Suchergebnisse

Artykuł odwołuje się w swojej analizie do postrzegania wartości Unii Europejskiej z perspektywy człowieka jako dobra najwyższego w kontekście zmian medialnych oraz protestów kobiet w Polsce pod koniec 2020 roku oraz społecznej aktywności demonstrującej przywiązanie Polaków do UE. Na początku trzeciej dekady XXI wieku istotnymi wartościami, podkreślanymi w przestrzeni publicznej są: dobro jednostek, wolność wypowiadania swoich poglądów, równość polityczna, społeczna oraz ekonomiczna dotycząca wszystkich, niezależnie od rasy, płci, orientacji seksualnej, kultury, religii, sympatii politycznych. Są one podstawą funkcjonowania wspólnoty ludzkiej w tym UE. Przestrzenią do obrony tych wartości, stały się nowe media w tym niezwykle istotne media społecznościowe. Celem niniejszego artykułu jest praktyczna analiza, styku wartości o tradycyjnym, humanistycznym znaczeniu takich, jak kultura słowa oraz debaty publicznej z walką o wolność manifestowania swoich poglądów oraz obrony wartości przy użyciu nowych mediów. Co wbrew pozorom nie jest sprzeczne. Język protestu młodego pokolenia, nie jest poprawny, sięga do wulgaryzmów, ponieważ bardzo często jest to nie tylko zmiana pokoleniowa, lecz odpowiedź na język polityki i polityków. Polem do analizy jest spór polityczno-ideologiczny wywołany na polskiej scenie politycznej. Analiza na gruncie badań politologicznych oraz nauki o mediach, oparta została na badaniu źródeł zarówno literatury naukowej, jak i Internetu oraz mediów społecznościowych. Studium przypadku są wydarzenia związane z protestem kobiet w Polsce oraz innymi wystąpieniami przeciwko polityce rządu. Charakter mediów społecznościowych powoduje, iż nie funkcjonuje w nich cenzura, jakakolwiek kontrola form wyrazu oraz treści. Jest to praktyczna realizacja wolności i prawa do wyrażania swoich poglądów oraz protestu. Taka forma wolności prowadzi do wulgaryzacji życia publicznego. Niejednokrotnie wulgaryzacja, słowna, gesty, symbole i ich użycie mają swoje źródła w obserwacji życia politycznego. Zdaniem autorów, ta forma wyrażania myśli, w tym również służąca obronie podstawowych społecznych wartości wymaga przedefiniowania i zrozumienia kontekstów kulturowych. ; The article refers in its analysis to the perception of the values of the European Union from the human perspective as the highest good in the context of media changes and women's protests in Poland at the end of 2020 and social activity demonstrating Poles' attachment to the EU. At the beginning of the third decade of the 21st century, the important values emphasized in the public space are: the good of individuals, freedom of expression, political, social and economic equality concerning everyone, regardless of race, gender, sexual orientation, culture, religion, political sympathies. They are the basis for the functioning of the human community in this EU. New media, including extremely important social media, have become a space to defend these values. The aim of this article is a practical analysis of the intersection of values with a traditional humanistic meaning, such as the culture of speech and public debate, with the struggle for the freedom to express one's views and defend values using new media. Contrary to appearances, it is not contradictory. The language of protest of the young generation is not correct, it reaches to profanity, because very often it is not only a generational change, but a response to the language of politics and politicians. The field for analysis is the political and ideological dispute sparked on the Polish political scene. Analysis based on political science research and media science was based on researching the sources of both scientific literatures, the Internet and social media. The case studies are related to the women's protest in Poland and other protests against government policy. Due to the nature of social media, there is no censorship, no control of forms of expression and content. It is a practical realization of the freedom and the right to express one's views and protest. This form of freedom leads to a vulgarization of public life. Often, vulgarity, verbal, gestures, symbols and their use have their source in the observation of political life. According to the authors, this form of expressing thoughts, including the one serving to defend basic social values, requires redefining and understanding cultural contexts.

Po upadku komunizmu i zakończeniu zimnej wojny wydawało się, że świat na trwałe wchodzi w okres stabilizacji, pokoju i współpracy. Szybko jednak okazało się, że świat narastającej globalizacji ma różne oblicza, także negatywne, co rzutuje na prawie każdą sferę życia, także na bezpieczeństwo. Spadło co prawda zagrożenie nuklearne, ale pojawiły się nowe zagrożenia oraz nasiliły te, które przedtem przesłonięte były rywalizacją Wschód – Zachód. Chodzi głównie o konfl ikty etniczno- -religijne, kulturowe i cywilizacyjne, w tym rozlewające się konfl ikty wewnętrzne w państwach słabych i upadłych, proliferację broni masowego rażenia, niebezpieczne ambicje państw dyktatorskich. Ogromny wpływ na ład międzynarodowy i bezpieczeństwo miały zamachy 11 września 2001. Zmieniły one percepcję zagrożeń dla bezpieczeństwa. Terroryzm uznany został za największe zagrożenie dla bezpieczeństwa, a ogłoszona przez prezydenta Busha walka z terroryzmem doprowadziła Stany Zjednoczone i prawie cały Zachód do zaangażowania w dwie wojny: w Iraku i w Afganistanie. O ile interwencję w Afganistanie i obalenie reżimu Talibów można uznać za swoiste prawo do samoobrony Stanów Zjednoczonych (a właściwie po uruchomieniu art. 5 traktatu waszyngtońskiego za sprawę całego NATO), bo Al-Kaida, która była organizatorem zamachów 11 września, za przyzwoleniem tego reżimu była na stałe zainstalowana w tym kraju, to już interwencja w Iraku miała wątpliwe podstawy prawne, a właściwie była ona jednostronną decyzją USA, podjętą mimo protestów połowy sojuszników NATO. To co nastąpiło potem, w ramach wojny z terroryzmem, przekształciło się w totalny chaos, przypominający wojnę domową, w Iraku obecnie wygasającą, w Afganistanie zaś, już w warunkach obecności tam Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF), coraz bardziej nasilającą się. W ostatnich dwóch latach warunki bezpieczeństwa w Afganistanie, za które w praktyce, w ramach ISAF, odpowiedzialne jest NATO, gwałtownie się pogorszyły. Gwałtownie wzrosła liczba zamachów terrorystycznych, a talibowie odzyskują pozycje, kontrolując już prawie 40% obszaru Afganistanu. Sytuacja w Afganistanie i odpowiedzialność NATO za bezpieczeństwo tego kraju budzi ogromne zaniepokojenie przywódców państw natowskich oraz kierownictwa sojuszu. Staje się to również jednym z centralnych problemów nowej administracji waszyngtońskiej. Trwające już siedem lat i rosnące zaangażowanie NATO i sił koalicyjnych w Afganistanie, pionierskie w ramach misji out of area, mimo zaangażowania ok. 64 tysięcy żołnierzy, sprzętu i idących w miliardy dolarów kosztów operacji nie przynosi jak dotąd, oczekiwanych rezultatów. Dlatego też przygotowana i realizowana jest nowa strategia obecności USA i NATO w Afganistanie. Zaangażowanie NATO w Afganistanie często interpretowane jest jako swoisty test dla Sojuszu, jako wyraz rosnącej odpowiedzialności za bezpieczeństwo globalne, w tym za zwalczanie nowych zagrożeń, takich jak terroryzm, których eskalacja jest także ubocznym skutkiem globalizacji. Autor nie w pełni podziela te opinie, choć niewątpliwie obecność NATO w Afganistanie jest ważną i trudną próbą dla Sojuszu, w tym także dla Polski ze względu na rosnące zaangażowanie sił zbrojnych naszego kraju w tę operację. Sprawa udziału NATO jednak rzutuje na stan bezpieczeństwa międzynarodowego, eskaluje napięcia i budzi negatywne emocje cywilizacyjno-kulturowe, utrudnia walkę z terroryzmem, kładzie się cieniem na i tak niejasny obraz sytuacji na Bliskim i Środkowym Wschodzie. Na wiele spraw z zakresu bezpieczeństwa globalnego i regionalnego, w tym narodowego poszczególnych krajów (choćby USA), patrzy się przez pryzmat Afganistanu. ; When the cold war ended, after the collapse of communism and when fi nally the Soviet Union disintegrated, there was a widespread feeling through the world that at long last universal peace had descended on earth. The fear of war in which weapons of mass destruction would be used had vanished. Today's world is a vastly different place. It is a world of globalization, which has both good and bad sides. This inexorable process has extended the opportunities of worldwide interchange. But this same globalization process and associated technology have also brought major new threats and intensifi ed existing ones. The threats we face are seamless, running across the boundaries of defence, foreign affairs, domestic and social life. It has left nations and peoples ever more vulnerable to phenomena ranging from international crime and terrorism through to cyber-attacks, health pandemics, energy politics, resource shortages and fi nancial crisis. We are facing the problem of failed states, WMD proliferations, rough countries challenges. We all have to agree that it was a great impact of 9/11 terrorist hijackers and attacks on security. The perception of international security threats has changed. Terrorism has been recognized as the biggest threat for security. The war on terrorism, declared by George W. Bush, has engaged United States and almost the whole West in two wars: in Iraq and in Afghanistan. As far as Afghanistan case is concerned, one has to recognize the legitimacy of American intervention (as did the UN Security Council), as U.S. had the right to self-defence after Al-Qaeda attacks, operating from Afghan territory. In the case of intervention in Iraq there are far going doubts about its legitimacy. The result was not only the overthrow of both regimes, of Saddam Hussein in Iraq and Taliban in Afghanistan, but a real mess – if not a civil war – in Iraq. Today, after seven years, the security situation in Iraq has much improved, but in Afghanistan there is ongoing process of violence escalation. In the last years the