The appearance of large-surface complexes has led to the creation of new trade, service and entertainment centers in cities; these complexes have an impact on their surroundings. Due to the large scale of the phenomenon, it is important to determine the zones and nature of this influence, discuss the problem of the relationship between a shopping center and a city, and the tendencies and perspectives of development of shopping centers. A shopping center competes with its home city for the attractive urban and suburban areas and the dominating role, especially in terms of a trade, service and public space. On the other hand, it coexists with the city by releasing/regaining lands that have been degraded and contributes to improvements in transport. The development of shopping centers throughout the world occurs on a quantitative level — with varying dynamics, but still their number increases, and, importantly, on a qualitative level — since their new forms with altered offers emerge. Changes observed should be noteworthy to all Polish policy-makers when making well-thought-out decisions regarding locations. Local authorities need to realize that the permits they issue influence more than the changes in the functional and spatial structure of a city or commune.
Przemiany ustrojowe i gospodarcze w Polsce w latach 90. XX wieku wpłynęły na funkcjonowanie handlu w Polsce. Na rynku polskim pojawiły się nowe rodzaje placówek handlowych, w tym centra handlowe, wpływając tym samym na zmiany w zagospodarowaniu miast lub ich części oraz na zachowania ich mieszkańców i innych pod- miotów. W związku z powyższymi zmianami, których proces nie jest jeszcze zakończony, w artykule przedstawiono rozwój oraz charakterystykę centrów handlowych z artykułami FMCG w Łodzi. Głównym celem była jednak próba zastanowienia się nad wieloaspektowością terminu "zachowania przestrzenne" często stosownym tylko do zachowań ludności (klientów) oraz zaprezentowanie elementów związanych z tymi zachowaniami. Zachowania przestrzenne związane z pojawieniem się w przestrzeni Łodzi centrów handlowych podlegały i nadal podlegają zmianom. Z jednej strony jest to związane z przekształceniami przestrzeni wynikającymi z budowy tych nowoczesnych kompleksów i ich oddziaływaniem na otoczenie (C.H. zmieniły krajobraz wielu obszarów miasta wpływając m.in. na zmiany w zagospodarowaniu, strukturę podmiotów gospodarczych, inwestycje infrastrukturalne, reorganizację ruchu drogowego). Z drugiej strony ich lokalizacja i atrakcyjność wpływają na zachowania przestrzenne i nabywcze mieszkańców.
Wzrastająca grupa konsumentów – seniorów, to również wyzwanie dla zarządców centrów handlowych, jak również dla podmiotów oferujących swoje dobra i usługi w tych kompleksach. W związku z powyższym warto zwrócić uwagę, kim są klienci – seniorzy centrów handlowych, jakie są ich motywy przy wyborze centrum handlowego jako miejsca "wizyt", jak postrzegają zakupy oraz pobyty w centrach handlowych, jak ustosunkowywują się do ich lokalizacji determinujących ich zachowania przestrzenne. Z punktu widzenia nauko-wego, jak i marketingowego ważne jest rozpoznawanie preferencji, motywacji zachowań przestrzennych również grupy osób w wieku "przedstarczym", bo to oni w najbliższym czasie będą zasilać grupę senioralną, która będzie funkcjonować na rynku konsumenckim.Osoby w wieku 45–59 i 60+ są ważnym segmentem klientów łódzkich centrów handlowych. Szczególnie w pierwszej grupie wiekowej cieszą się dużą popularnością. To osoby w tzw. wieku "przedstarczym" są częstszymi bywalcami w tych "świątyniach konsumpcji" korzystającymi z szerokiej gamy ofertowej.
Ważnym elementem każdego miasta zawsze były, są i będą przestrzenie publiczne rozumiane jako obszary, do których jest nieograniczony dostęp dla każdego i w których jest wolność zachowań i wypowiedzi. Centra handlowe wpisują się w przestrzeń miast, nieraz stając się ich wizytówkami rywalizując z tradycyjnymi przestrzeniami publicznymi. Pod względem kryteriów jakościowych są dobrymi przestrzeniami publicznymi, ale jednocześnie są to tereny, w których występuje wiele ograniczeń dyskryminujących je jako takie przestrzenie. W układzie kontinuum publiczno-prywatnym stanowią przestrzenie pośrednie ‒ hybrydowe o cechach dobrej przestrzeni publicznej. Centra handlowe są więc miejscami o koncentracji ważnych funkcji społecznych, zastępując, "wyręczając" w ten sposób tradycyjne przestrzenie publiczne, w tym centra miast. Publiczność tych nowoczesnych kompleksów jest pod wieloma względami ograniczona (ograniczenia czasowe, ofertowe, personalne, w zachowaniach, m.in. społecznych, politycznych), dlatego trudno centra handlowe traktować jako przestrzenie publiczne w czystej postaci. W związku z rolą tych nowoczesnych przestrzeni handlowo-usługowych należy podjąć trud w umiejscowieniu centrów handlowych w relacji do przestrzeni publicznych miast. Powinno się dążyć do wypracowania pewnych relacji między tradycyjnymi przestrzeniami publicznymi a przestrzeniami hybrydowymi (w tym terenami centrów handlowych), aby przynosiły korzyści mieszkańcom oraz sprzyjały lepszemu funkcjonowaniu miast. W literaturze nie ma jednoznacznego stanowiska, jak traktować kompleksy handlowe: czy jako przestrzeń prywatną, publiczną (z wolnym dostępem) lub jako przestrzeń pośrednią zwaną "hybrydową". Celem artykułu jest zaprezentowanie różnych podejść do roli centrów handlowych jako powierzchni umiejscowionych między przestrzenią publiczną (w czystej postaci) a typową przestrzenią prywatną. Podejmowanie dyskusji na temat roli tych nowoczesnych "świątyń konsumpcji" w kontekście zawłaszczania przestrzeni publicznych wydaje się istotnym zagadnieniem. Należy szczególnie zastanowić się, jak odpowiednio chronić typowe przestrzenie publiczne przed naciskami komercyjnymi oraz jak powinny koegzystować one z przestrzeniami hybrydowymi.
