Suchergebnisse

The article is an attempt at presentation how basic notions and ferms used by sociology of organization function in other sciences dealing with problems of organization as eg. praxiology, theory of organization and «management or psychology of organization. General reflections are concentrated around various ways of understanding of the notion of "organization" and around the so-called concept of system analysis of organization. The author advocates understand of organization as a set of rules of action or rules of functioning of groups or other human communities. He represents an opinion that organization cannot be identified in sociology with institution assi there are essential differences between them. The author attempts to present a relationship between organization and institution in sociolo¬ gical aspect on the grounds of (the proposed way of interpreting the notion of organization. The article includes critical remarks on the so-called system approach in sciences on organization. It is found that in most of the oases the system approach functions only as a language formation unable to contribuite any methodological qualities but a new slang. Treating the system approach as a new methodological directive assumes a p r i o r i , that any organization is a system which does not always correspond to social reality. For there are organizations not fulfilling their statute goals because they do not function as a system. The final part of reflections is an attempt at presentation of tasks of sociology in analysing organizations and explicating those mechanisms for the sake of practice which cause organizations to function as an integrated whole, as a social system. ; Digitalizacja i deponowanie archiwalnych zeszytów RPEiS sfinansowane przez MNiSW w ramach realizacji umowy nr 541/P-DUN/2016

The article examines the Polish regional differences after 1990. It shows the evolutionary process of creation and re-creation of a regional identity (from administrative regions to regions of identity). The author characterizes types of political representation in the Polish regions and wonders if the regions are independent entities of the EU policies. The author also asks about the relationships beetwen regions and the center from the perspective of construction of regional development strategies and about the advantages and disadvantages of concentration of capacity building in Warsaw. ; Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu "Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia". Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00.

The article analyzes the attitude of the Polish society to nuclear energy as an important energy source in the future and emphasizes the social dimension of the processes, by relating them to the sociology of energy. The attitude to nuclear energy is presented in comparison to other conventional and non-renewable energy sources, such as coal, oil or gas as well as renewable energy sources (RES) obtained from the sun, air or water. The ways of thinking and fears of the Polish society towards nuclear energy are presented in relation to the processes of energy transformation in Poland. The author indicates the main assumptions of the energy transformation and presents social ideas about the future of the energy sector in Poland. In the empirical dimension, the article concerns the sphere of social awareness and uses the results of surveys conducted by the Public Opinion Research Center (CBOS) in the period from 1987 to 2021. ; The article analyzes the attitude of the Polish society to nuclear energy as an important energy source in the future and emphasizes the social dimension of the processes, by relating them to the sociology of energy. The attitude to nuclear energy is presented in comparison to other conventional and non-renewable energy sources, such as coal, oil or gas as well as renewable energy sources (RES) obtained from the sun, air or water. The ways of thinking and fears of the Polish society towards nuclear energy are presented in relation to the processes of energy transformation in Poland. The author indicates the main assumptions of the energy transformation and presents social ideas about the future of the energy sector in Poland. In the empirical dimension, the article concerns the sphere of social awareness and uses the results of surveys conducted by the Public Opinion Research Center (CBOS) in the period from 1987 to 2021.

The article presents the results of the April 1985 survey conducted by the Department of Sociology of Labor and Organization of the Institute of Sociology of the Warsaw University and by the Center of Public Opinion Surveys by the Polish Radio and Television on the relation of the Polish society to the economic reform. The research considered questions of a social reaction to the methods of reforming system of management: a mature of that reaction and its group and environmental differentiation. It can be generally stated that the public opinion which views the state of our economy as poor has doubts whether the implemented economic reform can be the means to draw the country out of the crisis. It is stated that the reform fails mostly in the domain of prices, quality of goods and material situation of the workers. Majority of the surveyed can visualise threats to the reform not in the objective economic difficulties but in decission errors on various levels. A part of society seems to be confused. They consider factons which can be the reason of a slow pace of the reform to be its result, mousing lacks of the reform they fail to quote their reasons. lt is important that the workers can see the profits derived from the reform for their enterprises and they express the opinion that it is needed there. That conviction can be observed strongly among those Who declare their contacts with the reform in their everyday work. It can be concluded that the Polish society visualises the reform not as the isolated socio-economic process, but as the integral part of overall far reaching changes both in the State and in the economy which should be implemented in the near future. ; Digitalizacja i deponowanie archiwalnych zeszytów RPEiS sfinansowane przez MNiSW w ramach realizacji umowy nr 541/P-DUN/2016

The prestige of law is one of the most crucial issues addressed in the sociology of law. The awareness of the degree of acceptance of the law by its addressees is a fundamental factor in the introduction of possible changes in the legal system.The notion of "prestige of law" was introduced to empirical sociology by Adam Podgórecki in the research he conducted in Poland in 1964.A new perspective in the study was to go beyond classical socio-demographic variables and put an emphasis on personality variables. It was also one of the first such studies internationally. In the fifty years that have passed since A. Podgórecki's research, similar studies, even using exactly the same questions, have been repeated many times in both nation-wide and local studies. It should be assumed that the changes taking place in Poland and in the consciousness of its citizens during that time, such as the change of the system, increasing civil rights and freedoms, Poland's accession to international organizations, etc., might be reflected in the increasing level of the prestige of law. But did it happen? Unfortunately not. The analysis of empirical research devoted to the prestige of law in the following article, especially after the political transformation that took place in 1989, but also nowadays, is an attempt to explain the reasons for its persistently low level. ; Prestiż prawa to jedno z najważniejszych zagadnień podejmowanych w socjologii prawa. Wiedza na temat stopnia akceptacji prawa przez jego adresatów jest czynnikiem podstawowym dla wprowadzenia ewentualnych zmian w porządku prawnym. Pojęcie prestiżu prawa zostało wprowadzone do socjologii empirycznej przez Adama Podgóreckiego w badaniach pod tym tytułem, które przeprowadził w Polsce w 1964 r. Nowym ujęciem w przeprowadzonych badaniach było wyjście poza klasyczne zmienne socjodemograficzne i położenie nacisku na zmienne osobowościowe. Było to też jedno z pierwszych takich badań w skali międzynarodowej. W ciągu pięćdziesięciu lat, które minęły od badań A. Podgóreckiego, podobne badania, nawet przy użyciu dokładnie tak samo sformułowanych pytań, powtarzane były wiele razy, zarówno w badaniach ogólnokrajowych, jak i lokalnych. Należy założyć, że zmiany zachodzące w Polsce i w świadomości jej obywateli przez ten czas, takie jak zmiana ustroju, zwiększenie praw i swobód obywatelskich, wstąpienie Polski do organizacji międzynarodowych itp., mogą mieć odzwierciedlenie w zwiększającym się poziomie prestiżu prawa. Czy jednak tak się stało? Niestety nie. Przeprowadzona w niniejszym artykule analiza badań empirycznych poświęconych prestiżowi prawa, zwłaszcza po transformacji ustrojowej, jaka miała miejsce w 1989 r., ale również w czasach obecnych, stanowi próbę wyjaśnienia przyczyn stale utrzymującego się jego niskiego poziomu.

