Suchergebnisse

Í umsögn gagnrýnanda kemur meðal annars eftirfarandi fram:

Undirliggjandi ádeilutónn fer ekki illa í bók sem spannar hinn örlagaríka áratug útrásar, ofþenslu og bankahruns. Þar er hið stóra viðfangsefni höfundanna sem þó má ekki valta yfir fjölbreytni hins fréttnæma mannlífs með öllum þess björtu og kátlegu hliðum og persónulegu hetju- og örlagasögum. Fjölbreytnin kemst vel til skila. Sömuleiðis þungi þeirrar öfugþróunar sem hrunið var hluti af.

Í greininni er fjallað um seðlabankahlutverk Landsbanka Íslands fram til 1961 þegar Seðlabanki Íslands varð að sjálfstæðri stofnun. Landsbankinn hafði annast seðlaútgáfu frá 1924 og verið skilgreindur sem seðlabanki að lögum frá 1927, en þar sem lögin gengu út frá föstu gullgengi og gullinnlausn krónunnar, sem aldrei varð að veruleika, var það reynslan fremur en lögin sem mótaði seðlabankahlutverk Landsbankans í raun. Seðlabankinn var sérstök deild Landsbankans, fjárhagslega aðskilin frá 1930 (þó hún annaðist fyrst um sinn stóran hluta af viðskiptabankastarfseminni líka) og undir sérstakri stjórn frá 1957, en það var stærsta skrefið í átt til sjálfstæðs seðlabanka. Meðal annars er rætt um afskiptaleysi Landsbankans af falli Íslandsbanka 1930; aðkomu hans að innflutnings- og gjaldeyrishöftum frá því í heimskreppunni; og takmörkuð áhrif hans á vaxtamyndun (hann hafði enga sveigjanlega stýrivexti þótt hann endurkeypti afurðavíxla af bönkunum eftir föstum reglum) þar til hann fékk það hlutverk 1960 að ákvarða inn- og útlánsvexti, jafnframt því sem hann lagði í fyrsta skipti bindiskyldu á bankana. Í þessu fólst fyrsta ákvörðunarvald seðlabankans um peningamál. Áður var þó stjórn seðlabankans, bæði sérstök stjórn hans frá 1957 og enn áður stjórn Landsbankans sem seðlabanka, farin að setja fram sjálfstæð sjónarmið í peningamálum, jafnvel í andstöðu við ríkjandi stjórnarstefnu. Skattfrelsi sparifjár 1954 var t.d. málamiðlun þar sem ríkisstjórnin kom til móts við sjónarmið bankans.

Í umsögn gagnrýnanda kemur meðal annars eftirfarandi fram: Magnús Stephensen er ágætur dagbókarhöfundur: athugull, opinskár og hæfilega sjálfhverfur, fullkomlega ófeiminn við hugsanlega lesendur. Í stuttorðum dagbókarfærslum hans kemst lesandi býsna nálægt höfundinum og hans ólíku tilfinningum: hástéttarvitund hans og jafnvel hégómaskap; ódrepandi vinnusemi og námfýsi; áhyggjum hans og brennandi áhuga á að verða nauðstöddu landi sínu að liði.

að kjósendur sneru við þeim baki heldur af því að samkomulag stjórnarflokka var erfitt og endasleppt. Í kosningum var tekist á um menn og málefni flokkanna en ekki um hugsanlegan stjórnarmeirihluta, nema aðeins í kosningunum 1956 þegar tilraun Framsóknarflokks og Alþýðuflokks ("hræðslubandalags") til að ná meirihluta með kosningabandalagi hlaut ekki brautargengi. Þessi takmörkuðu áhrif kjósenda á stjórnarmyndanir skýrast m.a. af mjög stöðugu fjögurra flokka kerfi með lítt breytanlegum fylgishlutföllum á árunum 1942-1967. Á viðreisnarárunum 1959-1971 var í kosningum tekist á um nauman meirihluta stjórnarflokkanna sem þeim tókst að verja tvívegis en misstu 1971. Með þeim kosningum hófst nýtt tímabil í kosningasögunni: Meiri fylgissveiflur milli kosninga og meira svigrúm fyrir nýja flokka sem oftast mynduðust við klofning hinna gömlu. Átta sinnum í röð urðu stjórnarskipti við kosningar. Fylgistap átti oft þátt, jafnvel meginþátt, í að fyrri stjórn sat ekki áfram óbreytt. Jafnframt fór gengi flokka í kosningum að ráða nokkru um möguleika þeirra á að taka þátt í næstu stjórnarmyndun.

Hér er fjallað um konungsvaldið í íslenskum málum á heimastjórnartíma (1904-1918) og tíma íslenska konungsríkisins - í raun aðeins til 1940 því að ríkisstjóri gegndi hlutverki konungs á allt annan hátt en hann sjálfur. Þegar Ísland varð lýðveldi 1944 tók forseti þess við því hlutverki sem Danakonungur hafði áður gegnt í stjórnskipun Íslands. Vissulega ekki óbreyttu, en sama hlutverki þó í langflestum atriðum. Ekki heldur beint af konungi, því að eftir hernám Danmerkur 1940 var það fyrst ríkisstjórnin sjálf sem falin var meðferð konungsvaldsins, og síðan í þrjú ár ríkisstjórinn, staðgengill konungs, en því embætti gegndi Sveinn Björnsson, sá sem svo hélt áfram sem forseti fyrstu lýðveldisárin. Engu að síður er nærtækt, þegar rætt er um eðli og þróun forsetaembættisins, að leita samanburðar við konungshlutverkið eins og það hafði mótast á sínum tíma. Slíkum samanburði ætla ég mér ekki að fylgja eftir hér, enda stendur það kannski öðrum nær en sagnfræðingum, heldur takmarka mig við tíma konungsvaldsins, en fjalla um þá þætti þess sem helst skipta máli þegar hugsað er um lýðveldistímann og forsetaembættið.

Bókin um Thorsarana er ættarsaga, með áherslu á fjölskyldu-, viðskipta- og stjórnmálasögu Thors Jensen, sona hans, einkum Ólafs, Richards og Thors, og fjölskyldufyrirtækisins Kveldúlfs. Yngri kynslóðir Thorsara koma einnig við sögu og fjölmargt vensla- og samstarfsfólk fjölskyldunnar. Svo er að skilja að Guðmundur Magnússon, sagnfræðingur (höfundur bóka um Eimskip og Vinnuveitendasambandið) og blaðamaður, hafi ekki byrjað að skrifa þessa miklu bók fyrr en eftir síðustu áramót, og þó samið hana meira eða minna í hjáverkum. Fyrsta spurning til ritdómara hlýtur þá að vera sú hvort verkið sé að sama skapi léttvægt sem það var hratt unnið. En það er öðru nær. Guðmundur gengur skipulega til verks, kannar efni sitt rækilega, og ritar bók sem er ekki einungis fróðleg og læsileg, heldur birtir hún nýja rannsókn á fjölmörgum atriðum, stórum og smáum.