conditions of security in Afghanistan, for keeping which responsible is ISAF (and practically NATO, being a core of ISAF), has dramatically deteriorated. The number of terrorist attacks has enormously increased and Taliban have regained the control over 40% of Afghan territory. The security situation in Afghanistan and NATO's responsibility for that is the reason of deep concern for both the leaders of NATO member states and Alliance itself. The new American administration has made the confl ict a policy priority. President Obama announced a new strategy for Afghanistan, including the decision to commit an additional 30 000 U.S. military forces to address the confl ict. NATO's engagement in Afghanistan is treated as a kind of test for Alliance and a confi rmation of NATO's rising responsibility for global security, opening new out of area alliance missions. It is also important for Poland, taking in consideration the rising number of Polish troops in Afghanistan. Many questions of global and regional [Middle East] security are treated in the framework of Afghanistan case. ; Многие считали, что после падения коммунизма и окончания холодной войны, мир входит в период стабилизации, мира и сотрудничества. Однако вскоре ока- залось, что в эпоху глобализации мир имеет разные обличия, в том числе нега- тивные, что отражается почти на каждой сфере жизни, в том числе и на безопас- ности. Хотя и уменьшилась ядерная угроза, но появились новые угрозы, а также усилились те, которые ранее, в связи с соперничеством Востока и Запада, на- ходились на втором плане. Главным образом здесь необходимо иметь ввиду эт- ническо-религиозные, культурные и цивилизационные конфликты, в том числе, внутренние конфликты в слабых и распавшихся государствах, распространение оружия массового уничтожения, опасные шаги диктаторских государств. Огромное влияние на международный порядок и безопасность оказали террористические акты 11 сентября 2001 года. Они полностью изменили вос- приятие угроз безопасности. Терроризм был признан самой большой угрозой безопасности, а провозглашенная президентом Бушем война с терроризмом вовлекла Соединённые Штаты и почти весь Запад в ведение двух войн: в Ира- ке и в Афганистане. Если интервенцию в Афганистане и свержение режима та- либов еще можно признать своеобразным правом на самозащиту Соединённых Штатов (а имея ввиду 5 статью Вашингтонского договора делом всего НАТО), поскольку Аль-Каида, ответственная за организацию терактов 11 сентября, с согласия режима талибов имела постоянные базы в этой стране, то интер- венция в Ираке имела очень слабые юридические основания и в действитель- ности она была односторонним решением США, принятым вопреки протестам половины союзников НАТО. То, что произошло в рамках войны с терроризмом, позже превратилось в тотальный хаос, приведший к ослабевающей гражданс- кой войне в Ираке, и усиливающейся войне в Афганистане, происходящей в ус- ловиях присутствия там Международных сил содействия безопасности (ISAF). В последние два года безопасность в Афганистане, за которую в действитель- ности в рамках ISAF, несет ответственность НАТО, сильно ухудшилась. Возрос- ло количество террористических актов, а талибы контролируют уже почти 40% территории Афганистана. Ситуация в Афганистане и ответственность НАТО за безопасность этой стра- ны, вызывает огромное беспокойство глав государств членов НАТО, руководс- тва союза, а также становиться одной из главных проблем новой вашингтон- ской администрации. Продолжающееся уже семь лет и растущее присутствие НАТО и коалиционных сил в Афганистане, не взирая на контингент численностью около 64 тысяч солдат, современную технику и исчисляющуюся в миллиар- дах долларов стоимость операции, пока не принесло ожидаемых результатов. В связи с чем, подготавливается и реализуется новая стратегия присутствия США и НАТО в Афганистане. Действия НАТО в Афганистане часто интерпретированы как своеобразный тест для союза, как проявление растущей ответственности за глобальную бе- зопасность, в том числе за борьбу с новыми угрозами, такими как терроризм, эскалация которого в какой-то степени является побочным следствием глоба- лизации. Автор не полностью разделяет такое мнение, хотя, несомненно, при- сутствие НАТО в Афганистане – это важное и тяжелое испытание для союза, в том числе также для Польши, ввиду возрастающего присутствия вооружён- ных сил Польши в этой операции. Вопрос участия в операции НАТО, хотим мы этого или нет, отражается на состоянии международной безопасности, вызыва- ет напряжения и отрицательные цивилизационно-культурные эмоции, затруд- няет борьбу с терроризмом, оказывает влияние на и так непростую ситуацию на Ближнем и Среднем Востоке. На многие вопросы в сфере глобальной и ре- гиональной безопасности, в том числе и национальной, отдельных стран (даже США), нужно смотреть сквозь призму Афганистана.

Autorka tekstu koncentruje, zwraca uwagę Czytelnika na problemie fundamentalnym dla kondycji Europy i stanu bezpieczeństwa świata XXI wieku, w którym mechanizmy – do niedawna stabilizujące relacje międzynarodowe na różnych poziomach systemu międzynarodowego – zostały rozregulowane. Swoista "apolarność" systemu międzynarodowego z jakim jesteśmy konfrontowani niepokoi, rodzi pytania i dylematy co do przyszłości, kierunków zmian i mechanizmów potrzebnych do "poradzenia" sobie z rzeczywistością radykalnie różną od tej w jakiej przynajmniej od półwiecza – z lepszym lub gorszym bilansem strat i zysków – zwykliśmy funkcjonować. Wysoki stopień niepewności co do kierunków zmian, zasad jakie w tej niepewnej i niedookreślonej rzeczywistości zdominują myślenie o bezpieczeństwie i stabilizacji, o ładzie międzynarodowym wymusza pytania o kształt ładu światowego, jego możliwe projekcje oraz dylematy z jakimi trzeba się zmierzyć, aby jego ostateczny kształt stanowił silne "oparcie" dla bezpieczeństwa europejskiego. Na dzisiaj takiego projektu nie ma, podobnie jak uderzający jest brak wizji ładu, który odzwierciedlałby "adekwatne" oczekiwania, marzenia i racje Europy oraz innych regionów świata, ich mieszkańców, elit politycznych. Przyjmuję hipotetycznie, iż "ład"/"porządek" europejski w jakim tkwi kontynent jawi się bardziej jako oksymoron, w rodzaju "nieuporządkowanego" porządku europejskiego, "chaotycznego ładu" lub – co wydaje się brzmieć nieco optymistyczniej – "stan" przed uporządkowaniem elementów świata. Jest to jednak wciąż nośnik rozwiązań bardziej zorientowanych do wnętrza kontynentu i jego "wątpliwej" spójności aniżeli do systemu międzynarodowego. Co więcej proponowane rozwiązania zdają się trwać "…w zawieszeniu między przeszłością, którą pragnie przezwyciężyć, a przyszłością której jeszcze nie zdefiniowała" (Kissinger, 2016, s. 95). Przekroczenie tego progu jest niezbędne. Wymaga jednak, aby Europejczycy odpowiedzieli sobie na ponadczasowe pytanie: "ile jedności jest potrzebne i jak dużą różnorodność kulturowo-cywilizacyjną jest w stanie zaakceptować (tolerować) społeczność międzynarodowa (i rządy), aby porozumienie zapewniające pokój na kolejne stulecia przestało być efemerydą" (Kissinger, 2016, s. 95). Elementem ważnym w zaprezentowanej narracji jest próba uporządkowania istoty i sensu pojęciowego takich konstrukcji jak "ład", "porządek", "chaos", semiotycznie nieostrych a przez to wieloznacznych. To istotny zabieg analityczny. Czytelne i kluczowe dla wywodu pojęcia konkretyzują przedmiot badań, treść badanych zjawisk i procesów oraz ich funkcje, a przez to umożliwiają budowanie rozwiązań, które łączą różne racje, interesy, oczekiwania. ; The author draws the readers' attention to what is fundamental from the point of view of the disorder the world has found itself in in the 21st century, namely the current dismantling of the mechanisms that have hitherto stabilized international relations at the level of the global system, as well as its varied subsystems. The peculiar "apolarity" of this system is disturbing, it makes us feel threatened, raises questions and poses dilemmas with regard to the future, the directions in which changes are heading, and the mechanisms needed to "cope" with a reality radically different from the one we have functioned in for at least fifty years, with a better or worse balance of loss and profit. A high degree of uncertainty as to the directions of changes and the principles that will dominate thinking about security and stability, and international order, in this uncertain, undefined reality invites questions about the design of the global order, and the dilemmas that must be resolved for such an order to ensure robust "support" for the European order. There is no such design, nor is there a vision of the European order which would reflect the "relevant" expectations, dreams and arguments of other regions of the world, their inhabitants, and political elites. At present, a "European order" appears to be an oxymoron, something along the lines of "a disorderly European order", "a chaotic order" or, a little more optimistically, "a state before ordering the elements of the world," a vehicle of the solutions addressed to the interior of Europe and its "dubious" coherence rather than to the international system. The author presents a narrative based on the assumption that Europe does not have such a vision. What is more, the continent appears to be "suspended between a past it seeks to overcome and a future it has not yet defined" (Kissinger, 2016, s. 95). In order to move on, Europeans have to answer the timeless question of how much unity is required and how much cultural and civilizational variety is the international community (and the governments) able to accept (tolerate) in order for the agreement that will ensure peace for centuries to become more than ephemeral? A significant element of this narrative involves an attempt at arranging such concepts as "order," "orderliness" and "chaos," which are semantically vague, and therefore ambiguous. This is an important analytical measure, because clarifying the notions which are of key importance for these considerations concretizes the object of research, the content of investigated phenomena and their functions.