One of the fundamental categories of general sociology concerns power. Regardless of differences in interpretation, power can be defined as the dependence between subordinator and subordinated. This relation is unidirectional. When discussing influence, this property is significant, as otherwise it could be reciprocal, or an influence could be exerted by many other entities that are not bound by the relationship of subordination. The nature of international relations is too specific to allow a simple transfer of power-related phenomena from the realm of domestic relations. One can indicate the presence of delegated power, resulting from the mutual assignment of subordination rights to international decision- making bodies. The processes of international power are divided into procedures of hard power, soft power and smart power, the latter signifying the manifestation of effective power, making use of the mechanisms of the former two. It is also important to take into account the specificity of the legitimization of international power and manifestations of accountability. Also not without significance is the capacity for the implementation of international power, equipped with the relevant enforcement instruments. ; One of the fundamental categories of general sociology concerns power. Regardless of differences in interpretation, power can be defined as the dependence between subordinator and subordinated. This relation is unidirectional. When discussing influence, this property is significant, as otherwise it could be reciprocal, or an influence could be exerted by many other entities that are not bound by the relationship of subordination. The nature of international relations is too specific to allow a simple transfer of power-related phenomena from the realm of domestic relations. One can indicate the presence of delegated power, resulting from the mutual assignment of subordination rights to international decision- making bodies. The processes of international power are divided into procedures of hard power, soft power and smart power, the latter signifying the manifestation of effective power, making use of the mechanisms of the former two. It is also important to take into account the specificity of the legitimization of international power and manifestations of accountability. Also not without significance is the capacity for the implementation of international power, equipped with the relevant enforcement instruments.

The issue of the condition of Polish democracy and Polish (democratic) society has certainly been among the most significant subjects of analyses of political science and sociology over recent years. Such considerations have emerged both in academic studies and journalistic publications. It is unfortunate that a majority of the authors refer to the general and imprecise notion of 'democracy', and they intentionally or unintentionally ignore the need for its clarification. This clarification involves the addition of the adjective 'liberal', which may appear trivial, yet it carries a profound and highly important meaning. The contemporary model of democracy, frequently referred to as 'Western democracy', concerns liberal democracy in contrast to the Antique, socialist, controlled democracy (the term applied to the political system of Russia, among others), or the authentic democracy mentioned in numerous texts that discuss the standpoint of the Catholic Church. The greatest actual threat to the liberal-and-democratic political system in general, and particularly in Poland, does not appear to be posed by 'classical' authoritarianism, but rather by the non-liberal version of democracy. Jacek Żakowski emphasizes that the latter is in principle different to 'the system Poland built after 1989 and what the democratic West used to term as democracy for the previous fifty years'. ; The issue of the condition of Polish democracy and Polish (democratic) society has certainly been among the most significant subjects of analyses of political science and sociology over recent years. Such considerations have emerged both in academic studies and journalistic publications. It is unfortunate that a majority of the authors refer to the general and imprecise notion of 'democracy', and they intentionally or unintentionally ignore the need for its clarification. This clarification involves the addition of the adjective 'liberal', which may appear trivial, yet it carries a profound and highly important meaning. The contemporary model of democracy, frequently referred to as 'Western democracy', concerns liberal democracy in contrast to the Antique, socialist, controlled democracy (the term applied to the political system of Russia, among others), or the authentic democracy mentioned in numerous texts that discuss the standpoint of the Catholic Church. The greatest actual threat to the liberal-and-democratic political system in general, and particularly in Poland, does not appear to be posed by 'classical' authoritarianism, but rather by the non-liberal version of democracy. Jacek Żakowski emphasizes that the latter is in principle different to 'the system Poland built after 1989 and what the democratic West used to term as democracy for the previous fifty years'.

The author analyses the factors that weaken the influence of the principles of meritocracy on the institutions and public policy. He indicates that a meritocratic approach to governance in the programming of public actions has become a resource for obtaining legitimacy of power in Poland to a limited extent. The advantages of meritocracy (the "efficiency" and "justice") have not been exploited on a significant scale. As a result, there is a significant illegitimacy of the democratic system, as well as the weakening of the society identification with the state. This phenomenon is characterized by low prestige of politicians and a poor voter turnout. The author draws attention to the fact that meritocratic management mechanisms of public institutions in Poland are significantly reduced due to numerous factors – the appropriation of the state by political parties, institutional nomadism of the elite, the rules of political capitalism, a soft state and theinstitutionalization of non-responsibility or activities of various interest groups andbackstage actors of politics. ; Autor analizuje czynniki, które osłabiają oddziaływanie zasad merytokracji na instytucje i politykę państwa. Wskazuje, że merytokratyczne podejście do rządzenia, w tym programowania działań publicznych, jedynie w ograniczonym zakresie stało się zasobem służącym do uzyskiwania prawomocności władzy w Polsce. Atuty merytokracji (jak "wydajność" i "sprawiedliwość") nie zostały w tym celu uruchomione w znaczącej skali. W konsekwencji doszło do znaczącego delegitymizowania prawomocności ustroju demokratycznego, a także osłabienia identyfikacji społeczeństwa z państwem. Miarą tego zjawiska jest m.in. niski prestiż polityków i duża absencja wyborcza. Autor zwraca uwagę na to, że mechanizmy zarządzania merytokratycznego w instytucjach publicznych w Polscesą znacząco zredukowane z uwagi na oddziaływanie wielu czynników – zawłaszczaniepaństwa przez partie polityczne, instytucjonalny nomadyzm elit, reguły kapitalizmupolitycznego, miękkie państwo i instytucjonalizację nieodpowiedzialności lub działańrozmaitych grup interesu i zakulisowych podmiotów polityki.

