Çalışmamızda öncelikle sivil toplum kavramının literatürdeki yeri aydınlatılmaya çalışılmış, bu çerçevede kavramın tarihsel gelişimine yer verilerek; "devlet", "kamusal alan", "sivil itaatsizlik" kavramlarıyla ilişkisi irdelenmiştir. Ayrıca günümüzde devletin fonksiyonlarının ve etkinliğinin değerlendirilmesi bakımından bir karşılaştırma ölçütü olarak önemli bir yer tutan sivil toplum kuruluşlarının tanımına ve niteliklerine değinilerek, bu kuruluşların devlet olgusu karşısındaki konumunu belirleyen kavram olan demokrasiyle ilişkisi açıklanmıştır. ; In our study, firstly, it has been tried to explain the place of the concept of civil society in the literature, for this reason the development of the concept in the historical process has been given and its relation with the concepts of "state","public area", "civil disobedience" has been studied. Besides, dealing with the definition and the characteristics ofNGO 's that play an important part as a measure of comparison far the evaluation of the functions and the efjicincy of the state, the relation of these organisations with democracy which is the concept that determines the position of these organizations in view of the slate has been explained.
Url: http://josc.selcuk.edu.tr/article/view/1075000405 ; Devlet-sivil toplum-demokrasi üçgeninin ağırlık merkezinde yer alan basının Batı'lı ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de de yurttaşlık haklarının gelişmesinde doğrudan katkısı olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de yurttaşlık haklarının olgunlaşmasının, özellikle yazılı basındaki gelişmelere koşut bir paralellik gösterdiğinin irdelenmesidir. Betimleyici bir yaklaşımın sergilendiği çalışmanın başlangıç noktasını, Osmanlı'nın son dönemindeki Batılılaşma hareketleri ve basının üstlendiği misyon oluşturmuştur. Bu dönemde, yüzü Batı'ya dönük gazetecilerin yenileşme ve hak arayışları ön plana çıkarken; karşılaştıkları önemli engellemeler, sağlanan kazanımların sınırlılığına neden olmuştur. Bağımsızlık savaşı sonrasında kurulan Türkiye Cumhuriyeti döneminde ise, Batı'lı anlamda bir toplum projesi oluşturulmuştur. Bir yandan temel hak ve özgürlükler anayasal güvence altına alınırken; diğer yandan modern bir yurttaş profili gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte, dönemin gerek iç gerekse dış politikasındaki konjonktürel gelişmeler demokrasi fikrinin yaşama geçirilmesinde gecikmelere yol açmıştır. Özellikle bu dönemde, basından beklenilen işlev, kurulan yeni düzeni ve devrimleri desteklemesi ve bu konuda halkı bilinçlendirmesi olmuştur. Kuşkusuz bu dönemde, Cumhuriyet idealine muhalif olan basın üzerinde önemli kısıtlamalara gidilmiştir. Sonuç olarak çok partili siyasal hayata geçiş öncesindeki dönemin ele alındığı bu çalışmada, basının kimi zaman karşılaştığı sınırlamalara rağmen, yurttaşlık haklarının gelişiminde önemli ancak yeterli olmayan bir rol oynadığı vurgulanmıştır. ; Press is to be taken part in the gravity's center of the triangle of state-civil society- democracy that has been contributed directly to the development of citizenship rights in Turkey like western countries. The aim of this study, it is mentioned that the development of citizenship rights shows a conditioned parallellism towards the development of the written press. In the last period of the Ottoman's westernization movements and mission of the press have constituted the begin-ning point of this study that has been exhibited a descriptive approach. At this term, when jour-nalists whose faces became towards West, surpassed their modernization and right seeking, the limitations of the acquired rights were caused by the importance prohibitions. After Independence War and the Republician of Turkey was established, a social project was formed in Western context. Fundemental right and freedoms were taken by constitutional guaranty. And also, the profile of modern compatriot was constituted. However, the concept of democracy was constituted to be delayed by the conjuncturel developments about both internal and external pol-itics. Especially at this period, it was expected that the function of the press supported the estab-lishing, new deal and revolutions and also, educated to public about this subject. Definitely at this term, importance prohibitions on the press which was related to opposition of the ideal of republician, were constituted by the government. As a result of this study which was related to the term about before the plural political life, although the press was confronted with limitations from time to time, it played a significant role about the development of citizenship rights. But, this role did not become efficent for citizenship rights and democracy.
