Suchergebnisse

Fræðimenn hafa rannsakað "ástandið" – samneyti íslenskra kvenna við erlenda hermenn á árum síðari heimsstyrjaldar og viðbrögð samfélagsins við því – frá margvíslegum sjónarhornum. Rík áhersla hefur verið lögð á að skoða hvernig hugmyndir um kyngervi og þjóðerni fléttuðust saman en konur voru álitnar hafa mikilvægt hlutverk við varðveislu íslensks þjóðernis, sem þær brugðust með því að leggja lag sitt við erlenda karlmenn. Í þessari grein er sjónum beint að málflutningi kvenna í ástandsumræðunni og skoðaðar birtingarmyndir samstöðu og ágreinings þeirra á milli en margar þessara kvenna voru áberandi innan kvennahreyfingarinnar. Skoðað er hvernig íslenskar konur töluðu um og gagnrýndu tvöfalt siðgæði á fyrri hluta 20. aldar, með sérstakri áherslu á hernámsárin, og málflutningur þeirra settur í alþjóðlegt samhengi. Þar á meðal er stuðst við skjöl úr fórum kvenréttindakonunnar Laufeyjar Valdimarsdóttur sem ekki hafa verið nýtt áður, þar sem hún setti fram afdráttarlausa og opinskáa gagnrýni á viðbrögð íslensks samfélags við samskiptum kvenna og hermanna.

Íslenskt samfélag tók hröðum breytingum eftir að fyrsta tilfelli Covid-19 greindist á landinu í lok febrúar 2020. Rúmum tveimur vikum síðar var fyrsta samkomubannið sett á þar sem miðað var við að ekki kæmu fleiri saman en hundrað manns. Ekki leið vika þangað til að reglur voru hertar enn frekar og fjöldatakmarkanir settar við 20 manns. Tveimur dögum síðar, þann 24. mars, hóf Kristinn Ingvarsson ljósmyndari að fanga nýjan veruleika með hjálp myndavélarinnar. Við birtum hér myndaþátt úr smiðju Kristins sem sýnir einangrunina í faraldrinum; hvernig nýjar reglugerðir og ótti við smit urðu til þess að fólk hélt sig til hlés, umferð farartækja um götur borgarinnar dvínaði og mannaferðir á vinnustöðum, eins og Háskóla Íslands, urðu fátíðar. Ljósmyndirnar vitna auk þess um fjarlægðartakmarkanir, grímunotkun og einsemd, en ljósmyndarinn gaf sér töluna einn sem útgangspunkt verkefnisins, enda vorum við öll ein í einhverjum skilningi orðsins. Myndirnar sem hér birtast eru einnig heimild um nýja hversdagstilveru á farsóttartímum.

Greinin sem hér birtist fjallar um táknmálstúlkun og áhrif undirbúnings á hugrænt álag túlka og tengsl þess við gæði táknmálstúlkunar. Þátttakendur í rannsókninni voru starfandi táknmálstúlkar á Íslandi. Rannsóknin var unnin með blönduðum rannsóknaraðferðum, þar sem tekin voru viðtöl við táknmálstúlka og send út spurningakönnun í tengslum við sérstök túlkaverkefni, auk þess sem hluti þátttakenda tók þátt í sérhönnuðu túlkunarprófi. Prófið var framkvæmt til að ná fram tölfræðilegum upplýsingum um áhrif undirbúnings á táknmálstúlkun og fá túlkana sjálfa til að lýsa undirbúningi sínum og greina þætti sem mikilvægt er að undirbúa fyrir túlkun.

Niðurstöður rannsóknarinnar varpa ljósi á að undirbúningur bæði eykur skilning túlkanna á umræðuefninu sem túlka á og auðveldar þeim framsetningu túlkunarinnar. Þessi atriði draga úr hugrænu álagi og auka gæði túlkunar. Tölfræðilegar upplýsingar sýndu að í óundirbúnum túlkunum töpuðust tæp 20% þeirra aðalatriða sem átti að túlka, en einungis um 10% í undirbúnum túlkunum. Niðurstöður benda til þess að mikilvægt sé að táknmálstúlkar hafi tækifæri til að undirbúa sig fyrir verkefni sín. Til að tryggja gæði túlkunar ætti það að vera hagsmunamál allra túlkanotenda að túlkar fái þann undirbúning sem þeir þurfa.