Autorka tekstu koncentruje, zwraca uwagę Czytelnika na problemie fundamentalnym dla kondycji Europy i stanu bezpieczeństwa świata XXI wieku, w którym mechanizmy – do niedawna stabilizujące relacje międzynarodowe na różnych poziomach systemu międzynarodowego – zostały rozregulowane. Swoista "apolarność" systemu międzynarodowego z jakim jesteśmy konfrontowani niepokoi, rodzi pytania i dylematy co do przyszłości, kierunków zmian i mechanizmów potrzebnych do "poradzenia" sobie z rzeczywistością radykalnie różną od tej w jakiej przynajmniej od półwiecza – z lepszym lub gorszym bilansem strat i zysków – zwykliśmy funkcjonować. Wysoki stopień niepewności co do kierunków zmian, zasad jakie w tej niepewnej i niedookreślonej rzeczywistości zdominują myślenie o bezpieczeństwie i stabilizacji, o ładzie międzynarodowym wymusza pytania o kształt ładu światowego, jego możliwe projekcje oraz dylematy z jakimi trzeba się zmierzyć, aby jego ostateczny kształt stanowił silne "oparcie" dla bezpieczeństwa europejskiego. Na dzisiaj takiego projektu nie ma, podobnie jak uderzający jest brak wizji ładu, który odzwierciedlałby "adekwatne" oczekiwania, marzenia i racje Europy oraz innych regionów świata, ich mieszkańców, elit politycznych. Przyjmuję hipotetycznie, iż "ład"/"porządek" europejski w jakim tkwi kontynent jawi się bardziej jako oksymoron, w rodzaju "nieuporządkowanego" porządku europejskiego, "chaotycznego ładu" lub – co wydaje się brzmieć nieco optymistyczniej – "stan" przed uporządkowaniem elementów świata. Jest to jednak wciąż nośnik rozwiązań bardziej zorientowanych do wnętrza kontynentu i jego "wątpliwej" spójności aniżeli do systemu międzynarodowego. Co więcej proponowane rozwiązania zdają się trwać "…w zawieszeniu między przeszłością, którą pragnie przezwyciężyć, a przyszłością której jeszcze nie zdefiniowała" (Kissinger, 2016, s. 95). Przekroczenie tego progu jest niezbędne. Wymaga jednak, aby Europejczycy odpowiedzieli sobie na ponadczasowe pytanie: "ile jedności jest potrzebne i jak dużą różnorodność kulturowo-cywilizacyjną jest w stanie zaakceptować (tolerować) społeczność międzynarodowa (i rządy), aby porozumienie zapewniające pokój na kolejne stulecia przestało być efemerydą" (Kissinger, 2016, s. 95). Elementem ważnym w zaprezentowanej narracji jest próba uporządkowania istoty i sensu pojęciowego takich konstrukcji jak "ład", "porządek", "chaos", semiotycznie nieostrych a przez to wieloznacznych. To istotny zabieg analityczny. Czytelne i kluczowe dla wywodu pojęcia konkretyzują przedmiot badań, treść badanych zjawisk i procesów oraz ich funkcje, a przez to umożliwiają budowanie rozwiązań, które łączą różne racje, interesy, oczekiwania. ; The author draws the readers' attention to what is fundamental from the point of view of the disorder the world has found itself in in the 21st century, namely the current dismantling of the mechanisms that have hitherto stabilized international relations at the level of the global system, as well as its varied subsystems. The peculiar "apolarity" of this system is disturbing, it makes us feel threatened, raises questions and poses dilemmas with regard to the future, the directions in which changes are heading, and the mechanisms needed to "cope" with a reality radically different from the one we have functioned in for at least fifty years, with a better or worse balance of loss and profit. A high degree of uncertainty as to the directions of changes and the principles that will dominate thinking about security and stability, and international order, in this uncertain, undefined reality invites questions about the design of the global order, and the dilemmas that must be resolved for such an order to ensure robust "support" for the European order. There is no such design, nor is there a vision of the European order which would reflect the "relevant" expectations, dreams and arguments of other regions of the world, their inhabitants, and political elites. At present, a "European order" appears to be an oxymoron, something along the lines of "a disorderly European order", "a chaotic order" or, a little more optimistically, "a state before ordering the elements of the world," a vehicle of the solutions addressed to the interior of Europe and its "dubious" coherence rather than to the international system. The author presents a narrative based on the assumption that Europe does not have such a vision. What is more, the continent appears to be "suspended between a past it seeks to overcome and a future it has not yet defined" (Kissinger, 2016, s. 95). In order to move on, Europeans have to answer the timeless question of how much unity is required and how much cultural and civilizational variety is the international community (and the governments) able to accept (tolerate) in order for the agreement that will ensure peace for centuries to become more than ephemeral? A significant element of this narrative involves an attempt at arranging such concepts as "order," "orderliness" and "chaos," which are semantically vague, and therefore ambiguous. This is an important analytical measure, because clarifying the notions which are of key importance for these considerations concretizes the object of research, the content of investigated phenomena and their functions.

Tom Cyberbezpieczeństwo wyzwaniem XXI wieku jest opracowaniem, które wpisuje się w kontekst rozważań poświęconych wielorakim aspektom bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni. Autorzy, którzy zostali zaproszeni do realizacji tego projektu, prezentują różne spojrzenia na tę problematykę. Pomysłodawcą pierwszego rozdziału – Główni aktorzy cyberprzestrzeni i ich działalność jest Tomasz Hoffman. Autor, piszący z perspektywy prawno-politologicznej, posiłkujący się dorobkiem nauk o bezpieczeństwie, koncentruje się na ukazaniu potencjalnych aktorów cyberprzestrzeni, ich działalności, a w tym również zachowań niezgodnych z prawem. Cyberbezpieczeństwo, zdaniem Hoffmana, jest nową dziedziną bezpieczeństwa narodowego, z którą nieodłącznie wiążą się takie wyzwania, jak cyberprzestępczość oraz cyberterroryzm. Drugi rozdział – Cyberbezpieczeństwo jako wyzwanie dla współczesnego państwa i społeczeństwa – wyszedł spod pióra Marka Górki. Badacz dokonał przeglądu aktualnego stanu bezpieczeństwa cybernetycznego w kontekście rozprzestrzeniania się zagrożeń pochodzących z cyberprzestrzeni, tworzonych przez organizacje państwowe oraz niepaństwowe. Górka stoi na stanowisku, że cyberprzestrzeń stała się podstawową cechą świata i stworzyła nową rzeczywistość dla prawie wszystkich krajów, co sprawia, że problemy z cyberprzestępczością oraz cyberbezpieczeństwem mają istotne, globalne znaczenie zarówno w wymiarze politycznym, jak i gospodarczym. Z przemyśleniami Górki koresponduje tekst Bogusława Węglińskiego – Cyberterroryści w cyfrowych czasach – profesjonalizacja i digitalizacja współczesnych organizacji terrorystycznych. Autor poddał analizie ewoluujące wraz z rozwojem technologii instrumentarium wykorzystywane przez grupy terrorystyczne, zwracając uwagę na Internet, który otworzył przed nimi nowe możliwości oddziaływania, a w tym także w sferze kreowania przekazu medialnego. W tekście zawarte są również dociekania dotyczące możliwości użycia przez terrorystów dronów. Nadmieńmy, że także czwarty rozdział Ataki cyberfizyczne a system bezpieczeństwa narodowego, którego autorem jest Bogusław Olszewski, wpisuje się w nurt wcześniejszych dociekań. W tej części tomu poruszone zostały sprawy związane z niepożądanym oddziaływaniem systemów cyberfizycznych na bezpieczeństwo otoczenia międzynarodowego. Zdaniem Olszewskiego, ich hybrydowy (cyfrowo-materialny) charakter sprawia, że wpływają nie tylko na logiczną warstwę cyberprzestrzeni, ale także na dziedzinę fizyczną. Umożliwiają m.in. destabilizację porządku wewnętrznego państwa, co w konsekwencji może prowadzić do destrukcyjnych zmian w szerszym, międzynarodowym kontekście. Stanowią zatem wielowymiarowe zagrożenie dla szeroko pojętego systemu bezpieczeństwa globalnego W rozdziale piątym, Marcin Adamczyk przedłożył tekst Cyberszpiegostwo w relacjach chińsko-amerykańskich w kontekście potencjalnej zmiany światowego hegemona. Opracowanie poświęcone jest działaniom Chińskiej Republiki Ludowej w cyberprzestrzeni, ukierunkowanych na nielegalne pozyskanie amerykańskich technologii wojskowych i cywilnych. Zdaniem autora, Państwo Środka jest aktualnie jedynym krajem, który obecnie mógłby rzucić wyzwanie dominacji Stanów Zjednoczonych. Dążenie do uzyskania statusu państwa hegemonicznego wymaga zatem od Pekinu zbudowania odpowiedniej koalicji wspierającej Chiny na arenie międzynarodowej, ale również zmniejszenia dystansu ekonomicznego, jaki dzieli to państwo od Waszyngtonu. Autorem kolejnego rozdziału jest Kamil Baraniuk, którzy przygotował tekst Zarys przemian instytucjonalnych rosyjskiego wywiadu radioelektronicznego. Baraniuk podkreśla, że współczesny wysoki stopień zinformatyzowania społeczeństw i powszechności korzystania z technologii informatycznych sprawia, iż dane o charakterze sygnałowym i elektromagnetycznym stanowią bardzo istotne źródło informacji dla wyspecjalizowanych instytucji, zajmujących się ich gromadzeniem oraz przetwarzaniem. W tym kontekście zarysowuje genezę i przekształcenia instytucjonalne wywiadu radioelektronicznego Federacji Rosyjskiej, a co za tym idzie wojskowe i cywilne instytucje zajmujące się tego rodzaju działalnością na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, przy uwzględnieniu ich zadań, a także zmian personalnych w ich kierownictwie. Rozdział siódmy napisany został przez dwie autorki z Ukrainy. Tetiana W. Nagachevskaya i Lyudmila Frliksowa przygotowały rozważania zatytułowane Napriamky formuwannia miżnarodnoji konkurentospromożnosti IT-sektoru Ukrajiny. Zawierają one analizę stanu i osobliwości kształtowania się międzynarodowej konkurencyjności sektora IT na Ukrainie. Nagachevskaya i Frliksowa zaprezentowały pozycję ukraińskiego sektora IT rozpatrywaną w kontekście Networked Readiness Index, który mierzy skłonność do wykorzystywania przez kraje możliwości oferowanych przez technologie informacyjno-komunikacyjne. Ponadto, ukazały przewagę konkurencyjną i wady ukraińskich firm IT na rynkach międzynarodowych oraz kierunki wzrostu międzynarodowej konkurencyjności sektora informatycznego Ukrainy. Kolejne dwa rozdziały dotykają problematyki religijnej w cyberprzestrzeni. Autorem dociekań – Religijne i parareligijne grupy destrukcyjne: wyzwania cyberprzestrzeni – jest Wojciech Gajewski, który zwraca uwagę na sprawę penetrowania wirtualnej przestrzeni przez destrukcyjne grupy religijne. Jego zdaniem, stanowią one wzrastające zagrożenie nie tylko dla jej indywidualnych użytkowników, ale także zbiorowości społecznych. Religioznawca jest zwolennikiem podejmowania szeroko zakrojonych działań badawczych, edukacyjnych, a także prawnych, które wpłyną na ograniczenie negatywnych następstw ich aktywności w cyberprzestrzeni. Z kolei, Lucjan Klimsza przedłożył tekst Filozoficzne aspekty działania Internetu w kontekście zadań misyjnych Kościoła. Autor, który jest duchownym ewangelickim, zwraca uwagę na możliwości, jakie otwiera przed współczesnym chrześcijaństwem dostęp do przestrzeni cyfrowej. Klimsza wyraźnie zaznacza, że obecny Kościół musi być wspólnotą multimedialną, jednakże nie wirtualną, która jest oddalona od człowieka i jego realnej egzystencji. Autor, Internet postrzega zatem jako metamedium umożliwiające przekazywanie treści religijnych, które może być pomocne m.in. w spotkaniu i relacjach człowieka z człowiekiem oraz Boga z człowiekiem. Dziesiąty rozdziały Cyberbezpieczeństwo jako konstrukt w polskiej przestrzeni publicznej, będący rozważaniami o nachyleniu politologicznym, napisał Przemysław Mikiewicz. Tekst jest refleksją nad obecnością kategorii cyberbezpieczeństwa w polskiej przestrzeni publicznej, którą autor zawęził do opiniotwórczego oddziaływania centralnych instytucji państwowych oraz partii politycznych. Autor wskazuje, że pojęcie cyberbezpieczeństwa jest obecne w polskiej przestrzeni publicznej w różnym stopniu w dokumentach rządowych i w programach partii politycznych. Zdaniem Mikiewicza, występuje zasadnicza asymetria pomiędzy oboma typami dokumentów: dokumenty urzędowe poświęcają uwagę cyberbezpieczeństwu w znacznym stopniu, podczas gdy w dokumentach partyjnych kwestia ta jest jedynie wzmiankowana. Tak więc, cyberbezpieczeństwo jawi się jako rodzaj konstruktu, za pomocą którego kreowany jest obraz świata pełnego nienamacalnych niebezpieczeństw, do zwalczania których nieodzowne wydaje się publikowanie dokumentów pod postacią kolejnych doktryn i strategii walki z zagrożeniami w cyberprzrestrzeni. W nurt rozważań politologicznych wpisują się także dwa kolejne teksty. Autorem pierwszego jest Grzegorz Tokarz, którego dociekania zostały zatytułowane Internet jako instrument nawoływania do przemocy – przykład organizacji "Krew i Honor" Polska. Tekst przybliża działalność polskiej sekcji neonazistowskiej organizacji "Krew i Honor", a w tym zawartość jej strony internetowej, która jest istotnym narzędziem w propagowaniu idei tego środowiska, jak również źródłem informacji o osobach oraz instytucji uznawanych za zdrajców "białej rasy". Drugi tekst, który zarazem kończy niniejszy tom przygotował Mariusz Kozerski. W rozdziale Dawne afery polityczne ze współczesnej perspektywy: przykład sprawy Barschela/Pffeifera analizowana jest rola, jaką media odgrywają w nagłaśnianiu afer politycznych. Autor poddał oglądowi wydarzenia, które rozegrały się w latach 80 XX wieku, w północnoniemieckim landzie Szlezwik-Holsztyn, a w których ważną rolę odegrał opiniotwórczy tygodnik "Der Spiegel". Dodajmy, że Kozerski podejmuje się również próby odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób afera kilońska mogłaby przebiegać współcześnie, w kontekście potencjału informacyjnego/opiniotwórczego, którym charakteryzuje się globalna sieć komputerowa. ; "Cybersecurity as the challenge of the XXI century" is a collection of considerations dedicated to various aspects of security in cyberspace. Authors, who have been invited to this project, present different views on this subject. An author of the first chapter, "The main actors of cyberspace and their activities", is Tomasz Hoffman. Writing from a legal and political perspective, including the achievements of security sciences, he tries to present potential actors of cyberspace, and their activities, including behaviors against the law. Cybersecurity, according to Hoffman, is a new element of national security and is related to challenges, such as cybercrime and cyberterrorism. The second chapter, "Cybersecurity as a challenge for modern countries and societies", has been written by Marek Górka. The researcher has reviewed the current situation of the cybersecurity in the context of the spread of dangers in cyberspace, created by government and non-government organizations. Górka states that cyberspace has become a basic feature of the world and has created a new reality for almost all