ÖZETBu çalışma, 1980 sonrası Mısır'ında sivil toplum kavramının yeşerdiği ortamın temel dinamiklerinin neler olduğunu, bireysel özgürlüklere dayanan sivil toplum anlayışının demokratikleşmeyi nasıl etkilediğini araştırma amacıyla seçilmiştir. Bu inceleme, sivil toplum kavramının tarihsel ve terminolojik gelişiminden yola çıkarak, Ortadoğu toplumlarının sivil toplumu ve kurumlarını oluşturmadaki kriterlerini tartışmayı amaçlar. Genelde Ortadoğu, özelde ise Mısır toplumu ve kültürü tartışmanın eksenine oturtularak, bu kültürün meydana gelen gelişmeler karşısındaki temel özellikleri gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Sivil toplum anlayışı salt bireyin öyküsünden filizlenen bir kavramdır. Mısır olgusu mercek altına alındığı zaman ise, burada sivil toplum anlayışının fertlerin tek tek kendilerini mensup hissettikleri yapılardan kaynaklandığı görülür. Mensubiyetlerden de birey değil, grup, aşiret, cemaat, kitle ve taraftar olguları vurgulanır. Bu itibarla kendini bir yere ve/veya yerlere ait kabul etme üzerine kurulu sivil toplum kavramının ortaya çıkmasındaki güçlükler son derece açıktır. Bu ülkede sivil toplum daha çok gruplar, kitleler ve cemaatler tarafından savunulmuştur. Bu sebeple de ortaya çıkma aşamasında bazı güçlüklerle karşılaşılmıştır. Özellikle de Mısır'daki İslami cemaatler ve gruplar bunun öncülüğünü yapmıştır.Seksenli yıllarda Doğu Avrupa'da gerçekleşen değişimler, Ortadoğu'nun otoriter devletlerinde demokratik bir değişime yönelik umutları canlandırdı. Ancak liberalleşme bölgenin birkaç devletinde, o da basın sansürünün gevşetilmesi, yarım yamalak serbest seçimler yapılmasının ötesine geçemedi. Bununla birlikte sivil toplum örgütleri iyiden iyiye kıpırdanmaya başladı.Bu araştırmada, Mısır devletinin sosyo - kültürel yapısı ve geçirdiği siyasi süreçler incelendi. Sivil toplum örgütlenmesinin tezahür biçimleri analiz edilerek sivil toplumun demokratikleşme sürecindeki rolünün ne olduğu ortaya çıkarılmaya çalışıldı. Aynı zamanda bir sivil toplumun ortaya çıkışını hangi faktörlerin engellediği araştırıldı. "İslamcılık" ve "Kökten Dincilik" in sivil toplumun gelişimine etkisi anlatılmaya çalışıldı ve bu eksende İslami cemaatler yoğun olarak ele alındı.İki bölümden meydana gelen bu incelemenin birinci bölümünde, ana konuya destek niteliğindeki diğer alt konular da yer almaktadır. Burada sivil toplumun terminolojik ve tarihsel geçmişinden bahsedilmekte, sivil toplumun dünyada, Avrupa'da, Ortadoğu ve Türkiye'deki gelişimlerine kısaca değinildikten sonra araştırmanın temel konusunu teşkil eden, Mısır'da Sivil Toplum bölümüne geçilmiştir.İkinci bölümde ise Mısır toplumunun tarihsel ve sosyo - kültürel açıdan tanıtılması amacıyla, Mısır tarihine yer verilmiş ve bu bölümde kısaca bugünkü Mısır'ın tarihine değinilmiştir. Daha sonra araştırmamızın temelini teşkil eden Mısır'da sivil toplum konusuna girilmiştir. Mısır'daki sivil toplum gelişmelerini daha iyi anlayabilmek için öncelikle Arap Körfezindeki ya da Ortadoğu'daki sivil toplumu irdelemeye çalıştık. Buradaki ekonomik, politik ve sosyal organizasyonların hangi boyutlarda gerçekleştiğine değindikten sonra, Ortadoğu'da sivil toplum tartışmaları adı altında Laik Tartışma, Liberal Sivil Toplum Modeli Tartışmaları, Arap Sol Milliyetçilerinin Sivil Toplum Tartışmaları, İslamcılar ve Sivil Toplum konuları ele alınmıştır. Mısır'da Sivil Toplum, Devlet ve Ekonomi başlığıyla sivil toplum örgütlerinin devlet yönetimi ile ilişkisi, Sivil Toplum - Ordu İkilemi başlığıyla da asker sivil ilişkilerinin hangi boyutlarda olduğu, sivil gücün artırılması için neler yapılabileceği araştırılmaya çalışıldı. Üçüncü bölümün sonunda ise Mısır'da Demokrasi, Sivil Toplum ve İslam başlığı adı altında ise, Mısır'daki demokrasi anlayışı ve liberal demokratikleşme, sivil toplum ve İslam, İslami cemaatler ve bunlar içinde özellikle Müslüman Kardeşler örgütü incelenmeye, araştırılmaya çalışılmıştır.ABSTRACTTHE SOCİAL CHANGİNG AND CİVİL SOCİETY İN EGYPT AFTER 1980This study has been chosen in order to understand the basic dynamics of the environment in which the concept of civil society emerged, and to examine how the mentality of civil society, which is based on individual freedom, influenced the process of the democratization of the Egyptian people after the year of 1980. Depending on the historical and terminological evolution of the concept of civil society, this study is aimed to discuss the criterions of the Middle Eastern societies in their establishment of civil societies and their institutions. The discussion is concentrated on the societies and cultures of Middle East in general, and of Egypt