Suchergebnisse

Artykuł poświęcony jest przedstawieniu i analizie problemu wypowiedzi prawdziwościowej. Udostępnia analizę szczególnego rodzaju działania społecznego, jakim jest mówienie prawdy. Wskazane zostają cztery użytkowe własności wypowiedzi prawdziwościowej: bezalternatywność objaśnienia preferowanego, jednoczesność opisu i osądu, dopuszczalność mówienia czegokolwiek i jakkolwiek, charakter defensywno-ofensywny. Omówienie tych własności następuje na podstawie obszernego fragmentu audycji radiowej z cyklu "Wojna cywilizacji". Rozmówcy dyskutują na temat mającej przetaczać się przez Polskę, Europę i świat globalnej oraz niszczycielskiej rewolucji. Wskazują przy tym jej źródła i współczesne przejawy. Wybrana audycja ma ważną cechę: jej przebieg może prowadzić do wniosku, że uczestnicy są przekonani o następowaniu rewolucji, ponieważ kierują się myśleniem spiskowym. Artykuł podejmuje dyskusję z taką potencjalną psychologiczną interpretacją rozmowy. Omawia też główne cechy myślenia spiskowego rekonstruowane w badaniach psychologicznych, rozważając granice stosowania psychologicznego pojęcia "myślenia spiskowego". Następnie przedstawia podejście konkurencyjne, oparte na analizie dyskursu i pojęciu wypowiedzi prawdziwościowej. Artykuł kończy się dyskusją z możliwym zarzutem wobec przedstawionego badania o popadanie w błędne koło.

Artykuł poświęcony jest przedstawieniu psychologii dyskursowej – jednego z nurtów w analizie dyskursu. Uwagi na jej temat podzielone są na pięć części. Pierwsza dotyczy ogólnej charakterystyki psychologii dyskursowej: jej nazwy, złożonych źródeł i nieoczywistego statusu na tle innych badań w naukach społecznych. Druga część zawiera próbę odpowiedzi na pytanie: "czym jest psychologia dyskursowa?". Wskazanych zostaje osiem wybranych cech psychologii dyskursowej, które uwzględniają jej specyfikę metodologiczną, aspiracje badawcze i dotychczasowe osiągnięcia. Trzecia część dotyczy odpowiedzi na pytanie: "czym psychologia dyskursowa nie jest?". Celem tej części jest uprzedzenie kilku możliwych nieporozumień w sprawie psychologii dyskursowej: jej związków z innymi dziedzinami wiedzy, zwłaszcza psychologią, socjologią i analizą dyskursu. Czwarta część podejmuje problem związku między możliwościami badawczymi psychologii dyskursowej a społecznym zaangażowaniem nauki. Piąta część, kończąca artykuł wskazuje na wybrane wątki dotyczące psychologii dyskursowej, które nie mogłyby zostać w tym opracowaniu podjęte. Artykuł jest przygotowany jako wprowadzenie do psychologii dyskursowej i stawia sobie za cel przybliżenie jej polskiej socjologii.

Centralnym punktem niniejszego artykułu jest analiza jednej z rozmów przeprowadzonych na antenie Polskiego Radia 24 w ramach cyklu pod tytułem "Wojna cywilizacji". Rozmówcy poświęcili ją przedstawieniu tezy (dla niektórych oczywistej, a dla innych absurdalnej), zgodnie z którą przez świat przetacza się rewolucja polityczno-obyczajowa. Podstawowy cel rozmówców był jednoznaczny: powiedzieć słuchaczom prawdę o źródłach, przebiegu i możliwej przyszłości świata rewolucjonizowanego. Jednak dodatkowym celem, realizowanym pośrednio, stało się takie wspólne opracowanie rozmowy, aby owa domniemana prawda stała się niezaprzeczalna, i to pomimo uwzględnianych przez rozmówców kontrowersji, jakie budzi. W rozpatrzeniu tego podwójnego fenomenu ma pomóc zaproponowane w artykule pojęcie wypowiedzi prawdziwościowej oraz sześć formalnych własności takiej wypowiedzi. Dzięki nim możliwe staje się ujęcie sposobu wykonywania przed publicznością praktycznego zadania "mówienia prawdy". Całość wywodu czerpie inspirację z trzech źródeł: socjologii wiedzy naukowej, psychologii dyskursowej oraz epistemologii społecznej. Wpływy te umożliwiają zestawienie formalnych własności wypowiedzi prawdziwościowej z problemem, próbnie określonym mianem wiedzy z cudzego oznajmienia. Problem ten dotyczy wiedzy, którą ludzie czerpią z cudzych słów (także zapośredniczonych medialnie). Oba problemy, wypowiedź prawdziwościowa oraz wiedza z cudzego oznajmienia, współtworzą problematyczne okoliczności, w jakich postawiona zostaje publiczność audycji. Artykuł podsumowują uwagi na temat interdyscyplinarnego charakteru podjętej problematyki oraz pytania o ewentualne możliwości krytyki wypowiedzi prawdziwościowej.

