1973 sonrası Afganistan'da siyasal partilerin gelişmesi ve Cünbiş Partisi örneği ; The development of political parties in afghanistan after 1973: The case of Junbesh Party
Yüksek Lisans Tezi. YÖK Tez No: 457353 ; 1973 yılı, Afganistan'da otoriter bir kraliyet döneminin sona ermesine sebep olurken aynı anda cumhuriyetin kurulmasıyla yepyeni bir demokratikleşme dönemini de beraberine getirmiştir. SSCB'nin desteklediği eski başbakan ve kralın amcaoğlu Muhammed Davut Han ilk cumhurbaşkanı olmuş ve yeni anayasa ile ilk demokratikleşme adımlarını atmıştır. Bu çerçevede ülkede çok partili sistem egemen olmuş, sol ve sağ birçok siyasi parti kurulmuştur. Daha önce kurulmuş ve demokratik bir şekilde aktif olarak hükümette yer alamayan Halk partisi gibi partiler artık hükümeti eleştirecek ve etkileyecek duruma gelmiştir. Buna yanı sıra yeni İslami uyanış hareketleri de faaliyet göstermeye başlamış ve ancak daha sonra düzene karşı faaliyetlerinden dolayı ülke dışına çıkmak zorunda kalmıştır. 1973 yılında başlayan sol görüşlü parti hükümetleri SSCB'nin bizzat maddi ve manevi desteğiyle 1992 yılına kadar devam etmiş ve bu tarihten itibaren günümüze kadar başta ABD olmak üzere batılı devletlerin desteklediği sağ görüşlü parti ve örgütler hükümeti elinde tutabilmiştir. 1992 yılında SSCB yanlısı Dr. Necibullah hükümetinin generallerinden General Dostum'un Dr. Necibullah ile saflarını ayırması İslam Devriminin gerçekleşmesinde başrolü oynamış ve Dostum'un bu hareketi Afganistan Türklerinin siyasete girmesini sağlayan Cünbiş Partisinin temellerini atmıştır. 1992 yılında kurulan bu parti kısa bir sürede kuzey Afganistan'a egemen olmuş, daha sonra yüz veren iç savaş döneminde merkezden tamamen ayrı kalarak bağımsız Cünbiş parası basılmasına kadar ileri gitmiştir. 1996 yılında çıkan Pakistan menşeli Taliban örgütüne karşı amansız mücadele veren Cünbiş partisi, 1997 yılında General Abdülmelik'in Taliban'la işbirliği yapması sonucunda parçalanmış, parti lideri General Dostum Türkiye'ye sığınmak zorunda kalmıştır. Dostum, 2001 yılında BM, ABD ve NATO'nun başlattığı Taliban'a karşı mücadeleye karadan destek vermiş ve kısa bir sürede Taliban yönetimi yok edilmiştir. Bu dönemden itibaren askeri alandan ...