Myndir af hvölum hafa lítt verið rannsakaðar jafnvel þótt þær séu mikilvægar heimildir um þekkingu á tegundunum og þróun iðnvæðingar í hvalveiðum. Þessi grein er þverfræðileg tilraun til að kanna hvernig hvalir eru – og hafa verið myndgerðir og hvernig listamenn gagnrýna ímyndir ráðandi sjónmenningar. Sýnt er fram á hvernig lífvaldið hefur mótað myndir og hvernig upplýsingatæknisamfélagið umbreytir myndgerð samtímans. Að lokum verður skoðað hvernig ný sýn á umhverfismál hefur skapað forsendur til að túlka myndir út frá sjónarhorni umhyggjusiðfræði.
This essay concerns itself with perceptions of the urban sphere, with its manifestations in literature and life writing, and with the city as a place of strangeness and travel in various senses, including the ways in which it pertains to the individual world view. Cities are places of density and internal connections, but their gates also open out and connect with other places, and increasingly other cities. Following a discussion of the Icelandic links between Copenhagen and Reykjavík, and the slow emergence of the latter as a "literary capital", the course is set for foreign cities, including Berlin and Paris in the company of Walter Benjamin, and the experience of getting lost with Franz Kafka in places that may be Prague and New York. In attempting to answer the question whether it is possible to become intimate with cities, we have recourse to city guides, life maps, a touring theatre – and the art of losing and finding.
This article surveys the ouevre of the Icelandic writer Jakobína Sigurðardóttir (1918-1994) on the occasion of her centenary. Various aspects of her novels, short stories, poetry and memoirs are examined, including the ways in which she presents time in her texts – time as it pertains to individual life spans and the interaction of different generations, as well as time in the life of a nation which could be said to have switched abodes in the course of the 20th Century, moving from rural to urban settings, and during this time the island nation attained sovereignty and independence. narrative is a key element in treating time and historical shifts, and attention is paid to the ways in which Sigurðardóttir both renews realist traditions and resorts to more radical narrative forms, pulling the reader into an active dialogue on gender and generational issues, on social justice and equality, as well on the routes and conditions which connect and mould places of dwelling – individual houses as well as the abode of the nation.
This article offers a discussion of two contemporary Icelandic literary works, Woman at 1000 Degreesby Hallgrímur Helgason and The Outlaw by Jón Gnarr, both of which have been subject to discussion and critique regarding the authors' use of real life individuals and events. The reception of these texts is read against the framework of Icelandic laws regarding freedom of expression and rights to privacy. Two Icelandic legal cases, regarding a literary text and cinematic production, serve as case studies for the Icelandic framework.
People migrating to Europe in search for a new life have become increasingly visible in various ways for the last few years. The article stresses some of the weaknesses in discussions on migration to Europe, where it is often assumed that migration from the outside world has only recently been affecting Europe. The article emphasizes how classifications of people into categories such as "refugee" and "immigrant" and the naturalization of these categories, can lead to dehumanization and stark simplifications. The article approaches this through stories of three men in Brussels, Belgium who have fled difficult circumstances in their home country Niger. It also explores these issues from some Icelandic discussions.
Leiksagan Systu megin (2021) eftir Steinunni Sigurðardóttur segir frá bláfátæku utangarðskonunni Systu sem dregur fram lífið með dósasöfnun og á að baki erfiða og flókna æsku. Í þessari grein er sjónum beint að Systu og þeirri höfnun sem hún má þola, jafnt í víðu samhengi og þröngu sem og í fortíð og nútíð. Rætt er um persónuna sem flandrara og fjallað um þá samfélagslegu útskúfun og skömm sem hún upplifir vegna fátæktar. Sérstaklega er skoðað hvernig samfélagið og fjölskyldutengsl Systu hefta frelsi hennar og ýta undir að hún gegni tilteknum hlutverkum. Þá er einnig gerð grein fyrir því hvernig Steinunn nýtir sér ýmis einkenni hrollvekjuhefðarinnar til að varpa ljósi á vanræksluna sem Systa má þola af hálfu móður sinnar og dregið fram hvernig afleiðingar áfalla í bernsku geta haft langvarandi áhrif á líf einstaklings.
Greinin fjallar um breytilegt ástand á norðurslóðum vegna hlýnun jarðar, hækkunar sjávarmála sem afleiðingu af bráðnun jökla og þau áhrif sem þessar breytingar hafa á líf hvítabjarna á þessu svæði. Spáð er í hugtök eins og landamæri, landyfirráð og tilverurétt. Sett eru fram tvö listaverk sem höfundar unnu í þessu samhengi og tengjast sérstaklega tveimur hvítabjörnum, sem komu til landsins með stuttu millibili árið 2008, og nefndir hafa verið "Skagabirnan" og "Skagabjörninn". Listaverkin studdust við vísindarannsóknir á tannrótum nánar tiltekið tannlögum þessara dýra þar sem ráðið var í þann árafjölda sem þau höfðu lifað og hugsanleg lífskjör sem þeim fylgdi. Sérhvert ár, er síðan tengt með handskrifuðum athugasemdum tilteknum umhverfismálefnum, umhverfisráðstefnum og/eða almennum menningaratburðum frá sama tíma. Stuttar ævisögur fylgja einnig báðum verkunum þar sem upplýsingar sem unnar voru út frá vísindarannsóknum og krufningu á þessum tilteknu hvítabjörnum eru manngerðar með það fyrir augum að ná fram samkennd fyrir tilverurétti þeirra og ákveðna ábyrgðartilfinningu hjá manninum gagnvart lífi annarra lífvera.