The issue of the condition of Polish democracy and Polish (democratic) society has certainly been among the most significant subjects of analyses of political science and sociology over recent years. Such considerations have emerged both in academic studies and journalistic publications. It is unfortunate that a majority of the authors refer to the general and imprecise notion of 'democracy', and they intentionally or uninten- tionally ignore the need for its clarification. This clarification involves the addition of the adjective 'liberal', which may appear trivial, yet it carries a profound and highly important meaning. The contemporary model of democracy, frequently referred to as 'Western democracy', concerns liberal democracy in contrast to the Antique, socialist, controlled democracy (the term applied to the political system of Russia, among others), or the authentic democracy mentioned in numerous texts that discuss the standpoint of the Catholic Church. The greatest actual threat to the liberal-and-democratic political system in general, and particularly in Poland, does not appear to be posed by 'classical' authoritarianism, but rather by the non-liberal version of democracy. Jacek ̄akowski emphasizes that the latter is in principle different to 'the system Poland built after 1989 and what the democratic West used to term as democracy for the previous fifty years'.

The author analyses the pattern of governance of the right-wing parties in Poland between 2015 and 2019. It bears many features of a concentration of powers as a method of achieving desired goals in the sphere of political competition and public policy along with the use of informal components. The manifestation of concentration of power is centralisation, understood as the transfer of functions of the state from the lower (in particular local government) levels to the higher, as well as strong interference of the central government in many areas of public life that previously remained apolitical. ; Autor analizuje wzorzec rządzenia publicznego widoczny w obozie prawicy w latach 2015–2019. Stawia tezę, że nosi on wiele cech silnej koncentracji władzy jako metody uzyskania pożądanych celów w sferze rywalizacji politycznej i polityki publicznej wraz ze stosowaniem nieformalnych komponentów rządzenia. Przejawem koncentracji władzy jest centralizacja, czyli przenoszenie różnych funkcji państwa z niższych (w szczególności samorządowych) szczebli na wyższe, a także silne ingerowanie w wiele sfer życia publicznego, które wcześniej pozostawały apolityczne (Dziewulski, 1981; Mitchell, 1991).

Role theory in international relations is an interdisciplinary approach that combines the key aspects of political science, psychology and sociology. Thus, it allows for a better understanding and an in-depth analysis of the state's behavior in global politics. The methodological advantages of role theory result from its specific structure, which provides a link between several scientific perspectives. In this article, the concept of "strategic depth" in foreign policy of the Republic of Turkey was analyzed. According to its assumptions, diplomatic activity and cooperation with neighboring regions would enable Turkey to gain a position of a medium-sized power and the leader of the Muslim civilization. This study begins with an outline of the theoretical framework and methodology. Next, the twentieth-century geopolitical narratives in Turkey were described. The third part of the article presents the basic assumptions of the concept of "strategic depth". In the fourth part, activities of Turkish diplomacy in the Balkans, the Caucasus, the Middle East and North Africa were described. ; Teoria ról w stosunkach międzynarodowych jest interdyscyplinarnym podejściembadawczym, łączącym w sobie kluczowe elementy politologii, psychologii i socjologii. W związku z tym pozwala na lepsze zrozumienie i dogłębną analizę zachowań państwa na arenie międzynarodowej. Zalety metodologiczne teorii ról wynikają z jej specyficznej struktury, która może stanowić łącznik pomiędzy kilkoma perspektywami naukowymi. W ramach niniejszego artykułu dokonano analizy polityki zagranicznej Republiki Turcji, prowadzonej w oparciu o wytycznezawarte w koncepcji "strategicznej głębi". Zgodnie z jej założeniami aktywność dyplomatyczna i współpraca z sąsiednimi regionami miała zapewnić Turcji pozycję mocarstwa średniej wielkości oraz lidera muzułmańskiego kręgu kulturowego. Niniejszy tekst rozpoczyna się od zarysowania ram teoretycznych i metodologii. Następnie opisano XX-wieczne narracje geopolityczne w Turcji. W trzeciej części artykułu przedstawiono podstawowe założenia koncepcji "strategicznej głębi". Natomiast czwarta część zawiera przegląd działań tureckiej dyplomacji na Bałkanach, Kaukazie oraz Bliskim Wschodzie i Afryce Północnej. Artykuł kończy podsumowanie rozważań oraz wnioski badawcze.

Publikacja współfinansowana przez Uniwersytet Śląski w Katowicach ; The presented book explores the influence of TV political advertising on political images of candidates competing in the 2015 presidential election in Poland. The primary aim of analysis is to verify if campaign spots affect the perception of political images of candidates and emotional attitude towards them. For this purpose, the empirical research (N=507) to check the reactions to campaign spots among voters was carried out. The presented study was proceeded according to the quasi-experimental research design between 4th and 8th of May 2015 (one week before the first round of the 2015 presidential election in Poland). The study sample included students of international security, internal security, European diplomacy, journalism and social communication, European studies, foreign language studies, physiotherapy, medicine, political studies and sociology from six universities: University of Warsaw, University of Wrocław, University of Silesia in Katowice, University of Economics in Katowice, Medical University of Silesia and Silesian University of Technology. The study involved three stages. First, the group of participants anonymously filled in a study questionnaire (pretest), including questions concerning their interest in politics, political preferences, ideological self-identifi cations, level of political alienation, evaluation of political images of the candidates competing for the office of the head of state and emotional attitudes to them. The instruments used in the study were feeling thermometers and semantic differential scales. Afterwards, the participants were shown randomly chosen campaign spots of each running candidate (in each group, the order of the candidates was also chosen randomly), acting as a stimulus that could potentially change the reactions to the analyzed politicians. After watching the ads of each candidate, the third stage of the study followed, in which the participants filled in a posttest referring to the political image characteristics and their emotional attitudes to the candidate.