Celami artykułu było przedstawienie aktualnego stanu zachowania oraz atrakcyjności ze względu na stan zachowania zabytkowych dworów i domów drewnianych w powiecie łowickim. Autorki chciały zwrócić uwagę na poważny problem związany z zachowaniem dziedzictwa kulturowego. Na tym obszarze występuje aktualnie aż 146 chałup i 14 dworów wpisanych do rejestru zabytków. Mimo to zdarzają się sytuacje, w których budynki te nie są zachowane w odpowiednim stanie lub już od dawna nie istnieją. O takim rozwoju spraw zadecydowała ludzka bierność (dawniej nie przywiązywano wystarczającej wagi do ochrony zabytków) i brak funduszy na prowadzenie remontów. Obecnie należy więc zdać sobie sprawę z istnienia nie tylko znanych, wyremontowanych i atrakcyjnych zabytków, lecz także tych potrzebujących ratunku (ich losy leżą po części w naszych rękach). Warto wspomnieć, że prywatnym właścicielom trudniej jest otrzymać dotację i fundusze na remonty. Dwory i chałupy to istotne elementy ukazujące historię powiatu łowickiego, które należy pielęgnować, aby zachować je dla przyszłych pokoleń. Dlatego też w artykule zdecydowano się na ukazanie tych obiektów, które mają szansę pozostać w przestrzeni jeszcze przez długi czas (stan dobry i średni), oraz budynków, które w niedalekiej przyszłości – jeśli nikt nie podejmie żadnych działań – staną się ruinami lub całkowicie się zawalą (stan zły i ruiny). Atrakcyjność ze względu na stan zachowania badano za pomocą metody porównań bezpośrednich, zaś stan zachowania przeanalizowano na podstawie własnych kart inwentaryzacyjnych wykonanych w terenie i porównano je z tymi uzyskanymi w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków. Pozyskane wyniki pozwoliły stwierdzić faktyczny stan zachowania dworów i domów drewnianych w powiecie łowickim, a także uaktualnić informacje dla tego obszaru znajdujące się w rejestrze zabytków. Zły stan zachowania dotyczy największej liczby dworów, bo aż siedmiu, zaś jedynie trzy obiekty zakwalifikowano jako zachowane w dobrym stanie. Dzięki wykonaniu macierzy porównań bezpośrednich dla dworów i parków udało się stworzyć ranking najatrakcyjniejszych pod względem stanu zachowania dworów i terenów zieleni w powiecie łowickim. Obiekty zachowane w lepszym stanie znajdowały się wyżej w rankingu. Najatrakcyjniejszymi budynkami były dwory w Borowie, Stanisławowie oraz Osieku, zaś najlepiej ocenione parki to te w Boczkach, Chąśnie, Borowie i Sobocie. Warto zaznaczyć, że w przypadku dworów zazwyczaj znacznie atrakcyjniejszy był sam budynek niż otaczający go park (zależność ta nie była jednak zauważalna w założeniu dworskim znajdującym się w miejscowości Boczki). Warto wspomnieć, że na 76 działkach stare domy drewniane zostały już zburzone, lecz na 70 działkach nadal można odszukać zabytkowe chałupy. Dodatkowo wśród domów drewnianych przeważały obiekty zachowane w złym stanie (32), które nie były przez nikogo użytkowane. W stanie dobrym była zdecydowana mniejszość, jedynie 13 budynków, co więcej, część z nich zmieniła już swoją poprzednią formę, np. została otynkowana.