W niniejszym artykule przedstawiona zostaje propozycja wykorzystania w badaniach nad dyskursem niektórych idei Benjamina Lee Whorfa. Whorf na ogół nie inspiruje analityków dyskursu, a jednak obecna w jego dorobku problematyka tak zwanej segmentacji doświadczenia mogłaby się przyczynić do tematyzacji ważnych zjawisk współczesnej kultury. Przy czym pojęcie segmentacji nie może być w prosty sposób zapożyczone z etnolingwistyki Whorfa. Musi ono zostać istotnie przetworzone na użytek badań nad dyskursem. W wyniku próby takiego przetworzenia zaproponowane zostaje pojęcie "sposobu rozpatrywania". Następnie przedstawiony zostaje przykład analizy tekstu. Ma on naprowadzić na sens i możliwości empirycznego zastosowania pojęcia "sposobu rozpatrywania". Podstawą analizy jest fragment tekstu doradczego z zakresu psychologii pracy. Artykuł kończy się uwagami dotyczącymi procesu cywilizowania uprzedmiotowienia, zwłaszcza związków miedzy sposobem rozpatrywania psyche podwładnych a makrospołecznymi przemianami dyskursu publicznego.

Artykuł poświęcony jest dwóm zagadnieniom. Po pierwsze, prezentuje eksploracyjne badania nad związkami między dyskursem publicznym a światem pracy. Po drugie, przedstawia zastosowaną w tych badaniach procedurę, mającą w zamierzeniu stanowić metodologiczną propozycję dla badaczy dyskursu i socjologów pracy. Najpierw przedstawiony zostaje podstawowy problem teoretyczny, którego dotyczyło badanie – zagadnienie cywilizowania uprzedmiotowienia. W dalszej kolejności następuje omówienie celu badań i zastosowanej procedury, a także – równie istotny, co kontrowersyjny – wątek posługiwania się w analizie dyskursu danymi wywołanymi. Centralnym punktem czynionych w artykule uwag jest analiza rozmowy korporacyjnych menedżerów. Uczestnicy rozmowy dyskutują nad tekstem zawierającym nieoczywiste przejawy uprzedmiotowienia ludzkich aspektów pracy. Analiza tej rozmowy pozwala zrekonstruować dwa sposoby (dwa repertuary interpretacyjne), przy użyciu których uczestnicy wzajemnie przekonywali się o swoim krytycznym nastawieniu do tekstu. Wnioski z badań dotyczą przede wszystkim możliwości i ograniczeń owego zmysłu krytycznego uczestników. Artykuł kończy się uwagami o ewentualnych możliwościach poszerzenia granic zdroworozsądkowej krytyki dyskursu zarządczego dzięki środkom analizy dyskursu.

W niniejszym artykule przedstawiona została analiza opublikowanej w 2017 roku polskojęzycznej wersji tak zwanej Deklaracji Paryskiej, zatytułowanej "Europa, w jaką wierzymy". Zgodnie z zapowiedzią autorów Deklaracji ma ona stanowić wyraz troski środowiska konserwatywnych intelektualistów o obecny stan europejskiej polityki, kultury i społeczeństwa. Ma także afirmować tak zwaną "prawdziwą Europę". Analiza pokazuje, że zadaniem postawionym przed Deklaracją jest nie tylko sama afirmacja, ale przede wszystkim zaświadczenie o jej (Deklaracji) konserwatywnym charakterze. Tej drugiej sprawy dotyczy zasadnicza część artykułu. W tym celu omówione zostają cztery wyodrębnione w toku badań formalne własności retorycznej organizacji Deklaracji. Tekst uzupełniony jest komentarzem do analizy, w którym zaproponowana zostaje możliwość próbnego rozpatrzenia tradycji w dziedzinie kultury politycznej jako tradycji form publicznego wypowiadania (się).