in particular. This investigation is directed to evaluate how these societies and cultures reacted to new social and cultural developments that are originated in other parts of the world.The concept of civil society stems from the idea of individualism. As far as the case of Egypt is concerned, it is understood that the idea of civil society relies on the social structures that individuals feel themselves as members of these groups. The nature of membership is not based on individuals but on various tribal, religious, and political groups. Thus it is quite understandable that the emergence of the concept of civil society is fraught with many difficulties, for in its real sense the idea of civil society relies on individuals themselves rather than various oriented groups. In this country, the idea of civil society is defended by certain social and religious groups. For this reason, in its emergence and development, the concept faced with many difficulties. Especially Muslim religious groups in Egypt represented themselves as pioneer activists in favoring civil society.In the eighties, social and political changes emerged in the Eastern European countries inspired Middle Eastern society in order to make similar social and political changes in their autocratic governments in the direction of democratic developments. The strives of democratization, however, were limited to some improvements in the field of press to a certain extend, and some premature free political elections in a couple of Middle Eastern countries. Nevertheless, the civil society supporters of these communities began to play more significant roles in their countries.In this study, the socio-cultural structure and its historical developments in Egyptian state is examined. The organizations of civil society and their social consequences are analyzed, and the role of civil society in the course of democratization is investigated. At the same time, the factors that hindered the emergence of civil society are evaluated. The influence of the concepts "Islamism" and "fundamentalism" on the development of civil society is questioned and in this case Egyptian Muslim religious groups are investigated.The study consists of two main chapters. The first chapter includes subdivided complimentary arguments that support the main topic. In this part, terminological and historical background of the idea of civil society is mentioned. Then various civil society cases in the Europe, Middle East, Turkey and other countries are briefly introduced, and Egyptian civil society case, which is primary subject of this study is elaborated.In the second chapter, in order to understand the historical and socio-cultural background of the Egyptian society a general Egyptian history is summarized, and modern history of Egypt is briefly presented.Again in the second chapter, the primary topic of this study, Egyptian civil society experience is investigated. In order to present a more comprehensive analysis of civil society developments, other cases from other Arab and Middle Eastern countries are examined. Economic, political, and social organizations are explored. Next, in the Middle Eastern societies, the discussions on the concept of civil society are analyzed surrounding Secular Discussions, the discussions on Liberal Civil Society Model, civil society discussions of Arab Left Nationalists, and Islamists. Under the title of Civil Society; State and Economy in Egypt, the economic relationship between the civil society organizations and government is examined. Under the title of Civil Society Military Dilemma, the relationship between civil citizens and military is questioned and some suggestions to improve the influence of civil power are analyzed.At the end of the third chapter, under the title of Democracy, Civil Society, and Islam in Egypt, the Egyptian way of understanding democracy, liberal democratization, civil society and Islam, Muslim religious groups, and among them Muslim Brothers organization are examined.
