Search results

W artykule podjęto problem wzajemnych relacji pomiędzy instytucjonalizacją socjologii pracy, kontekstem politycznym i problemami rozwoju społeczno- -gospodarczego w Polsce po II wojnie światowej. Podstawą przeprowadzonych badań są zarówno materiały źródłowe, jak i wywiady narracyjne z nestorami socjologii pracy w Polsce, tj. naukowcami posiadającymi istotny wkład w rozwój socjologii pracy w Polsce. Ich analiza prowadzi do wniosku o współistnieniu uniwersalnych (ponadlokalnych, podzielanych ze "starymi" krajami kapitalistycznymi) i swoistych (lokalnych/regionalnych, częściowo podzielanych z innymi krajami realnego socjalizmu w Europie Środkowo- -Wschodniej) aspektów rozwoju subdyscypliny. Do uwarunkowań uniwersalnych należały powiązanie rozwoju socjologii pracy z zapotrzebowaniem przemysłu na nowoczesne metody zarządzania, znacząca rola inspiracji amerykańską socjologią i psychologią pracy oraz związek rozwoju subdyscypliny z polityką gospodarczą państwa. Cechami swoistymi były natomiast rosnące rozdarcie między nauką rzeczywistą i pozorną w warunkach realnego socjalizmu, słaba obecność ujęć krytycznych, pęknięcie pomiędzy socjologią akademicką i socjologią zakładową, a także wyraźne podziały w obrębie środowisk akademickich na tle stosunku do ustroju społeczno-politycznego. Rozdarcie między nauką rzeczywistą a pozorną przyspieszyło procesy deinstytucjonalizacji subdyscypliny, których początków szukać można w okresie "karnawału Solidarności". Procesy te zostały dodatkowo wzmocnione po 1989 roku między innymi w wyniku identyfikacji socjologii pracy z marksizmem, ekspansji nauk o zarządzaniu oraz przemian samego świata pracy. Twierdzimy jednak, że nie są to tendencje nieodwracalne, o czym świadczy współczesny renesans zainteresowania socjologią pracy w Polsce.

This article explores the experiences of the institutionalization and crisis of the sociology of work in Poland by analyzing the narratives of the doyens of the sociology of work in the country. It is argued that the institutionalization of sociology of work in the 1960s and 1970s reflected the requirements of the socialist industrialization of the country and its crisis (lasting from the end of 1980s) has political and economic roots related to systemic transformation. Simultaneously, some parallels between the situation of the sociology of work before and after 1989 are noted, including the challenges of cooperation between sociologists and industry. The empirical data in the article come from the research project carried out the Sociology of Work Section of the Polish Sociological Association based on the narrative interviews with the academic sociologists of work and plant sociologists who began their careers in the period of state socialism in Poland.