This article presents findings from two qualitative research studies on readers' emotional reactions and empathy towards literary texts. Participants were presented with two fragments from novels by Vigdís Grímsdóttir and then asked about their reactions. In the first study, 20 participants were asked to read a fragment from the novel Þögnin(2000) and half of the participants had some kind of a musical education and the other half with no background in music. Interestingly, having a musical background impacted reactions differently than what was expected. As a result, a second study was carried out where the reactions of visual artists (10) were compared to non-artists (10) to a fragment from the novel Þegar stjarna hrapar (2003). Both novels contain information specific to music (Þögnin) or visual arts (Þegar stjarna hrapar). Cognitive science methods, such as the schema theory, will be used to explain how readers of diverse backgrounds react differently to the same text. This approach also illustrates how useful qualitative methods can be in studying topics beyond only the content of the text.

Í greininni verður rakin sagan af þróun syndahugtaksins í kristinni trúarhefð, með áherslu á hugmyndir sem tengjast siðbótarmanninum Marteini Lúther og guðfræðinga sem byggðu á siðbótarhugmyndum hans. Það sem einkennir helst hugmyndir Lúthers er sá greinarmunur sem hann gerði á syndahugtakinu í eintölu og fleirtölu, þar sem eintalan vísar til ástands og fleirtalan til verka sem eru afleiðinginar hins synduga ástands. Sá guðfræðingur fornkirkjunnar sem hafði mest áhrif á Lúther var Ágústínus biskup í Hippó, en í svari sínu til Erasmusar frá Rotterdam byggði Lúther á kenningum Ágústínusar um erfðasyndina og ánauð viljans. Í kjölfar upplýsingarinnar var farið að efast um að viðteknar hugmyndir um syndina stæðust skoðun en gagnrýnin beindist einkum að hugmyndinni um erfðasyndina.

Á 20. öld komu fram ferskar hugmyndir um syndina hjá guðfræðingum sem meðal annars voru undir sterkum áhrifum frá tilvistarheimspekinni. Milli 1960 og 1970 urðu kaflaskil í kristinni trúarhefð með tilkomu guðfræðinga sem kölluðu eftir róttækri endurskoðun á guðfræðikenningum liðinna alda í ljósi sögulegra aðstæðna, þar með talið túlkun syndahugtaksins. Í lok greinarinnar verður sjónum beint að túlkun tveggja guðfræðinga sem fjalla um merkingu og hlutverk syndarinnar í samhengi kristinnar trúar í upphafi 21. aldar, út frá sjónarhorni femínískrar og hinsegin (e. queer) guðfræði.

Greinin fjallar um framandorð sem notuð eru í samtali tveggja fimmtán ára grunnskóladrengja sem eru að spila Grand Theft Auto. Til skoðunar eru orð sem ekki hafa verið talin til íslensks orðaforða og eru annaðhvort ekki í íslenskum orðabókum eða eru merkt þar sem "ekki viðurkennt mál". Upptökurnar eru samtals þrjár klukkustundir og 20 mínútur að lengd og innihalda 20.881 lesmálsorð (þar með talin ókláruð orð, hlátur og önnur hljóð). Spurningarnar sem leitast er við að svara í greininni eru eftirfarandi: 1) Hversu hátt hlutfall af orðaforða samtalsins eru framandorð?, 2) Hvernig skiptast framandorðin í flokka?, og 3) Gefur rannsóknin einhverjar vísbendingar um áhrif tölvuleikja á orðaforða ungra Íslendinga? Stuðst er við aðferðafræði samskiptamálfræðinnar við úrvinnslu efnisins.

