Suchergebnisse

W roku 2020 nakładem Wydawnictwa Naukowego Akademii Ignatianum w Krakowie ukazały się pierwsze tomy serii pt. "Słowniki Społeczne" pod redakcją dr. Wita Pasierbka i prof. dr. hab. Bogdana Szlachty. Do roku 2023 opublikowano tomy: Pedagogika religii, Polityki publiczne, Etyka polityczna, Geopolityka, Przedsiębiorczość, Wielokulturowość, Globalizacja i współzależność oraz Studia kulturowe. Redaktorzy tego ambitnego projektu (planowane jest wydanie 24 tomów) informują czytelnika we wstępie, iż celem serii jest "zaprezentować stan wiedzy poszczególnych pól wiedzy humanistycznej i społecznej w trzeciej dekadzie XXI stulecia" (Pasierbek & Szlachta, 2021, s. 8). Chodzi tu o wiedzę dotyczącą człowieka w jego cywilizacyjnym rozwoju, którego jest jednocześnie kreatorem i podmiotem. Objaśnienie egzystencji człowieka w sposób konieczny zakładać musi wyjaśnienie zmiennych uwarunkowań społecznych, którym on podlega. Przeprowadzana w poszczególnych tomach analiza najważniejszych zagadnień antropologicznych, będących przedmiotem debaty w naukach humanistycznych i społecznych w XX i XXI wieku, uwzględnia różne podejścia badawcze, a przede wszystkim, co niezwykle cenne, ­różne "wrażliwości badawcze" (2021, s. 8)...

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of this article is to compare the criticism of Poland and Poles in the thought of the early National Democracy (on the example of J. L. Popławski) and the Cracow school (on the example of M. Bobrzyński). THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problem is an attempt to answer the question about Poland in the context of Europe: according to which patterns should Polish political culture be evaluated, since both thinkers agree that the patterns of Polish political culture are different from European ones and generate a faulty status quo? The basic method is the analysis of source texts and their interpretation by later authors. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: Bobrzyński's starting point is Europe, while Popławski's is Poland. The difference in perspective generates two different projects for building a modern Polish society. RESEARCH RESULTS: The main conclusion of the analysis is the thesis about the internal character of criticism of Poland and Poles in the thought of J. L. Popławski. He formulates a thesis about the "backwardness" of Poland, and thus the need for "modernisation", i.e. the modernization of Polish patriotism but the starting point of analysis is Polish political culture. The article shows the differences in the placement of "economic virtues" in the catalog of human and civil duties. It's describes the grassroots, "power of the commons (gminowładcze)" conditions of effective political power in Poland and postulates bridging of the social gap between the intellectual elite ("lordly civilization") and the rest of society ("civilization of commons"). WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Artykuł może się przysłużyć refleksji nad współczesnymi przemianami modernizacyjnymi zachodzącymi w społeczeństwie polskim; z jednej strony sugeruje potrzebę zmiany cywilizacyjnej z drugiej pokazuje granice tej zmiany. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The article may prompt a reflection on contemporary modernization changes taking place in Polish society; on one hand side, ...

The aim of this article is to compare the criticism of Poland and Poles in the thought of the early National Democracy (on the example of J.L. Popławski) and the Krakow school (on the example of M. Bobrzyński). The research problem is an attempt to answer the question about Poland in the context of Europe: according to which patterns should Polish political culture be evaluated, since both thinkers agree that the patterns of Polish political culture are different from European ones and generate a faulty status quo? The basic method is the analysis of source texts and their interpretation by later authors. Bobrzyński's starting point is Europe, while Popławski's is Poland. The difference in perspective generates two different projects for building a modern Polish society. The main conclusion of the analysis is the thesis about the internal character of criticism of Poland and Poles in the thought of J.L. Popławski. He formulates a thesis about the "backwardness" of Poland, and thus the need for "modernization," i.e. the modernization of Polish patriotism but the starting point of analysis is Polish political culture. The article shows the differences in the placement of "economic virtues" in the catalog of human and civil duties. It's describes the grassroots, "power of the commons" (gminowładcze) conditions of effective political power in Poland and postulates bridging of the social gap between the intellectual elite ("lordly civilization") and the rest of society ("civilization of commons"). The article may prompt a reflection on contemporary modernization changes taking place in Polish society; on one hand side, it suggests the need for civilization change, on the other hand side, it shows the limits of it. ; Celem artykułu jest porównanie krytyki Polski i Polaków w myśli wczesnoendeckiej (na przykładzie J.L. Popławskiego) i szkoły krakowskiej (na przykładzie M. Bobrzyńskiego). Problemem badawczym jest próba odpowiedzi na pytanie o Polskę w kontekście Europy: według jakich wzorców dokonać ewaluacji polskiej ...

