksztatowania sytuacji na rynku pienino-kredytowym staa si cisa regulacja poday pienidza. Natomiast stopy procentowe miay odzwierciedla przede wszystkim warunki rwnowagi midzy popytem na fundusze poyczkowe a ich poda.Ten wariant polityki pieninej stosowany by zasadniczo do pocztku lat 90., kiedy to zacz by zastpowany strategi bezporedniego celu inflacyjnego (chocia niektre pastwa stosoway go rwnie w latach pniejszych). Polityka pienina oparta na strategii BCI zdobya ogromn popularno wrd bankw centralnych i do niedawna bya stosowana przez wikszo krajw. Ponadto w tej dekadzie zaistnia po raz pierwszy, wany rwnie dla wspczesnej polityki monetarnej problem, przebijania bbli cenowych na rynkach aktyww przez banki centralne. W cigu ostatnich dwch lat (20192021) nastpiy zmiany w strategii polityki pieninej FED, ktre s wynikiem dowiadcze wyniesionych z kryzysu finansowego w latach 20072009, a take wyzwa zwizanych z pandemi COVID-19. Spucizn po globalnym kryzysie finansowym bya utrzymujca si w gospodarce amerykaskiej niska stopa inflacja. Pomimo najduszej w historii (bo trwajcej ponad 10 lat) ekspansji, przez wiksz cz poprzedniej dekady inflacja w Stanach Zjednoczonych ksztatowaa si na poziomie poniej 2%. W zwizku z tym pojawiay si obawy zwizane ze skutecznoci amerykaskiej polityki pieninej, w tym niebezpieczestwo pojawienia si tendencji deflacyjnych w przypadku wystpienia szokw negatywnych. Jednoczenie dziki dugookresowej ekspansji nastpi znaczcy wzrost zatrudnienia, w wyniku czego stopa bezrobocia obniya si do historycznie niskiego poziomu. Skonio to wielu ekonomistw do wniosku, e obserwowana wczeniej odwrotna zaleno midzy poziomem inflacji a stop bezrobocia (krzywa Philipsa) ulega osabieniu, co oznaczao, e wysoki poziom zatrudnienia na rynku pracy nie niesie zagroenia w postaci presji inflacyjnej. Neutralna stopa procentowa jest kluczowym pojciem w polityce pieninej, gdy okrela poziom realnych stp procentowych odpowiadajcy rwnowadze makroekonomicznej, w ktrej wystpuje pene zatrudnienie oraz stabilna i umiarkowana inflacja.

Zdziechowski Jerzy (1880–1975) was a politician, economist and economic activist. In the years 1917–1918 he was a member of the Polish Council of the Inter-Party Union in Russia and a co-organizer of the Polish Corps in Russia. In 1919, he was one of the main participants in the failed coup d'etat attempting to overthrow the government of Jędrzej Moraczewski. In the years 1922–1927, he was a member of the Sejm from the Popular National Union. In the years 1925–1926, he was the Minister of the Treasury in the government of A. Skrzyński. He developed the economic and financial program for stabilizing the Polish zloty, which caused such side effects as, i.a.: reduced employment, lowered wages, and reduced exports of agricultural products, as well as significant increases in taxes and prices. However, the program allowed for achieving a balanced budget. The program's implementation resulted in the withdrawal of the Polish Socialist Party from the ruling coalition and led to the fall of the government. In the years 1926–1933, he was a member of the Council of the Camp of Great Poland, which was founded and led by Roman Dmowski. Until 1939, he was an activist of economic organizations. From September 1939, Jerzy Zdziechowski resided abroad. After World War II, he was the chairman of the Executive Department of the Political Council in London on behalf of the National Party. Jerzy Zdziechowski was characterized by theoretical eradication and the ability to achieve macroeconomic goals within the framework of economic policy, which he proved by managing financial matters in the years 1925-26 as well as by his creative criticism of the politics in 1926-39.