Niðurstöðurnar sýna að samtals eru 1.988 framandeiningar í samtölunum eða um 9,5% af öllum efniviðnum. Orðasambönd sem notuð eru sem ein heild eru talin sem ein eining, til dæmis nafnliðir á borð við treasure hunt og lengri segðir eins og the turtlenecks are here boys. Einingunum er skipt í sex flokka: nafnorð og nafnliðir (49,5%), lýsingarorð (12%), sagnir (12%), atviksorð og atviksliðir (0,6%), málnotkunarlegar tökur (26,3%) og heilar segðir (6,6%). Einnig sýna niðurstöður að stór hluti orðaforðans, sér í lagi þess sem fellur í flokk nafnorða og nafnliða, eru orð sem tengjast sjálfum tölvuleiknum.

ParlaMint is a multilingual set of comparable corpora containing parliamentary debates mostly starting in 2015 and extending to mid-2020, with each corpus being about 20 million words in size. The sessions in the corpora are marked as belonging to the COVID-19 period (after October 2019), or being "reference" (before that date). The corpora have extensive metadata, including aspects of the parliament; the speakers (name, gender, MP status, party affiliation, party coalition/opposition); are structured into time-stamped terms, sessions and meetings; with speeches being marked by the speaker and their role (e.g. chair, regular speaker). The speeches also contain marked-up transcriber comments, such as gaps in the transcription, interruptions, applause, etc. Note that some corpora have further information, e.g. the year of birth of the speakers, links to their Wikipedia articles, their membership in various committees, etc. The corpora are encoded according to the Parla-CLARIN TEI recommendation (https://clarin-eric.github.io/parla-clarin/), but have been validated against the compatible, but much stricter ParlaMint schemas. This entry contains the ParlaMint TEI-encoded corpora with the derived plain text version of the corpus along with TSV metadata on the speeches. Also included is the 2.0 release of the data and scripts available at the GitHub repository of the ParlaMint project. Note that there also exists the linguistically marked-up version of the corpus, which is available at http://hdl.handle.net/11356/1405.

ParlaMint 2.1 is a multilingual set of 17 comparable corpora containing parliamentary debates mostly starting in 2015 and extending to mid-2020, with each corpus being about 20 million words in size. The sessions in the corpora are marked as belonging to the COVID-19 period (after November 1st 2019), or being "reference" (before that date). The corpora have extensive metadata, including aspects of the parliament; the speakers (name, gender, MP status, party affiliation, party coalition/opposition); are structured into time-stamped terms, sessions and meetings; with speeches being marked by the speaker and their role (e.g. chair, regular speaker). The speeches also contain marked-up transcriber comments, such as gaps in the transcription, interruptions, applause, etc. Note that some corpora have further information, e.g. the year of birth of the speakers, links to their Wikipedia articles, their membership in various committees, etc. The corpora are encoded according to the Parla-CLARIN TEI recommendation (https://clarin-eric.github.io/parla-clarin/), but have been validated against the compatible, but much stricter ParlaMint schemas. This entry contains the ParlaMint TEI-encoded corpora with the derived plain text version of the corpus along with TSV metadata on the speeches. Also included is the 2.0 release of the data and scripts available at the GitHub repository of the ParlaMint project. Note that there also exists the linguistically marked-up version of the corpus, which is available at http://hdl.handle.net/11356/1431.

Handritasafn rithöfundarins Elíasar Mar (1924–2007) veitir einstaka innsýn í hugarheim ungs tvíkynhneigðs rithöfundar um miðja 20. öld. Þar er meðal annars að finna minnisbækur og handrit sem varpa ljósi á þróun sjálfsmyndar Elíasar og skáldverka hans fram undir þrítugt. Í þessari grein er byggt á skjölunum og fjallað um "vitjunartíma" Elíasar á síðari hluta fimmta áratugarins, þegar hann horfist í augu við að kynferðislegar langanir hans beinast að báðum kynjum og vinnur um leið einbeittur að því að skapa sér feril sem rithöfundur. Markmiðið með greininni er að marka Elíasi og skrifum hans stað í íslenskri hinsegin sögu, ekki síður en bókmenntasögu, og sýna hvernig þessar tvær hliðar á sjálfsmynd Elíasar – rithöfundurinn og tvíkynhneigðin – mótast á sama tíma og hafa áhrif hvor á aðra. Fjallað er um fyrstu tvær skáldsögur Elíasar, Eftir örstuttan leik (1946) og Man eg þig löngum (1949), tilurð þeirra og hlutverk í því ferli sem hefst þegar hann er óþekktur höfundur í tilvistarkreppu en segja má að því ferli ljúki árið 1950 þegar hann hefur gefið út fjórar bækur og er í þann mund að verða hluti af þekktu samfélagi bóhema og kynvillinga á Laugavegi 11. Sama ár stígur hann enn fremur fram sem hinsegin rithöfundur þegar hann skrifar grein í íslenskt tímarit þar sem hann krefst þess af lesendum að þeir horfist í augu við "ástina sem ekki þorir að nefna nafn sitt" og sýni fjölbreytileika mannlífsins virðingu.