Michel Foucault jest jednym z tych autorów, którzy istotnie przysłużyli się do poszerzenia znaczenia terminu "władza" oraz obszarów, w których szuka się jej przejawów. Wkład Foucaulta w rozbudowę studiów nad władzą jest jednak frapujący. Otóż w Historii seksualności Foucault zaczął otwarcie przekonywać, że władza jest po prostu wszędzie. Ten pogląd – teza o powszechności władzy – ma u Foucaulta dwa, rozwijane latami, uzasadnienia. Na użytek niniejszej analizy pierwsze z nich zyska nazwę uzasadnienia historiozoficznego, a drugie – uzasadnienia zróżnicowaniem społecznym. Celem artykułu jest krytyka ich obu, a pośrednio także tezy, którą wspierają. Ich rekonstrukcja i krytyczne rozpatrzenie są ważne dla postfoucaultowskiego nurtu w naukach społecznych, ponieważ ramy wszelkiej Foucaultowskiej analityki władzy wyznaczone są właśnie przez te dwa uzasadnienia.

Tłumaczenie tekstu: Derek Edwards. 2005. Discursive Psychology. In: Handbook of language and social interaction, K.L. Fitch, R.E. Sanders (eds.), 257–273. Mahwah: Erlbaum.
Psychologia dyskursowa jest jednym z nurtów w analizie dyskurs. Zajmuje się ona przede wszystkim rozmowami potocznymi, analizą interakcji, ale także badaniem materiałów tekstowych. W artykule omówione zostają trzy zasadnicze wątki charakterystyczne dla psychologii dyskursowej: (1) reokreślenie i krytyka tematów psychologicznych, (2) badania nad leksykonem psychologicznym oraz (3) analizy praktyk kierowania sprawami psychologicznymi w dyskursie i poprzez dyskurs. Wymienione kierunki prac badawczych zostają przedstawione na przykładach zaczerpniętych między innymi z przesłuchań policyjnych, rozmów telefonicznych, terapii małżeńskich czy prasy. Z jednej strony artykuł pokazuje, jaki psychologia dyskursowa może wnieść wkład do analiz mówienia i tekstu. Z drugiej zaś strony artykuł umieszcza psychologię dyskursową na tle szerszej tradycji badawczej obejmującej także analizę konwersacyjną, etnometodologię, społeczne studia nad nauką i badania retoryczne.

Tłumaczenie tekstu Derek Edwards. 2006. "Discourse, cognition and social practices: the rich surface of language and social interaction". Discourse Studies 8(1): 41–49. https://doi.org/10.1177/1461445606059551.
Psychologia dyskursowa (PD) zajmuje się dyskursem nie tyle jako wytworem czy wyrazem kryjących się za nim lub pod nim myśli bądź stanów mentalnych, tylko jako dziedziną jawnej wytłumaczalności, w której stany psychologiczne są czynione istotnymi. Wyraźnie czerpiąc z analizy konwersacyjnej, PD prowadzi szczegółowe badania empiryczne nad tym, w jaki sposób rzekomo psychologiczne tematy są rozgrywane i kierowane jako część codziennych spraw interakcyjnych mówienia. Krótki przykład ilustruje, jak w trakcie przesłuchania policyjnego intencjonalność działań jest rozgrywana za pomocą sposobów, które stanowią realizację pracy policyjnej. (W przykładzie) wydzielane są stopnie intencjonalności w ich powiązaniu z określonymi działaniami lub składowymi działań oraz w powiązaniu z tym, jak działania są opisywane w sposób, który pozwala rzutować je na to, jak kategorie przestępstw są definiowane przez prawo. Na ogół stany poznawcze są ważne w dyskursie w taki sam sposób, jak ważne w dyskursie jest zainteresowanie uczestników dyskursu kategoriami działań i wytłumaczalnością dotyczącymi okoliczności, w których i ze względu na które są one przywoływane.

What are the building blocks of the new societal architectures after COVID-19? What are the evolving lifestyle patterns, social connections and relationality, and what can biographical research bring to explore these unprecedented societal circumstances? This first book in a new series Advances in Biographical Research focuses on the place of biographical research in analysing and shaping social futures characterized by physical distancing and isolation, social fragmentation, trauma and vulnerability, including breaks in biographical trajectories. Written by experienced and early career researchers, it demonstrates how biographical research responds to new societal architectures: theoretically and empirically