Artykuł poświęcony jest problemowi kształtowania środowiska architektonicznego małych miast położonych w obwodzie lwowskim (Ukraina). Zostały w nim określone najważniejsze cechy przestrzenne badanych miejscowości oraz ich znaczenie w kształtowaniu atrakcyjności architektonicznej poszczególnych miast i regionu. W artykule zdefiniowano zjawisko atrakcyjności architektonicznej. W tym artykule najistotniejszą rzeczą jest zaprezentowanie autorskiej metody określania możliwych kierunków rozwoju atrakcyjności architektonicznej małych miast.
Gmina Stryków to jedna z najszybciej rozwijających się gospodarczo gmin w Polsce. Jednakże, wraz z rozwojem gospodarczym nie jest współmierny rozwój infrastruktury społecznej, która odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu społeczności lokalnych i ma istotny wpływ na zaspokajanie potrzeb mieszkańców. W związku z powyższym, w lipcu 2017 roku na terenie gminy Stryków przeprowadzone zostały badania sondażowe, które pozwoliły badaczom pozyskać informacje na temat wiedzy mieszkańców o inwestycjach samorządowych zrealizowanych w ostatnich pięciu latach. W trakcie badań respondenci mieli również możliwość wskazania swoich potrzeb w zakresie infrastruktury oraz dostępności do usług. Na podstawie odpowiedzi ankietowanych zauważyć można, że w przestrzeni widzą oni głównie inwestycje związane z infrastrukturą techniczną, a nie społeczną. Natomiast brakuje im w niej głównie kompleksów sportowo-rekreacyjnych, które są elementem infrastruktury społecznej. Wyniki przeprowadzonych badań pozwolą na lepszą identyfikację potrzeb mieszkańców, a w późniejszym czasie również na trafniejsze ich zaspokajanie przez władze lokalne.
W Polsce i na Ukrainie terenami kolejowymi zarządzają przedsiębiorstwa państwowe. Obydwa kraje borykają się z problemem dekapitalizacji majątku kolejowego, szczególnie przy nieczynnych liniach. Celem artykułu jest przedstawienie sytuacji dworców kolejowych w małych i średniej wielkości miastach w Polsce i na Ukrainie ze szczególnym zwróceniem uwagi na zmiany w ich zagospodarowaniu i związanymi z tym zmianami funkcjonalnymi. Dworce te stanowią majątek, który ze względu na rozwój kolejnictwa i transportu drogowego tracą w niektórych miejscowościach swoje znaczenie i użyteczność. W obydwu krajach znajdują się obiekty nieodpowiednio zagospodarowane, ulegające niszczeniu i popadające w ruinę. Jedynie zmiana ich przeznaczenia może uchronić budynki przed ostatecznym zniszczeniem. Specyfiką przekształceń na Ukrainie jest adaptowanie małych i średniej wielkości budynków dworcowych na cele mieszkaniowe. W Polsce funkcje mieszkaniowe pojawiają się przy nieczynnych liniach kolejowych (przepisy prawne ograniczają tego typu przekształcenia).
Wskazany cel został osiągnięty poprzez wykorzystanie triangulacji metodologicznej: 1) analizy danych zastanych odnoszących się do kompleksu pałacowo-parkowego w Bratoszewicach, 2) inwentaryzacji elementów zagospodarowania badanego kompleksu, 3) wywiadu kwestionariuszowego z mieszkańcami wsi, będącymi jednocześnie użytkownikami badanego kompleksu, 4) wywiadu swobodnego z burmistrzem miasta Strykowa przeprowadzonego podczas spaceru badawczego. Rewitalizacja kompleksu pałacowo-parkowego w Bratoszewicach nadal stoi pod znakiem zapytania. Dopóki nie pojawi się nowy właściciel obiektu dysponujący odpowiednimi środkami finansowymi i sprecyzowaną wizją rozwoju tego miejsca, trudno liczyć na jakiekolwiek zmiany. Według Autorek, najlepszym rozwiązaniem byłoby przejęcie tego terenu przez gminę Stryków, a następnie przeznaczenie go zarówno dla lokalnych celów społecznych, jak i ekonomicznych – komercyjnych dla szerszej grupy odbiorców (funkcja endogeniczno-egzogeniczna jednocześnie).
Przestrzeń publiczna jest to przestrzeń interreakcji – spotkań z ludźmi (sąsiadami), w wymiarze przestrzennym umiejscawia się ją poza mieszkaniem, ale w granicach osiedla. W analizie przestrzeni publicznej mieszkańców blokowisk małych miast traktowano ją jako społeczną strukturę przestrzeni, tj. przestrzeń działań koniecznych, opcjonalnych i społecznych. Wykorzystano także podział przestrzeni publicznej na wewnętrzną i zewnętrzną. Wyniki badań wskazują, że mieszkańcy osiedli blokowych w małych miastach utrzymują liczniejsze kontakty międzysąsiedzkie niż w dużych miastach (np. w Łodzi), a dystans między mieszkańcami jest mniejszy. Podobne jak w Łodzi były natomiast opinie mieszkańców małych miast dotyczące struktury przestrzeni.