W dniu 21 września 1946 r. Krajowa Rada Narodowa ogłosiła Plan Odbudowy Gospodarczej, który przeszedł do historii jako Plan Trzyletni. Głównym jego założeniem i celem było "podniesienie stopy życiowej pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego". Pierwsze lata powojenne upłynęły pod znakiem umacniania się nowej komunistycznej władzy. Zachowywano jednakże pozory demokracji i legalne było funkcjonowanie innych partii politycznych, które również miały w tym czasie realny wpływ na rządzenie w kraju. Sukcesywnie jednak władze komunistyczne przejmowały kolejne urzędy. Jednym z urzędów pozostających poza władzą partii komunistycznej był właśnie CUP obsadzony przez osoby sympatyzujące z przedwojennym PPS-em. CUP zamierzał skupić się na branżach konsumpcyjnych, aby zwiększyć poziom życia w kraju i pobudzić dzięki temu gospodarkę. Jego realizacja miała być obligatoryjna tylko dla sektora państwowego, spółdzielczy miał być nim objęty jedynie częściowo, a sektor prywatny operowałby niemal na zasadach wolnorynkowych. Jednak tego typu założenia były nie do zaakceptowania przez nowe władze komunistyczne, stojące na stanowisku zwiększania środków i wielkości produkcji przemysłowej. Z czasem okazało się, że górę wzięła nad planem komunistyczna wizja gospodarki centralnie sterowanej, gdzie wszystkie jej dziedziny miały realizować plan według szczegółowych wytycznych. Artykuł analizuje ewolucję polityki i nastawienia władz komunistycznych w Polsce po 1945 r. wobec sektora prywatnego (głównie przemysłu i handlu) prowadzącą ostatecznie do jego likwidacji. Gospodarka państwowa i socjalistyczna miały uchronić życie gospodarcze w całym bloku sowieckim przed wszystkimi ułomnościami i problemami typowymi dla gospodarki kapitalistycznej.

The aim of the article was to analyze the causes and consequences of the great economic crisis in Poland in the context of the world economy and the global crisis. The first symptoms of the crisis became evident in June 1929, when production began to decline, and in August that year price drop began. After these events, the economic situation in Poland was systematically deteriorating. The year 1935 can be considered the end of the crisis in Poland, despite the fact that the industrial crisis began to break through gradually already in 1933. The great economic crisis was a global phenomenon, even though it did not start in all countries at the same time. It depended on the internal economic situation of each of them. It stood out against the background of previous economic crises due to the fact that only the introduction of state interventionism in the form of the "New Deal" program in the USA brought about an improvement in the situation, and therefore, in 1933, some economic recovery began in the world. However, in some parts of the world (including Poland), due to the specific features of their economies, the crisis lasted until 1935. The crisis of 1929–1935 was rightly called "the great crisis", not only because of economic problems, but also due to political consequences, i.e., the strengthening of totalitarian systems in Western Europe and the growing importance of the communist movement around the world (the USSR was the only country not affected by its consequences). The great economic crisis was characterized by:

longevity – in industrial countries it lasted until 1933, and in agricultural countries until 1935;
depth of impact – it covered all areas of the economy: industry, agriculture, domestic and foreign trade, transport, monetary and credit system;
wide geographic scope – it covered all countries of the world connected with the world capitalist system and capitalist economies;
the scale of the decline in economic growth rates – in the history of economic crises to date, the world economy has not experienced such a deep collapse and stagnation.

Artykuł analizuje ewolucję wymiany handlowej między RFN a Związkiem Radzieckim. W latach 70. XX w. nastąpiła jakościowa zmiana charakteru współpracy między obu krajami wywołana częściowym otwarciem ZSRR na kontakty gospodarcze z krajami zachodnimi (głównie z krajami należącymi do EWG). Charakteryzowała się ona rozwojem nowych form powiązań, które nie pomniejszyły jednak znaczenia tradycyjnej wymiany handlowej. Wymiana towarowa była nadal składnikiem organicznym każdej formy stosunków gospodarczych, w której materializowały się wszystkie inne płaszczyzny współpracy. Rozwój handlu zagranicznego tworzył przesłanki dla bardziej zaawansowanego współdziałania wraz z pogłębieniem międzynarodowego podziału pracy. Z kolei rozwój nowych form współpracy oddziaływał na dynamikę i strukturę wymiany towarowej oraz powodował jej zmiany jakościowe. Analiza wielkości i struktury wymiany handlowej Związku Radzieckiego, szczególnie z krajami wysoko rozwiniętymi, pozwala odpowiedzieć na pytanie, w jakim kierunku ewoluowała jego sytuacja gospodarcza oraz jaki charakter przybrały ówczesne trendy rozwojowe. W latach 70. podjęto próbę ratowania coraz bardziej nieefektywnego systemu nakazowo-rozdzielczego w ZSRR poprzez import kapitału (kredyty, pożyczki, inwestycje bezpośrednie) i technologii z Zachodu. Źródłem spłat kapitałów obcych oraz importu inwestycyjnego stał się eksport surowców (szczególnie ropy naftowej i gazu), będący efektem znacznego zwiększenia ich wydobycia. W wyniku prowadzonej polityki ZSRR stawał się w coraz większym stopniu krajem surowcowym i zapleczem ich dostaw do krajów wysoko rozwiniętych, w tym przede wszystkim do RFN. Artykuł powstał na podstawie studiów literaturowych oraz analiz statystycznych. Ma charakter analityczny.

