The article concerns the process of becoming a professional actor; the author investigates the motivations of young people who decide to study acting. She is particularly interested in the impact of their significant others at various stages of the career path. The text is also an attempt to look at the stereotypes related to education in public theater schools. The empirical basis of the work involves free interviews conducted by the author with actors from Polish public drama theaters (in the period of 2015–2017) as well as journalistic interviews with theater artists published in books and popular monthly magazines in the period of 2011–2016.
This article aims to provide a comparative analysis of the social condition of actors during the communist era in Poland and after the political transformation of 1989. The empirical material used by the author includes popular science publications devoted to actors of Polish public drama theatres as well as free-flowing interviews conducted by the author in 2015–2017 with theatre artists representing six Polish theatrical centres. Actors who remember the period of the People's Republic of Poland well are nostalgic about the past theatrical life, they remember being on familiar terms within theatre teams, anti-rankism, and the inclusion of technical and administrative staff in the community of artists without emphasising hierarchies. Today, the social, ideological and political divides in theatre teams are more noticeable. Distinguished actors are being challenged by young colleagues, while they were held in high regard in the past. Nowadays, multi-active actors demythologise the profession of an actor and point to the decline of the professional ethos. ; Celem artykułu jest analiza porównawcza kondycji społecznej aktorów w okresie PRL-u i po transformacji ustrojowej 1989 roku. Materiałem empirycznym, jaki wykorzystuje Autorka, są publikacje popularnonaukowe poświęcone aktorom polskich publicznych teatrów dramatycznych i przeprowadzone przez nią – w latach 2015–2017 – wywiady swobodne z twórcami teatralnymi, reprezentującymi sześć polskich ośrodków teatralnych. Aktorzy, którzy dobrze pamiętają okres PRL-u, z nostalgią wspominają miniony czas w życiu teatralnym, pamiętają familiarne stosunki w zespołach, antyrankizm, włączanie pracowników technicznych i administracyjnych do wspólnoty twórców, bez podkreślania jakiejkolwiek hierarchii. Współcześnie podziały społeczne, ideologiczne i polityczne w zespołach są bardziej widoczne. Młodzi aktorzy częściej kwestionują autorytety, w minionej epoce zasłużeni aktorzy darzeni byli wielkim szacunkiem. Współcześnie multiaktywni aktorzy demitologizują profesję aktorską, zwracają uwagę na upadek zawodowego etosu.
This article aims to provide a comparative analysis of the social condition of actors during the communist era in Poland and after the political transformation of 1989. The empirical material used by the author includes popular science publications devoted to actors of Polish public drama theatres as well as free-flowing interviews conducted by the author in 2015–2017 with theatre artists representing six Polish theatrical centres. Actors who remember the period of the People's Republic of Poland well are nostalgic about the past theatrical life, they remember being on familiar terms within theatre teams, anti-rankism, and the inclusion of technical and administrative staff in the community of artists without emphasising hierarchies. Today, the social, ideological and political divides in theatre teams are more noticeable. Distinguished actors are being challenged by young colleagues, while they were held in high regard in the past. Nowadays, multi-active actors demythologise the profession of an actor and point to the decline of the professional ethos. ; Celem artykułu jest analiza porównawcza kondycji społecznej aktorów w okresie PRL-u i po transformacji ustrojowej 1989 roku. Materiałem empirycznym, jaki wykorzystuje Autorka, są publikacje popularnonaukowe poświęcone aktorom polskich publicznych teatrów dramatycznych i przeprowadzone przez nią – w latach 2015–2017 – wywiady swobodne z twórcami teatralnymi, reprezentującymi sześć polskich ośrodków teatralnych. Aktorzy, którzy dobrze pamiętają okres PRL-u, z nostalgią wspominają miniony czas w życiu teatralnym, pamiętają familiarne stosunki w zespołach, antyrankizm, włączanie pracowników technicznych i administracyjnych do wspólnoty twórców, bez podkreślania jakiejkolwiek hierarchii. Współcześnie podziały społeczne, ideologiczne i polityczne w zespołach są bardziej widoczne. Młodzi aktorzy częściej kwestionują autorytety, w minionej epoce zasłużeni aktorzy darzeni byli wielkim szacunkiem. Współcześnie multiaktywni aktorzy demitologizują profesję aktorską, zwracają uwagę na upadek zawodowego etosu.
