İdareler arası mali ilişkiler ve büyük şehir belediyesi finansmanı
ÖZETKamusal hizmetler merkezi idare ve yerel idareler tarafından yerine getirilmektedir. Söz konusu idareler arasındaki mali ilişki gelir paylaşımı ve hizmet bölüşümünden oluşmaktadır. İdareler arası hizmet bölüşümü etkinlik, faaliyetlerin ayarlanması ve yeknesak standart ve politikalar gibi birtakım kriterler ile belirlenmektedir. Bunun yanında idareler arasındaki gelir bölüşümü ise anlaşılabilirlik, yeterlilik, uygulanabilirlik ve gelir esnekliği gibi kriterlere bağlıdır. Etkin kaynak dağılımı için öncelikle idareler arası hizmet bölüşümü, daha sonra ise gelir paylaşımı belirlenmelidir.Yerel yönetimleri temsil bakımından en iyi örnek belediyelerdir. Belediyelerin mali ve idari durumu, şehirlerin giderek artan önemleri ve sorunlarının etkisiyle ön plana çıkmış; mali ve yerel önlemler alma ihtiyacı 1970'lerin sonunda iyice belirginleşmiştir. Bu gereksinimlerin sonucunda mali ve idari alanda birtakım düzenlemeler olmuştur. Mali alanda 1981 yılında 2380 ve 2464 sayılı Kanunlar ile yapılan düzenlemeler sonucunda belediyelere önemli oranda gelir sağlanmıştır. İdari alanda ise 1984 yılında çıkartılan 3030 sayılı Kanun ile İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerin yönetimi özel bir yapıya kavuşturulmuştur. Fakat bu şehirlerin yeni bir uygulamaya geçmesi varolan sorunları çözmede yetersiz kalmış ve merkezi idareyle aralarındaki idari ve mali sorunlar devam etmiştir. Bu sorunların çözümü için çeşitli kanun tasarıları hazırlanmış, fakat kanunlaşamamıştır. Kalkınma Planlarında ifade edilen düşünceler ise uygulamada yer bulamamıştır.Bu çalışmada yukarıda ifade edilen sorunlar çerçevesinde merkezi idare-yerel idare arasındaki mali ilişki incelenmiş ve Dünya ve Türkiye'deki büyük şehir uygulamaları bu açıdan değerlendirilmiştir.Bu çalışma çerçevesinde büyük şehir belediyelerine ilişkin şu sorunlar gözlemlenmiştir: Büyük şehir belediyeleri, kaynak sahibi olma ve kaynak yaratma açısından yeterince güçlü değildir. Belediye bütçe gelirleri, öz gelir payının azlığı ve belediyelerin yeni kaynak yaratma yetkisinin olmaması nedeniyle yetersiz kalmıştır. Belediye gelirlerinin çok büyük bir kısmı merkezi idare transferlerinden oluşmuştur. Bütçe giderleri ise, bazı hizmetlerin düşük düzeyde yapılmasına neden olmuş, personel harcamaları gibi kalemlerin payının yüksekliği bütçeleme alanının daralması sonucunu doğurmuştur. Diğer taraftan, merkezi idare yaptığı kanuni düzenlemelerde öncelikle gelir bölüşümünü belirlediğinden, kaynak kullanımında etkinsizlik ortaya çıkmıştır.Bu çalışmada, sorunların çözümüne ilişkin olarak mali ve idari alanda birtakım düzenlemelerin yapılması önerilmiştir.ABSTRACTPublic services are fulfilled by central and local governments. The fiscal relations between them consist of revenue and service-sharing. The service-sharing between different administrations (e.g. central and local governments) is determined by the criteria such as the setting of activities, uniform standards and policies. The revenue-distribution between different levels of administration, meanwhile, depends on such criteria as comprehensibility, capability, applicability, and income elasticity. For effective resource allocation, first, the service-sharing, and, then, the revenue-sharing between the two levels of administrations (central and local) should be decided.The examples which best represent the local government are local councils (belediye). On account of their increasing significance and problems, the question of the financial and administrative well-being of local councils and the respective need to take financial and local measures to enhance their conditions, have become more marked particularly by the end of the 1970s. As a result of this requirement, new regulations were issued in the financial and administrative spheres. In the financial sphere, the Laws no. 2380 and 2464, adopted in 1981, envisaged significant cash flows to local councils. In the administrative sphere, on the other hand, the Law no. 3030, adopted in 1984, accorded special status for metropolitan cities like İstanbul, İzmir and Ankara. Nonetheless, this new regime proved inadequate in resolving the deep-seated problems these cities had been facing, while their administrative and financial disputes with the central government persisted. A number of draft legislation to resolve these problems were prepared, and yet none were adopted by the parliament as law. The ideas expressed in the Development Plans, meanwhile, did not materialise.This study seeks to examine the financial relations between central and local governments by reference to the problems presented above. The metropolitan city arrangements in Turkey and in the world at large are, likewise, researched through in the same light.In this study, the following observations and findings as regards metropolitan city councils have been reached : The metropolitan cities are not possessed of adequate resources under their disposal and in their capacity of resource-generation. The budget revenue of local councils have remained inadequate due to the insufficiency of their own income and to their lack of power in generating new resources. For the most part, the revenue of local councils consists of funds transferred to them by the central government. The budgetary expenditures, for their part, have resulted in the poor quality of some of the services handled by local councils, while the high share of staff expenditures has limited the scope of budgetary provisions. On the other hand, since the central government first decides upon the allocation of revenues through legal regulations, inefficiency of resource-utilisation accordingly has followed suit. This study suggests a number of new arrangements in financial and administrative fronts to bring about a solution to the problems faced by the local councils in Turkey.