ParlaMint is a multilingual set of comparable corpora containing parliamentary debates mostly starting in 2015 and extending to mid-2020, with each corpus being about 20 million words in size. The sessions in the corpora are marked as belonging to the COVID-19 period (after October 2019), or being "reference" (before that date). The corpora have extensive metadata, including aspects of the parliament; the speakers (name, gender, MP status, party affiliation, party coalition/opposition); are structured into time-stamped terms, sessions and meetings; with speeches being marked by the speaker and their role (e.g. chair, regular speaker). The speeches also contain marked-up transcriber comments, such as gaps in the transcription, interruptions, applause, etc. Note that some corpora have further information, e.g. the year of birth of the speakers, links to their Wikipedia articles, their membership in various committees, etc. The corpora are encoded according to the Parla-CLARIN TEI recommendation (https://clarin-eric.github.io/parla-clarin/), but have been validated against the compatible, but much stricter ParlaMint schemas. This entry contains the linguistically marked-up version of the corpus, while the text version is available at http://hdl.handle.net/11356/1388. The ParlaMint.ana linguistic annotation includes tokenization, sentence segmentation, lemmatisation, Universal Dependencies part-of-speech, morphological features, and syntactic dependencies, and the 4-class CoNLL-2003 named entities. Some corpora also have further linguistic annotations, such as PoS tagging or named entities according to language-specific schemes, with their corpus TEI headers giving further details on the annotation vocabularies and tools. The compressed files include the ParlaMint.ana XML TEI-encoded linguistically annotated corpus; the derived corpus in CoNLL-U with TSV speech metadata; and the vertical files (with registry file), suitable for use with CQP-based concordancers, such as CWB, noSketch Engine or KonText. Also included is the 2.0 release of the data and scripts available at the GitHub repository of the ParlaMint project.

Í greininni er sagt frá fyrstu dularsálfræðirannsókninni á Íslandi. Hana framkvæmdi Ágúst H. Bjarnason sumarið 1914 á Vopnafirði þegar hann rannsakaði meinta fjarskyggnigáfu Jóhannesar Jónssonar frá Ásseli, sem ævinlega var kallaður Drauma-Jói. Skoðað er hvernig Ágúst kemst að því hvort ákveðnar sögur um eiginleika Drauma-Jóa eru sannar eða ósannar. Sagt er frá eldri rannsókn á Drauma-Jóa, og saga hans rakin í stærra samhengi til efri ára hans á Þórshöfn á Langanesi. Bréfaskrif Drauma-Jóa til Ágústs 22 árum eftir tilraunina eru skoðuð. Athugað er hvort heimildir leyfi að frekari ályktanir en komu fram í rannsóknum á Drauma-Jóa séu dregnar um hann og meinta fjarskyggnigáfu hans.