The economic development of the countries of Central and Eastern Europe in the interwar period did not remove essential structural defects in foreign trade, such as: regionalism, compliance of export and import directions, too much concentration on several markets, low assortment diversity and typically raw material and agricultural export structure. Mutual exchange took place on a small scale and was often unilateral, and its size did not generally exceed 10% of the total turnover of this zone. In addition, it was also characterized by a significant degree of concentration and occurred mainly between neighboring countries and in a narrow range. One of the fundamental reasons explaining the low level of mutual trade was the far-reaching mutual competitiveness of the economies of these countries. The high similarity of export structures and assortments as well as the identity of import needs at a weak level, with a similar export expansion rate, have created significant elements of competition between the economies of the region. In the interwar period, the countries of Central and Eastern Europe were not strongly involved in foreign trade, with the exception of Czechoslovakia. They were generally poorly developed raw material and agricultural countries, exporting mainly raw materials and food to developed countries of Western Europe, and in particular to Germany. Their total share in world trade was at the level of approx. 3% at that time. The low level of involvement of these countries in world trade was indicated in particular by small export volumes per one inhabitant.

Artykuł analizuje kolejne etapy stosunków handlowych i umownych Polski z krajami EWG od momentu powstania tej organizacji. Stosunki Polski z EWG w latach 60. i 70. XX w. pozostawały pod dużym wpływem czynników politycznych. Mniejsza rola przypadała uwarunkowaniom ekonomicznym. W handlu Wschód–Zachód występowały silne ograniczenia, m.in. strategiczne ograniczenia eksportowe, ograniczenia kredytowe oraz stosowane przez kraje EWG ograniczenia ilościowe importu z krajów socjalistycznych. Polskie kontakty z EWG, zwane w odróżnieniu od oficjalnych – technicznymi, rozpoczęły się w 1964 r. W handlu Wspólnoty Polska odgrywała historycznie niewielką rolę i nie miała dla EWG istotnego znaczenia. Udział Polski w globalnym imporcie państw Wspólnoty w 1988 r. wynosił tylko 0,23%. Po podpisaniu w 1989 r. umowy handlowej między Polską a Wspólnotą Europejską rząd polski podjął starania o nawiązanie maksymalnie szerokiej współpracy z EWG.

The article analyzes the successive stages of Poland's commercial and contractual relations with the EEC (European Economic Community) countries since the establishment of this organization. Poland's relations with the EEC in the 1960s and 1970s were strongly influenced by political factors. Economic conditions played a less important role. There were strong restrictions in the East-West trade, including strategic export restrictions, credit restrictions, and EEC quantitative restrictions on imports from socialist countries. Polish contacts with the EEC, known as the official-technical ones, began in 1964. In the trade of the Community, Poland played a historically insignificant role and had no significant importance for the EEC. The share of Poland in the global imports of the Community countries in 1988 was only 0.23%. After the signing of a trade agreement between Poland and the European Community in 1989, the Polish government made efforts to establish maximum cooperation with the EEC. ; Artykuł analizuje kolejne etapy stosunków handlowych i umownych Polski z krajami EWG od momentu powstania tej organizacji. Stosunki Polski z EWG w latach 60. i 70. XX w. pozostawały pod dużym wpływem czynników politycznych. Mniejsza rola przypadała uwarunkowaniom ekonomicznym. W handlu Wschód–Zachód występowały silne ograniczenia, m.in. strategiczne ograniczenia eksportowe, ograniczenia kredytowe oraz stosowane przez kraje EWG ograniczenia ilościowe importu z krajów socjalistycznych. Polskie kontakty z EWG, zwane w odróżnieniu od oficjalnych – technicznymi, rozpoczęły się w 1964 r. W handlu Wspólnoty Polska odgrywała historycznie niewielką rolę i nie miała dla EWG istotnego znaczenia. Udział Polski w globalnym imporcie państw Wspólnoty w 1988 r. wynosił tylko 0,23%. Po podpisaniu w 1989 r. umowy handlowej między Polską a Wspólnotą Europejską rząd polski podjął starania o nawiązanie maksymalnie szerokiej współpracy z EWG.