An Introductory Essay to OrientalismOrientalism is a science from one point of view, is an ideology for another. It is possible to say that orientalism is comprehended as an ideology in Turkey.Westernization an modernization stay behind this mental comprehension. As a civilization project, Westernization was not being a European but it was a project insisting to be like a European. If We ask the question of Shakespeare's famous character changing like, the main problem was to be or like to be.To be a European means to take possession of a civilization for oneself wholly. To be like a European means to take possession of only one part of that civilization for oneself. To take possession of being a European wholly means to be aware of civilization is constructed by concepts. Whereas to take possession of being like a European partially, by symbols! Reformists admit that playing piano for a women and speaking French for men are sufficient to be a European.Whereas, these are just symbols and these indicate not to be a European but like a European. Unfortunately, it is so lately realized that to be a European is not signified by such symbols, but it is signified with a few concepts such as "Human Rights", "Democracy" and "Civil society".https://www.marife.org/marife/article/view/85 ; Atıf / Cite as: Yavuz, Hilmi. ""Oryantalizm" Üzerine Bir 'Giriş' Denemesi". Marife 2/3 (2002): 53-63. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343271.
TEZ ÖZETİSivil toplum kavramı, "sivil toplum kuruluşları (STK)" nın kalkınmanın aktörleri olarak gündeme getirilmeye başlandığı son yıllarda üzerinde yoğun bir biçimde tartışılmaktadır. Bu tartışmalar, baskı grubu olarak toplumsal mücadelelere katılma işlevini üstlenmiş olanlar ile neoliberal yaklaşımların tümüyle içinde yeraldıkları için birer ajan olarak görülenler arasındaki ayrımın giderek belirginleşmesi ile birlikte kendini göstermektedir. Bu bağlamda STK' larının özellikle, 2.Dünya Savaşı' nı izleyen yıllarda yaşanan gelişmeler doğrultusunda farklı bir işlev üstlendiği görülmektedir. STK' larının söz konusu konjonktürdeki yer ve işlevleri, kalkınma yaklaşımlarının öngördüğü devlet müdahaleleriyle aynı doğrultuda oluşmaktadır. Uluslararası sistemin 1960' lı yıllardan itibaren krize girmesiyle birlikte STK' larının daha çok "baskı grupları" şeklinde bir işlev üstlenmeye başladıkları görülmektedir. Az Gelişmiş Ülkelerde yaşanan kriz, STK' ları devlet ile karşı karşıya getirmiş; bu kuruluşlar toplumsal mücadelelerde önemli bir işlev üstlemeye başlamışlardır. 1980' li yılların ikinci yarısından itibaren soğuk savaşın son bulması ve yeni dünya konjonktürünün oluşması ile kalkınma yaklaşımları yerini neoliberal yaklaşıma bırakmıştır. Büyüme merkezli kalkınma yaklaşımları yerine insanı merkeze alan yeni kalkınma yaklaşımları STK' larını, "kalkınmanın yeni aktörleri" olarak tanımlamışlardır. Bu tanımlama, neoliberal yaklaşımların, "minimal", devlet anlayışı ile uyum göstermektedir. Küreselleşme adı verilen bu süreçte STK' lar yeni ajanlar olarak değerlendirilmektedir. Kavram, uluslararası çevreler tarafından kalkınmacı STK' lar olarak tanımlanmaktadır. "Hükümet-dışı", "özel kar amacı gütmeyen", gibi çok çeşitli açılardan tanımlanan kavram tam bir netlik taşımamaktadır. Bu durum, STK' larının içinde bulunduğumuz dönemde, neoliberal yaklaşımın gerektirdiği düzenleme araçlarından biri olarak ajan işlevi üstlendikleri yargısını kuvvetlendirmektedir.SUMMARY OF THE THESISThe concept of civil society has been intensively discussed in the recent years when "civil society organizations (CSO)" were started to be brought into agendas as actors of development. These discussions arise with clarification of the difference between those that have assumed the function of participating in social struggles as a group of pressure and those that are considered as an agent each as they take part in neo-liberal approaches in full. In this context, it is seen that CSO's assume a different function in the direction of the developments experienced following the 2nd World War in particular. CSO's position and functions in the conjuncture in question form in the same direction as the government interventions that development approaches stipulate.Along with the international system's entering into a crisis again in the 1960's, it is seen that CSO's have started to assume a function in the form of "pressure groups" rather. The crisis experienced in Less Developed Countries, brought CSO's in opposition to the state; these establishments have started to assume an important function in social struggles. As of the second half of the 1980's, along with that the cold war ended and that the new world conjuncture formed, the development approaches left their place to the neo-liberal approach. The new human-centered development approaches unlike the growth-centered development approaches have defined their CSO's as "the new actors of development." This definition demonstrates compliance with the "minimal" state understanding of the neo-liberal approaches. In this process named globalization, CSO's are considered as the new agents. The concept is defined by the international community as development-oriented CSO's. The concept defined from a large variety of views, such as "non-governmental," "nonprofit" does not bear complete clarity. This situation strengthens the judgment that CSO's assume the function of an agent as one of the regulating instruments required by the neo-liberal approach within the period that we are in.