ParlaMint 2.1 is a multilingual set of 17 comparable corpora containing parliamentary debates mostly starting in 2015 and extending to mid-2020, with each corpus being about 20 million words in size. The sessions in the corpora are marked as belonging to the COVID-19 period (from November 1st 2019), or being "reference" (before that date). The corpora have extensive metadata, including aspects of the parliament; the speakers (name, gender, MP status, party affiliation, party coalition/opposition); are structured into time-stamped terms, sessions and meetings; with speeches being marked by the speaker and their role (e.g. chair, regular speaker). The speeches also contain marked-up transcriber comments, such as gaps in the transcription, interruptions, applause, etc. Note that some corpora have further information, e.g. the year of birth of the speakers, links to their Wikipedia articles, their membership in various committees, etc. The corpora are encoded according to the Parla-CLARIN TEI recommendation (https://clarin-eric.github.io/parla-clarin/), but have been validated against the compatible, but much stricter ParlaMint schemas. This entry contains the linguistically marked-up version of the corpus, while the text version is available at http://hdl.handle.net/11356/1432. The ParlaMint.ana linguistic annotation includes tokenization, sentence segmentation, lemmatisation, Universal Dependencies part-of-speech, morphological features, and syntactic dependencies, and the 4-class CoNLL-2003 named entities. Some corpora also have further linguistic annotations, such as PoS tagging or named entities according to language-specific schemes, with their corpus TEI headers giving further details on the annotation vocabularies and tools. The compressed files include the ParlaMint.ana XML TEI-encoded linguistically annotated corpus; the derived corpus in CoNLL-U with TSV speech metadata; and the vertical files (with registry file), suitable for use with CQP-based concordancers, such as CWB, noSketch Engine or KonText. Also included is the 2.1 release of the data and scripts available at the GitHub repository of the ParlaMint project. As opposed to the previous version 2.0, this version corrects some errors in various corpora and adds the information on upper / lower house for bicameral parliaments. The vertical files have also been changed to make them easier to use in the concordancers.

Julia Kristeva er einn af helstu hugsuðum póststrúktúralisma og afbyggingar og er þekkt fyrir skrif sín á sviði sálgreiningar, málvísinda og bókmennta. Hún fæddist árið 1941 í Búlgaríu og lagði stund á málvísindi við Háskólann í Sofiu áður en flutti sig um set til Parísar árið 1966. Þar fór hún í doktorsnám í bókmenntum og málvísindum sem hún lauk með ritgerð um 15. aldar rithöfundinn Antoine de La Salle og skáldsögu hans, Le Petit Jehan de Saintré. Í París kynntist hún fljótt fjölmörgum fræðimönnum á borð við Michel Foucault, Émile Benveniste, Lucien Goldmann, Roland Barthes, Claude Lévi-Strauss, Jacques Derrida, Philippe Sollers o.fl. og tók þátt í ritstjórn tímaritsins Tel Quel sem upphaflega var ætlað að fjalla um nýja og róttæka strauma í bókmenntum og menningu en lét sig einnig varða stjórnmál, ekki síst maóisma, um nokkurt skeið.

Að námi loknu fékk hún stöðu við Diderot-háskólann í París (Paris VII) en eftir að hafa gengist undir sálgreiningu á árunum 1974-1979 hjá André Green fór hún sjálf einnig að starfa sem sálgreinandi. Í æðri doktorsritgerð sinni, La Révolution du langage poétique (Bylting í tungumáli skáldskaparins, 1974) beitti Kristeva kenningum sálgreiningarinnar á tungumál og bókmenntir. Þar fjallar hún um tvö svið tungumálsins: hið táknræna svið og hið semíótíska svið sem mynda andstöðu hvort við annað. Sjálfsveran verður til í tungumálinu en þar eiga sér stað átök sviðanna tveggja. Semíótíska sviðið tengist líkama sjálfsverunnar, hvötunum og móðurinni; það verður til á undan tungumálinu en er því til grundvallar. Táknræna sviðið er hins vegar svið tungumálsins, málfræði, setningaskipanar og samfélagsins. Forsenda þess er bæling hins sviðsins sem liggur dýpra en gerir þó vart við sig á ýmsan hátt, t.d. í listrænni sköpun eða meðferð tungumálsins, mismæli, þögnum og stílbrögðum.[1]