Greinin fjallar um mikilvægi athygli, lotningar og ástar í siðferðilegri hugsun, einkum er varðar náttúruna. Greinin hefst á umfjöllun um algengan heimspekilegan skilning á siðferðilegu gildi og siðferðilegri stöðu manna, dýra og náttúrunnar í heild. Samkvæmt þessum skilningi ræðst siðferðilegt gildi og staða vera af því hvaða hugrænu eiginleikum þær eru gæddar. Færð eru rök fyrir því að þessi skilningur sé ófullnægjandi, og að dýpri skilningur á siðferðilegri þýðingu fyrirbæra fáist í ljósi hugtaka á borð við athygli, lotningu og ást. Rætt er um það hvernig þessi hugtök tengjast sýn á gildi manna og náttúru, og hvernig þau geta einnig hjálpað okkur að hugsa um blindu okkar á innra líf annarra og á það sem aðrir sjá af veruleikanum. Loks eru náttúruskrif Henrys Davids Thoreau tekin sem dæmi um djúpa sýn á náttúruna og gildi hennar sem er í ríkum mæli mótuð af athygli, lotningu og ást. Hugsun Thoreaus leiðir í ljós að siðferðilegt samband okkar við aðrar verur er í grundvallaratriðum mótað af þessum hugtökum.
This article examines Tómas Sæmundsson's travel writings from his tour of Europe in the early nineteenth century. Sæmundsson visited various cities and then wrote his Ferðabók, along with a detailed introduction and several letters written to family and friends. These travel writings are examined to reveal how Sæmundsson express-es himself about the European cities he visited. How does he present these cities to his nineteenth-century Icelandic readers? How does he attempt to explain the role of the city and describe daily life in the cities? What sort of imagery does he employ to stimulate his readers' interest and imagination?As the study demonstrates, Sæmundsson's writings contain various observations on what characterized the cities he visited, what he found fascinating, and what he found repugnant. He was unafraid to pass aesthetic judgement on the different places and neighborhoods and to declare them to be beautiful or ugly. As a result of the article's analysis and systematic exposition of Sæmundsson's evaluations, it becomes evident that the young Icelandic academic had already acquired some basic knowledge of urban planning, and that he was brave enough to envision a possible layout for Iceland's capital city, Reykjavik.
During the Forties, Icelandic novelist Guðmundur Daníelsson, wrote a trilogy called Out of the Ground Wast Thou Taken: Fire (1941), Sand (1942) and The Land beyond the Land (1944). Leading up to the publications Daníelsson was vocal about the fact that he had read the works of American novelist William Faulkner. Later in life he would reveal that he read Faulkner in Norwegian translations and proudly acknowledged the direct line of descent he recognized between his own work and that of his American colleague. Until now no systematic analyzes has been done on the many parallels between their works. The article is divided in two. The first half unfolds in which ways Daníelsson reproduced structures, milieu, ideas, characters and events from Faulkner's nov-el Light in August in Fire. The latter half of the article situates Daníelsson's trilogy within a critical framework developed by Faulkner scholars in the last two decades where they have explored the relationship between Faulkner and the many writers who have engaged with him from the postcolonial world. Questions will be raised about if and then how Daníelsson deals with Iceland's postcolonial past in his novels, with a special emphasis on the connection between power and identity as it mani-fests itself in relation to, for example, class, race, gender and disability.
Ljósmyndararnir Anna Schiöth (1846–1921) og Engel Jensen (1877–1963) voru, ásamt Nicoline Weywadt, þær konur sem lengst störfuðu í faginu á Íslandi á 19. öld. Þrátt fyrir að konur hafi aðeins verið rúmlega 17% starfandi ljósmyndara á Íslandi á seinni hluta 19. aldar var ljósmyndun ein af fáum starfsgreinum þar sem konur gátu haslað sér völl og nutu viðurkenningar. Líf þeirra Önnu og Engel fléttaðist saman með ýmsum hætti og í greininni eru leiddar líkur að því að Anna hafi haft afgerandi áhrif á að Engel lagði ljósmyndun fyrir sig. Á sinni tíð voru Anna og Engel áhugaverðir og viðurkenndir ljósmyndarar en á fræðilegum vettvangi hefur lítið verið fjallað um þátt kvenna í ljósmyndun á Íslandi fyrir aldamótin 1900.