Milli Güvenlik Kurulu, "devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile kararların alınması ve gerekli koordinasyonun sağlanması" çerçevesinde, silahlı kuvvetler komuta kademesi ile hükümet üyelerinin Cumhurbaşkanı'nın başkanlığında biraraya gelerek, karşılıklı görüş alış verişinde bulundukları ve görüş belirdikleri bir organdır. Özellikle kriz dönemlerinde dönemlerinde Türk siyasal hayatında oldukça etkili bir işlev görev Milli Güvenlik Kurulu, uygulamada oynadığı bu rol nedeniyle, zaman zaman ülkenin "en üst karar organı" nitelemelerine maruz kalmaktadır. Milli Güvenlik Kurulu (MGK), 1961 Anayasası'yla faaliyete başlamıştır. Türkiye'de Milli Güvenlik Kurulu'ndan önce de çeşitli savunma kurulları faaliyette bulunmuştur. Bunlar; Harb Encümeni(1922), Yüksek Müdafaa Meclisi ve Umumi Katipliği (1933) ve Milli Savunma Yüksek Kurulu(1949) dur. Ancak bunların görev alanları askeri savunmaya yönelik sınırlı bir alanı kapsamaktadır. Türkiye'yi bu tür bir organ arayışına iç siyasi gelişmeler ve dengeler ile dış dinamikler ve konjonktür götürmüştür. Dış dinamiklerin başında, özellikle İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ABD öncülüğünde bütün dünyada meydana gelen savunma konseptindeki değişiklik gelmektedir. Bu savaştan sonra milli savunma, kavramından daha kapsayıcı bir kavram olan milli güvenlik kavramına geçilerek, ABD örneğindeki Milli Güvenlik Konseyi(National Securty Cuoncil) gibi milli güvenliği sağlamakla görevli organlar kurulmuştur. Ancak Milli Güvenlik Kurulu uygulamasına Türkiye açısından bakıldığında, mevzuat ve geleneklerden hareketle, iç dinamiklerin belirleyici bir rol oynadığını görmek mümkündür. Bu nedenle Türkiye uygulaması, Batı ülkelerinden önemli ölçüde farklılıklar göstermektedir. Ülkemiz örneğinde asker ve sivillerin eşit oranda temsil edildiği MGK'nda milli güvenlik kavramı çerçevesinde ülkenin ekonomik, siyasal ve sosyal ve kültürel bütün sorunları müzakere edilmekte, toplantı sonucunda alınan kararlar, "alınması zorunlu görülen kararlar" amir hükmüyle Bakanlar Kurulu'na bildirilmektedir. Bu durum, askeri otoritenin devlet yapısı ve siyasal karar süreçleri içindeki özerkliği ile kendisini Batı ordularından ayıran aşırı merkezi yapısının bir sonucudur. Milli Güvenlik Kurulu, mevcut yapısı ve işleyişiyle, üç önemli soruna yol açmaktadır:1-Milli güvenlik kavramının kapsamının müphem ve muğlak bırakılması, uygulamada temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanmasına yol açmaktadır.2-Kurul'a katılan kuvvet temsilcileri vasıtasıyla ordu iç politikaya müdahaleyle karşı karşıya bırakılmaktadır.3-Sivil idareyi devamlı gözetim altında tutan bir mekanizma görevi gören Milli Güvenlik Kurulu, yürütmenin gücünü kırmakta, enerjisini tüketme, zayıf ve etkisiz bırakmaktadır.Anayasa'da ve ilgili mevzuatta düzenlenen Kurul'un yapısı yeniden ele alınmalıdır. Kurulun amacı, statüsü, görevleri tartışmalara imkan vermeyecek şekilde, net bir şekilde ortaya konulmalıdır. Yapılacak yeni düzenlemede Kurul, asker -sivil hesaplaşma alanı olmaktan çıkarılma ve bir "danışma kurulu" statüsünü aşmamalıdır.THESIS SUMMARYThe National Security Council is an organ, consisting of the armed forces command rank and goverment members, who convene within the frame of "determination, designation and application of state's national security policy, taking decisionds and providing the necessary coordination", under the presidency oy the Head of State and mutually exchange views and state opinions. The National Security Council, whic performs a quite efective function especially in crises periods, due to the role it plays in application, is being exposed from time to time to " the highest decision organ" of the country description. The National Security Council (MGK), began activity by the Constitution of 1961. Before the National Security Council in Turkey there had been other various defence committees. These were War Council (1922), High Defence Assemly and General Clerkship (1933) and National Defence High Council (1949). However, the duty scopes of these cover a limited area directed towards military defence.Turkey has been carried to the search for such an organ by the internal and external development and balances and by external dynamics an conjunture. The most important of the external dynamics ist the change in the defence concept, that occurred around the world especially after the Second World War in the leadership of the USA. After this var it has been passed