Julia Kristeva hefur þróað og sett fram hugmyndir sínar og kenningar í fjölmörgum ritum og útgefin verk hennar – fræðirit, skáldsögur, greinar og greinasöfn – skipta tugum. Greinin sem hér er þýdd, "Unglingsskáldsagan" eða "Le roman adolescent" kom fyrst út í tímaritinu Adolescence árið 1986 en var svo endurútgefin árið 1993 í greinasafninu Les nouvelles maladies de l'âme. Hér fléttar Kristeva saman umfjöllun um bókmenntir og sálgreiningu og skoðar tengslin milli skáldsagnaritunar og unglingsáranna. Unglingurinn í hennar skrifum vísar ekki til ákveðins aldurskeiðs heldur til þess sem hún kallar opna sálræna gerð eða structure psychique ouverte. Unglingsgerðin opnar sig fyrir hinu bælda og í greininni bendir Kristeva á tengsl hennar við skáldsagnaskrif og tvíræðni með því að taka dæmi úr ýmsum skáldsögum, m.a. viðfangsefni fyrri doktorsritgerðar sinnar en einnig verkum eftir þekktari höfunda, s.s. Rousseau og Dostojevskí.

[1] Ítarlegri kynningu á Juliu Kristevu má finna í inngangi Dagnýjar Kristjánsdóttur "Ástin og listin gegn þunglyndinu" í íslenskri þýðingu ritsins Soleil noir : Dépression et mélancolie (París: Éditions Gallimard, 1987). Svört sól: Geðdeyfð og þunglyndi, Ólöf Pétursdóttir þýddi, Reykjavík: Háskólaútgáfan, Bókmenntafræðistofnun Háskóla Íslands, 2008, bls. 13–45. Einnig má benda á þýðingu Garðars Baldvinssonar á "Le mot, le dialogue et le roman" (Σηµειωτικη. [Semeiotike] Recherches pour une sémanalyse, París: Éditions Seuil, 1969) sem birtist undir heitinu "Orð, tvíröddun og skáldsaga" í Spor í bókmenntafræði 20. aldar: frá Shklovskíj til Foucault, ritstjórn: Garðar Baldvinsson, Kristín Birgisdóttir, Kristín Viðarsdóttir, Reykjavík: Bókmenntafræðistofnun, 1991, bls. 93–128.

Medieval Icelandic law contains no provisions about copyright. Authors used without hesitation narrative texts by others, but poets were paid for composing laudatory poems about kings and narrators for telling stories at their courts. The art of storytelling became a speciality of Icelanders, who were also hired to write biographies of Norwegian kings. It was considered reprehensible to use the poetry of others as one's own work. Two Norwegian poets may have got the cognomens skáldaspillir (Destroyer of poets?) and illskælda (Bad or Evil poet?) for plagiarism. An Icelandic poet composed a laudatory poem about a woman but changed it to fit another one, receiving a bitter revenge. In Icelandic sagas stanzas occur frequently and, unlike borrowings in prose, their authors are usually named. In the medieval law of Iceland it is forbidden to compose about people not only derogatory but also laudatory poetry. Conceivably it has been considered to give the author some kind of power over the person who was the subject of the poetry. Proper copyright, though, does not occur in Icelandic law until the beginning of the twentieth century.

The article initially addresses the novel Kata by Steinar Bragi in the context of genre and asks to what extent it aligns itself with the crime novel, in particular the more recent brand of the crime novel wherein social issues are placed at the forefront. The point is made that Kata diverges in some important respects from even the most radical of critiques found within the parameters of the crime genre, in that it suspends the very concepts that usually ground such narratives (justice, right, and crime) and comes to the conclusion that the widespread social acceptance of violence against women delegitimizes the entire edifice of Western thinking on social justice. It is here that the article looks towards Louis Althusser's theorization 149of ideological and oppressive state apparatuses, while shifting their object from the class struggle to gender relations. Althusser's concepts are employed to shed light on the ideology that supports and enables violence against women in contemporary societies, and how the reverse of the oppressive function of the state, that is, state leniency and disinterest in prosecuting sex crimes, or creating the environment in which they are unlikely to be reported, are taken up in the novel, thematized, and in turn, fuel the rage of the protagonist. Finally, a question is raised as to the signific-ance of the fact that a novel about female rage and disempowerment is written by a male author.