countries, what caused that the problems with cybercrime and cybersecurity became significant in both, the political and the economic aspect. A text, which corresponds to the Górka's thoughts, is the text "Cyberterrorists in digital times - professionalization and digitalization of modern terrorist organizations" by Bogusław Węgliński. The author has analyzed the instruments used by terrorist groups. The instruments which have been evolving along with the development of technology. The most important of them is the Internet, which has opened new opportunities for terrorists, including digital communicating. The text also includes aspects of the usage of drones by terrorists. The fourth chapter, "Cyber-physical attacks and the national security system", by Bogusław Olszewski, is also related to the previously mentioned issues. This part of the book deals with matters of the undesirable impact of cyber-physical systems on the safety of the international environment. According to Olszewski, their hybrid (digital-material) character causes that they affect not only the logical aspect of cyberspace but also the physical one. They enable destabilization of the internal structure of countries, what can lead to destructive changes in the wider, international context. They are a multifaceted danger to the broadly understood system of the global security. In the fifth chapter, Marcin Adamczyk has presented a text titled "Cyberspying in Chinese-American relations, in the context of the potential change of the world hegemon". The study is dedicated to the activities of the People's Republic of China in cyberspace, taken to acquire American military and civil technologies. The author claims that China is currently the only country that could challenge the global domination of the United States. However, to obtain the status of the hegemonic state, Beijing would need to build a solid coalition, supporting China on the international arena, but also reduce the economic distance between Beijing and Washington. An author of the next chapter is Kamil Baraniuk, who has prepared a text titled "Outline of the institutional changes in the Russian radio-electronic intelligence". Baraniuk emphasizes that the high level of computerization of societies and the common use of information technologies makes the signal and electromagnetic data a very important source of information for specialized institutions dealing with information collection and processing. In this context the author outlines the genesis and the institutional transformation of the Russian radio-electronic intelligence, as well as the military and civil institutions dealing with this kind of activities over the last decades, analyzing their tasks and personnel changes in their management. The seventh chapter has been written by two authors from Ukraine. Tetiana W. Nagachevskaya and Lyudmila Frliksowa prepared a text "Napryamky formuvannya mizhnarodnoyi konkurentospromozhnosti IT-sector Ukrayiny". This text contains an analysis of the current situation and peculiarities in the shaping of the international competitiveness of the IT sector in Ukraine. Nagachevskaya and Frliksowa have presented the position of the Ukrainian IT sector, considered in the context of the Networked Readiness Index, which measures the tendency of different countries to use the opportunities offered by informational and communicational technology. In addition, they have shown competitive advantages and disadvantages of Ukrainian IT companies on international markets, and directions of growth of the international competitiveness of the IT sector in Ukraine. Next two chapters have been related to religious issues in cyberspace. "Religious and pseudoreligious destructive groups: the challenges of cyberspace" has been written by Wojciech Gajewski, who pays attention to the matter of penetrating of the virtual space by various destructive religious groups. In his opinion, they become increasing dangers not only for individual users of the cyberspace but also for entire social groups. The religious scholar is a supporter of extensive research, educational and even legal activities, that suppose to reduce the negative consequences of the sectarian activity in cyberspace. Next author, Lucjan Klimsza, has presented a text "Philosophical aspects of the Internet in the context of missionary tasks of the Church". Klimsza, who is a Protestant pastor, pays attention to the possibilities that the access to the digital space opens to contemporary Christianity. He clearly states that the current Church must be a multimedia, but not a virtual community, distant from a man and his real existence. The author sees the Internet as a meta-medium enabling the transmission of religious content, which may be helpful in cognition and relationship between man and God, as well as between man and man. Tenth chapter, "Cybersecurity as a construct in the Polish public space", has been written by Przemysław Mikiewicz from a political perspective. The text is a reflection of the presence of the cybersecurity in Polish public space, which has been specified by the author as the opinion-making influence of the central government institutions and political parties. The author indicates that the concept of the cybersecurity is present in the Polish public space in government documents and programs of political parties. According to Mikiewicz, there is a fundamental asymmetry between these two types: government documents pay a lot of attention to cybersecurity, programs of political parties, however, only mention about the issue. Finally, cybersecurity appears as a kind of a construct used to create an image of the modern world, full of immaterial dangers, which might be eliminated only by publication of new doctrines and strategies, created to combat dangers in cyberspace. The political aspect of the cybersecurity issue is present also in the next two texts. An author of the first one is Grzegorz Tokarz, whose section has been titled "The Internet as an instrument to incite violence - an example of Poland". The text introduces activities of the Polish section of this neo- Nazi organization, including the content of its website, which is an important tool, used to promote the ideas of this environment, as well as a source of information about people and institutions considered to be the traitors of the "white race". The second text, which also ends this book, has been prepared by Mariusz Kozerski. In this chapter, titled "Former political scandals from a modern perspective: an example of the Barschel/Pffeifer case", the analyzed issue is the role played by media to publicize political scandals. The author has reviewed incidents that took place in the 1980s, in the German land of Schleswig-Holstein. A significant role in those happenings was played by "Der Spiegel", an opinion-forming weekly magazine. Let's add that Kozerski also tries to answer the question of how that, socalled "Kiel scandal" could look like if it happened today, in the context of the contemporary informational/opinion-forming potential, which characterizes the global computer network.

The discussion of the role of self-government in Poland's political structure has been closely linked to the Polish people's aspirations and desire for freedom, democracy and a state in which sovereignty is indeed in the hands of its people. These aspirations, so strongly expressed during the general election of June 1989, have since the very beginning included demands for self-government. What it meant for the state and its political system, was the implementation of the idea embodied in the name Solidarity which, as a trade union, was also to be independent and self-governing. It was also the realisation of the demand for a 'Samorządna Rzeczpospolita' (a Self-governing Republic), one of the fundamental principles of the Solidarity movement put forward at its First National Congress, which I had the honour of chairing in 1981.In March 1990, only a few months after its election on 4 June 1989, the Polish parliament adopted a law that restored the institution of local self-government at the level of communes and municipalities (gmina). Thus, 25 years ago, the road to political transformation in Poland was opened, allowing the building of a Polish state understood as the political community of all its citizens – a real Res Publica.The predominating belief which accompanied us in this process was that the indispensable prerequisite to shaping democracy was to give back the state to its citizens, thus releasing dormant social energy and the entrepreneurial spirit of the people. After all democracy means not only the possibility of the democratically electing the political representatives (the authorities) but equally the chance for citizens to feel involved and take the responsibility for public affairs.Therefore the first democratic government, headed by Tadeusz Mazowiecki, began the process of restoring the state to its citizens from the most important starting point. It started with the rebuilding of communal and municipal self-governing structures and the recreating of the intellectual foundations for the formation of the new constitution of a citizens-centred state.This was possible mainly because a vision of reform had already been conceived and had been long developing in the minds of a number of distinguished persons. This project of self-government reform constituted an original example of engagement of Polish intellectuals in state affairs and their taking responsibility for the common good.The reform also turned out to be one of the most effective methods of de-communisation of Polish public life. This could be best seen in the results of the first election to self-governing structures in 1990, and the role which the Solidarity citizens' committees played in it. It was indeed the same people, the co-founders and members of the Solidarity movement, who have successfully carried out the restoration of self-government in Poland.'We marched for power to return it to the people' was the motto of the Polish government in 1997, a government which I had the honour of heading for the subsequent four years, and which articulated the goals and the sense of political and social transformation of those times. We called it a Four Reform Programme, and its objective was a fundamental transformation of public life in Poland. On the one hand we intended to create favourable conditions for the development of the public civic space, while on the other we strove to activate and make more dynamic the processes of economic, political and cultural development in the country.We believed that acceleration of this development and modernisation was contingent upon active participation of self-government structures. Hence the creation of strong self-government had gradually become our conscious choice and an urgent 'civilising task.' This task was grounded equally in the need to manage properly our recently regained independence, and in the need to make efficient use of the pre-accession period preceding Poland's membership of the European Union, which was then imminent.Thus the administrative reform undertaken by my government in 1999 introduced districts (powiat) as self-governing level of administration, allowing it, in conjunction with communes and municipalities (gmina), to take effective control of matters directly affecting local communities and their citizens. The self-governing structures formed at the level of strong voivodships, or regions, allowed at the same time to decentralise responsibility for regional economic development, competitiveness and modernisation strategies.Today, after over 10 years of EU membership, it is worth reflecting on the impact the political reforms which we carried through then have had on Poland's functioning in the system of European integration. We were proven right in our conviction that decentralisation and differentiation of various state functions would allow for a better and more effective use and management of EU funds.The three-tier self-government structure created solid foundations helping to satisfy better the aspirations of citizens, local communities and regions with regard to their modernisation and development. Today it is those local self-governing units, those closest to citizens, those most familiar with and with the best understanding of their needs, which are responsible for the drafting of regional development projects and the management of funds available for those projects. Self-government structures have become the real centres for formulating and implementing development strategies.This is the context in which the key challenge facing self-government is set, namely the fostering of entrepreneurship, ensuring proper conditions for innovation and mobilising citizens to engage in economic and social initiatives. The role of self-government in shaping of the state's development policy is not limited to dividing available means and resources. Much more important is its ability to effectively multiply the available means, to support partnership ventures, including public-private projects, to form strong business to business relationships as well as partner relations between research centres and local administrative bodies, or promote and support innovations and civic initiatives serving the common good. After all, all these are key factors for the long-term stability and development of our communities and our country, which is today the key measure of the responsibility for public matters, so deeply rooted in the idea of self-government.The self-government reform originated from the ideas developed in the 1980s of the twentieth century as part of the Solidarity movement, but was implemented in an already independent Poland, when laying the foundations for a transformation of the state and the democratisation of the citizen-state relationship. It also had, however, and maybe predominantly, a deep idealistic dimension, so easy to forget when we focus on the current and most urgent challenges of the present.In my opinion, it is in self-governance, as well as in the political and administrative culture, that opportunities for building our freedom lie: freedom, the sense of which we feel best if given a chance to share in the responsibility for it. In times of independence this means the possibility of personal engagement public issues based on the pro publico bono principle: issues pertaining to our family life, our local community, or the whole country.Today, in the context of our shared responsibility for the European Union, such an understanding of self-governance should also inspire us to seek new directions of development, and to participate in the shaping of Europe-wide standards of public life. In the same way as 25 years ago in Poland we founded a political community on the basis of self-governance, we should today look at self-governance as a chance to create a true political community of all European citizens.