The article analyzes the successive stages of Poland's commercial and contractual relations with the EEC (European Economic Community) countries since the establishment of this organization. Poland's relations with the EEC in the 1960s and 1970s were strongly influenced by political factors. Economic conditions played a less important role. There were strong restrictions in the East-West trade, including strategic export restrictions, credit restrictions, and EEC quantitative restrictions on imports from socialist countries. Polish contacts with the EEC, known as the official-technical ones, began in 1964. In the trade of the Community, Poland played a historically insignificant role and had no significant importance for the EEC. The share of Poland in the global imports of the Community countries in 1988 was only 0.23%. After the signing of a trade agreement between Poland and the European Community in 1989, the Polish government made efforts to establish maximum cooperation with the EEC. ; Artykuł analizuje kolejne etapy stosunków handlowych i umownych Polski z krajami EWG od momentu powstania tej organizacji. Stosunki Polski z EWG w latach 60. i 70. XX w. pozostawały pod dużym wpływem czynników politycznych. Mniejsza rola przypadała uwarunkowaniom ekonomicznym. W handlu Wschód–Zachód występowały silne ograniczenia, m.in. strategiczne ograniczenia eksportowe, ograniczenia kredytowe oraz stosowane przez kraje EWG ograniczenia ilościowe importu z krajów socjalistycznych. Polskie kontakty z EWG, zwane w odróżnieniu od oficjalnych – technicznymi, rozpoczęły się w 1964 r. W handlu Wspólnoty Polska odgrywała historycznie niewielką rolę i nie miała dla EWG istotnego znaczenia. Udział Polski w globalnym imporcie państw Wspólnoty w 1988 r. wynosił tylko 0,23%. Po podpisaniu w 1989 r. umowy handlowej między Polską a Wspólnotą Europejską rząd polski podjął starania o nawiązanie maksymalnie szerokiej współpracy z EWG.

Koncepcja selektywnego rozwoju polskiego przemysłu w perspektywie lat 70. XX w. zakładała dokonanie istotnych przekształceń strukturalnych w przemyśle związanych z unowocześnieniem produkcji przemysłowej. Najbardziej intensywne przemiany strukturalne miały miejsce w pierwszym etapie uprzemysłowienia i związane były z budową podstaw względnie rozwiniętego kompleksu przemysłowego. Intensywność zmian strukturalnych w tym okresie, mierzona średnim współczynnikiem stosunkowych przekształceń strukturalnych, była niezwykle wysoka. W latach 1960–1970 intensywność przemian w gałęziowej strukturze produkcji była znacznie mniejsza niż w okresie poprzednim. W dalszym ciągu znaczny wzrost udziału w globalnej produkcji przemysłowej wykazywały branże przemysłu maszynowego i chemicznego, chociaż wskaźniki wyprzedzenia tempa wzrostu wymienionych gałęzi w stosunku do tempa wzrostu przemysłu ogółem były mniejsze niż w latach 1950–1960. W miarę przechodzenia do kolejnych faz rozwoju przemysłowego coraz większego znaczenia nabierały przemiany wewnątrzgałęziowej struktury produkcji w obrębie poszczególnych przemysłów, zwłaszcza w obrębie tzw. gałęzi wiodących. Strukturalne aspekty wzrostu gospodarczego i przemysłowego nie stanowiły przez długi okres przedmiotu szczegółowych badań ekonomicznych, zwłaszcza z punktu widzenia traktowania tych przemian jako samodzielnego czynnika współczesnego rozwoju gospodarczego. Wyspecjalizowany rozwój przemysłowy był traktowany jako warunek utrzymania produkcji na wysokim poziomie technicznym, a tym samym jako warunek rozwoju wymiany handlowej i współpracy w dziedzinie produkcji przemysłowej.