from national defence concept to national security, which concept is more comprehensive and as with the example of the USA's National Security Council, organs, appointed to ensure the national security have been established. When looked at the National Security Council application from the viewpoint of Turkey, however, starting from the regulations and customs, it is possible to see that the internal dynamics play a determining role. Therefore the application in Turkey shows substantial differences from the Western Countries. In our country's example in the National Security Council, where the military and civils are represented equally, within the frame of national security concept, economic, political, social and cultural and all problems ar negotiated. Decisions, taken at the end of the meeting, "decisions, regarded as compulsory" are communicated to the Council of Ministers by a superior's order. This situation is a consequence from the autonomy of the military authority from the state structure and political decision mechanism and from its excessive centralized structure, whic distinguishesit from the Western Armies. The National Security Council, with its present structure and functioning, opens the way to three important questions:1-Leaving the national security concept vague and confusing results practinally in the restriction of the basic rights and freedoms. 2-Through the power representatives joining the Council, the army is left face to face with intervention in domestic politics. 3-The National Security Council, which functions as a mechanism, holding the civil execution constantly under supervision, breaks down the strength of he execution, exhausts its energy, leaves it weak and unefective. The Council's structure, coordinated in the constitution and reladet regulations, must be handled anew. The Council's purpose, its status, and duties must be determined in a neat manner, which leaves no ways for debates. The Council in this new arrangement, should stop being a form of military-civil accounts-settling and should not exceed its status of "consulting comittee".
Marmara Denizi, İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'nı kapsayan bölgeyi ifade eden Türk Boğazları, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan günümüze kadar, zaman zaman Türkiye'ye yöneltilen tehditlerin başlıca kaynağını oluştururken, genellikle Türkiye'nin jeopolitik ve jeostratejik önemini artırıcı bir koz olmuştur. Türklerin, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Türk boğazları üzerinde azalmaya başlayan hakimiyeti, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Barış Antlaşması ve antlaşma ile aynı tarihte yürürlüğe giren ve antlaşmanın bir parçası sayılan "Boğazların Tabi Olacağı Usule Dair Mukavelename" ile Türk boğazlarından barışta ve savaşta, denizden ve havadan geçiş ve ulaşım serbestliği ilkesi kabul edilmesi ile tamamen yok olma noktasına gelmiştir. Lozan'da kabul edilen boğazlar ile ilgili Sözleşmede boğazlardan geçiş serbestliği, ticaret ve savaş gemileri için barış zamanı, Türkiye'nin muharip ve tarafsız olduğu savaş zamanları için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Sözleşme, kıyıdan itibaren 15-20 km.lik bir alanı kapsayacak şekilde boğazlar bölgesi ile İmralı hariç; Marmara Denizi'ndeki tüm adaları ve Boğazönü Adaları'nı (Semadirek, Limni, Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan Adaları) gayri askeri statü kapsamına almıştır. Serbest geçiş ilkesi ve uluslararası denetim sisteminin etkisi altında hazırlanan sözleşme, boğazlara ilişkin bir kısım yetkileri akit devletlerin temsilcilerinden oluşan Boğazlar Komisyonu'na devretmiştir. Türkiye, egemenlik haklarını açıkça sınırlandırmış olan sözleşme ile savunma ve güvenliği için tedbir alma hakkından mahrum bırakılmıştır. Bu durumda Türkiye Lozan'da içine sindiremeden imzaladığı Lozan boğazlar sözleşmesinin iptali ve tekrar boğazlarda ki hakimiyetini kurmanın yollarını aramıştır. Türkiye'nin Bu arayışları sonuçsuz kalmamış ve 20 Temmuz1936 tarihli Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanması ile sonuçlanmıştır. Bu tarihe kadar değişik evrelerden geçerek azalmaya devam eden, ancak bu sözleşmenin imzalanmasıyla Türk boğazları ve geçiş rejimi üzerinde Türk hakimiyeti yeniden sağlanmıştır. Montreux Sözleşmesinin amacı; "boğazlardan geçişi ve gemilerin ulaşımını, Lozan Barış Antlaşması'nın 23. maddesiyle tespit edilen prensibi, Türkiye'nin güvenliği ve Karadeniz'e kıyıdaş devletlerin güvenliği çerçevesinde koruyacak biçimde düzenlemek" olarak belirlenmiştir. Akit devletlerin, 24 Temmuz 1923'te Lozan'da imzalanmış olan sözleşmenin yerine koymayı kararlaştırdıkları