The Horn of Africa, which is situated in the north-east Africa, comprises mainly Ethiopia, Somalia, Eritrea and Djibouti which cover region of the Somali peninsula. It is one of the area of the world belonging to the most affected by natural disasters, poverty, famine, conflicts and crime. Due to its geographical location on point of the Red Sea, the Gulf of Aden and the Indian Ocean as well the close position to the Arabian peninsula it is the most geo-strategically important regions of the world in terms of military and economic significance. That is why the world powers were and are still interested in it.The main topic of this article is the fragile state - Somalia. It was selected here in terms of its geographical location, high level of instability, civil war, famine and piracy problem or terrorist groups activities as an example of difficult political situation of the Horn of Africa and the attempts of the main economic competitors in Africa - The European Union, China and The United States of America - in order to achieve stabilization in the region.The prime aim of this analysis based on the source materials, subject reading matters and media news, is the presentation the most essential current activities of the above international actors that lead them to rise in the level of security in Somalia and neighbouring sea, straits, ocean and strengthening the Federal Government of Somalia and its security structure. The present condition of the Somali National Army and its future transformation are also presented in this work. Taking all above into consideration it was hard not to give attention to peacekeeping African Union Mission in Somalia AMISOM active since 2007 with approval of the United Nations Security Council. Despite the deep criticism of its activities by the nongovernmental organization Human Rights Watch, AMISOM has taken over most areas of central and south Somalia until now. What is more, the research points also the main legal framework that make possible foreign security aid in Somalia. In case of the EU - The Global Strategy for the European Union's Foreign and Security Policy (2016) and the Strategy for the Horn of Africa (2011). In the case of the US - the New National Security Strategy announced by president Trump in December 2017. Additionally, the article is focused on the growing presence of China in the Horn of Africa what is highly visible in the creation of the first foreign military Chinese base opened in July2017 in the neighbouring to Somalia - Djibouti.As a result of the analysis of the current activities of AMISOM, pointed American or Chinese actions and the European External Action Service (EEAS) in Somalia: European Union Naval Force ATALANTA (EUNAVFOR ATALANTA Somalia), European Union Training Mission (EUTM Somalia) and European Union Capacity Building Mission (EUCAP Somalia) a few essential conclusions can be made:the regular trade competitors in the race for their impacts in modern Africa - EU, China, US - are able to cooperate in taking care about either own and the Horn of Africa benefits if it is necessary,the level of security and democracy in Somalia has risen significantly in the last decade and a threat of piracy has fallen definitely in region of the Aden Gulf, The Red Sea and the Indian Ocean as an effect of activities of AMISOM, the Combined Task Forces, the EU peace missions and separate states. Nevertheless, the level of security which has been reached is really fragile and it may be disturbed easily when international security aid services will be over,the foreign peace missions active nowadays will be continued but with the tendency to their limitation in the next few years,the tasks of the peacekeeping African Union Mission in Somalia AMISOM, that is step by step limited and it is planned to stop in 2020, will be taken over by the transformed Somali national Army and Police,it is highly impossible to become self-supporting and to reach full independence of the Somali security structure from foreign peacekeeping assistance just in 2 years so that Somalia itself can guarantee own security and take over the prior AMISOM tasks,the full security and saving the political and economic stability in Somalia in the future may be possible not only by temporary military and humanitarian aid but also by so called fundamental work. So both of them are necessary at this stage of development of Somalia;Key words: Somalia, the Horn of Africa, piracy, Al-Shabaab, international security, maritime security, peace missions, terrorism ; Znajdujący się w północno-wschodniej części kontynentu afrykańskiego Róg Afryki, obejmujący głównie położone na Półwyspie Somalijskim Etiopię, Somalię, Erytreę, Dżibuti, jest jednym z regionów w tej części świata należących do najbardziej dotkniętych naturalnymi katastrofami, ubóstwem, głodem oraz konfliktami i przestępczością. Region ten ze względu na swoje położenie geograficzne na styku Morza Czerwonego, Oceanu Indyjskiego i Zatoki Adeńskiej, jak również ze względu na bliskość Półwyspu Arabskiego stanowi strategicznie ważne miejsce pod względem gospodarczym jak i militarnym. Stąd znajdował się i znajduje wciąż w strefie zainteresowania światowych mocarstw. Tematem niniejszego artykułu jest państwo upadłe - Somalia, która ze względu na swoje położenie geograficzne, wysoki poziom niestabilności, wojnę domową, problem głodu i piractwa morskiego oraz aktywność grup terrorystycznych na jej terenie została wybrana jako przykład ilustrujący trudną sytuację polityczną Rogu Afryki i wysiłki konkurujących ze sobą o wpływy ekonomiczne w Afryce Unii Europejskiej, Chin i Stanów Zjednoczonych podejmowane w celu ustabilizowania sytuacji w regionie rogu Afryki.Celem niniejszego analizy opartej o dokumenty źródłowe, literaturę przedmiotu i doniesienia medialne jest zaprezentowanie najważniejszej bieżącej aktywności w/w międzynarodowych aktorów prowadzące do podniesienia poziomu bezpieczeństwa w Somalii i otaczających ją wodach oraz wzmocnienia Federalnego Rządu Somalii i jego struktur bezpieczeństwa. Zaprezentowano również stan bieżący Narodowych Sił Zbrojnych Somalii oraz plany ich restrukturyzacji w najbliższych latach. Analizując w/w kwestie nie pominięto również zaangażowania Unii Afrykańskiej w postaci operacji pokojowej AMISOM prowadzonej w Somalii od 2007 roku posiadającej autoryzację Rady Bezpieczeństwa ONZ. Operacji, która choć w ostatnich latach krytykowana przez pozarządową organizację Human Rights Watch za łamanie praw człowieka przejęła kontrolę nad znaczną częścią środkowej i południowej części Somalii. W artykule wskazano również ramy prawne, w oparciu o które opisywana pomoc pokojowa może być udzielana. W przypadku UE - Globalną Strategię na Rzecz Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej (2016) oraz Strategię dla Rogu Afryki (2011). W przypadku USA - Nową Strategię Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych ogłoszoną przez prezydenta D. Trumpa w grudniu 2017r. Artykuł odnosi się również do rosnącej obecności Chin w tym rejonie Afryki wyraźnie widocznej przez otwarcie w lipcu 2017 roku pierwszej chińskiej zagranicznej bazy wojskowej w sąsiadującym z Somalią kraju - Dżibuti.Analiza bieżącej działalności AMISOM oraz aktywnych obecnie misji Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych w Somalii: European Union Naval Force ATALANTA (EUNAVFOR ATALANTA Somalia), European Union Training Mission (EUTM Somalia) czy European Union Capacity Building Mission (EUCAP Somalia) doprowadziła do kilku istotnych wniosków:rywale handlowi zabiegający o wpływy w Afryce - UE, Chiny, USA - potrafią w razie potrzeby współpracować dla dobra swoich interesów i krajów Rogu Afryki, w tym Somalii,poziom bezpieczeństwa i demokracji w Somalii w ostatniej dekadzie znacznie wzrósł a zagrożenie piractwem zdecydowanie zmalało w rejonie Zatoki Adeńskiej, Morza Czerwonego i Oceanu Indyjskiego w efekcie działań podejmowanych przez AMISOM, międzynarodowe siły zadaniowe, misje pokojowe UE oraz pomoc poszczególnych państw. Osiągnięty poziom bezpieczeństwa jest jednak bardzo kruchy i po zakończeniu wspierających działań międzynarodowej społeczności może łatwo powrócić do stanu poprzedniego,w najbliższych kilku latach zagraniczne misje pokojowe działające od wielu lat w Somalii będą kontynuowane z tendencją do ich ograniczania,zadania misji pokojowej Unii Afrykańskiej AMISOM, która jest stopniowo ograniczana i formalnie planuje się jej zakończenie w 2020r., zostaną przejęte przez zreformowane Narodowe Siły Zbrojne Somalii,wątpliwym jest by w ciągu najbliższych 2 lat struktury bezpieczeństwa Somalijskiej Republiki Federalnej były w pełni samodzielne i mogły przejąć w pełni zadania AMISOM oraz zapewnić krajowi bezpieczeństwo,do osiągnięcia pełnego bezpieczeństwa oraz zachowania stabilizacji politycznej w Somalii potrzebna jest nie tylko doraźna pomoc wojskowa i humanitarna ale tzw. praca od podstaw;Słowa kluczowe: Somalia, Róg Afryki, piractwo, Al-Shabaab, bezpieczeństwo międzynarodowe, bezpieczeństwo morskie, operacje pokojowe, terroryzm; ; Розташований в північно-східній частині африканського континенту Африканський Ріг, який охоплює розміщені на Сомалійському півострові Ефіопію, Сомалі, Еритрею, Джибуті, є одним з регіонів в цій частині світу, який належить до найбільш постраждалих від стихійних лих, убогості, голоду, конфліктів і злочинності. Цей регіон через своє географічне розташування на стику Червоного моря, Індійського океану і Аденської затоки, а також через близькість до Аравійського півострова є стратегічно важливим місцем з економічної та військової точки зору. З огляду на це даний регіон знаходився і продовжує знаходитися в зоні уваги світових держав. Предметом дослідження даної статті є неспроможна держава – Сомалі, яка через своє географічне положення, високий рівень нестабільності, громадянську війну, проблеми голоду і морського піратства та діяльність терористичних груп на своїй території була обрана в якості прикладу, що ілюструє складну політичну ситуацію в районі Африканського Рогу і демонструє зусилля щодо економічних впливів в Африці конкуруючих між собою Європейського Союзу, Китаю та Сполучених Штатів, спрямованих на стабілізацію ситуації в даному регіоні.