Monografia jest rezultatem wysiłku intelektualnego, którego podjęli się wspólnie naukowcy z Mołdawii, Niemiec, Polski, Rumunii, Stanów Zjednoczonych Ameryki i Ukrainy podczas Międzynarodowej Konferencji Naukowej "Wspólne dziedzictwo kulturowe i językowe" w Jastrowiu w czerwcu 2019 roku. Na publikację składają się poszerzone wersje wypowiedzi zaprezentowanych podczas tego spotkania. Tom, który oddajemy do rąk Czytelnika, pomyślany jest jako zbiór zróżnicowanych spojrzeń na problematykę dziedzictwa. Języki i kultury Bukowiny stały się inspiracją dla analiz wychodzących poza tematykę tego regionu. Autorzy tekstów reprezentują różne perspektywy i dyscypliny naukowe: językoznawstwo, kulturoznawstwo, literaturoznawstwo, historię, politologię, socjologię, etnologię i historię sztuki. Do tomu zaproszono doświadczonych naukowców i młodych badaczy zajmujących się bogactwem językowym i kulturowym historycznej Bukowiny, obszaru karpackiego oraz Europy Środkowej. Książka składa się z trzech części. Część pierwsza obejmuje teksty poświęcone językowi rozumianemu jako dziedzictwo kulturowe. Część druga poświęcona jest pamięci dziedzictwa. Kolejna część prezentuje dziedzictwo kulturowe w działaniach społecznych i aktywności twórczej. ; This collective monograph comes as a result of intellectual work undertaken jointly by the American, German, Moldovan, Polish, Romanian and Ukrainian scholars who participated in the international conference entitled "Bukowina: Wspólne dziedzictwo kulturowe i językowe" (Bukovina: Common Cultural and Linguistic Heritage), held in Jastrowie, Poland, in June 2019. The present volume, which contains extended versions of their papers, is conceived as a collection providing different perspectives on the issue of cultural heritage. The cultures and languages of Bukovina have also inspired contributions which go beyond the issues of the region but are related to it in the geographical or cultural sense. The invited authors represent various perspectives and fields of study: linguistics, cultural studies, literary studies, history, political studies, sociology, ethnology and art history. The list of contributors includes experienced scholars and young promising researchers studying the cultural and linguistic richness of the historical Bukovina, the Carpathian region and Central Europe. The volume consists of three parts. The first one includes contributions on language as cultural heritage. The second part is devoted to the memory of heritage. Part three presents cultural heritage in social and creative activity. ; Publikacja przygotowana w ramach zadania: "Międzynarodowa konferencja naukowa Wspólne dziedzictwo kulturowe i językowe" – zadanie finansowane w ramach umowy 570/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę. ; The work has been prepared in fulfilment of the task "Common Cultural and Linguistic Heritage – an international conference", financed under contract no. 570/P-DUN/2019 from the funds of the Minister of Science and Higher Education allocated for the dissemination of science.