Ljósmyndir Önnu Schiöth eru nokkuð þekktar og hafa birst í ýmsum yfirlitsritum og bókum en verk Engel Jensen eru minna þekkt. Í greininni er varpað ljósi á fjölbreytt viðfangsefni Önnu og Engel sem ljósmyndara og starf þeirra og lífshlaup skoðað í samhengi við bæði ljósmyndasögu og atvinnusögu kvenna af borgarastétt. Anna og Engel voru lifandi dæmi um að konur af borgarastétt gátu farið aðrar leiðir í lífinu en að helga sig heimili, eiginmanni og börnum, þær gátu líka hlúð að eigin starfsframa, þroskað sig í starfi og aflað tekna. Þannig ruddu Anna og Engel brautina fyrir þær sem á eftir komu í faginu og settu mark sitt á ljósmyndasögu Íslands.
Eins og kunnugt er blasir við okkur alvarlegur umhverfisvandi sem ógnar lífi á jörðinni. Framferði mannsins á þar stærstan hlut að máli. Á líkingamáli má segja að orðið hafi misgengi milli viðhorfa okkar, siðferðis og lífshátta annars vegar og náttúrunnar hins vegar. Maðurinn hefur í krafti hraðvaxandi tæknilegrar getu sinnar og valds sagt sig úr lögum við vistkerfi jarðarinnar og farið að drottna yfir því og nýta sér á mjög óvarlegan hátt. Með því vinnur hann gegn viðgangi náttúrunnar sem hann er þó órjúfanlega samofinn. Í þessu birtist áðurnefnt misgengi. Í ritgerð þessari er leitast við að greina og leita skilnings á þessari stöðu, orsökum hennar og afleiðingum sem og úrræðum við vandanum. Nálgunin er þverfagleg og niðurstöður vísinda og fræða eru skoðaðar samhliða áhrifum siðmenningar og gildismats. Í þessu skyni er stuðst við leiðir líffræði og heimspeki, ekki síst líftáknfræði og siðfræði, og bent á órofa samspil þessara greina. Niðurstaðan er sú að menningu okkar, þekkingu og vitund verði að samstilla betur hinni náttúrulegu skipan, í þágu fjölbreytni og skapandi framvindu lífs á jörðinni. Í ferlum náttúrunnar liggi rætur þeirra gilda og merkingar sem gera tilveru okkar og annarra lífvera í senn mögulega og verðuga. Að þeim rótum þarf maðurinn að hlúa mun betur og tengjast; víkja af vegi drottnunar gagnvart náttúrunni og laga viðhorf og lifnaðarhætti sína að þeim breytta veruleika.
Moonstone: The Boy Who Never Was (Mánasteinn: Drengurinn sem aldrei var til, 2013) by Sjón tells of three eventful months in the life of Máni Steinn in the fall of 1918. In this short period the volcano Katla erupts, the Spanish flu rages and Iceland regains its sovereignty from Denmark. Building on Judith Butler's, Mary Douglas's and Michel Foucault's theories regarding the body as a cultural construct, this article focuses on body discourse as presented in Moonstone. According to Douglas there is a direct link between boundaries of the body and boundaries of society. Everything that endangers the stability of society's boundaries is considered social pollution. Foucault's theory on panopticism likewise identifies surveillance and discipline of citizens' bodies as means of maintaining society's social structure. Because Máni Steinn is queer, his body is considered abnormal according to the period's definitions on what constitutes a healthy and stable body. Aberrations from the "healthy", heterosexual body creates divergence within society's fabric. To regain the appearance of a "pure" society Máni needs to be hidden or banished from it. Yet the arrival of the Spanish flu to Reykjavík deconstructs conventional definition of the body and unravels the social hierarchy. The distinction between the healthy and the infected is obliterated, as the body becomes a site where irreconcilable opposites merge. During the turmoil of the Spanish flu boundaries of the body become as unstable as society's boundaries become fluent.
n 2017 the 500th anniversary of the Lutheran Reformation was celebrated. Then there was a huge discussion about the impact of the Reformation on church, culture and society. In this article and in a second one that follows, this question will be raised, especially in Icelandic context.Here it is assumed that it is only possible to state that a change has occurred or a novelty has arised because of Lutheran influence if it can be demonstrated that the Reformation is a necessary prerequisite for the change / innovation being discussed. Here it is particularly pointed out that various changes that until now have been traced to the Reformation can have been due to the development of the central-con-trolled state power. It is also pointed out that, due to the small population, rural areas and simple social structure, various changes that occurred in urban areas did not succeed in Iceland until long after the Reformation. Such cases are interpret-ed as delayed Lutheran effects. Then, in Iceland, many changes, which were well matched to the core areas of the Reformation, did not work until the 18th century and then because of the pietism. Such cases are interpreted as derivative Lutheran effects.In Iceland two generalizations have been evident in the debate on the influence of the Lutheran Reformation. The first one emphasizes an extensive and radical changes in many areas in the Reformation period and subsequent extensive decline. It is also stated that this regression can be traced directly to the Reformation and not to other fenomenons, e.g. the development of modern, centralized state. The other one states that the Reformation was most powerful in the modernization in both the church and society in Iceland.This article focuses on the influence of the Reformation on religious and church life. Despite the fact that the Reformation has certainly had the broadest and most direct effects on this field, it is noteworthy that the church organization itself was only scarsely affected by the Reformation. After the Reformation the Icelandic church was for example almost as clergy-orientaded as in the middle Ages.