Метою даного аналізу, який ґрунтується на основі первинних джерел, спеціалізованої літератури і повідомлень засобів масової інформації, є представлення найбільш важливих аспектів діяльності провідних міжнародних гравців, спрямованих на підвищення рівня безпеки в Сомалі та навколишніх водах і зміцнення федерального уряду Сомалі та його безпекових структур. Представлено також сучасний стан національних збройних сил Сомалі та плани їх реструктуризації на найближчі роки. Аналізуючи названі вище проблеми, не залишено без уваги участь Африканського Союзу у формі миротворчої операції AMISOM, яка проводиться з 2007 року відповідно до рішення Ради Безпеки ООН. Операції, яка в останні роки зазнала критики з боку неурядової організації Human Rights Watch через порушення прав людини, дала змогу взяти під контроль більшу частину центральної та південної частини Сомалі. У статті також вказується правова база, на підставі якої може бути надана описана допомога по встановленні миру. З боку ЄС це Глобальна стратегія зовнішньої політики і політики безпеки Європейського Союзу (2016) та Стратегія Африканського Рогу (2011). З боку США – Стратегія нової національної безпеки Сполучених Штатів, оголошена президентом Д. Трампом у грудні 2017 року. У статті також йдеться про зростаючу присутність Китаю в цьому регіоні Африки, що чітко видно через розміщення в липні 2017 року першої іноземної військової бази Китаю в сусідній з Сомалі країні – Джібуті.Аналіз поточної діяльності AMISOM та місій Європейської служби зовнішньої діяльності в Сомалі: European Union Naval Force ATALANTA (EUNAVFOR ATALANTA Somalia), European Union Training Mission (EUTM Somalia) та European Union Capacity Building Mission (EUCAP Somalia) дав змогу зробити такі важливі висновки:• конкуренти, які прагнуть впливати на торгівлю в Африці – ЄС, Китай, Сполучені Штати Америки за необхідності можуть працювати разом на благо своїх інтересів і країн Африканського Рогу, включаючи Сомалі;• рівень безпеки і демократії в Сомалі за останнє десятиліття суттєво зріс, а загрози піратства в Аденській затоці, Червоному морі та Індійському океані значно зменшилися в результаті заходів, вжитих AMISOM, міжнародної цільової групи, миротворчих місій ЄС і допомоги окремих країн. Однак досягнутий рівень безпеки є дуже крихким і після завершення підтримуючої діяльності міжнародного співтовариства ситуація може легко повернутися до попереднього стану;• іноземні миротворчі місії, що діяли протягом багатьох років в Сомалі, будуть продовжені протягом наступних декількох років з тенденцію до їх обмеження;• завдання миротворчої місії Африканського Союзу АМІСОМ, яка поступово згортається і має бути офіційно завершена в 2020 році, будуть перейняті реформованими Національними збройними силами Сомалі;• викликає сумніви те, що в найближчі два роки безпекові структури Федеративної Республіки Сомалі стануть повністю незалежними і будуть здатними взяти на себе повністю завдання АМІСОМ і забезпечити країні безпеку;• для досягнення повної безпеки та збереження політичної стабільності в Сомалі необхідна не тільки екстрена військова та гуманітарна допомога, але так звана робота з початків.Ключові слова: Сомалі, Африканський Ріг, піратство, Аль-Шабааб, міжнародна безпека, безпека на морі, миротворчі операції, тероризм.

e.roszkowska@uwb.edu.pl ; Adamus-Matuszyńska A., Współczesne teorie konfliktu społecznego, AE w Katowicach, Katowice 1998. ; Aumann R. J., Hart S. (eds.), Handbook of game theory with economic applications, Tom I, II, Elsevier, Amsterdam 1994. ; Albrecht K., Albrecht S., Added Value Negotiating. The Breakthrough Method for Building Balanced Deals, Business One, Irwin, Homewood, III, 1993. ; Baran K. W., Zbiorowe prawo pracy, Universitas, Kraków 2002. ; Bargiel-Matusiewicz K., Negocjacje i mediacje, PWE, Warszawa 2007. ; Baron D. P., Ferejohn J. A., Legislatures, American Political Science Review, 1989. ; Bartos O. J., Process and Outcome of Negotiation, Columbia University Press, New York 1974. ; Bartos O. J. , Simple Model of Negotiation, [in:] I. W. Zartman (ed.), Negotiation Process: Theories and Applications, Sage, Beverly HillsCA 1978. ; Bazerman M. H., Neale M. A., Negocjując racjonalne, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Olsztyn 1997. ; Bednarek A., Kraszewska H., Budowanie zgody. Mediacje jako sposób zapanowania nad konfliktem", Personel, 23(92), 2000. ; Bell D., Raiffa H., Tversky A., Decision Making. Descriptive, Normative and Prescriptive Interactions, Cambridge University Press, Cambridge 1988. ; Kulpa A., Dwa oblicza konfliktu. Funkcjonalna teoria konfliktu Lewisa A. Cosera a współczesne koncepcje zarządzania konfliktami, Organizacja i Kierowanie, Nr 1(107), 2002. ; Lax D. L., Sebenius J. K., Negocjacje w trzech wymiarach. Jak wygrać najważniejsze gry negocjacyjne, MT Biznes, Warszawa 2007. ; Lemmerman H., Komunikacja werbalna. Szkoła dyskutowania, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 1994. ; Lendzion J.P., Stankiewicz-Mróz. A., Wprowadzenie do organizacji i zarządzania, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. ; Lewicka-Strzałecka A., Etyka biznesu jako dyscyplina naukowa, [w:] J. Dietl, W. Gasparski (red.), Etyka biznesu, PWN, Warszawa 2000. ; Lewicki R. J., Robinson R. J., Ethical and unethical bargaining tactics: An empirical study, "Journal of Business Ethics", 17(6), 1998. ; Lewicki R.J., Weiss S.E., Lewin D., Models of conflict, negotiation and third party intervention: A review and synthesis, ,,Journal of Organizational Behaviour", Vol. 13, 1992. ; Lissowski G. (red.), Elementy teorii wyboru społecznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2001. ; Luce R., Raiffa H. , Games and Decisions. Introduction and Critical Survey, Jon Wiley, New York 1958; polskie wydanie: Gry i decyzje, PWN, Warszawa 1964. ; Luecke R., Negocjacje. Sztuka zawierania dobrych kontaktów, Harward Business Essentials, Warszawa 2008. ; Binmore K., Fun and Games. A text on Game theory, D.C. Heath and Company Lexington 1992. ; Malawski M., Wieczorek A. , Sosnowska H., Konkurencja i kooperacja. Teoria gier w ekonomii i naukach społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997. ; March G., Simon A., Teoria organizacji, PWN, Warszawa 1964. ; Masewicz W., Rokowania oraz spory zbiorowe pracy, Biblioteczka Pracownicza, Warszawa 1993. ; Mastenbroek W., Negocjowanie, PWN, Warszawa 1997. ; Mayer B., The dynamics of conflict resolution. A practitioner's guide, Jossey-Brass, A Wiley Company, San Francisco 2000. ; Mc Clintock C., Game Behavior and Social Motivation in Interpersonal Settings, [in:] Experimental Social Psychology, Holt, Rinehart, & Winston, New York. ; Mc Gregor D. F., The Human Side of Enterprise, McGraw-Hill, New York 1985. ; Mesjasz C., Mediacje w konflikcie, ,,Przegląd Organizacji", 9(92). ; Mesjasz C., Założenia analizy negocjacji, ,,Organizacja i Kierowanie", nr 3(85), 1996. ; Mesjasz C., Determinanty i modele procesów negocjacji kredytowych pomiędzy bankiem a przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2000. ; Binmore K., Osborne M. J., Rubinstein A., Noncooperative models of bargaining, [in:] Aumann R. J., Hart S. (eds.), Handbook of game theory with economic applications, Tom I, Elsevier 1994. ; Mikuła G., Wenzel M., Justice and Social Conflict, ,,International Journal of Psychology", 35(2), 2000. ; Modzelewski W., Wprowadzenie do socjologii, "Śląsk" Wydawnictwo Naukowe, Katowice 1999. ; Moore Ch. W., The Mediation Process. Practical Strategies for Resolving Conflict, Jossey-Bass Publishers, San Francisco, Londyn 1986. ; Morrow J. D., Game Theory for Political Scientists, Princeton University Press, Princeton 1994. ; Mucha J., Konflikt i społeczeństwo, PWN, Warszawa 1978. ; Mulholan J., The Language of Negotiation: A Handbook of Practical Strategies for Improving Communication, Routledge, London 1991. ; Murnighan J. K., Bargaining games. A new approach to strategic thinking in negotiations, William Morrow and Company, Inc. New York 1992. ; Myerson R. B., Game theory. Analysis of conflict, Harvard University Press, Harvard 1991. ; Myśliwiec G ., Techniki i triki negocjacyjne, EFEKT, Warszawa 1999. ; Nahotko S., Negocjacje biznesowe w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Aspekt ekonomiczny, Biblioteka Menadżera Służby Pracowniczej, Zeszyt 192, OPO, Bydgoszcz 2001. ; Birkenbihl V., Komunikacja werbalna. Psychologia prowadzenia negocjacji, Astrum, Wrocław 1997. ; Najowska