Zmiana instytucjonalna jest nieodłącznym procesem wpisującym się w rozwój społeczeństwa i gospodarki. Najistotniejszym procesem w ramach transformacji instytucji wydaje się dopasowywanie (się) instytucji formalnych i nieformalnych. Jest to niezbędne, aby system instytucjonalny działał sprawnie, aby generował odpowiednie bodźce na rzecz aktywności gospodarczej (niski koszt transakcyjny, przewidywalność, zaufanie). Efektem takich dostosowań jest ład instytucjonalny, który jest warunkiem trwałości rozwoju gospodarczego. Cechą instytucji jest długookresowe trwanie, choć jednocześnie odbywa się ich nieprzerwana ewolucja. Powstaje pytanie, w jaki sposób kształtuje się ład instytucjonalny, jaką rolę odgrywają w nim instytucje nieformalne. Za cel artykułu przyjęto określenie roli instytucji nieformalnych w kreowaniu ładu instytucjonalnego. Można wysunąć przypuszczenie, że instytucje nieformalne wraz z upływem czasu stają się trwałą podstawą ładu instytucjonalnego. W artykule wskazano również przejawy niesprawności systemu instytucji w Polsce, w tym instytucji nieformalnych. ; Institutional change is an integral process in the development of the society and economy. The seemingly most significant process in the transformation of institutions is the adjustment (also, mutual adjustment) of formal and informal institutions. This is critical to the proper functioning of the institutional system, so that it generates sufficient stimuli for economic activity (low transaction costs, predictability, trust). The result of such adjustments is institutional order which is a prerequisite of sustainable economic growth. One of the features of imitations is their longevity, even though they are constantly evolving. The question arises about how institutional order is formed and what the role of informal institution in this process is. The aim of the article is to determine the role of informal institutions in the formation of institutional order. It is possible that, given time, informal institutions become a solid foundation of institutional order. The article also indicates signs of irregularities in the institutional system in Poland, including in informal institutions. ; gruszad@gmail.com ; Uniwersytet w Białymstoku ; Aoki M., 2001, Toward a Comparative Institutional Analysis, MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London ; Boettke P.J., Coyne Ch.J., Leeson P.T., 2008, Institutional stickiness and the New Development Economics, American Journal of Economics & Sociology, vol. 67, iss. 2 ; Bossak J.W., 2008, Instytucje, rynki i konkurencja we współczesnym świecie, SGH, Warszawa ; Casson M.C., Della Giusta M., Kambhampati U.S., 2010, Formal and informal institutions and development, World Development, vol. 38, no. 2 ; Chavance B., 2008, Formal and informal institutional change: the experience of postsocialist transformation, The European Journal of Comparative Economics, vol. 5, no. 1 ; Eggertsson T., 2006, On the survival of imperfect institutions, Revista de Análisis Económico, vol. 21, no. 2. ; Gardocka A., 2005, Kultura ekonomiczna jako instytucja, [w:] Teoretyczne aspekty gospodarowania, red. D. Kopycińska, Katedra Mikroekonomii US, Szczecin ; Gruszewska E., 2012, Transformacja instytucji nieformalnych w Polsce, Gospodarka Narodowa, nr 3 (247) ; Gruszewska E., 2013, Instytucje a proces tworzenia kapitału w Polsce, UwB, Białystok ; Helmke G., Levitsky S., 2004, Informal institutions and comparative politics: a research agenda, Perspectives on Politics, vol. 2, no. 4 ; Kostro K., 2004, Nieformalne instytucje w życiu gospodarczym, Studia Ekonomiczne, nr 1–2 ; Leković V., 2011, Interaction of formal and informal institutions – impact on economic success, Facta Universitatis, vol. 8, no. 4 ; Lissowska M., 2008, Instytucje gospodarki rynkowej, C.H. Beck, Warszawa ; Marody M., Wilkin J., 2002, Meandry instytucjonalizacji: dostosowanie Polski do Unii Europejskiej, EU – monitoring, Friedrich Bert Stifung, MSAP, AE w Krakowie, Kraków ; Mączyńska E., 2014, Ordoliberalizm – użyteczność w warunkach nieładu instytucjonalnego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, WN PWN, Warszawa ; Meredyk K., 2014, Ład gospodarczy jako kategoria ekonomiczna, [w:] Spontaniczne i stanowione elementy ładu gospodarczego w procesie transformacji – dryf ładu czy jego doskonalenie?, red.P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PTE, Warszawa ; Nelson R.R., 2008, What enables rapid economic progress: What are the needed institutions?, Research Policy, vol. 37, no. 1 ; North D.C., 2009, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, New York ; Ostrom E., 2008, Institutions and the environments, Economic Affairs, vol. 28, no. 3 ; Platje J., 2007, Bodźce i koszty transakcyjne a zmiany instytucjonalne oraz stan polskiej gospodarki w latach 1970–2000, UO, Opole ; Platje J., 2008, "Institutional Capital" as a factor of sustainable development – the importance of an institutional equilibrium, Technological and Economic Development, vol. 14, no. 2. ; Rudolf S., 2010, Nowa ekonomia instytucjonalna, Przedsiębiorstwo Przyszłości, nr 1(2) ; Sautet F., 2005, The role of institutions in entrepreneurship: implications for development policy, Mercatus Policy Series, Policy Premier, no. 1 ; Soysa I. de, Jütting J., 2006, Informal Institutions and Development: Think Local, Act Global?, OECD and Development, Paris, s. 3, http://www.oecd.org/dataoecd/52/16/37790393.pdf. ; Tkacz A., 2008, Zmiany instytucjonalne w gospodarce: doświadczenia ukraińskie i polskie, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 10, s. 333. ; Vaal A. de, Ebben W., 2011, Institutions and the relation between corruption and economic growth, Review of Development Economics, vol. 15, no. 1, s. 110. ; Wilkin J., 2011, Institutional Equilibrium: What Is it about and what Is its Role in the Economy?, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 208, Ekonomia, vol. 15, s. 32. ; Williamson C.R., 2009, Informal institutions rule: institutional arrangements and economic performances, Public Choice, vol. 139, iss. 3–4, s. 373. ; Williamson C.R., Kerekes C.B., 2011, Securing private property: formal versus informal institutions, Journal of Law and Economics, vol. 54, no. 3, s. 544. ; Williamson O.E., 2000, The new institutional economics: Taking stocks, looking ahead, Journal of Economic Literature, vol. 38, no. 3. ; Woźniak M.G., 2009, Instytucjonalne uwarunkowania wzrostu gospodarczego i sprawiedliwych nierówności społecznych, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, zeszyt 14, s. 40. ; Ząbkowicz A., 2014, Transformacja ładu instytucjonalnego. Samoregulująca się gospodarka z perspektywy Waltera Euckena i Karla Polanyi'ego, [w:] Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, red. P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński, PWN, Warszawa, s. 40. ; 405 ; 55 ; 69