sözleşme, 29 madde ile dört lahika ve bir protokolden oluşmaktadır. Montreux Boğazlar Sözleşmesi, Lozan Barış Antlaşması ve eki olan Boğazların Tabi Olacağı Usule Dair Mukavelenamenin, Türkiye'nin boğazlar bölgesi üzerindeki egemenliğini kısıtlayan hükümlerini ortadan kaldırmıştır. Sözleşmenin imza tarihi olan 20 Temmuz 1936'dan itibaren geçerli olmak üzere, Türkiye'nin boğazlar bölgesini askerileştirmesi, Boğazlar Komisyonu'nun kaldırılarak yetkilerinin Türkiye'ye aktarılması öngörülmüştür. Montreux Sözleşmesi ile Boğazlardan geçiş rejimi ve gemilerin ulaşımı konuları, Türkiye'nin ve Karadeniz'e kıyıdaş devletlerin güvenliklerini koruyacak çerçevede düzenlenmiştir. Lozan Boğazlar Sözleşmesi ile Montreux sözleşmesinin arasında ki en önemli fark Türkiye'nin kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karşısında sayması durumudur. Bu husus Lozan'da öngörülmeyen ve Türkiye'ye önleyici meşru müdafaa hakkına dayanarak tedbir alma imkanı veren yeni bir düzenleme olarak sözleşmede yer almıştır. Lozan'ın aksine Montreux sözleşmesi, havadan geçiş serbestliği ilkesini kabul etmemiştir. Sadece sivil uçakların boğazlar üzerinden geçişi düzenlenmiş, askeri uçakların boğazlar üzerinden geçmesine izin verip vermeme yetkisi Türk hükümetine bırakılmıştır.Barış ve Türkiye'nin tarafsız olduğu savaş zamanlarında, boğazlardan geçecek savaş gemilerinin sınıfı ve tonajı sınırlandırılmış olup, bu gemilerin geçişi ön bildirime tabi tutulmuştur. Ayrıca, Karadeniz'de bulunacak kıyıdaş olmayan devlet gemileri için süre sınırlaması da getirilmiştir. Türkiye'nin muharip olduğu savaş zamanı ile kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi ile karşı karşıya sayması durumlarında (21. maddede öngörülen istisna dışında) savaş gemilerinin boğazlardan geçişi konusunda Türkiye dilediği gibi davranabilecektir. Boğazları tüm savaş gemilerine kapatma veya dilediği devlet savaş gemilerini geçirme hakkı vardır.Montreux Boğazlar Sözleşmesi, geçiş nedeniyle ortaya çıkabilecek tüm hukuki durumları düzenlememektedir. Sözleşmede öngörülen açık sınırlayıcı hükümlere (örnek olarak 2. maddenin lafzına) ters düşmemek, genel uluslararası hukuk ilkelerine bağlı kalmak ve boğazlardan geçiş hakkının özüne dokunmamak koşuluyla; Türkiye'nin zabıta ve yargı yetkisi ile geçişin zararsız olmasını isteme ve geçişi düzenleme yetkileri vardır. Montreux'de saklı tutulan ve uluslararası hukukun teyit ettiği bu yetkisini kullanarak Türkiye, ulusal bir düzenleme (tüzük ) yaparak 1994 ve 1998 tarihli Tüzükleri uygulamaya koymuştur. Böylece, kıyıdaş devlet olarak, ulaştırma güvenliğini sağlama ve deniz trafiğini düzenleme yetkisini kullanmıştır.SSCB ve Yugoslavya'nın 1991 tarihinde dağılmasından sonra Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin akit devletleri; Gürcistan, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya (Sırbistan-Karadağ), İtalya, Fransa ve İngiltere olmuştur. Değişen dünya konjonktürünün sonucu olarak özellikle ABD ve AB gibi küresel güç aktörlerinin girişimleri ile Türk boğazlarından geçiş rejiminin tartışmaya açılma ihtimali mevcuttur. Gerek mevcut hukuki ve siyasi düzen, gerekse Türk boğazlarından geçişle ilgili uygulamalar ışığında incelendiğinde, bazı teknik detaylara mahsus aksaklıklar dışında Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin feshini veya değiştirilmesini gerektirecek bir durum mevcut değildir. Sözleşmenin yenilenmesi durumunda Türkiye halen sahip olduğu avantajlara sahip olamayacak ve yeni sözleşme, halen uygulanan rejime kıyasla Türkiye'nin lehine olmayacaktır. Bu nedenle Türkiye Montreux Boğazlar Sözleşmesinin devam etmesi için çaba harcamalıdır. Turkish Straits which expresses the region covering Maramara Sea , İstanbul and Çanakkale Straits has usualy been a trump increasing geopolitic and geostrategic importance of Turkey while also being the main source of many threats against the country , time to time since Küçük Kaynarca Agreement was signed in 1774. Turkish sovereighty which began to decrease after Küçük Kaynarca Agreement signed in 1774 reached at a point to completely disappear folowing the issue of Lausanne Peace Agreement dated 24 July 1923 and 'Regulations The Straits Will Be Subject To' which was put in effect as a complemantary part of it at the same date.intoroducing the free passage and transportation principle through sea and air, in peace and war. In the agreement signed in Lausanne, free passage principle through the straits was arranged separately for commercial or war ships during peace, war time when Turkey stands neutral or is a belligerent The agreement,described all islands in Marmara Sea and Boğazönü islands covering a 15-20m area from the