M., Problemy badania wpływu kapitału ludzkiego na zachowanie przedsiębiorcze, [w:] M. Juchnowicz (red.), Kapitał ludzki a kształtowanie przedsiębiorczości, Poltext, Warszawa 2004. ; Nierenberg G.I., Sztuka negocjacji, Studio Emka, Warszawa 1997. ; Nash J., Equilibrium Points in n-Person Games, "Proceedings of the National Academy of Sciences (US)", No. 36, 1950. ; Nash J., Non-cooperative games, "Annals of Mathematics", Vol. 54, 1951. ; Nash J., The bargaining problem, "Econometrica" , No. 18, 1950. ; Nash J., Two–Persons Cooperative Games, "Econometrica", No. 21, 1953. ; Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, Profesjonalna Szkoła Biznesu, Kraków 1991. ; Nęcki Z., Komunikacja międzyludzka, Wydawnictwo Aktywa, Kraków 2000. ; Nierenberg G. I., Sztuka negocjacji jako metoda osiągania celu, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 1994. ; Nogalski B., Jarocki P., Komunikacja niewerbalna w negocjacjach międzynarodowych, TNOiK, Bydgoszcz 1998. ; Blake R., Molton J., The management by grid principles or intuitionalism: Which?, "Group and Organization Studies", No. 6, 1981. ; Obłój K., Mikroszkółka zarządzania, PWE, Warszawa 1994. ; Ordeshook P.C., Game Theory and Political Theory, Cambridge University, Cambridge 1986. ; Osborne M.J., Rubinstein A., Bargaining and Markets, Academic Press, Inc, San Diego, CA 1990. ; Owen G., Teoria gier, PWN, Warszawa 1975. ; Pawlak Z., Systemy informatyczne, PWN, Warszawa 1983. ; Parsons T., The social systems, Routledge, London 1951. ; Perrotin R., Heusschen P., Kupić z zyskiem. Negocjacje handlowe, Poltext, Warszawa 1994. ; Pietras C., Decydowanie polityczne, PWN, Warszawa 1998. ; Pietrzak M. (red.), Metody i techniki menadżerskie, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2007. ; Pruitt D. G., Negotiator Behaviour, Academic Press, Orlando, Fla. 1981. ; Borkowska S., Negocjacje zbiorowe, PWE, Warszawa 1997. ; Putman L. L., Roloff M.E. (eds.), Communication and Negotiation, Sage, Newbury Park 1992. ; Pruitt D. G., Carnevale P. J., Negotiation in social conflict, Open University Press, Buckingham 1993. ; Pszczółkowski T., Umiejętność przekonywania i dyskusji, Warszawa 1995. ; Rahim M. A., A measures of styles of Handling Interpersonal Conflict, ,,Academy of Management Journal", 26(2), 1983. ; Rahim M. A., Toward a theory of managing organizational conflict, ,,The International Journal of Conflict Management", Vol. 13, No. 3, 2002. ; Raiffa H. , The Art and the Science of Negotiation, Harvard University Press, Harvard 1982. ; Rapoport A., Guyer M.,Gordon D., The 2x2 Games, Ann Arbor, 1976. ; Reiter R., A logic for default reasoning, Artificial Intelligence, No. 13, 1980. ; Robbins S. P., Zachowania w organizacji, PWE, Warszawa 1998. ; Roszkowska E., Etyka a negocjacje, [w:] Ekonomia. Polityka. Etyka, (red.) A. F. Bocian, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2003. ; Borkowski J., Dyrda M., Kanarski L., Rokicki B., Wybrane problemy psychologii organizacji. O konflikcie i negocjacjach, Wyższa Szkoła Informatyki Stosowanej i Zarządzania, Warszawa 2000. ; Roszkowska E., Proces negocjacji w ujęciu teorii kompleksów reguł, "Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 2(10), 2001. ; Roszkowska E., Modelowanie procesów decyzyjnych oraz negocjacji za pomocą kompleksów reguł, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2007. ; Roszkowska E., Style negocjacji-analiza zagadnienia, ,,Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 4(20), 2003. ; Rubin J. Z., Brown B. R., The Social Psychology of Bargaining and Negotiation, Academic Press, Orlando, Fla. 1975. ; Rumel-Syska Z., Konflikty organizacyjne. Ujęcie mikrospołeczne, PWN, Warszawa 1990. ; Rusinowska A., Przetarg, [w:] Grupowe podejmowanie decyzji. Elementy teorii. Przykłady zastosowań, (red.) H. Sosnowska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1999. ; Rusinowska A., Zagadnienie przetargowe ze zmiennymi w czasie preferencjami graczy, "Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych", Zeszyt 6, 1998. ; Rządca R., Negocjacje w interesach, PWE, Warszawa 2003. ; Rządca R. A., Wujec P., Negocjacje, PWE , Warszawa 1998. ; Sajkiewicz A. (red.), Zasoby ludzkie w firmie. Organizacja, kierowanie, ekonomika, Poltext, Warszawa 1999. ; Błaut R., Skuteczne negocjacje, CIM , Warszawa 1994. ; Salacuse J., Salacuse J. W., Negocjacje na rynkach międzynarodowych, PWE, Warszawa 1994. ; Schelling T. C., Arms and the influence, Yale University Press, New Haven 1966. ; Schelling T. C., The strategy of conflict, Harvard University Press, Cambridge, MA 1960. ; Sebenius J. K., Negotiation Analysis: A Characterization and Review, ,,Management Science", Vol. 38, No. 1, 1992. ; Shubik M., Game Theory in Social Sciences. Concepts and solutions, The MIT Press, Cambridge 1982. ; Sikora J., Zarządzanie konfliktem w zakładzie pracy, TNOIK, Bydgoszcz 1998. ; Smith W. H., "Conflict", ,,Management Reviev", 1974; Omówienie [w:] ,,Organizacja i Kierowanie", nr 4, 1975. ; Sosnowska H., (red.), Grupowe podejmowanie decyzji, Scholar, Warszawa 2005. ; Spector B., Negotiation as a Psychological Process, [in:] I. W. Zartman (ed.), Negotiation Process: Theories and Applications, Sage, Beverly Hills, CA, 1978. ; Stelmaszczyk M., Negocjowanie kontraktów handlowych. Poradnik dla eksporterów i importerów, CDKHZ, Warszawa 1992. ; Brdulak H., Brdulak J., Negocjacje handlowe, PWE, Warszawa 2000. ; Stępniewski J., Metoda negocjacji. Przygotowanie – techniki – sytuacje, AE we Wrocławiu, Wrocław 2001. ; Stoner J. A. F., Freeman R. E., Gilbert D. R., Kierowanie, PWE, Warszawa 2001. ; Stoner J. A. F., Wankel Ch., Kierowanie, PWE, Warszawa 1994. ; Straffin P., Teoria gier, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000. ; Szaban J., Negocjacje jako jedna z technik zarządzania, Doskonalenie Kadr Kierowniczych, nr 2, 1986. ; Szapiro T., Co decyduje o decyzji, PWN, Warszawa 1993. ; Szapiro T., Podejście interaktywne we wspomaganiu podejmowania decyzji, ,,Monografie i Opracowania", nr 338, SGPIS, Warszawa 1991. ; Szostak A., Zarządzanie konfliktem, ,,Personel", nr 4, 1996. ; Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa 1969. ; Sztumski J., Konflikty społeczne i negocjacje jako metody ich przezwyciężania, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2000. ; Brdulak H., Brdulak J., Sztuka i technika negocjacji handlowych, Wyd. Bizant, Warszawa 1996. ; Thomas K., Conflict and conflict management, [in:] Dunette M. D (ed.), Handbook of Industrial and Organizational Psychology, Rand McNally, Chicago 1976. ; Thompson L., The mind and heart of the negotiator, Upper Saddle River, New Jersey 2001. ; Thompson V., Modern organizations, Knopf, New York 1961. ; Thompson T. D., Organizations in action, McGraw-Hill, New York 1967 ; Thompson W., A class of solutions to bargaining Problems, "Journal of Economic Theory", Vol. 25, 1981. ; Thompson W., Cooperative models of bargaining, [in:] R. J. Aumann, S. Hart, (ed.), Handbook of game theory with economic applications, t. II, Elsevier 1994. ; Uniszewski Z., Konflikty i negocjacje, Prószyński i S-ka, Poznań 2000. ; Ury W., Odchodząc od nie. Negocjowanie od konfrontacji do kooperacji, PWE, Warszawa 1995. ; Wachowicz T., E-negocjacje. Modelowanie, analiza i wspomaganie, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice 2006. ; Walas J., Konflikt na cenzurowanym, "Personel", 1996. ; Burns T., Caldas J. C., Roszkowska E., Generalized Game Theory's Contribution to Multi-agent Modelling Addressing Problems of Social Regulation, Social Order, and Effective Security, [in:] B. Dunin-Keplicz. A. Jankowski, A. Skowron, M. A. Szczuka (eds.), Monitoring, Security and Rescue Techniques in Multiagent Systems, Springer, Verlag 2005. ; Wall J. A., Stark J. B., Standifer R. L., Mediation. A current review and theory development, ,,Journal of Conflict Resolution", Vol. 45 (3), 2001. ; Watkins M., Sztuka negocjacji w biznesie. Innowacyjne podejścia prowadzące do przełomu, Wydawnictwo ONE Press, Warszawa 2005. ; Walton R. E., McKersie R. B., A Behavioral Theory of Labor Negotiations, ILR Press, Ithaca, New York 1993. ; Watson J., Strategia, Wprowadzenie do teorii gier, WNT, Warszawa 2005. ; Warschow T. A., Winning by Negotiation, McGraw Hill Book, New York 1990. ; Watson J. , Strategia. Wprowadzenie do teorii gier, WNT, Warszawa 2005. ; Weber R. A., Zasady zarządzania organizacjami, PWE, Warszawa 1990. ; Winch A., Winch S., Lepiej sprzedać, lepiej kupić. Taktyki perswazyjne w negocjacjach, ,,Personel", nr 13/14 (82/83), 2000. ; Winch S., Mity negocjacji, "Organizacja i Kierowanie", nr 2(112), 2003. ; Winch A., Winch S., Negocjacje. Jednostka, organizacja, kultura, Difin, Warszawa 2005. ; Burns T., Meeker L., Structural Properties and Resolutions of the Prisonier's Dilemma Game, [in:] A. Rapoport (eds.), Game Theory as the Conflict Resolution, Dordrecht-Holland, Reidel 1974. ; Von Neumann J., Morgenstern O., Theory of Games and Economic Behavior, Princeton University Press, Princeton 1972. ; Vliert E., Van de Prein E., The difference In the meaning of forcing In the conflict management of actors and observers, Referat na I Miedzynarodową Konferencję Grupy Kierowania Konfliktami, Fairfax, Wirginia 1987. ; Van de Vliert E., Kabanoff B., Toward Theory-Based Measures of Conflict Management, "The Academy of Management Journal", Vol. 33 (1). ; Zartman W. I. (ed.), International Multilateral Negotiation, Jossey-Bass, San Francisco 1994. ; Zbiegień-Maciąg L., Negocjowanie i negocjacje. Sposób na konflikty, Centrum Kreowania Liderów, Kłudzienko 1994. ; Zbiegień-Maciąg L., Taktyki i techniki negocjacyjne, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2001. ; Zbiegiem Maciąg L., Zarządzanie personelem w firmie, Wydawnictwo AGH, Kraków 1995. ; Zarman I. W., Berman M., The Practical Negotiator, Yale University Press, New Haven, Connn. 