W artykule przyglądam się temu, jaką edukację polityczną warto rozwijać we współczesnej polskiej szkole i wszędzie tam, gdzie buduje się w ludziach zdolność do wspólnej i niewyalienowanej pracy. Kierunek rozważań wyznaczyła konieczność ustosunkowania się myśli pedagogicznej – i równoległego dostosowania praktyk wychowawczych – do zmian w sposobie koordynacji społeczeństwa, które dokonują się w atmosferze groźby wybuchu wojny. Rozważania te buduję na dotychczasowych badaniach własnych z obszaru uczenia się w ruchach społecznych, analizując trzy porządki zapewniające koordynację społeczeństw (neoliberalizm, nacjonalizm, militaryzm) w kontekście wykluczanych przez nie wartości: dobra wspólnego, samorządu i pokoju. Rezultatem pracy jest matryca przyporządkowująca te kontrwartości różnym typom współpracy (koordynacji, kooperacji i kolaboracji). Matryca pozwala identyfikować specyfikę konkretnych przykładów mobilizacji społecznej, jak i rozpoznawać luki w kształceniu kolektywnych umiejętności współdziałania. Rezultaty analizy pozwalają zoperacjonalizować praktyki oporu pod kątem celów wychowania i stawiają w nowym świetle problemy powiązań i nawarstwiania się wrogich szkole ideologii neoliberalizmu, nacjonalizmu i militaryzmu. ; The paper analyses types of political education worth developing in contemporary Polish schools and in other places dedicated to building human capacity to work together in a non-alienated way. The analysis is based on my own research from the area of learning in social movements. I analyze three orders ensuring social coordination (neoliberalism, nationalism, and militarism) in the context of the values they exclude: the common good, self-government and peace. The result of the work is a matrix assigning these counter-values, accordingly, to coordination, cooperation and collaboration. The matrix allows for identification of the specificity of some examples of social mobilization, as well as identification of gaps in teaching collective interaction skills. The results of the analysis can be used to operationalize the practices of resistance in terms of educational goals. They also put in a new light the problems of connections between and building up of ideologies hostile to schools, that is, neoliberalism, nationalism and militarism. ; satkow@gmail.com ; Uniwersytet Gdański ; Amici, F., & Bietti, L.M. (2015). Coordination , collaboration and cooperation. Interdisciplinary perspectives. Interaction Studies, 16 (3), 7–12. ; Armingeon, K., & Guthmann, K. (2014). Democracy in crisis? The declining support for national democracy in European countries, 2007–2011. European Journal of Political Research, 53 (3), 423–442. ; Bajaj, M. (2014). Pedagogies of resistance and critical peace education praxis. Journal of Peace Education, 12 (2), 154–166. ; Bieler, A., & Jordan, J. (2017). Commodification and 'the commons': The politics of privatising public water in Greece and Portugal during the Eurozone crisis. European Journal of International Relations, 24 (4), 934–957. ; Bocharova, O., & Giza, T. (2015). Ludzie w sytuacji granicznej – cazus Donbasu. Między niebem a ziemią. W: Сzłowiek w sytuacji granicznej. Filizoficzne, kulturowe i historyczne wymiary refleksji i jej implikacje pedagogiczne (s. 234–248). Radom: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji. ; Bohle, D. (2018). European Integration, Capitalist Diversity and Crisis Trajectories on Europe's Eastern Periphery. New Political Economy, 23 (2), 239–253. ; Braathen, E. (2000). New Social Corporatism: A Discursive-Critical Review of the WDR 2000/1, 'Attacking Poverty'. Forum for Development Studies, 27 (2), 331–350. ; Brantmeier, E.J. (2007). Connecting Inner and Outer Peace: Buddhist Meditation Integrated with Peace Education. In Factis Pax, 1 (2), 120–157. ; Brzechczyn, K. (2013). O ewolucji solidarnościowej myśli społeczno-politycznej w latach 1980–1981. Studium z filozofii społecznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. ; Cabada, L., & Tomšič, M. (2016). The Rise of Person-Based Politics in the New Democracies: The Czech Republic and Slovenia. Politics in Central Europe, 12 (2), 29–50. ; Callan, E. (1997). Creating Citizens: Political Education and Liberal Democracy. Oxford: Oxford University Press. ; Christiano, T. (1990). Freedom, Consensus, and Equality in Collective Decision Making. Ethics, 101 (1), 151–181. ; Clark, P. (2007). Hybridity, holism, and "traditional" justice: the case of the gacaca courts in post-genocide Rwanda. The George Washington International Law Review, 39 (4), 765–838. ; Diani, M. (2009). The structural bases of protest events: Multiple memberships and civil society networks in the 15 February 2003 anti-war demonstrations. Acta Sociologica, 52 (1), 63–83. ; Eisenstein, C. (2011). Sacred Economics: Money, Gift, & Society in the Age of Transition. Berkeley: Evolver Editions. ; Ertesvåg, S.K. (2014). Teachers' collaborative activity in school-wide interventions. Social Psychology of Education, 17 (4), 565–588. ; Fegley, R. (2008). Comparative Perspectives on the Rehabilitation of Ex-Slaves and Former Child Soldiers with Special Reference to Sudan. African Studies Quarterly, 10 (1), 35–69. ; Ferrelli, A. (2016). Military Use of Educational Facilities during Armed Conflict: An Evaluation of the Guidelines for Protecting Schools and Universities from Military Use during Armed Conflict as an Effective Solution. Ga. J. Int'l & Comp. L., 44 (2), 339–367. ; Foreman, E., Perry, C., & Wheeler, A. (2015). Higher Education Scholarships: A review of their impact on workplace retention and career progression. Open Review of Educational Research, 2 (1), 155–166. ; Fotaki, M., Kenny, K., & Scriver, S. (2015). Whistleblowing and Mental Health: A New Weapon for Retaliation? W: D. Lewis & W. Vandekerckhove (eds), Developments in Whistleblowing Research (s. 106–121). International Whistleblowing Research Network Under. ; Gerdes, F. (2006). Forced Migration and Armed Conflict. An Analytical