Suchergebnisse

ÖZETSOVYETLER BİRLİĞİ'NİN DAĞILMASINDAN SONRA İRAN'IN AZERBAYCAN POLİTİKASISovyetler Birliği'nin 1991 yılında dağılması ve ardından bu birliğe bağlı Azerbaycan'ın, Azerbaycan Cumhuriyeti adı altında bağımsızlığını ilan etmesi ile bu devletin komşusu olan İran ile ilişkileri yeni bir döneme girdi. Azerbaycan toprakları XIX. yüzyılın başlarındaki Rus İşgali ile kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldı. Kuzey Azerbaycan önce Rusya, sonra Sovyetler Birliği egemenlik alanına girerken Güney Azerbaycan İran'a bırakıldı. Azerbaycan Cumhuriyeti adı altında bağımsızlığına kavuşan ülke Kuzey Azerbaycan'dır. Kuzey Azerbaycan'da Azerilerin yaklaşık nüfusu 7 milyon iken İran'a bağlı Güney Azerbaycan'da bu rakamın üç katı, 20-25 milyon Azeri yaşamaktadır.Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığa kavuşması İran içinde hem sevinç hem de endişe ile karşılandı. Kuzeyde bağımsız, batı tarzı ve gelişmiş bir Azeri devleti, güneydeki Azeriler için de bir cazibe merkezi olabilecektir. Bu ise İran'daki Azeri milliyetçiliği akımlarını güçlendirecek ve belki de İran'ın üniter yapısına zarar verebilecektir. Öte yandan yeni kurulan bu devlet, İran'a uluslararası arenada yanlızlıktan kurtulma şansı da getirmektedir. Azerbaycan ile kurulacak iyi ilişkiler, İran'ın dünya siyasetine yeniden adapte olmasını sağlayabilecektir. Bölgede yeni devletlerin ortaya çıkması ekonomik fırsatları da beraberinde getirmektedir. İran ekonomik alanda başarı sağlayabilmek için, Türkiye gibi diğer bölge içi, ABD gibi bölge dışı ülkelerle rekabet etmek zorundadır.Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazandığı günden bugüne kadar geçen zamanda İran-Azerbaycan ilişkileri inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. İki ülke arasında Güney Azerbaycan problemi en önemli sorundur. Bu sorun Elçibey'in Azerbaycan'daki kısa iktidarı sırasında doruk noktaya ulaşmıştır. İran, Azerbaycan'ın ekonomik ilerlemesini durdurmak ya da en azından yavaşlatmak için Azerbaycan'ın taraf olduğu meselelerde karşı tarafı desteklemektedir. Karabağ savaşında İran'ın Ermenilere verdiği destek ve Ermenistan ile kurulan iyi ilişkiler bunun bir örneğidir.Hazar Denizi'nin hidrokarbon ürünlerinin çıkartılması ve dünya pazarlarına iletilmesi konusunda da İran ile Azerbaycan karşı karşıya gelmektedir. İran, Hazar Denizi'nin kıyıdaş ülkeler tarafından ya eşit paylaşılmasını ya da belirli münhasır alan dışında ortak kullanılmasını istemektedir. Azerbaycan ise Hazar'ın orta hat yöntemi ile ulusal sektörlere bölünmesi taraftarıdır. Diğer taraftan bölgeden çıkartılan petrol ve doğal gazın uluslararası piyasalara ulaştırılması konusunda da İran ve Azerbaycan muhalif düşüncededir. İran, bölgeden çıkan tüm kaynakların kendi toprakları üzerinden geçecek bir hatla Basra Körfezi'ne ulaştırılmasını öngörmektedir. Bu hat bazı avantajları da bulunmasına rağmen ABD ve Batılı devletler tarafından kabul edilmemektedir.Azerbaycan ise bölgeden elde edilecek petrol ve doğal gazın Türkiye üzerinden Akdeniz'e ulaştırılmasını istemektedir. Maliyeti dolayısı ile özellikle petrol şirketleri tarafından cazip görülmeyen bu hattı ABD de desteklemektedir.İran ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler sayılan bütün güçlüklere rağmen gelişmeye devam etmektedir. Bu ilişkilerin olumlu yönde gelişmesi her iki devletin de yararına olcaktır.ABSTRACTIRAN'S POLICIES TOWARDS AZERBAIJAN REPUBLIC AFTER THE COLLAPSE OF SOVIET UNIONThe relations between Iran Islamic Republic and Azerbaijan Republic entered a new phase after the collapse of Soviet Union and declaration of independence by Azerbaijan in 1991. In the beginning of the 19th century, Azerbaijan territory was divided into two separate parts; the north and the south, by the Russian invasion of the region. While the former remained under the sovereignty of first Russia then the Soviet Union, the latter was a part of Iran. The country that gained its independence from the Soviet Union is the one in the north. While the population of the Azeris in this independent country in the north is about 7 million, that of the Azeris in the south which is a state in Iran is three times bigger; between 20-25 million.Iran met the declaration of independence in the Northern Azerbaijan with both excitement and anxiety. It is possible that an independent, developed and westernized Azeri state in the north may be a center of attraction for the Azeris living in the Southern Azerbaijan. Consequently, this may strengthen the nationalistic movements among the Azeris in the south and eventually give damage to the unity of Iran. This newly founded country in the north, on the other hand, can also bring the chance for Iran to break its isolation from the international arena. Good relations developed with Azerbaijan Republic could make it possible for Iran to adapt in the world political system. On the other hand, the emergence of newly independent states in the region can also create economic opportunities. Iran has to compete with countries inside the region like Turkey and countries outside the region such as the USA to succeed in economic area.Since Azerbaijan Republic gained its independence, the relations between Iran and Azerbaijan have not been stable. The most important problem between Iran and Azerbaijan is the Southern Azerbaijan issue. The compexity of the problem reached its peak during the brief Elchibey administration in Azerbaijan. To stop or at least slow down the development of Azerbaijan, Iran supports the opponents of Azerbaijan in the issues in which Azerbaijan is involved. The good relations between Iran and Armenia and the support given to Armenia by Iran during the war in Karabagh are examples of Iran's this policy. Iran and Azerbaijan stand on the opposite sides in the issue about the exploitation and export of the hydrocarbon products of the region. Iran demands that the Caspian Sea should be either equally shared by the coasting countries or used together (condominium). Azerbaijan, on the other hand, claims that the Caspian Sea ought to be divided into national sectors according to medium line borders. Transportation of the oil and natural gas of the region to the world markets is another issue that causes a conflict between Iran and Azerbaijan. Iran urges that all the oil and natural gas of the region ought to be carried to the Persian Gulf via Iranian territory by pipe lines. Although this route has some advantages, it is not accepted by the USA and western countries.Azerbaijan wants to carry the oil and natural gas to the Mediterranean Sea through pipelines from Baku to Ceyhan. Even tough this route is not considered economical by the oil companies, the USA has been supporting it since it was proposed. In spite of all above mentioned issues and problems between Iran and Azerbaijan, the mutual relations have been developing. It is for the benefit of both Iran and Azerbaijan that the good relations be built and maintained.