The aim of the article is to analyze the statements of actors of Polish public dramatic theaters, which is to lead to the reconstruction of the axiological system that directs their actions. The theoretical framework is determined by the typology of values proposed by the Max Scheler's phenomenology representative (hedonistic, vital, spiritual, cognitive, aesthetic and moral-religious values) (Scheler 2004; Tatarkiewicz 1990: 219). Leon Dyczewski developed the Scheler typology, adding material and sociocentric values (Dyczewski 2009: 193). Such thematic arrangement allowed me to indicate the values that are important both in the personal and professional life of Polish theater artists. I used both existing sources (published journalistic interviews with actors and directors) as well as induced (free interviews conducted by me with Polish actors). ; Celem artykułu jest analiza wypowiedzi aktorów polskich publicznych teatrów dramatycznych mająca prowadzić do rekonstrukcji systemu aksjologicznego ukierunkowującego ich działania. Ramy teoretyczne wyznacza typologia wartości zaproponowana przez przedstawiciela fenomenologii Maxa Schelera (wartości hedonistyczne, witalne, duchowe – poznawcze, estetyczne i moralne – oraz religijne) (Scheler 2004; Tatarkiewicz 1990: 219). Leon Dyczewski rozwinął typologię Schelera, dodając jeszcze wartości materialne i wartości socjocentryczne (Dyczewski 2009: 193). Takie tematyczne uporządkowanie pozwoliło mi na wskazanie wartości istotnych zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym polskich artystów teatralnych. Wykorzystałam zarówno źródła zastane (opublikowane wywiady dziennikarskie z aktorami i reżyserami), jak i wywołane (przeprowadzone przeze mnie wywiady swobodne z polskimi aktorami).
The aim of the article is to analyze the statements of actors of Polish public dramatic theaters, which is to lead to the reconstruction of the axiological system that directs their actions. The theoretical framework is determined by the typology of values proposed by the Max Scheler's phenomenology representative (hedonistic, vital, spiritual, cognitive, aesthetic and moral-religious values) (Scheler 2004; Tatarkiewicz 1990: 219). Leon Dyczewski developed the Scheler typology, adding material and sociocentric values (Dyczewski 2009: 193). Such thematic arrangement allowed me to indicate the values that are important both in the personal and professional life of Polish theater artists. I used both existing sources (published journalistic interviews with actors and directors) as well as induced (free interviews conducted by me with Polish actors). ; Celem artykułu jest analiza wypowiedzi aktorów polskich publicznych teatrów dramatycznych mająca prowadzić do rekonstrukcji systemu aksjologicznego ukierunkowującego ich działania. Ramy teoretyczne wyznacza typologia wartości zaproponowana przez przedstawiciela fenomenologii Maxa Schelera (wartości hedonistyczne, witalne, duchowe – poznawcze, estetyczne i moralne – oraz religijne) (Scheler 2004; Tatarkiewicz 1990: 219). Leon Dyczewski rozwinął typologię Schelera, dodając jeszcze wartości materialne i wartości socjocentryczne (Dyczewski 2009: 193). Takie tematyczne uporządkowanie pozwoliło mi na wskazanie wartości istotnych zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym polskich artystów teatralnych. Wykorzystałam zarówno źródła zastane (opublikowane wywiady dziennikarskie z aktorami i reżyserami), jak i wywołane (przeprowadzone przeze mnie wywiady swobodne z polskimi aktorami).
Artykuł dotyczy organizacji życia teatralnego w Polsce po roku 1989. W okresie transformacji ustrojowej nastąpiły zmiany w zakresie funkcjonowania instytucji kultury, w tym i teatrów. Polityka państwa określana jest przez pojęcia decentralizacji czy dewolucji (odejście od monopolu państwowego, przekazywanie instytucji kultury władzom gminnym i samorządom wojewódzkim) i deregulacji (proces odchodzenia od kontroli państwa, ideologiczna niezależność instytucji kultury). Publiczne teatry w Polsce reprezentują model teatru repertuarowego, którego podstawą jest stały zespół aktorski. Wzrasta jednak liczba teatrów niepublicznych (teatry non-profit, zarejestrowane jako stowarzyszenia lub fundacje, nie nastawione na zysk i teatry komercyjne).Theater Policy in Poland after the Political-System TransformationSUMMARYThe article discusses the organization of theatrical life in Poland after 1989. During the political-system transformation there were changes in the operation of cultural institutions, including theaters The State policy is defined by the concepts of decentralization or devolution (departure from State monopoly, handing over of cultural institutions to gmina [commune] authorities or provincial self-governments) and deregulation (the process of departing from State control, ideological independence of cultural institutions ). Public theaters in Poland represent the model of repertory theater based on a permanent team of actors. However, the number of non-public theaters is growing (non-profit theaters registered as associations or foundations, and commercial theaters).