1982. ; Burns T. Roszkowska E., Generalized Game Theory: Assumptions, Principles, and Elaborations Grounded in Social Theory, In Search of Social Order, Series. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, 2005, 8(21). ; Burns T., Roszkowska E., Economic and Social Equilibria: The Perspective of Generalized Game Theory, "Optimum. Studia Ekonomiczne", Nr 3(31), 2006. ; Burns T., Roszkowska E., Fuzzy Game Theory: The Perspective of the General Theory of Games on Nash and Normative Equilibria, [in:] S. K. Pal, L. Polkowski, A. Skowron (eds.), Rough-Neural Computing: Techniques for Computing with Words, Springer, Verlag 2003. ; Boulding K. E., Conflict and defense, Harper, New York 1962. ; Caderman L., Unpacking the National Interest: An Analysis of Preference Aggregation in Ordinal Games, [in:] Game Theory and International Relations. Candidate Images in Presidential Elections, Westport-London 1995. ; Carnevale P.J., Pruitt D.G., Negotiation and mediation, "Annu. Rev. Psychol.", No. 43, 1992. ; Casse P., Jak negocjować, Zysk i S-ka, Poznań 1996. ; Cenker E. M., Negocjacje, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania w Poznaniu, Poznań 2002. ; Chełpa S., Witkowski T., Paradoks zgody, czyli zarządzanie w sytuacjach konfliktowych i zarządzanie przez konflikt, "Personel" 10(67) 1999. ; Chełpa S., Witkowski J., Psychologia konfliktów, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995. ; Christopher E. M., Umiejętność negocjowania w biznesie, ZYSK i S-KA, Poznań 1998. ; Coddington A. J., Theories of the Bargaining Process, Aldine, Chicago 1968. ; Collins A., Mowa ciała, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2002. ; Colman A., Game Theory and Experimental Games: The Study of Strategic Interaction, Oxford-New York, Toronto-Sydney-Paris-Frankfurt 1982. ; Coser L. A., Funkcjonalna teoria konfliktu, [w:] J. Turner, Struktura teorii socjologicznej, PWN, Warszawa 1985. ; Cross J. G., Negotiation as a Learning Process, "Journal of Conflict Resolution", Vol. 21, 1977. ; Cyret R, March G., A behavioral theory of the firm, Oxford University Press, London 1963. ; Dana D., Rozwiązywanie konfliktów, PWE, Warszawa 1993. ; Dąbrowski P., Praktyczna teoria negocjacji, Sorbog, Warszawa 1991. ; Deutsch M., The resolution of conflict. Constructive and destructive process, Yale Univ. Pr., New Haven, New Haven 1973. ; Deutsch M., Cooperation and conflict: a personal perspective on the history of the social psychological study of conflict resolution West, M.A, [in:] D. J. Tjosvold, G. H. Smith (eds.), International handbook of organizational Teamwork and Cooperative Working, Wiley&Sons 2003. ; Domański S. R., Kapitał ludzki a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993. ; Drabik E., Elementy teorii gier dla ekonomistów, Wydawnictwo UwB, Białystok 1998. ; Drucker P. F., Praktyka zarządzania, Czytelnik, Kraków, 1994. ; Druckman D., Boundary Role Conflict: Negotiation as Dual Responsiveness, "Journal of Conflict Resolution", 1977, Vol. 21. ; Eisenhardt K. M., Kahwajy J. I., Bourgeois L. J. III, How Management Teams Can Have o Good Fight, Harvard Business Review, July-August, 1997. ; Fisburn P. C., Rubinstein A., Time preference, International Economic Review, (23) 1982. ; Fiszer R., Ury W., Patton B., Dochodząc do Tak. Negocjowanie bez poddawania się, PWE, Warszawa 1996. ; Flower A., Jak skutecznie negocjować, Petit, Warszawa 1991. ; Friedman W. J., Game theory with applications to economics, Oxford University Press, Oxford 1990. ; Galas Z., Nykowski I., Żółkiewski Z., Programowanie wielokryterialne, PWE, Warszawa 1987. ; Gasparski W., Etyka biznesu, PWN, Warszawa 2000. ; Gesteland R. F., Różnice kulturowe a zachowania w biznesie, PWN, Warszawa 2000. ; Gomolińska A., Rule Complexes for Representing Social Actors and Interactions, "Studies in Logic Grammar, and Rhetoric", No. 3(16), 1999. ; Gonciarski W., Konflikt niejedno ma imię (1), "Personel", 4(7), 1995. ; Gonciarski W., Konflikt niejedno ma imię (2), "Personel", 5(8), 1995. ; Gonciarski W., Konflikt niejedno ma imię (3), "Personel", 6(9), 1995. ; Goncarski W., Jak kierować konfliktami? (cz. I), "Personel", 7(10), 1995. ; Goncarski W., Jak kierować konfliktami? (cz II), "Personel", 8(11), 1995. ; Graham J., Vis-a-vis. International business negotiation, [in:] P. Ghauri, J.C. Claude Usunier (eds.), International Business Negotiations, Pergamon 1996. ; Griffin R., Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. ; Gulliver P. H., Disputes and Negotiations: A Cross-Cultural Perspective, Academic Press, Orlando 1979. ; Hamman J., Demokracja, decyzje, wybory, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004. ; Harsany J. C., Approaches to the bargaining problem before and after the theory of games: a critical discussion of Zeuthen's, Hick's and Nash's theories, "Econometrica", (24) 1956. ; Harsany J., Game Theory and the Analysis of International Conflict, [in:] James S. Rosenau (ed.), International Politics and Foreign Policy, Free Press, New York 1969. ; Harsanyi J. C., Selten J., A Generalized Nash Solution for Two-person Bargaining Games with Incomplete Information, ,,Management Science", No. 18, 1972. ; Hawes L., Smith D., A critique of the assumption underlying the study of communication in conflict, ,,Speech Monographs", T.59, No. 4, 1973. ; Hawkins L., Hundson M., Cornall R., Prawnik jako negocjator, "ABC", Warszawa 1994. ; Houba H., Sneek K., Vardy F., Can Negotiations Prevent Fish Wars?, Tinbergen Institute, Discussion Paper 1996. ; Morrow J. D., Game Theory for Political Scientists, Princeton University Press, Princeton 1994. ; Jankowski W. B. , Sankowski T. P., Jak negocjować, CIM, Warszawa 1995. ; Jastrzębska-Smolaga H. (red.), Ekonomiczne podstawy negocjacji. Pomiędzy prawem a moralnością, Difin, Warszawa 2007. ; Juchnowicz M. (red.), Elastyczne zarządzanie kapitałem ludzkim w organizacji wiedzy, Difin, Warszawa 2007. ; Kowalczyk-Grzenkiewicz J., Arcimowicz J., Jermakow P., Rozwiązywanie konfliktów, sztuka negocjacji i komunikacji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003. ; Kalai E., Proportional solutions to bargaining Situations: Interpersonal Utility Comparisons, ,,Econometrica", (45) 1977. ; Kalai E., Smorodinsky M., Other solutions to Nash's Bargaining Problem, ,,Econometrica", No. 43, 1975. ; Kałążna-Drewińska U., Negocjacje w biznesie. Kluczowe problemy, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 2006. ; Kamiński J., Negocjowanie techniki rozwiązywania konfliktów, Poltext, Warszawa 2003. ; Kamiński J., Modele procesów negocjacji, "Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 1(5), 2000. ; Kamiński J., Negocjacje w biznesie jako przedmiot zainteresowania nauk ekonomicznych, "Optimum. Studia Ekonomiczne", nr 4(24), 2002. ; Kamiński J. Negocjacje w działalności marketingowej przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2006. ; Karrass G., Dobić targu, Wydawnictwo Businessman, Sopot 1991. ; Kennedy G., Negocjacje doskonałe, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1999. ; Kerstern G. E., Szapiro T., Generalized Approach to Modeling Negotiations, "European Journal of Operational Reseach", Vol. 26, 1986. ; Kersten G. E., Szapiro T., Generalized Approach to Modelling Negotiations, "European Journal of Operational Reseach", Vol. 35, No. 1, 1986. ; Kipnis D., Smith S. M., An influence Perspective on Bargaining within Organizations, "Research on Negotiation in Organizations", Vol. 1, 1983. ; Kowalczyk-Grzenkowicz J., Arcimowicz J., Jermakowicz P., Rozwiązywanie konfliktów, sztuka negocjacji i komunikacji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003. ; Kowalczyk E., Psychologiczne uwarunkowania negocjacji gospodarczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2001. ; Kozielecki J., Konflikt, teoria gier i psychologia, PWN, Warszawa 1970. ; Kozioł L., Tyrańska M., Bińczycki B. , Metody analizy strategicznej w obszarze zarządzania zasobami ludzkimi, AE w Krakowie, Zeszyty Naukowe Nr 603, 2002. ; Kozina A., Style negocjowania-analiza porównawcza, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Nr 561, 2001. ; Koźmiński A. K., Piotrowski W. (red.), Zarządzanie. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998. ; Kreps D., Game Theory and Economic Modelling, Oxford University Press, Oxford 1990. ; Kreps D., A Course in Microeconomics Theory, Princeton University Press, Princeton 1990. ; Kreps D. M., Wilson R., Sequential equilibria, "Econometrica", No. 50, 1982. ; Kruś L., Bronisz P., Łopuch B., MCBARG System Supporting Multicriteria Bargaining, "Control and Cybernetics", Vol. 22, No. 4, 1993. ; Krzymieniewska G., Od walki do współpracy. Negocjacyjna sztuka zawierania porozumień, TNOIK, Bydgoszcz 1998. ; Kuc B. R., Moczydłowska J. M., Zachowania organizacyjne, Difin, Warszawa 2009.