Framework and a Case Study of Refugee-Warriors in Guinea. ; Giroux, H.A. (2017). War Culture and the Politics of Violence. Symploke, 25 (1–2), 191–218. ; Glăveanu, V.P., & Laurent, C.D. Saint. (2015). Political Imagination, Otherness and the European Crisis. Europe's Journal of Psychology, 11 (4), 557–564. ; Góralczyk, B. (2017). Powrót Historii, czyli rewolucja antyliberalna. Studia Europejskie, 1, 9–32. ; Gower, A.L., Cusin, M., & Borowsky, I.W. (2017). A Multilevel, Statewide Investigation of School District Anti-Bullying Policy Quality. Journal of Chool Health, 87 (3), 174–181. ; Greybush, N.J. (2011). Privatizing Iceland's Geothermal Energy Sector: A Critical Analysis. Retrieved from http://martindale.cc.lehigh.edu/sites/martindale.cc.lehigh.edu/files/Private-Geother.pdf ; Harris, I. (2004). Peace education theory. Journal of Peace Education, 1 (1), 5–20. ; Head, G. (2003). Effective collaboration: Deep collaboration as an essential element of the learning process. Journal of Educational Enquiry, 4 (2), 47–62. ; Ignatowicz, A. (2009). Tajna oświata i wychowanie w okupowanej Warszawie: Warszawskie Termopile 1939–1945. Warszawa: Fundacja "Warszawa Walczy 1939–1945". ; Jabłecka, J. (1993). Niezależność, autonomia i wolność akademicka a modele koordynacji szkolnictwa wyższego. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 1, 58–77. ; Janicka, I. (2016). Are These Bubbles Anarchist? Peter Sloterdisjk's Spherology and the Question of Anarchism. Anarchist Studies, 24 (1), 62–84. ; Kawula, S. (1980). Wychowanie dla pokoju i w warunkach pokoju.pdf. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Studia Pedagogiczne, 6, 99–107. ; Kołodko, G. (2017). Jak zniszczyć kraj. Ekonomia i polityka greckiego kryzysu. Ekonomista, 2, 204–224. ; Kotarbiński, T. (1975). Traktat o dobrej robocie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ; Kowzan, P. (2012). Pierwszych pięć tysięcy lat długu Davida Graebera. Praktyka Teoretyczna, 5, 255–266. ; Kowzan, P. (2015). Kooperacja, koordynacja i kolaboracja. O trudnych relacjach międzyludzkich w ruchach społecznych wokół edukacji. W: Kooperatyzm jako czynnik formowania inteligencji w Polsce. Warszawa, Gdańsk. ; Kowzan, P. (2016). Światopogląd Grundtviga w świetle polskich tłumaczeń jego pism – implikacje dla ruchu uniwersytetów ludowych. W: T. Maliszewski (red.), Uniwersytety ludowe – pomiędzy starymi a nowymi wyzwaniami (s. 167–190). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. ; Kowzan, P. (2017). Monografia długu jako urządzenia wychowawczego [The Monograph of Debt as an Educationl Dispositif]. University of Gdańsk. ; Kowzan, P., & Krzymiński, D. (2012). Pomiędzy alienacją a emancypacją: rola rad doktoranckich w ustalaniu pozycji doktorantów na przykładzie Uniwersytetu Gdańskiego. W: M. Trawińska, M. Maciejewska (red.), Uniwersytet i emancypacja: wiedza jako działanie polityczne – działanie polityczne jako wiedza (s. 57–73). Wrocław: Interdyscyplinarna Grupa Gender Studies. Retrieved from http://www.gender.uni.wroc.pl/download/ebook_uniwersytet_emancypacja/uniwersytet_i_emancypacja.pdf. ; Kowzan, P., Krzymiński, D., Hurko, K., Życzyńska, J., Koenig, M., Bloch, P., Rainka, D., Mojzykiewicz, M., Bigus, W. (2018). Protestujące dzieci. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: Kwartalnik Myśli Społeczno-Pedagogicznej, 1, 45–62. ; Kowzan, P., & Prusinowska, M. (2009). Uczenie się (w) ruchu: Studenci przeciw komercjalizacji edukacji. Rocznik Andragogiczny, 208–234. ; Kucinskas, J. (2014). The unobtrusive tactics of religious movements. Sociology of Religion: A Quarterly Review, 75 (4), 537–550. ; Kwiek, M. (2015). The unfading power of collegiality? University governance in Poland in a European comparative and quantitative perspective. International Journal of Educational Development, 43, 77–89. ; Lenin, W.I. (1951). Co robić? Palące zagadnienia naszego ruchu. Warszawa: Książka i Wiedza. ; Leoni, J. (2006). 'Communicating Quietly: Supporting Personal Growth with Meditation and Listening in Schools'. Support for Learning, 21 (3), 121–128. ; MacFarquhar, N. (2015). Seizing Assets in Crimea, From Shipyard to Film Studio. The New York Times. Retrieved from http://www.nytimes.com/2015/01/11/world/seizing-assets-in-crimea-from-shipyard-to-film-studio.html?_r=0. ; Masschelein, J., & Simons, M. (2013a). In Defence of the School. A Public Issue. Leuven: Education, Culture & Society Publishers. ; Masschelein, J., & Simons, M. (2013b). The Politics of the University: Movements of (de-)Identification and the Invention of Public Pedagogic Forms. W: T. Szkudlarek (red.), Education and the Political: New Theoretical Articulations (s. 107–120). Rotterdam: Sense Publishers. ; Matuszewski, S., & Laskowski, P. (2018). "Rządzący używają pojęcia narodu, by oferować fałszywą dumę". List nauczycieli Liceum im. Jacka Kuronia do uczniów. Gazeta Wyborcza. Retrieved from http://wyborcza.pl/7,95891,22981443,rzadzacy-uzywaja-pojecia-narodu-by-oferowac-falszywa-dume.html?disableRedirects=true. ; Mendel, M. (2007). Ometkowane serce szkoły. O tym, jak widać w szkole ślady wielkich korporacji w przestrzeni uczniowskiej i co one znaczą. W: M. Dudzikowa & M. Czerepaniak-Walczak (red.), Wychowanie. Pojęcia, procesy, konteksty. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. ; Midthassel, U.V., Minton, S.J., & O'Moore, A.M. (2009). Conditions for the implementation of anti-bullying programmes in Norway and Ireland: A comparison of contexts and strategies. Compare, 39 (6), 737–750. ; Milerski, B., & Śliwerski, B. (2000). Pedagogika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ; Milton, S. (2018). Higher Education and Post-Conflict Recovery. Cham: Palgrave Macmillan. ; Naczyk, M. (2014). Budapest in Warsaw: Central European Business Elites and the Rise of Economic Patriotism Since the Crisis, 1–30. ; Nowak, J. (2016). The Good, the Bad, and the Commons: A Critical Review of Popular Discourse on Piracy and Power During Anti-ACTA Protests. Journal of Computer-Mediated Communication, 21 (2), 177–194. ; Oręziak, L. (2014). OFE. Katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Prasa. ; Page, J. (2008). The United Nations and peace education. W: Encyclopedia of peace education (s. 75–83). ; Perelman, A.M., Miller, S.L., Clements, C.B., Rodriguez, A., Allen, K., & Cavanaugh, R. (2012). Meditation in a Deep South Prison: A Longitudinal Study of the Effects of Vipassana. Journal of Offender Rehabilitation, 51 (3), 176–198. ; Polanska, D.V., Piotrowski, G., & Martinez, M.A. (eds.). (2018). Skłoting w Europie Środkowej i Rosji. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności. ; Ponticelli, J. (2011). Austerity and Anarchy: Budget Cuts and Social Unrest in Europe, 1919–2008. ; Potulicka, E., & Rutkowiak, J. (2010). Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków: Impuls. ; Radil, S.M., Dezzani, R.J., & McAden, L.D. (2016). Geographies of U.S. Police Militarization and the Role of the 1033 Program. The Professional Geographer, 69 (2), 203–213, https://doi.org/10.1080/00330124.2016.1212666. ; Ratajczak, M. (2011). Poza paradygmat immunizacji: biopolityka w projekcie filozoficznym Roberta Esposita. Praktyka Teoretyczna, 2–3, 173–186. Retrieved from http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr2-3_2011_Biopolityka/13.ratajczak.pdf. ; Roth, S. (2015). The Paradoxes of Aid Work: Passionate Professionals. London, New York: Routledge. ; Rutkowiak, J. (2010). Czy istnieje edukacyjny program ekonomii korporacyjnej? W: E. Potulicka & J. Rutkowiak (red.), Neoliberalne uwikłania edukacji (s. 13–37). Kraków: Impuls. ; Sayarı, S. (2014). Interdisciplinary Approaches to Political Clientelism and Patronage in Turkey. Turkish Studies, 15 (4), 655–670. ; Sekuła, Z. (2015). Partycypacja pracowników w zarządzaniu a dialog społeczny na poziomie zakładu pracy. Gospodarka Rynek Edukacja, 16 (3), 5–11. ; Sloterdijk, P. (2014). Musisz życie swe odmienić. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ; Smith, H. (2014, marzec). Greece protests over government plans to sell off historic national buildings. Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/world/2014/mar/16/greece-protests-sell-off-historic-buildings. ; Sowa, J. (2015). Inna Rzeczpospolita jest możliwa! Widma przeszłości, wizje przyszłości. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. ; Stahler-Sholk, R. (2007). Resisting neoliberal homogenization: The Zapatista autonomy movement. Latin American Perspectives, 34 (2), 48–63. ; Starego, K. (2012). Sensus communis jako wspólnota równych. Teoretyczne podstawy animacji jako procesu demokratyzacji. Zoon Politikon, 3, 163–188. ; Straubhaar, R. (2012). A Broader Definition of Fragile States: The Communities and Schools of Brazil's Favelas. Current Issues in Comparative Education, 15 (1), 41–51. ; Suchodolski, B. (1983). Wychowanie dla pokoju. W: Wychowanie dla pokoju (s. 11–40). Wrocław: Wszechnica Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Polska Akademia Nauk. ; Sun, K. (2013). China and the Arctic: China's Interests and Participation in the Region. East-Asia Arctic Relations: Boundry, Security and International Politics. Waterloo: The Centre for International Governance Innovation. ; Szadkowski, K. (2017). The University of the Common: Beyond the Contradictions of Higher Education Subsumed under Capital. W: M. Izak, M. Zawadzki, & M. Kostera (red.), The Future of University Education (s. 39–62). London: Palgrave Macmillan. ; Szkudlarek, T. (2005). "Koniec pracy" czy koniec zatrudnienia? Edukacja wobec presji światowego rynku. W: T. Szkudlarek, A. Kargulowa, & S.M. Kwiatkowski (red.), Rynek i kultura neoliberalna a edukacja (s. 13–32). Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls." ; Szkudlarek, T. (2013). Introduction: Education and the Political. W: T. Szkudlarek (red.), Education and the Political: New Theoretical Articulations (s. 1–13). Rotterdam: Sense Publishers. ; Szwabowski, O. (2014a). Paradygmat i pedagogika. Hybris, 25, 110–138. ; Szwabowski, O. (2014b). Uniwersytet metropolitalny, korupcja i wychowanie przez dług. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: Kwartalnik Myśli Społeczno-Pedagogicznej, 68 (4), 173–184. ; Szyling, G. (2015). Pytania o ocenianie w szkole wyższej. Zarys zagadnienia. Dyskursy Młodych Andragogów, 16, 9–22. ; Varoufakis, Y. (2017). Adults in the Room: My Battle with Europe's Deep Establishment. London: The Bodley Head. ; Virilio, P. (2006). Speed and Politics. Los Angeles: Semiotext(e). ; Walters, R. (2014). Air Pollution and Invisible Violence. W: P. Davies, P. Francis, & T. Waytt (red.), Invisible Crimes and Social Harms. Critical Criminological Perspectives (s. 142–160). London: Palgrave Macmillan. ; Williams, J. (2011). Pedagogika długu. W: J. Sowa & K. Szadkowski (red.), EduFactory: Samoorganizacja i opór w fabrykach wiedzy (s. 95–110). Kraków: korporacja ha!art. ; Włodarczyk, C., & Badora-Musiał, K. (2017). Trwałość niektórych wyobrażeń: niespełnione obietnice profesjonalizmu. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 36 (1), 43–62. ; Zalewska, E. (2000). Ideologiczne konteksty działalności zawodowej nauczycieli w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. ; Zbróg, Z. (2010). Dynamika rozwoju niepublicznych szkół podstawowych. Forum Oświatowe, 43 (2), 143–159. ; Zielińska, M. (2016). Polacy w Reykjaviku: Miejsce, mobilność i edukacja. Gdańsk: Stowarzyszenie Na Styku. ; Zielinska, M., Kowzan, P., & Prusinowska, M. (2011). Social Movement Learning: From Radical Imagination to Disempowerment? Studies in the Education of Adults, 43 (2), 251–267. ; Ziółkowski, P. (2014). Samorząd uczniowski – idee, uwarunkowania i doświadczenia. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki. ; Zomorrodian, A. (2011). New approach to strategic planning: The impact of leadership and culture on plan implantation via the three Cs: Cooperation, collaboration and coordination. ASBBS Annual Conference, 18 (1), 1121–1132. ; 1(9) ; 24 ; 42