coastal site as non-military zones , with the exemption of the straits region and İmralı. The agreement arranged under the influence of free passage principle and international control system transfrered some authorities regarding the straits to the Straits Commission composed of representors of contracting countries. Turkey was deprived of its right of taking precautions for its safety and defence with this contract restricting its sovereignty. Under these conditions, Turkey looked for a way to dissolve of the Lausanne Straits Agreement which was signed by Turkey unwillingly and to restructure its sovereignty on the straits. These attempts of Turkey was not left answerless and finaly resulted with the arrangement of Montreux Straits Agreement. In this way, Turkish sovereighty on Turkish Straits and passage principle was re-arranged which continued to decrease, passing through different stages.The objective of Montreux Agreement was to arrange' the principles of passing through the straits , passage of ships , the principle outlined on the 23rd article of Lausanne Peace Agreement, Security of Turkey and other neighbouring countries situated coastwise of Black Sea .'The contract which was thought to be put in effect by the contracting countries to replace the agreement signed in Lausanne on 24 July 1923, consisted of 125 articles, four attachments and one protocol.Montreux Straits Agreement, Lausanne Peace Agreement and its attachment 'Regulations The Straits Will Be Subject To' cancelled the provisions restricting Turkish sovereighty on the straits region . It is stated that Turkey should militarize the straits region, The Straits Commission should be dissolved and its authorities should be transferred to Turkey starting fom the issue date of the agreement, 20 July 1936. In Montreux Agreement, subjects such as the passage prcinciple through straits and ships are arranged in a way to protect the security of Turkey and countries on Black Sea coastline. The main difference between Lausanne Straits Agreement and Montreux is the situation that Turkey considered itself quite close to a war threat .This situation was not assumed in Lausanne Agreement . A new arrangement was made enabling Turkey to take precautions for its defence. In contrary to Lausanne, Montreux Agreement does not allow airway passage principle. Only the passage of civil aircrafts are covered and the decision whether to let the passage of war ships is left to the Turkish Goverment.During peace and war time when Tukey stands neutral, the class of war ships to pass through the straits will be restricted and will require a preliminary notification. Furthermore, a time restriction is intorduced for ships of countries not located along the coastline and which was going towards Black sea.During war time when Turkey takes part as a belligerent , in case it considers itself close to a war threat ( with the exceptions outlined on the 21st article) , Turkey can act in the way it likes regarding the passage of war ships through the straits. Montreux Straits Agreement arranges all judical cases sourcing from right of passage. Provided that restricting provisions of this agreement are not violated and international law principles are fullfilled and the basic of passage right through the straits are reserved; Turley can claim the security of passage and to arrange the passage conditions.Using these authorities, Turkey put the Regulations dated 1994 and 1998 in effect as a nationl arrangement. Thus, it used its authority to arrange marine traffic and to provide the security in transportation.After Soviet Socialist Countries Union and Yugoslavia was dissolved in 1991, contracting parties of Montreux Agreement became , Georgia, Russian Federation, Ukraine, Romania, Bulgaria, Turkey, Greece , Yugoslavia ( Serbia -Karadağ) , Italy, France and England As e result of changing world conditions, especially with the attempts made by actors of the global power such as America and European Union, there exists the possibility of bringing the passage regime through straits into discussion. Examining the situation both within the frames of existing judical and political structures and applications in Turkey regarding the passage through straits, we can find no reason which requires the dissolve or an alteration on Montreux Agreement with the exemption of defects in technical details. In case the agreement is renewed, Turkey will not reserve its existing advantages and the new agreement will not be in the favor of Turkey when compared with the regime still in effect. Therefore, Turkey should struggle for the continuance of present Montreux Agreement.