CEL NAUKOWY: Celem tego artykułu jest prezentacja krytyki Polski i Polaków w myśli Zygmunta Balickiego na podstawie studium Egoizm narodowy wobec etyki. Balicki ukonstytuowany w dobie romantyzmu politycznego paradygmat myślenia o wspólnocie politycznej i jednostce w polskiej kulturze politycznej nazwał "etyką ideałów" i poddał go miażdżącej krytyce.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Krytykę Polski i Polaków w myśli Balickiego można sprowadzić do pytania o pozytywną bądź negatywną ewaluację wzorców politycznej kultury polskiej zdefiniowanych w ramach kultury i ustroju I Rzeczypospolitej, w kontekście upadku polskiej państwowości, dylematów strategii przetrwania narodu polskiego na przełomie XIX i XX w. Podstawową metodę stanowi analiza tekstów źródłowych oraz ich interpretacji przez późniejszych autorów.
PROCES WYWODU: Artykuł składa się z kilku części. W części pierwszej i drugiej Autorka poszukuje możliwych strategii przetrwania narodu polskiego w warunkach braku państwowości oraz prezentuje myśl Balickiego jako projekt modernizacji społeczeństwa polskiego za pomocą syntezy dwóch pozornie sprzecznych kategorii: zachowawczości i postępu. W części trzeciej i czwartej dokonana zostaje – odpowiednio – analiza etyki ideałów z perspektywy nauk humanistycznych oraz analiza etyki ideałów z perspektywy nauk społecznych – jako studium polskiego charakteru narodowego.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zasadniczym wnioskiem płynącym z analizy jest teza o wewnętrznym charakterze krytyki Polski i Polaków w myśli Zygmunta Balickiego, który wprawdzie formułuje tezę o "zapóźnieniu" Polski, a tym samym potrzebie "modernizacji", czyli uwspółcześnienia polskiego patriotyzmu i metod prowadzenia polityki narodowej, jednakże nie znajduje adekwatnych wzorców ani na Wschodzie, ani na Zachodzie Europy, na podstawie których tej modernizacji można by dokonać.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Koncepcja etyki ideałów jest jednocześnie deskrypcją charakteru narodowego Polaków i opisem negatywnych zjawisk w polskiej przestrzeni publicznej. Artykuł może się przysłużyć refleksji nad współczesnymi przemianami modernizacyjnymi zachodzącymi w społeczeństwie polskim; z jednej strony sugeruje potrzebę zmiany cywilizacyjnej, z drugiej pokazuje granice tej zmiany.

When examining Polish political thought, one cannot help but notice that what engages Polish thinkers in reflection on the state and society is the problem of freedom. This is a characteristic feature of Polish political thought and is responsible for the special nature of the heritage of Polish political culture. In the secondary literature,the idea even appears that – historically – the fate of Poland and Polish people in the cultural, intellectual, and political spheres can be understood as, on the one hand, a reflection on the "republican paradigm" characteristic of Polish culture, and on the other, as this paradigm's impact (positive or negative) on the history of Polandand Poles. The goal of this article is to attempt to explain the idea of republicanism in the socio-political thought of Joachim Lelewel. In the article, we propose the thesis that if – according to assumptions accepted by scholars – the archetype of every nation is, by definition, unchanging and untranslatable into any other archetype, and Lelewel defines it as republican, then in his view: firstly, Polish republicanism is distinct from European republicanism; and secondly, political life in Poland can only be organized within the bounds of the "republican paradigm." The success of Poland depends upon whether the value of this paradigm will be recognized. However paradoxical it may sound, the requirement for "strong rule" in Poland consists in taking into account the "republican soul" of Poles. We also point to the issue – raised by Lelewel – of the fundamental "distinctness" of the archetype of Polish political culture (which is subsumed within the "republican paradigm") from the archetype of European culture. ; Badając polską myśl polityczną, nie sposób nie zauważyć, że tym, co łączy refleksję polskich myślicieli nad państwem i społeczeństwem, jest problem wolności. Jest on wyróżnikiem polskiej myśli politycznej i stanowi o szczególnym charakterze dorobku polskiej kultury politycznej. Pojawia się nawet sformułowanie, iż koleje losów Polski i Polaków zarówno w sferze kulturowo-intelektualnej, jak i będącej z nią w koniecznym związku historii politycznej, można ująć jako z jednej strony refleksję nad charakterystycznym dla polskiej kultury "paradygmatem republikańskim", a z drugiej jako jego oddziaływanie (pozytywne lub negatywne) na dzieje Polski i Polaków. Celem tego artykułu jest próba zrozumienia idei republikanizmu w myśli społeczno-politycznej Joachima Lelewela, który jest wyrazicielem i apologetą "paradygmatu republikańskiego". W artykule zostaje postawiona teza, iż jeżeli – w myśl przyjętych przez badaczy założeń – archetyp kultury każdego narodu na mocy pojęcia jest niezmienny i nieprzekładalny na inny archetyp, a Lelewel ujmuje go jako republikański – to w jego ujęciu – po pierwsze; republikanizmpolski jest odmienny od republikanizmu europejskiego, po drugie życie polityczne w Polsce można organizować wyłącznie w ramach "paradygmatu republikańskiego". Od uznania wartości tego paradygmatu zależy powodzenie Polski. Jakkolwiek brzmi to paradoksalnie: warunkiem "silnej władzy", stabilnej i skutecznej, jest uwzględnienie przez nią "republikańskiej duszy Polaków". Autorka wskazuje również na podnoszony przez Lelewela problem fundamentalnej "odmienności" archetypu polskiej kultury politycznej, którą tworzy "paradygmat republikański", od archetypu kultury Europy.